Visualizzazione post con etichetta synfyfyrio. Mostra tutti i post
Visualizzazione post con etichetta synfyfyrio. Mostra tutti i post

giovedì, giugno 25, 2015

Madam Chips, Caellwyngrydd ac mae Rachub yn well na Fenis

Dwi bron wedi treulio wythnos gyfan yn Rachub erbyn hyn, ar fy ngwyliau. Dwi’n dweud gwyliau, dydi o fawr o wyliau rhwng ymostwng i ofynion afresymol Nain – a dreuliodd ddiwrnod cyfan yn mynd i’w dosbarth ioga, Co-op Llanfairpwll ac yna i dŷ Anti Megan cyn sylweddoli bod ei dwy esgid hi’n rhai cwbl wahanol i’w gilydd – a phiciad i hyn a llall o lefydd. Dwi wedi bod i Walchmai ddwywaith, sy’n fwy o weithiau nag y mae hyd yn oed pobl Gwalchmai isio mynd yno.

Wrth gwrs, mae Dad yn llwyddo bod yn rhan o’r mics. Mae’n mynd yn wirion yn ei henaint. Wel, dwi’n dweud henaint; neithiwr roedden ni’n cael rhyw sgwrs am Rachub a mynegodd Dad ei fod yn ddifyr iawn clywed holl hanesion y pentref a siarad amdano ers ei eni 56 mlynedd yn ôl. Cyn i Mam ei gywiro ei fod yn 61 erbyn hyn. Felly yn amlwg mae Dad wedi dechrau ar y daith honno a wna pobl wrth heneiddio, sef ymddwyn yn iau.

A minnau’n Rachub, y mae’n amlwg mai blogiad am Rachub fydd hwn. Ro’n i yn nhŷ rhai o bobl y pentref rai diwrnodau yn ôl, a ninnau’n trafod Rachub ei hun – dachi’n gweld, nid y fi ydi’r unig berson ar y Cread sy’n licio Rachub ychydig bach yn fwy nag sy’n iach neu’n normal gwneud; perthyno’r nodwedd hon i bawb a fagwyd yma. Trafod oeddem ni pam fod pobl Rachub mor annibynnol ac unigryw, yn enwedig o’i chymharu â phentrefi eraill Dyffryn Ogwen fel Tregarth. Cafwyd ateb. Yn wahanol i ochr draw’r Dyffryn, ni fu Rachub erioed yn dir y Penrhyn gan mwyaf ac ni fu’r bobl felly dan bawen yr Arglwydd Penrhyn i’r fath raddau. Mae hyn oherwydd mai tir rhydd a gafwyd yma. Nid tir comin mo hynny – tir rhydd ydi tir y gall unrhyw un ei hawlio, allwch chi ddim gwneud hynny i dir comin. Ac felly manteisiodd pobl Rachub ar hynny a chodi tai yma.

A dyna fi wedi llwyddo cael ‘Rachub’ saith gwaith mewn i baragraff. Ond mae’r uchod yn gwneud synnwyr – Yr Achub, wrth gwrs, ydi Rachub, a thir rhydd ydi ystyr achub. Felly nid yn unig hanes ar wahân braidd y pentref sy’n gwneud ei phobl mor annibynnol (neu, yn fwy gonest, yn ddirmygus o bawb arall yn y byd), mae Rachub ei hun yn golygu ‘Tir Rhydd’. Y mae’r cliw yn yr enw.
Pan fydd Rachub yn codi, bydd pedwar ban byd yn syrthio dan ei grym.

Ddysgais i’r noson honno hefyd am ffatri go anarferol a fodolai yn y pentref ddegawdau maith yn ôl. Ffatri gocos oedd hi. Daethpwyd â chocos o Aberogwen yr holl ffordd i fyny at Rachub, sydd rai milltiroedd i ffwrdd, i gael eu canio yno. Roedd gan gemist o Pesda batent ar ryw brisyrfatuf, a gafodd ei roi efo’r cocos ar ôl eu tynnu o’r cregyn a’u berwi. Rŵan, dim ond D gesi mewn TGAU Busnes ond fedra i hyd yn oed weld anfanteision i lobio llond trol o gocos hanner ffordd i fyny mynydd i gael eu canio o safbwynt ymarferoldeb. Ta waeth, roedd yn rhaid cau’r ffatri yn y pen draw achos rhoddwyd y cocos a’r dŵr poeth i mewn i’r tuniau’n syth, gan adael twll oeri ynddynt – weithiodd hynny ddim yn aml a ffrwydrodd digonedd ohonynt, i’r fath raddau y gwnaeth hyd yn oed bobl arw llethrau Moel Faban roi’r gorau iddi.

Ond roedd gennym ni ambell beth yma ers talwm – cyn fy oes i. Siop sglodion oedd un. Roedd yna ddyn o Rachub, a symudodd i ffwrdd flynyddoedd yn ôl, a ddaliodd ddig yn erbyn yr Almaenwyr byth ers iddyn nhw ollwng bom ar siop jips Rachub yn ystod y rhyfel.  Ond wedi hynny roedd yna siop jips go arbennig i’w chael yma, un sydd wedi fy rhyfeddu i ers imi gyntaf glywed amdani. Wn i ddim a oedd enw ar y siop ei hun, ond yr oedd hi’n un fudr – y futraf efallai – a chafodd ei rhedeg gan ddynes a adnabuwyd gan yr enw anhygoel braidd, Madam Chips. Buasai fy Nain Eidalaidd yn sôn amdani ddigon – ‘she was a filthy woman’ – yn smygu wrth ffrio’r sglodion mewn hen fraster. Wrth gwrs, âi Dad yno’n aml, a haerid mai’r sglodion budron hynny oedd y rhai gorau a gafwyd erioed.

Mi ddysgais rhywbeth od echdoe hefyd – mae’n od achos dwi’n un i freuddwydio’n eithaf aml.  Yn aml dwi’n breuddwydio am Rachub, ond dydi hi ddim yn Rachub arferol achos weithiau mae yna farchnad dan do, ac unwaith roedd yna siop Cadwalader’s wrth cae swings do’n i erioed wedi’i gweld o’r blaen.

Ond yn ddi-ffael mae yna nodwedd ryfedd ymhob breuddwyd. Ar Ffordd y Mynydd – stryd uchaf ein huchel bentref – mae yna dafarn ym myd breuddwydion o’r enw'r Caellwyngrydd. Mi af i mewn yno weithiau, un dywyll a distaw ydi hi. Ro’n i’n gwybod yr enw Caellwyngrydd cofiwch ond ddim efo syniad lle roedd o. Mi ydach chi’n gwybod lle mae hyn yn mynd. Caellwyngrydd ydi’r hen enw ar dopiau Rachub. Nid yn unig hynny, ond roedd fy nheulu (neu berthnasau sy’n rhan o’r llwyth fyddai’n well disgrifiad) yn arfer dominyddu’r ardal honno, fel rhyw faffia lleol.  Pam y byddwn i’n breuddwydio’r fath beth, wn i ddim. Efallai fod yna wybodaeth etifeddol goll yng nghefn meddwl pawb.

Do wir, dwi wedi cael wythnos hynod o blwyfol. Tydw i ddim isho mynd yn ôl i Gaerdydd ddydd Sul achos mae Rachub yn grêt – i’m dyfynnu fy hun wrth gyfaill unwaith; Mae Rachub yn well na Fenis. Sydd, efallai, yn mynd â phlwyfoldeb bach yn rhy bell.

Ond, wrth gwrs, mae Rachub yn well na Fenis.
Rhywle arall drwy lygada rhywun o Rachub. Swiflwch.

lunedì, gennaio 06, 2014

Caerdydd vs. Hogyn o Rachub

Ni fûm erioed yn betrus o gyhoeddi blog o'r blaen ond mi ydw i rywfaint y tro hwn. Ond weithiau mae'n rhaid i rywun ei fynegi ei hun, ac mae hyn wedi bod yn dod ers sbel.

Fe sylwch fy mod i yn cael ambell i ddig ar Gaerdydd yn eithaf aml. Efallai ei fod yn bryd imi gyfiawnhau fy hun, achos tydi Caerdydd ddim rili yn haeddu hynny. Y mae hi’n ddinas wych, a dwi wedi bod yn ffodus treulio fy ieuenctid yno’n camfihafio. Na, tydw i ddim yn uniaethu efo’r lle. Tydw i ddim yn “caru’r” lle. Ond mae o’n lle gwych, ac mae’n haeddu cael ei gydnabod felly.

Does ‘na fawr o amheuaeth gen i, er fy mod wrth fy modd â’r ddinas, fod lwmp go dda o’m hagwedd at y ddinas yn deillio o’r ffaith fy mod i jyst isio symud oddi yno, a dychwelyd i’r Gogledd, a fy mod i raddau’n chwerw am fy mod i’n aflwyddiannus yn gwneud hyd yma.

Mae rhesymau go bendant gen i am symud i’r Gogledd – rywsut, mae o jyst yn teimlo fel y peth “iawn” i’w wneud. Debyg fod ‘na elfen o euogrwydd fy mod i yng Nghaerdydd yn mwynhau gormod yn hytrach na chyfrannu at yr ardal lle’m magwyd. A soniais o’r blaen am berthyn, plentyn hiraeth.

