Pytiau ym machlud olaf Mai

Dyma fi, y funud hon, yn sbïo ar yr olygfa odidocaf sydd i’w chael i mi, yn gweld popeth o lethr ddeheuol Moel Faban i Foel-y-ci tua’r gorllewin. Roedd heddiw’n ddiwrnod braf. Roeddwn i’n gallu arogli’r rhedyn ifanc yn y caeau’n gynharach, ond rŵan mae’r cymylau wedi cochi a’r mursennod mân olaf yn darfod gyda’r dydd. Y mae o’m blaen amlinelliad cyfarwydd Carnedd Dafydd a’r Glyderau, a llond cae o frwyn. Mae yno ambell ddafad yn dal i fynd o gae i gae rhwng y waliau cerrig blêr, ac ar fy ne dwy frân ar y gwifrau trydan yn gwmni i’w gilydd ers hanner awr, fel petaen nhw’n cyd-wylio Môn dan wybren danllyd olaf Mai.

 

Mae ‘na dristwch cynhenid ond hyfryd i fachlud nosweithiau’r haf. Fedr rhywun deimlo’r dydd yn ildio’i le i’r nos yn ddiymdrech, a’r nos hithau’n ei anwesu tua’i derfyn anochel. Nid oedd ond hanner awr yn ôl barau diddiwedd o wenoliaid yn llithro ac yn prancio drwy’r awyr yn ddireidus. Y mae rhywbeth gwylaidd iawn yn y peth. Hyd yn oed yma mae ôl dyn ymhobman, a’n gafael dros y tir yn wydn, o’n gwifrau i’n cartrefi i’r chwarel borffor; ac eto ni hidia’r gwenoliaid ddim amdanom. Ni wyddant y sirioldeb maen nhw’n ei roi i mi yn eu gwylio ers pan fûm i’n hogyn bach, a thydi na’r eithin na’r copaon cas yn gwybod hynny ychwaith. Fy nghyfrinach wirion i ydi’r peth.

 

Ond mae’r gwenoliaid yn mynd i’w nythod – maen nhw’n hedfan yn fwy unionsyth wrth fynd am adref. A chyn hir ystlumod fydd yn cymryd eu lle, yn chwilio tamaid o wyfyn twp i de. Ac mi fydda i dal yma’n eu gwylio nhw, wedi gorfod rhoi fy llyfr i’r naill ochr er mwyn cael eistedd mewn tawelwch ac ymdoddi i’r dyffryn; y clwb criced ar y dde, mur deiliog o wrych ar y chwith, a’r ffenestri’n goleuo’n ddifywyd gan belydrau golau’r machlud o’m blaen, ac un chwipiad o gwmwl uwch Glyder Fawr, fel lwmp o hufen ar gacen.

 

Ac am ddeg ar y dot, gwelaf ddwy wennol olaf y diwrnod a'r ystlum cyntaf un, fel petai'r peth wedi'i flaengynllunio. Ac yn nyfnaf haen fy nghalon, dwi wir yn coelio ei fod o.