Ond yn y cyfamser, o weld f’ardal i’n dirywio, mewn nifer o ffyrdd ond yn benodol iawn yn ieithyddol, fedra i ddim ond â theimlo mai yma y dylwn fod. Tydw i ddim yn meddwl y byddwn i’n edifar dychwelyd chwaith (o ddewis y swydd/amser cywir). Wn i ddim neb sydd wedi gadael Caerdydd am eu hadref nhw ac edifar; y mae pob un ohonynt yn teimlo i’r carn iddynt wneud y peth iawn, ac yn dweud yn ddieithriad nad a symudent yn ôl i’r brifddinas fyth. A phan ydach chi’n treulio amser i ffwrdd o Gaerdydd allwch chi weld agwedd wahanol arni nag os ydych chi yn y swigen: y mae rhywbeth ffals amdani. Mae’n arwynebol: mae’n ddiawledig o anodd esbonio, ond dwi’n meddwl y bydd pawb sydd naill ai wedi symud o Gaerdydd, neu sy’n mynd yno’n aml am ba reswm bynnag, yn dallt yr hyn sy gen i wrth ddweud hynny.

Ta waeth, amlinellaf y ddau reswm mae Caerdydd – er gwaethaf popeth – yn mynd ar fy nerfau. Ac er mwyn ceisio bod yn gryno, mi hepgoraf CF1.

Y mae’r cyntaf yn un syml: pethau i’w gwneud. Dwi’n meddwl ei bod yn hilariws cynifer o bobl (nid dim ond y rhai sy’n byw yng Nghaerdydd, gyda llaw) yn dweud bod ‘na llwyth i’w wneud yng Nghaerdydd ond ‘sdim byd ‘adref’. Dyma i chwi’r bobl sy’n mynd i’r un llefydd bob wythnos, yn cwrdd â’r un bobl o hyd, ac yn gwneud yr un pethau o hyd, yn gylch mawr o undonedd.

Dyma’r bobl sy’n cymdeithasu efo pobl sydd jyst fel nhw, achos mewn dinas mi allwch ddod o hyd i bobl sy’n debyg i chi – yn wahanol i lefydd mwy cefn gwlad, lle mae’ch ffrindiau yn eithaf tebygol o fod yn wahanol iawn i’w gilydd jyst achos ‘na nhw sydd yno (sydd, os ca’i ddweud, ddim yn eu gwneud yn llai o ffrindiau). A dyma’r bobl sydd â’r haerllugrwydd i alw Cymry Cymraeg cefn gwlad yn ‘gul’. “Symudish i ffwrdd achos bod o’n gul, mae Caerdydd lot mwy agored”.

Reit ... ac wrth gwrs mi ddywedan nhw bethau fel hyn heb feddwl eu bod nhw efallai fymryn yn sarhaus i’r Cymry bach syml ‘na yn y gogledd a’r gorllewin.

Yr ail ydi’r Gymraeg; ac i raddau'r Cymry Cymraeg sydd yno. Nid pawb o bell ffordd - taswn i’n mynd ati rŵan i wneud ymosodiad eang ar holl Gymry Cymraeg y ddinas fydda gen i ddim ffrindiau, yn llythrennol - ond mae ‘na elfen gref (a mentraf ddweud dosbarth canol, sydd ddim yn gyhuddiad dwi’n mwynhau ei luchio o gwmpas) sydd mor, mor falch o Gymreictod newydd Caerdydd. “O,” medda nhw, “fyddwch chi’n clywed Cymraeg ymhobman yng Nghaerdydd y dyddiau hyn”. Peidiwch â chredu neb sy’n dweud hyn, maen nhw’n llawn shit. Mae’n wir y clywch Gymraeg mewn rhai ardaloedd penodol - os nad penodol iawn - o Gaerdydd. Ac mae’n wir fod ‘na rwydwaith Cymraeg cryf a bywiog yn y ddinas. Ond rhwydwaith ydi o, nid cymuned, ac mae hynny’n wahaniaeth pwysig. Cymuned Gymraeg nid oes i Gaerdydd.

Ac mae’r pwyslais yma ar y dyfodol – mae ‘na ddyfodol i’r iaith yng Nghaerdydd – sy'n fy mlino ac yn fy nhristáu. O, am gryfder fyddai gennym yn yr hen gaerau pe gallasem fod wedi aros yn yr hen fröydd. Tydi’r economi ddim am ganiatáu i hynny ddigwydd am rŵan, ond mae cynifer ohonom o Gaerdydd o ardaloedd mwy gwledig, mwy Cymraeg, a allai wneud cymaint o wahaniaeth yn byw yn ein bröydd genedigol. Ac mae lot fawr, fawr isio gwneud hynny, ond heb fodd i wneud hynny, alla i sicrhau hynny i chi.

Ond dyma sy’n fy ngwylltio, y sôn am ‘gryfder’ yr iaith yn y ddinas.

11%.

Dyna gryfder y Gymraeg yng Nghaerdydd. Ydi pethau mor ddu arnom fel bod 11% yn rhywbeth i’w ddathlu? Ydi cynnydd bach o 4,000 o siaradwyr (1%!) ym mhrifddinas Cymru rhwng 2001-11 yn rhywbeth i’w groesawu, neu yn rhywbeth i’w gywilyddio ynddo? Faint o’r 36,000 sy’n honni siarad Cymraeg sy’n byw eu bywydau gan mwyaf yn yr iaith, neu'r â’r iaith yn brif iaith iddynt? Ddim nhw i gyd. Fyddai awgrymu hanner yn deg?

Dyma bobl sy'n dweud bod 'na fwy o Gymry Cymraeg yng Nghaerdydd nag sydd yng Ngheredigion bellach fel petai hynny'n beth da!

Ac felly mae’n gwawrio ar rywun yr hyn ydi’r Cymry Cymraeg yng Nghaerdydd. Mae cynifer yn licio meddwl eu bod nhw’n gyfran barchus o boblogaeth y brifddinas, ar gynnydd o ran maint a hyder. Ond ddim dyna ydyn nhw. Lleiafrif dibwys, amhwysig ydyn nhw – neu, mi ddylwn i ddweud, ydym ni. A dwi’n ymwybodol iawn o hynny – yng Nghaerdydd dwi’n rhan o leiafrif pitw. Oes ots os ydyw’n lleiafrif prysur, gweithgar? I raddau (bach). Ac mae'r hyder  hwnnw'n aml yn gallu cael ei gyfleu fel hunanbwysigrwydd. Ta waeth...

11%. Mae hynny’n llai na Sir y Fflint. Go figure.

Ac os dyna’r ‘dyfodol’ disglair y mae rhai’n ei addo, pan gyfeiriant at ‘ffyniant’ y Gymraeg yn y brifddinas - mai hwnnw ydi'r peth y dylem ymhyderu ynddo, yn obaith i Gymru gyfan - mi gânt ei gadw. Byddai’n well gen i farwolaeth yr iaith na’n bod yn gweld y sefyllfa druenus pan fydd y Cymry Cymraeg yn 11% yng Ngwynedd neu Fôn ... neu hyd yn oed yn Nyfed o ran hynny. A dwi’n meddwl, pan ddaw ati, dyna sy’n fy nghorddi fwyaf. Mae llawer o Gymry Cymraeg Caerdydd, boed yn frodorion y ddinas neu’n bobl sydd wedi symud yno, yn meddwl ei bod yn esiampl dda o ran y Gymraeg. Dwi’n meddwl bod Caerdydd, pan mae’n dod ati, jyst yn dangos pa mor erchyll o ymylol y gallasai'r Cymry Cymraeg fod yn eu gwlad eu hunain un diwrnod.

Ond waeth i mi orffen ar nodyn cadarnhaol ac ategu’r hyn a ddywedais i ddechrau. Mae Caerdydd yn ffantastig – dwi ddim yn beio neb am fod isio byw yno, yn enwedig pan fônt yn ifanc ac isio gwneud drygioni. Dwi wedi treulio blynyddoedd hapusaf fy mywyd yn yr hen ddinas ddrwg ‘na. Ond o godi ‘mhen o’r swigen, mi alla i weld yr ochr arall, lai dymunol, iddi, ac yn sicr byddwn i byth bythoedd isio i’r gogledd na’r gorllewin ei hefelychu, achos yn y bôn, mae un Caerdydd yn ddigon.
 

giovedì, giugno 02, 2011

Pennod newydd

Mae fy niwrnod olaf yn gwaith yfory. Un o’r rhesymau fy mod i ‘di bod yn weddol ddistaw yn ddiweddar ydi oherwydd hyn, achos i rywun fel fi mae hyn yn newid mawr. A fel rheol dydw i ddim yn rhywun sy’n licio newid. Ond mae’n fwy na hynny, fy swydd bresennol ydi’r swydd gyntaf go iawn dwi wedi’i chael, ac mae ‘na bobl yno dwi’n ystyried yn ffrindiau mawr i mi. Dwi’n mwynhau eu gweld nhw bob dydd ac yn edrych ymlaen i wneud hynny yn y bore.
Wrth gwrs, mae rhywun yn newid swydd am bob math o resymau, a dwi ddim am fynd i’r rheinia rŵan (rhaid i mi gadw rhywfaint o’m mystique), ond ar y cyfan dwi wedi mwynhau’r blynyddoedd yn fy swydd yn fawr iawn, ac mae gen i deimladau cymysg iawn. Dwi’n edrych ymlaen at swydd newydd mewn ychydig dros wythnos – efo dogn da o’r nerfusrwydd a’r hunanamheuaeth sy’n cyd-fynd â chael swydd newydd - ond hefyd dwi ‘di ypsetio o waelod calon fy mod i’n gadael. A dydw i ddim yn rhywun sy’n ypsetio’n hawdd o gwbl.
Ta waeth, dyna bennod arall drosodd yn hanes yr Hogyn. Gobeithio fydd y nesa cystal. Ac y bydda i’m yn marw de.

lunedì, aprile 04, 2011

Pen-y-fan a'r lle

I’r rhai hyddysg yn eich plith, fe wyddoch i Rachub fod ryw hanner ffordd i fyny Moel Faban, sydd fawr fwy na bryn yng nghyd-destun y Carneddau. Ac felly mi dreuliais ddeunaw mlynedd o’m magwraeth hanner ffordd i fyny mynydd. Gall rhai pobl ganu eu bod yn feibion y mynydd. Gesi fy magu ar un – yn ddigon llythrennol.

Pam dwi’n malu cachu am hyn? Wel, achos dwi’n licio mynyddoedd. Mae ‘na ddynas mae Nain yn llnau iddi hi, Mrs Owen, sy’n byw ar lannau’r Fenai yn wynebu ardal Dyffryn Ogwen a chanddi olygfa hyfryd o’r Carneddau a’r Glyderau yn eu holl ogoniant – heblaw bod y sgonsan wirion yn casáu mynyddoedd. Alla i ddim dallt neb sy’n dweud y ffasiwn bethau, mae mynyddoedd ymhlith pethau gorau’r ddaear naturiol. Ond dyna ni, ma pobol Sir Fôn yn meddwl bod Mynydd Parys yn fynydd, er nad ydio fawr fwy na phentwr o gopor yn y bôn.

Does ‘na ‘run mynydd yng Nghaerdydd wrth gwrs; yr uchaf yr ewch ydi drwy wyrthiau mwg drwg neu ddringo i ben Stadiwm y Mileniwm, er na alla i’n swyddogol roi sêl bendith ar yr un o’r ddau beth. Mae’n rhaid dianc o’r ddinas i ddod o hyd i fynydd.

Felly aethasom ddydd Sadwrn tua’r gogledd, gan heibio’r Cymoedd, fel sy’n gall, at ardal Pen-y-fan, mynydd uchaf y De. Ac yntau’n sefyll 886m uwch y môr dydi o fawr fwy na’r hyn y gallai’r Wyddfa ei gachu, ond dyna ni, ei ddringo a wnaethom.

Am fasdad tew sy’n ‘mestyn am smôc bob tro dwi’n clywed y gair ‘heini’, dwi’n hoff o ddringo mynyddoedd. Efallai’r atgofion o losgi eithin ar Foel Faban yn fach ydi sail y peth, nôl yn nyddiau Ysgol Llanllechid, a Meical Hughes yn nôl leitar o Siop Bob yn tua naw oed. Chewch chi’m neud hynny rŵan os dachi’n naw oed; gwirion, yn de?

Neu efallai mai sail y peth ydi fy nghariad llwyr at Foel Faban (er i mi ei llosgi hi...). I fod yn sad a phersonol am eiliad, ben Foel ydi fy lle gorau yn y byd i gyd ac mae bod ar ei phen yn edrych lawr dros Ddyffryn Ogwen hyd Gastell Caernarfon ac ymylon Môn ar y gorwel bob tro’n codi fy nghalon, ac yn gwneud i mi gofio’n ddiamheuaeth pam fy mod i’n genedlaetholwr, hyd yn oed ar dduaf ddyddiau anobeithiol hanes diweddar cenedlaetholdeb y Cymry.

Ta waeth, ‘rôl cerdded am ryw awr a hanner, gan ddisgwyl hanner awr arall yn y broses i adael Ceren i ddal i fyny, mi gyraeddasom.

So, ia, aethon ni i Ben-y-fan a nôl lawr. Iep, dyna’r stori.

giovedì, gennaio 27, 2011

Angau Ionawr, geni'r Hogyn

Wel, dyna ni, mae Ionawr ar ei wely angau ac mi all rhywun ddechrau teimlo’n well. Dwi wedi goroesi Ionawr eleni ychydig yn well na’r arfer, er suddo i bwll anobaith mewn pyliau digon cas. Y gamp, fel y gwyddais, oedd cadw’n brysur, ac mi wnes.

Mi ddaeth y rhwym i’m rhwymo. Mae o dal yno rhywfaint, ond dwi ddim isio mynd nôl i’r meddyg achos y cam nesaf fyddai ‘archwiliad’. Awn ni ddim i fanylion. Dwi’m yn gwybod y manylion fy hun ond dwi yn gwybod bod ‘na fanag latecs yn infolfd yn rwla, a dwi ddim mor cinci â hynny.

Felly ryw gyfuniad o wledda ac yfed a chadw’n brysur fu hi, heb fawr ddim i flogio amdano mewn difri calon. Roedd y penwsos dwytha yn hwyl ofnadwy ond yn feddw tu hwnt – mi es allan efo Rhys a Haydn a dwi’n reit prowd o’n hun mai fi gofiodd fwya. Er gwaetha’r ffaith fy mod i’n cael ambell i flacowt, fel unrhyw un call, mi fydda i, er gwell neu waeth (a gwaeth fel arfer), ar y cyfan yn cofio antics fin nos waeth pa sothach a yfaf. Ac mi ges gic owt o City Arms am wneud dim. Go wir rwan.

Ond ia, mi fywiogaf rŵan, gyda rygbi a gwleidyddiaeth yn dechrau dod i fyw. Er gwaetha’r ffaith bod blwyddyn wleidyddol gyffrous o’n blaen prin fy mod i wedi cyffroi na chymryd diddordeb mewn gwleidyddiaeth hyd yn hyn eleni. Fel y gwyddoch dwi’n foi ystadegau ac o leiaf y bydd digon o’r rheini o gwmpas ymhen ychydig.

Reit gwell i mi wneud rhywbeth mwy defnyddiol nac adrodd rybish i wehilion. Welai chi.

giovedì, gennaio 13, 2011

Priodas Wil o Fôn

Cawn yfed yn wirion ar ddiwrnod priodas y Tywysog Wiliam a’r ddynas ‘na pwy bynnag uffar ydi hi ar y 29ain o Ebrill oherwydd caniateir i’r tafarndai agor tan 1am, er mwyn rhoi cyfle i’r bobl ddathlu. Dyna’r lein swyddogol.

Y cwestiwn ydi: pahahaham?

Mae’r peth yn boenus o syml, er mwyn i’r Sefydliad gael dweud bod pawb yn dathlu a bod pawb yn hapus a’i fod yn hwb mawr i’r wlad yn ystod yr adeg anodd hon. Wrth gwrs, dydi hyn ddim yn wir. I feddwi yr aiff pobl i’r dafarn, i ddianc os rhywbeth. Oherwydd, yn bur rhyfedd, er gwaethaf ymdrechion gwlad a’r cyfryngau a phob ryw rym dan haul, does gan neb y tu hwnt i selogion y teulu brenhinol ddiawl o ots am y briodas. Dwi’m yn sôn am yr arian cyhoeddus a ddefnyddir i’r briodas, ei chynnal a’i diogelu, hyd yn oed – dim ond yn gyffredinol nad oes math o gyffro ynghylch pethau.

Dwi’m yn meddwl ei fod o’n don o ymdeimlad gweriniaethol na dim felly – apathi ydi o. Dydi pobl ddim isio ffys, pan mae pethau’n dynn yr oll maen nhw isio ydi trefnu eu byd eu hunain ac edrych ar ôl eu teuluoedd nhw eu hunain.

Ta waeth, apathetig fydda i hefyd. Ond mae ‘na rwbath dwi ddim yn apathetig am, sef y Prins yn dod i fyw yn Sir Fôn. Na. Na. Na!

Dwi’n meddwl ei fod yn warth, yn warth llwyr, bod Sais di-Gymraeg a’i wraig yn cael tŷ am ddim ac yntau swydd dda ar Ynys Môn o feddwl faint o gyplau, a phobl, ifanc lleol, Cymraeg eu hiaith, na allant gael na swydd gall na chartref ar Fôn, dim ond i hwn ddo i mewn a wneud hynny’n ddi-hid? Mae’r peth yn afiach braidd. Roedd ymateb y gynulleidfa ar Pawb a’i Farn ryw ddeufis nôl yn sâl o daeog.

Achos mae’n werth ymwared ag unrhyw falchder cenedlaethol am ryw dair neu bedair swydd ran amser dros dro a hawlio hynny’n fuddugoliaeth i genedl fach daeog y Cymry. Ma’n ddigon i droi ar rywun.

giovedì, dicembre 02, 2010

Pwy neu beth ydi'r Werin?

Mae ‘na un ddadl dwi wedi ei chael gyda ffrind ambell waith, a dydyn ni fawr o ffrindiau wrth gael y ddadl, am gysyniad y Werin. I mi, mae’r werin yn fyw ac iach ac iddi hithau “dydi’r werin ddim yn bodoli ddim mwy”. Beth am ddechrau gyda diffiniad GPC o’r gair ‘gwerin’?

Pobl, pobl gyffredin, pobl y wlad, gwŷr dan awdurdod; tyrfa, ciwed, mintai, haid, llu, lliaws, milwyr cyffredin byddin; cenedl

Rŵan, ein disgrifiadau ni o’r werin, boed hynny’n gyfredol neu’r werin fu. Iddi hi, rhywbeth amaethyddol ydi’r werin – i raddau helaeth pobl cefn gwlad, mae’n siŵr tyddynwyr a ffermwyr, a rhai sy’n ymwneud â diwylliant. Dwi wedi sôn am y werin ddiwylliedig o’r blaen. Yn bersonol, dwi’n meddwl yn gryf bod y werin ddiwylliedig yn rhywbeth sydd dal yn bodoli: ond dwi byth wedi cysylltu’r werin â chefn gwlad yn unig. Wedi’r cyfan, oni fu’r chwarelwyr a’r glowyr yn werin?

Argraff wahanol sydd gen i o’r werin. Y werin ydi’r Cymry Cymraeg cyffredin. I mi, mae iaith yn bwysig yn niffiniad y peth. Yn y dyddiau cyn i’r Saesneg drechu’r Gymraeg yng Nghymru helaeth nid oedd angen diffiniad ieithyddol, ond y dyddiau hyn dwi’n teimlo bod iaith yn rhan hanfodol o fod yn rhan o’r werin; dydi gwerin a di-Gymraeg ddim yn cyd-fynd. Y mae’r werin yn siarad Cymraeg.

Mae’r gair ‘cyffredin’ efallai’n broblem o ran fy niffiniad i achos mae’n awgrymu dosbarth. Ond eto mae'r cysyniad o ddosbarth yn fwy cyffredin i’r Saeson na’r Cymry fel rheol – i ni mae ‘na werinbobl a phobl fawr i bob pwrpas a dyna ddiwedd arni – os nad wyt yn un o’r bobl fawr rwyt yn un o’r werin. Er enghraifft, mi fuaswn yn ddigon parod i gynnwys athrawon neu feddygon neu, wrth gwrs, cyfieithwyr (pam lai!) yn rhan o’r werin er bod pres da yn perthyn i’r galwedigaethau hynny ... yn ganfyddedig o leiaf! O ran y werin, mae’r agwedd cyn bwysiced â’r dosbarthiadau Seisnig rydyn ni’n gyfarwydd â hwy heddiw.

Ond f’argraffiadau i ydi’r rheini. Un peth sy’n sicr yn fy meddwl i ydi bod y Werin yn bodoli. Mae’r diffiniad cenedl yn ôl GPC yn un ddiddorol. Dwi wedi dweud erioed bod y Cymry Cymraeg i bob pwrpas yn is-genedl, yn genedl oddi mewn cenedl, ac efallai bod hynny hefyd yn ddisgrifiad da ohoni.

Pwy sy’n iawn tybed?

lunedì, novembre 15, 2010

Carioci Meddw

Dwi’n ofnadwy pan dwi’n cael diwrnod i ffwrdd, fydda i byth yn gwneud dim byd. Er, fel dwi ‘di ddeud o’r blaen, dwi’n eithaf licio gwneud dim byd, stwnshio o flaen y teledu neu hyd yn oed jyst ista yn hel meddyliau. Mae rhai pobl yn meddwl bod hynny’n ddiflas uffernol, ond dydw i ddim. Dydi pobl ddim yn licio hel eu meddyliau – mae ei wneud yn fy nghadw i’n gall.


Ia, call. Pan fydda i wedi meddwi, sy’n bur aml a dweud y gwir, bob penwythnos o leiaf, dwisho neud carioci. Rŵan, mi gymrodd flynyddoedd i mi fentro ar y carioci, ac mae’r peth wedi fy nychryn erioed. Y tro cyntaf, dwi’n cofio’n iawn, canu Achey Brakey Heart, mewn parka efo gwallt seimllyd hir.

Mae hynny’n iawn yn ei le ond ‘sgen i ddim llais carioci. Mi fedra i ryw fath o ganu ond mae gen i lais eithaf hen ffasiwn i fod yn onast – dydi o ddim yn mynd yn dda iawn efo Don’t Let the Sun Go Down on Me a hynny gyfrannodd at fi a Ceren yn cael ein bŵio i ffwrdd o’r llwyfan yr eildro i mi wneud. Roedd hi'n ffycin rybish hefyd.

Ond ta waeth unwaith mae rhywun yn gwneud hynny ambell waith mae ‘na rywbeth yn y brên yn ei feddwod yn dweud ‘w, dwi’n eithaf da, a dwisho canu’. Serch hynny, fydd neb isho neud efo fi a dwi o hyd yn ormod o gachwr i wneud ben fy hun.

Felly ella mai mynd yn fwy chwil ydi’r atab.

mercoledì, ottobre 06, 2010

Y Seicig

Cafwyd breuddwyd ryfedd echnos. Euthum i gapal anhysbys, gyda Nain a Mam a’r chwaer, a’r dyfarnwr rygbi, Nigel Owens, oedd y gweinidog gwadd. Roedd ‘na gryn dorf yn y capal ac mi ddechreuodd Nigel ei hannerch, gan fynd ymlaen i bwyntio allan pawb a oedd yn hoyw yn y capal. Nid mewn ffordd gas, ond i ddweud bod Duw yn caru pawb waeth pwy oeddent.

Am ryw reswm mi adewais y capal ac mi es i’r Gadeirlan Babyddol lawr y lôn wrth ymyl Waterstones os dwi’n cofio’n iawn, ac mi oedd gen i lot o ofn ond roeddwn i’n iawn ar ôl setlo a ffendio fy ffordd allan o rywbeth a ymdebygai i grypt o dan y gadeirlan ei hun a mynd i’r addolfan.

Wn i ddim ai rhywbeth sy’n y dŵr ar hyn o bryd ond dwi’n cael lot o freuddwydion am grefydd yn ddiweddar. Rhaid bod rhywbeth yn chwarae ar fy meddwl.

Serch hynny, dydw i ddim yn rhywun sy’n credu bod negeseuon cudd neu isymwybodol neu hyd yn oed oruchnaturiol i freuddwydion. Ond flynyddoedd nôl a minnau dal yn ‘rysgol mi ges freuddwyd fy mod yn darllen y Star ac mewn blwch bach fe’i nodwyd bod Paragwai wedi curo Brasil o ddwy gôl i un, a hynny am y tro cyntaf ers rhywbeth gwirion fel chwarter canrif. A’r wythnos nesa fe ddigwyddodd hynny, ac mi a’i darllennais mewn blwch bach yng nghefn y Daily Star. Anodd gen i ddiystyru hynny fel cyd-ddigwyddiad, pa beth bynnag arall ydoedd. Ro’n i’n siŵr fy mod i’n seicig am ‘chydig.

A dweud y gwir, dwi’n hoff o feddwl bod gen i agwedd ddigon iach at y pethau seicig ‘ma, fel popeth arall, sef meddwl agored ond amheugar, sef i bob pwrpas credu nad ydi rhywbeth yn wir ond yn fodlon iawn newid fy meddwl am y peth – dyna ddaru ddigwydd i mi efo crefydd, wedi’r cwbl. Yn bersonol, dwi ddim wirioneddol yn credu bod gan bobl ddawn seicig, nac y gallant weld i’r dyfodol neu i fêr yr esgyrn – nid fel yr honna’r sipsiwn efo’i peli crisial a’u dail te. W, na, tai’m i’w trysio y nhw yn de.

Ond nid dweud ydw i mai twyllo maen nhw chwaith (pobl seicig yn gyffredinol de). Dwi’n meddwl bod lot o bobl seicig yn bobl â greddf hynod ond eu bod yn dehongli’r reddf honno fel pŵer seicig. Dyna fy marn bwysig, ddi-sigl i ar y mater, oni fy mhrofir fel arall. A sut bynnag, dwi wedi cael digon o freuddwydion am y dyfodol nas gwireddwyd. Ro’n i’n fod i farw pan o’n i’n 23 oed, er enghraifft.

Dwi ddim, gyda llaw, sy’n profi nad seicig mohonof ... diolch byth.

mercoledì, settembre 15, 2010

Clywed dim

Yn ein grŵp ni, dwi’n un o’r bobl olaf i glywed pob dim – wyddoch chi, y pethau cyfrinachol, gwleidyddiaeth y criw etc – ac mae hynny gan amlaf oherwydd un prif reswm. Fydd neb yn dweud wrtha i achos bod pawb yn gwybod nad oes gen i fawr o ddiddordeb. Mae hyn yn ymestyn i lawer o bethau, dwi ddim balchach gwybod be mae neb arall yn ei wneud i fod yn hollol onest. Dwi’n cael digon o drafferth gwybod be dwi’n ei wneud hanner yr amser.

Ar ddydd Llun dwi byth yn gwybod be dwi’n ei wneud. Gan amlaf mae’r ôl-hangover ar ei anterth, ond yn ddigon rhyfedd mae dydd Llun yn ddiwrnod cynhyrchiol iawn i mi – yn y gwaith, yn y tŷ. Er enghraifft, ro’n i’n teimlo’n ofnadwy ddydd Llun (er ro’n i’n teimlo’n waeth ddoe ac i fod yn onast efo chi dwi’m yn teimlo’n dda iawn heddiw achos mi gysgish ddeg awr neithiwr sy ddim yn iach i ddyn na duw) ond pan gyrhaeddais adref mi fu i mi lanhau’r tŷ nes ei fod yn sgleining a hefyd gwneud digon o fwyd i bara deuddydd.

Ro’n i’n bod yn gynhyrchiol, yn doeddwn.

A hithau’n ddydd Mercher fodd bynnag mae rhywun yn dechrau cael teimlad o’r hyn y bydd y penwythnos yn ei addo. Mae Rhys yn gadael Caerdydd am Lanelli, sy ‘chydig fel gadael Cate Blanchett am Anti Marian ond wrandawiff hwnnw ddim, ffwrdd â fo, felly mi fydda ni’n cael diwrnod llawn o gamfihafio mewn amryw rannau o’r ddinas. Y llefydd lle cafwyd hwyl ar hyn y blynyddoedd – y Tavistock, y Maci, y Mochyn Du. O na fyddai Shorepebbles, heddwch i’w lwch, yn fyw o hyd.

Taswn i, a minnau yma ers saith mlynedd hudol erbyn hyn (a saith mlynedd nôl do’n i’m disgwyl byw mor hir â hyn heb sôn am fod dal yn byw yng Nghaerdydd), yn gorfod dewis fy hoff le yma y Tavistock fyddai hwnnw o hyd. Daeth yn gyrchfan i Gymry dwyrain y ddinas erbyn diwedd ein blwyddyn ar Russell Street, ond wn i ddim ai dyma’r achos bedair blynedd yn ddiweddarach. Un broblem fawr efo’r Tavistock oedd y pen ar y peintiau, fe allech chi agor ski slope arnyn nhw, wyddoch chi, y math o ben sy’n digon mawr nes peri i chi ei sgubo efo biarmat i’r blwch llwch, ond chewch chi’m blychau llwch mewn tafarndai ddim mwy. Wn i ddim sut y bydd datrys y broblem pan ddaw’r Sadwrn, ond dwi ôl ffôr eu rhoi nhw ar lawr, dim ond jyst er mwyn gweld Rhys yn cachu ei hun.

lunedì, settembre 06, 2010

Diléit

Un peth od sydd wedi digwydd yn bennaf ers i mi ddechrau cyfieithu ydi rhywbeth y mae’r rhan fwyaf o bobl yn ei gael y ffordd arall rownd. Yn bur aml fydda i efo gair Cymraeg yn fy mhen, ac nid gair amlwg ond yn aml yn un digon anarferol, a fydda i er fy myw methu cofio’r Saesneg. Y diweddaraf o’u plith oedd y gair ‘dirmygus’. I fod yn onest dwi ‘di methu â chofio be ydio yn Saesneg ers wythnosau ond bob amser wedi anghofio am y peth pan fo’r modd gennyf i ganfod y cyfieithiad.

Wrth gwrs, pan ofynnais i amryw bobl, Nain, Anti Nel, y chwaer, Dad a Mam (wn i ddim pam Mam achos Saesneg ydi Mam, ond mae hi newydd benderfynu dysgu Cymraeg. Mi ordrodd goffi yn gyfan gwbl Gymraeg ryw bryd yn ddiweddar, a oedd yn destun sioc i Dad, a hefyd brynu CD Bryn Fôn. Mae Mam yn licio Bryn Fôn. I like coffio dy wyneb, medd hi) beth ydi ‘dirmygus’ yn Saesneg ond ‘doedd ‘run ohonyn nhw’n gwbod beth oedd o’n Gymraeg beth bynnag.

Scornful neu contemptuous ydi ‘dirmygus’ mi wn erbyn hyn. Ac un arall diweddar oedd ‘esgeulus’. Mi allwn yn hawdd agor Cysgeir rŵan i ffeindio allan. Ond dwi’n dwat a dwi ddim am wneud. Oherwydd, er gwaethaf y teimlad rhwystredig hwnnw o methu â chyfieithu ar y pryd (fedra i ddim cyfieithu ar y pryd beth bynnag cofiwch, nid y math yna o gyfieithydd ydwi), mae ‘na ryw ddiléit dwi’n ei theimlo o wybod gair digon posh yn y Gymraeg a ddim gwbod be dio’n Saesneg, i’r fath raddau nad oes gen i glem.

Ond ew, un peth arall sy’n ddiléit i mi fod adra ydi dwi’n clwad fy hun fy acen ogleddol gomon yn llifo’n ôl. Mai’n braf gallu siarad yn digon bygythiol ac uchal heb i wneud ddweud dy fod yn bod yn ‘ymosodol’. Yn wir, dwi ‘di clywed acen Dyffryn Ogwen yn cael ei disgrifio fel ‘ymosodol’ ambell waith. Ac fel unrhyw un arall werth ei halen o Ddyffryn Ogwen, dwi’n cymryd hynny’n gompliment ar y diawl!

martedì, maggio 11, 2010

Hela bwystfilod

Mae parciau yn llefydd diddorol. Dywedir bod ‘na bethau go amheus yn digwydd yno gyda’r nos, ond wn i ddim a ydi hynny’n wir mewn difrif, a dwi’n sicr ddim isho ffendio allan. Cânt hwytha a fynn gadw eu cyfrinachau rhwng y blodau a’r coed.

Ia, blodau a choed. Wyddwn i ddim ryw lawer amdanynt, a phrin ydyn nhw yng Nghaerdydd mewn difrif. Da ydi gwyrdd, ond mae gen i fy nghyfyngiadau. Dwi ddim yn hollol siŵr a ydw i’n ffan o goedwigoedd, mae ‘na rywbeth am goedwigoedd sy’n fy mheri i deimlo’n ofnadwy o anghysurus. Bai fi ydi hyn, debyg, am wylio pethau na ddylwn ar nosweithiau Sul yn paranoid.

Un o’m hoff raglenni ar y funud ydi The Monster Hunter, welwch chwi, sydd ar sianel Livingit (112 ar Sky) bob nos Sul am wyth. Yn ddigon ddwl, fydda i’n recordio hwnnw ac yn ei wylio ar ôl Come Dine With Me, a oedd yn erchyll yr wythnos hon pe gwyliech chi – sôn am bobl ddiflas, heblaw am y ddynes ddu dew annoying. Felly, ar ôl yfad ddydd Sadwrn ac yn ddigon paranoid y Sul, yn aml y peth olaf y gwela i ar ddydd Sul ydi The Monster Hunter.

Mae cryptozoology (cuddsŵoleg efallai ydi’r gair Cymraeg, dwi’m yn siŵr a oes gair) yn faes sydd o ddiddordeb eithriadol i mi. Buaswn wrth fy modd yn y maes go iawn pe na bawn gachgi o’r radd flaenaf. Fel arfer, dydi’r union cuddgreaduriaid (cryptoids ... ?) ddim yn fy nychryn o gwbl, ond mae pethau mwy ysbrydol fel rhifyn yr wythnos hon yn dueddol o’m rhoi ar bigau drain (neu brigau’r brain fel y bydd lot yn ei ddweud heb reswm call – dyma fydda i’n ei ddweud ar ôl ystyried).

Roedd y rhifyn am goedwigoedd ar ymylau Mynydd Fuji yn Siapan lle mae nifer annaturiol o uchel o bobl yn mynd i gyflawni hunanladdiad. Swni ddim yn awgrymu ei wylio os ydach chi’n rêl pwff fel fi, ond mae o wedi fy ngwneud i’n llai hoff fyth o goedwigoedd. Ych, dwi’n cael ias annifyr wrth feddwl am y peth. Dwi’m yn dweud, pan oeddwn fachgen ro’n i ofn awyrennau yn hedfan dros Rachub. Erbyn hyn dwi ofn ysbrydion. Rhyfedd o fyd.

mercoledì, maggio 05, 2010

Swancflogio'r etholiad

Mae’r blogio wedi bod yn ddistaw ers ychydig ddyddiau. Yn rhannol, mae hyn yn ymwneud á’r ffaith fy mod wedi cael gliniadur newydd swanc. Swanc ydi’r gair priodol, hefyd, mi wariais gannoedd arno – feddyliais wrth fy hun ‘os ydw i am gael llapllop newydd mi gaf un da’. Dydi hynny ddim yn ffordd arferol gen i o feddwl o gwbl, fel arfer mae’n well gen i’r fersiwn rhad o rywbeth er mwyn arbed arian e.e. teiars fy nghar – a gellid dadlau’n llwyddiannus y byddai’n well gwario ar deiars da na gliniadur campus, yn enwedig gan fy mod yn gyrru nôl lawr i Gaerdydd heddiw!


Yr ail reswm dros y diffyg blogio ydi, teg dweud, y bydda i’n all blogged out erbyn bora ddydd Gwener. Alla i ddim aros tan yr etholiad erbyn hyn. Byddwch chwi anoracs ac amryw gefnogwyr, ac ambell un arall hefyd, yn teimlo’r un fath bid siŵr.

Yr etholiad cyntaf i mi ei gofio’n iawn oedd 1999 – a dyna gyflwyniad i wleidyddiaeth! Yn ystod y dydd, os dwi’n cofio’n iawn, a minnau’n llanc 14 oed dymunol, gyhoeddwyd y canlyniadau i etholiadau cyntaf y Cynulliad. Erbyn hynny roeddwn eisoes yn genedlaetholwr rhonc ac roedd gwrando ar rai o’r canlyniadau ar y ffordd i dŷ Nain wedi gwneud i mi feddwl fy mod wedi dewis yr ochr gywir! Roedd siom 2003, felly, yn erchyll. Arhosais i fyny drwy’r nos i wylio’r canlyniadau a hefyd llwyddo cyrraedd y wers Ffrangeg drannoeth. Ni throdd yr athrawes i fyny – merch Gareth Jones â’m dysgodd a dwi ddim yn meddwl bod ganddi fawr eisiau fy ngweld ar ôl y noson gynt!

Yn 2005 gwyliais y canlyniadau yn nhŷ’r merched yn Theiseger Street, a oedd y siom chwerwaf i mi ei theimlo mewn gwleidyddiaeth. Ar ôl helynt 2003 roedd yn teimlo braidd bod y byd ar ben. Gall Pleidwyr bob amser ddweud eu bod yn casáu’r Rhyddfrydwyr, fel y gwnânt, oherwydd eu bod yn blaid dim byd ond gwyddom oll mai asgwrn y gynnen ydi colli Ceredigion y flwyddyn honno.

Arhosais i fyny drwy’r nos yn 2007 a minnau’n gorfod gweithio’r diwrnod wedyn. Wna i mo’r ffasiwn gamgymeriad eto, dwi ar wyliau ddydd Gwener ac yn bwriadu aros i fyny tan yr oriau mân fel y gweddill ohonoch.

Yfory ceisiaf ddod i gasgliad gyda phroffwydoliaeth derfynol – wedi’r cyfan dwi wedi cael mis o ddarllen a sibrydion a gwrando i geisio ffurfio barn ar y cyfan, sy’n fy ngwneud y ffŵl meddai rhai! Dwi’n edrych ymlaen at fory, dwi’n nerfus ac yn herfeiddiol fy mryd – i’r gad!

martedì, aprile 27, 2010

Y darnau yn disgyn i'w lle ... efallai!

Mae’r darnau yn disgyn i’w lle yn araf bach. Nid yn unig ydw i wedi dechrau meddu ar y gallu i anwybyddu’r polau piniwn, dwi’n cael y car nôl heddiw (mi gostiff), mae’r cefn yn gwella’n dow dow diolch i ambell beth a dwi fy hun yn teimlo’n well. Does ‘na ddim llawer o bethau yn digalonni rhywun na bod mewn poen 24/7, dydi o jyst ddim yn hwyl, dyna’r gwir amdani.

Braf fyddai peint heno ‘ma yn yr haul poeth, ond gan gael y car nôl rhaid siopa bwyd er mwyn i mi bara ychydig ddiwrnodau’n ychwanegol cyn ehedeg i’r Gogledd. Bydda i yn y gogledd y rhan fwyaf o wythnos nesa’, gan ddiogi’n bennaf, ond hefyd ceisio cael argraffiadau o sut y mae pethau’n mynd yn y ras etholiadol.

Rhaid i mi gyfaddef, o ddarllen Proffwydo 2010, na wn sut y mae ambell sedd am fynd, a bod llawer o’r dadansoddiadau yn ddigon redundant erbyn hyn (mae bron yn teimlo fel wast o 50,000 a mwy o eiriau!). Y straeon yw bod y Democratiaid Rhyddfrydol yn eithaf hyderus yng Ngorllewin Abertawe, bod Plaid Cymru am symud adnoddau o Aberconwy i Geredigion, y gallai Arfon fod yn agos iawn os ydi Bangor yn penderfynu pleidleisio, ac y gallai Lembit gael sioc ar y diawl. Mae rhai yn darogan trydydd iddo fo – wn i ddim awn i mor bell â hynny!

Ac mae’r syrj yn cyflwyno heriau enfawr i Lafur – ym Mhen-y-bont, y ddwy sedd yng Nghaerdydd sydd ganddi a seddau Clwyd. Yr wythnos hon, wrth ystyried y posibiliadau’n llawn, be di’r gair dŵad, dwi’n stumped. Hollol, hollol stumped.

Un peth a ddywedaf ydi hyn: dwi’n meddwl y bydd lot o bobl sy’n dweud eu bod am fwrw pleidlais i’r Lib Dems naill ai a) ddim yn boddran pleidleisio, neu b) yn newid eu meddwl yn y blwch pleidleisio. Faint o effaith gaiff hynny, wn i ddim.

Pe gofynnid i mi rŵan beth fydd yn digwydd, swni’n rhoi 5 i Blaid Cymru, 4 i’r Democratiaid Rhyddfrydol, 11 i’r Ceidwadwyr, 17 i Lafur, ac 1 i Lais y Bobl sy’n gadael dau. Fedra i ddim ar hyn o bryd alw Ceredigion: chi ar lawr gwlad yno ŵyr yn llawer gwell na fi. Y llall ydi Maldwyn, mae ‘na straeon od iawn yn dod o’r fan honno!

Ta waeth, erbyn dydd Iau nesaf mi fydda i yn galw pob un – gobeithio bydd y blogsffêr Cymraeg hefyd yn barod i wneud erbyn hynny!

martedì, aprile 13, 2010

Pleidlais bersonol

Mae treulio eich amser rhwng dwy etholaeth (a dwi ddim yn golygu cysgu mewn un a meddwi yn y llall) yn beth handi oherwydd, i bob pwrpas, gallwch ddewis ym mha un bynnag rydych chi am bleidleisio. Dyn ag ŵyr, efallai y caiff fy nghais i bleidleisio yn Arfon ei wrthod, caf weld, dwi ddim yn dallt sut y mae’r pethau hyn yn gweithio ac yn cael eu penderfynu i bob pwrpas.

Mae Grangetown, a oedd yn hollt deirffordd rhwng Plaid Cymru, Llafur a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn etholiadau’r Cynulliad yn 2007 a hefyd yn yr etholiadau cyngor yn 2008, er i’r Democratiaid Rhyddfrydol ennill bob sedd y flwyddyn honno, yn etholaeth De Caerdydd a Phenarth. Felly oni phleidleisiwn yn Arfon, mi a bleidleisiwn yn Ne Caerdydd a Phenarth.

Problem fyddai hynny o’m safbwynt i. Fel y gwyddoch, mae gen i ‘dueddiadau’ Plaid Cymru, ond dydi hynny ddim yn fy ngwneud i’n Bleidiwr – dwi jyst yn disgrifio’n hun fel cenedlaetholwr sy’n benthyg fôt i’r Blaid pan mae hi’n ei haeddu. Ond fel cenedlaetholwr heb deyrngarwch penodol at unrhyw blaid mae gen i fy rhagofynion fy hun wrth ddewis ymgeisydd i fwrw pleidlais drosto – un o’r prif ragofynion ydi bod yr ymgeisydd yn medru Cymraeg.

Fel Cymro Cymraeg, dwi isio i’m cynrychiolwyr fedru siarad Cymraeg. Ac mae hynny’n bwysig iawn i mi.

Y broblem ydi nad ydi ymgeisydd Plaid Cymru, y blaid y byddwn fel rheol yn ei dewis, hyd y gwn, yn siarad Cymraeg – a dwi wedi mynegi eisoes fy amheuon ynghylch cenedlaetholdeb honedig y Blaid yng Nghaerdydd – hynny ydi, dydi hi ddim yn genedlaetholgar iawn. Felly mae gen i wrthdaro rhwng fy egwyddorion sylfaenol a’m dewis pleidiol. Y gwir ydi, ac eithrio’r etholiadau cyngor (y mae eu pwysigrwydd yn pylu o’u cymharu ag etholiadau Prydeinig), fod gen i gur pen mawr wrth ddewis pwy i bleidleisio drosto.

Gyda’r Democratiaid Rhyddfrydol a’r Gwyrddion ill dwy’n bleidiau uffernol o Seisnigaidd, a’r cyntaf yn sefyll dros ddim byd, maen nhw allan o’r cwestiwn. Ac fel plaid sy’n gwrthwynebu Cynulliad Cymru, does modd i UKIP gael fy mhleidlais chwaith. Dydi’r un ohonyn nhw’n siarad Cymraeg chwaith.

Yr AS lleol ydi Alun Michael, a ‘sdim peryg i mi roi fôt i’r ffwc gwirion. Câi Llafur mo ‘mhleidlais i fyth.

Dydi’r Ceidwadwr ddim yn siarad Cymraeg, ond nid dyna’r prif reswm na fyddwn yn pleidleisio drostynt. O ran daliadau cymdeithasol, dwi’n tueddu i raddau helaeth at y dde, er mai’n siŵr yn y canol y byddwn yn gyffredinol, ond yn economaidd dwi’n bell iawn, iawn i’r chwith. Dydi’r Ceidwadwyr ddim yn rhy addas i rywun felly, mi dybiaf!

Sy’n gadael un blaid ar ôl – sef y Blaid Gomiwnyddol. Mae’r ymgeisydd, ac arweinydd y blaid, yn Gymro Cymraeg. Yn wir, mi roddais bleidlais iddo yn etholiadau cyngor 2008 yn hytrach na Phlaid Cymru, er y daeth yn olaf ac eleni mae gan y blaid dim ond 6 ymgeisydd ledled Prydain. Mynegais bryd hynny, ro’n i’n licio’r hyn yr oedd y Comiwnyddion yn ei ddweud a dwi dal yn.

Felly, pe bawn yn pleidleisio yn Ne Caerdydd a Phenarth fe fyddai rhwng Plaid Cymru a’r Comiwnyddion. ‘Does ‘run am ennill, wrth gwrs, ac yn Arfon dwi’n bwriadu bwrw ‘mhleidlais. Os os mai yng Nghaerdydd y bydd, byddwn i ddim yn gwybod beth i’w wneud.

Mae etholiadau’n boen yn y pen ôl i fod yn onest.

venerdì, aprile 09, 2010

Bron yno

Mynegwyd eisoes ar y blog hwn bod yr Hogyn o Rachub, ym mha le bynnag yr â yng Nghaerdydd, yn gweld lesbians. Ddim o’m gwirfodd na’m dychymyg, ffaith ydyw. Wn i ddim chwaith os mai’r gaydar sydd ar y blinc gen i ond yn aml iawn alla i ddim dweud y gwahaniaeth rhwng lesbian a hogyn tew yn ei arddegau sy’n steilio’i wallt i geisio ymddangos yn ddel. Wyddoch y teip – bwyta gormod o Doritos ac yn treulio oriau ar MSN.

Dreuliais innau oriau ar MSN, ond wn i ddim ai dyna mae’r kids (y dywedodd, mewn ymgais i fod yn hip) yn ei wneud heddiw. Yn yr hen dyddiau arferem ni feicio i bob man – ydi pobl ifanc yn defnyddio beiciau y dyddiau hyn dŵad? Nac ydyn, mwn. Rhy prysur ar eu iPhones a’u iPods neu lawrlwytho iTunes – mae’r enwau yn ddigon i fynd ar fy nefau. ‘I’ ‘I’ ‘I’ – fi fi fi. Dyna’r oll sy gan bobl ots amdano y dyddiau hyn. Wedi mynd y mae’r dyddiau y clywid John ac Alun yn dod o faniau bechgyn yn eu harddegau ar Stryd Pesda. Ia wir, mi gofiaf yr oes, bûm yno, ac yn ei chadw’n fy mhen a’m calon.

Dywedir mai ffordd o brysuro henaint yw casáu ieuenctid. Dwi ddim yn casáu ieuenctid ond dydw i ddim chwaith yn uniaethu. Roedd y gwahaniaeth rhyngof i a chenhedlaeth fy chwaer, sydd dim ond dair blynedd yn iau felly i bob pwrpas yn rhan o’m cenhedlaeth i, yn weladwy erbyn i mi adael ysgol: o ran diddordebau, gweithgareddau, agwedd, yn ieithyddol, yn ymddygiadol – popeth.

Gwell gen innau bigiad gwenyn ar gaill na newid fel rheol. Pam y chwerwder? Wel, ymhen llai na phythefnos fydda i’n bump ar hugain oed. Teg dweud bod cyrraedd y chwarter canrif fel rheol yn cael ei ystyried yn un o gerrig filltir bywyd. Hyd yn oed yn 24 oed gall rhywun i bob pwrpas smalio fod yn 21 – a hynny oherwydd i chi brofi tair blynedd yn y brifysgol, os oeddech yn ddigon ffodus i fynd (ac ym Mhrydain Llafur Newydd mae pob ffwcar dwl yn mynd), a thair o weithio. Ond yn 25 oed, mae’r cydbwysedd fel rheol ar ben. Rydych chi wedi gweithio am hirach nag y buoch yn fyfyriwr.

Ac fela mai. Mae rhywbeth gwirioneddol oedolyn-aidd am 25 oed. Dim ond tua’r oedran hwnnw y mae rhieni yn gadael fynd yn llwyr hefyd. Haws i hogia heneiddio, wrth gwrs, does ‘run dyn yn ei iawn bwyll yn llwyr aeddfedu – dyna’r gwir. Mi wneith merch aeddfedu. Mae’n ffodus i ferched nad ydi dynion yn gwneud oherwydd ni fyddant wedyn yn gallu brolio eu bod nhw’n fwy aeddfed. Wn i, enethod, rydych chi’n hoff o frolio pethau felly’n ffug-flinedig go iawn. Ar ôl canrifoedd o gael eu trin, yn gwbl annheg wrth gwrs (er yn eithaf delfrydol o’r safbwynt gwrywaidd), fel dinasyddion eilradd mae’n fodd i ferched feddwl yn ddigon cyfiawn ‘sut ddiawl mai’r rhain reolai o’r blaen?’

Duw Duw, dydi chwarter canrif yn ddim. All dyn ond chwerthin neu grio, a’r cyntaf ydi’r dewis cyntaf gen i bob tro. Ond byddai stopio colli ffonau symudol ac yfed gwerth canpunt bob dydd Sadwrn o fudd yn yr ymdrech i wneud hynny.

O ia, bu bron i mi anghofio, yn dilyn yr hwyl a gefais yn etholiadau 2007 mi fydd Blog yr Hogyn o Rachub yn fyw ar noson yr etholiad, Mai 6ed. Gobeithio y bydd ambell un arall wrthi hefyd tan yr oriau mân!

venerdì, marzo 26, 2010

Tasa ni'n ennill y Loteri...

Ddylwn i ddim cwyno am arian. Nid cyfoethocaf o bobl y byd, na Rachub hyd yn oed, mohonof, ond dwi’n llwyddo goroesi yn gyfforddus ar hyn o bryd, er fel y nodais yn y post diwethaf dwi’n gwario mwy nag yr hoffwn. Fydd y mis nesaf, fodd bynnag, yn ddrud – sy’n cynnwys fy mhen-blwydd yn chwarter canrif, sydd wrth gwrs felly’n golygu y bydda i’n gwneud antics yng nghanol dinas Caerdydd ac yn prynu rhywbeth neis i mi’n hun, a nos Iau nesaf mynd i weld y dartiau yn y CIA.

Cadwch eich orielau a’ch theatr. Rhowch i mi gwrw a giamocs pob 19fed Ebrill a daw dim drwg i’ch canlyn. Fydd hi ‘di cachu arna’ i ond peidiwch â phoeni.

Ond fel dwi’n dweud tai’m i gwyno – mae mwynhau bywyd yn bwysicach na chyfrif banc. Bydda i, fel pawb, yn teimlo’n ddigon annifyr a hunandosturiol o bryd i’w gilydd, ond dwi wirioneddol o’r farn y dylid cofio bod pobl sydd heb ddim, a bod cwyno am yr hyn sydd gennym (sy’n rhywbeth, ysywaeth, dwi’n ei wneud o hyd!) ychydig yn bathetig.

Un o’r sgyrsiau, mi dybiaf, y bydd grwpiau o bobl yn ei chael yn aml ydi ‘be fyddan ni’n neud tasan ni’n ennill y Loteri/Euro Millions’. Dwi wedi hen syrffedu ar y drafodaeth hon, rhaid i mi gyfaddef. Bydd un person yn dweud ‘prynu car i bawb’ neu ‘clirio dyledion pawb’. Wfft i hynny: noda i fy marn yma unwaith ac am byth.

Yn gyntaf, byddwn i’m yn dweud wrth fy ffrindiau, na’r rhan helaethaf o’m teulu. Byddwn i’n cynnig cymorth ariannol i’r rhai ohonynt allai wneud gydag ychydig o help, ond ni châi neb sy’n gwneud yn iawn geiniog gen i. Heblaw am yr amlwg, sef rhoi llwyth o bres i Mam, digon i weld bod y chwaer yn iawn, a byddwn i’n dechrau cwmni bach yn Nyffryn Ogwen gan brynu llwyth o dai a’u gosod i bobl leol Gymraeg am rent rhesymol, fforddiadwy. Rhown wedyn y gweddill i lwyth o sefydliadau gwahanol, Cymorth Cristnogol, Shelter Cymru, Cymdeithas yr Iaith, yr Eglwys Babyddol, ac unrhyw fath o sefydliad sy’n edrych ar ôl cŵn achos, fel y gwyddoch, dwi’n licio cŵn.

Byddai Ymddiriedolaeth y Moch Daear yn cael ffyc ôl uda i hynny rŵan, mi dalwn i rywun rhoi slap i Brian May. Ond mi gadwn wedyn ambell filiwn i mi’n hun, i fod yn gyfforddus am oes. Wedi’r cyfan, dydi arian yn dda i ddim yn y banc, yn enwedig pan fo gennych bopeth sydd ei angen arnoch. Er gwaethaf popeth, alla’ i ddim meddwl am ddim gwaeth na meddu ar bopeth yr hoffwn ei gael.

venerdì, marzo 19, 2010

Y Twat o Rachub

Mae cwrteisi yn bwysig i mi. Heb amheuaeth, mae elfen gref o ragrith yn perthyn i’r datganiad hwnnw, oherwydd ni’m hystyrir y cwrteisiaf o blith creaduriaid Duw. Yn aml, fe’m gelwir yn sarhaus neu’n goeglyd. Gwn i mi ddweud yn y gorffennol mai fy nisgrifiad i o hynny ydi ‘sylwgar’ a ‘gonest’ ac mi gadwaf at hynny. Gall dyn all droi’r fath honiadau ar eu pen yn hawdd fod yn bolitishan.

Nid gwleidydd y byddwyf i, dim ond oherwydd y llu bethau ofnadwy dwi wedi eu dweud ar y blog hwn. Caiff pob hil a chred a ffati fy nirmyg ysgrifenedig ar y diwrnod gorau. Pan oeddwn fachgen, chwim a chwareus, roedd y byd yn felys a minnau am fod yn beilot. Fel pob hogyn normal, am wn i. Nid peth ‘normal’ oedd f’anallu i chwarae pêl-droed na chwarae gêm ‘pobl dlawd sy’n byw ar y stryd ac efo bywyd shit' (aka Gêm y Bala) gyda’r chwaer dan glustogau a llieini yn y lownj, mae’n siŵr, ond roedd bod yn beilot yn beth normal.

Ni welsai rhywun ei hun fel ydyw yn awr, ond pa un ohonom wnaeth?

Cawsom nyni griw cyfeillion sgwrs am beth yr hoffem fod. Rydym oll erbyn hyn yn rhy hen i drafod y fath bethau, minnau’n enwedig, dwi’n siŵr i mi gael fy mid leiff creisys flynyddoedd nôl. Dydw i ddim yn cofio’r hyn a ddywedasant hwy, ond gwn, yn ôl arfer a phersonoliaeth, mae prin yr ymddiddorais yn yr atebion, gan well syllu i’m peint yn ffug ofidus. Digwydd i mi grybwyll ‘seiciatrydd’ – ia, gwrando ar broblemau pawb arall – i mi’n hun.

“Taw’r mong,” atebasant hwy, “does gen ti ddim mynadd gwrando ar bobl eraill, a bydda chdi ddim yn cadw’n ddistaw a gwrando fydda chdi’n dweud wrthyn nhw stopio cwyno a ffyc off”.

“Wel ia,” meddwn i’n fy ôl, gan geisio llunio dadl gref ar fyrfyfyr, “mae’n gwneud byd o les i rywun felly gael rhywun i ddweud ffasiwn beth,” ac afraid dweud ni chytunasom ar ddim byd arall am weddill y noson os cofiaf yn iawn.

Na, does fawr o le ar y fam ddaear i bobl anghwrtais ddifynadd megis y fi. O holl ‘rinweddau’ Nain Sir Fôn roedd yn rhaid i mi etifeddu’r gwaethaf, er, o leiaf mae gen i fy nannedd o hyd. O leiaf felly fy mod yn ddoeth wrth ddewis pwy y dylwn fod yn dwat wrthynt!

mercoledì, febbraio 24, 2010

Y rhai â'm hadwaen

Neno’r tad, mae pethau yn y byd hwn fydd yn gwneud i rywun chwerthin, megis hen bobl yn disgyn ar You’ve Been Framed, blog ofnadwy Aeron Maldwyn neu’r ffaith mai fy ffrind annwyl Lowri Llewelyn yw’r unig un o bobl y byd y sydd wedi, o ddifrif, lithro ar groen banana. Afraid dweud, fel un sy’n cael bob math o ddamweiniau anffortunus, gan amlaf yn sobor credwch ai peidio, gwn fod fy anffawd yn destun sbort i’r rhan fwyaf a’m hadwaen.

Dwi’n hoff o’r gair adwaen ond dydi o ddim yn codi’n ddigon aml mewn sgwrs naturiol. Rhys, os wyt yn darllen, adnabod ydi adwaen fwy neu lai. Gair arall nad ydw i’n cael digon o gyfle i’w arfer ydi ‘echrydus’, ond prin y caf gyfle i’w ddefnyddio’n briodol, a minnau bron byth yn y Cymoedd.

Un peth sy’n peri i rywun chwerthin fel madfall ddall ydi UKTV Gold, er gwn fy mod wedi dweud hyn o’r blaen. I fod yn deg, cyn tua nawr o’r gloch dydi hi ddim at fy nant. Mae gen i atgofion melys o wylio Last of the Summer Wine ar nosweithiau Sul a minnau fymryn yn fyrrach na’r presennol, ar ôl cael rhywbeth fel sardîns ar dost i de. Teimlai dim yn fwy fel pnawn Sul na Last of the Summer Wine a sardîns ar dost bryd hynny. Er, fel dinesydd call, addysgedig dwi ddim yn licio’r rhaglen erbyn hyn.

Rhaid imi gyfaddef mwynhau Steptoe and Son – y comedi du gwreiddiol, er ei fod erbyn hyn yn dangos ei oed. Ond un comedi yr oeddwn yn hoff iawn ohono oedd Gimme Gimme Gimme. Fydd rhai ohonoch ddim yn cofio’r rhaglen a bydd eraill ohonoch, yn sicr, wedi ei chasáu. Comedi brwnt, di-foes ydoedd a oedd yn berffaith at fy nant. Mae gen i hiwmor ofnadwy o gas y rhan fwyaf o amser, a dwi’n meddwl y dylai fod yn fater o ryddhad i bawb â’m hadwaen (ylwch fi â’m hadwaen eto, fedra i ddim helpu’n hun wyddoch) y gallaf chwydu bustl fy nghoeg ar raglen deledu yn hytrach na hwy.

Un ystyriol fues erioed. Ro’n i’n aelod o’r RSPB pan yn fach, ond erbyn hyn ‘sgin i ffwc o ots am adar.

mercoledì, dicembre 16, 2009

Anniddorol flwyddyn

Ro’n i dweud wrth Rhys neithiwr fy mod am ddoe ysgrifennu blogiad i ddadansoddi’r flwyddyn a fu. Wedi’r cyfan, mae’n rhywbeth dwi’n ei wneud ers blynyddoedd, ac yn fwy o ffordd i mi’n bersonol dod â therfyn ar bethau’r deuddeg mis diwethaf a dechrau o’r newydd.

Ond wrth i mi ddechrau ysgrifennu fe wagiodd fy mhen. Buan imi ddallt, er cryn siom i mi, nad ydw wedi gwneud unrhyw beth o werth yn ystod y flwyddyn. Yn wir, ar wahân i fynd i Farselona, ‘does dim. ‘Runig beth dwi wedi’i wneud yn gweithio, bwyta, yfed a chysgu. Am flwyddyn anniddorol.

Dydi hi heb â bod yn flwyddyn annifyr, cofiwch, eithr ddi-ddigwyddiad. Gallwn sôn am siom y Chwe Gwlad, Man Utd yn ennill y gynghrair eto – sonia’ i ddim am gynghrair y pencampwyr – etholiadau Ewrop (siom arall oedd hwnnw) ond, i beth? Wnes i ddim cyfrannu at yr un. Yn sicr, dwi’n gobeithio na wnes gyfrannu at aflwyddiant y Blaid yn yr etholiadau, ac yn anffodus nid fi gurodd yr Uwchgynghrair.

Ond dwi heb â gwneud dim. Fedra’ i ddim hyd yn oed cofio a ydw i wedi mwynhau’n arw neu os ydi hi wedi bod yn flwyddyn ddiflas, megis Sais mewn brechdan heb fenyn. Felly fedra’ i mo’i dadansoddi, sy’n drist iawn a minnau mor hoff o ddadansoddi.

Ar yr ochr gadarnhaol, dwi’n fyw (efallai y bydda i’n edifar erbyn blwyddyn nesa’, cawn weld), os nad yn iach yn y lleia’, ac mae gen i o hyd dŷ. Mae’r teulu ‘di goroesi blwyddyn arall, ac mae o hyd bobl i mi eu dirmygu (‘ffrindiau’ dwi’n credu ydi’r term).

O wel. At flwyddyn nesa’. O leiaf efallai y bydd rhywbeth yn digwydd yn 2010.