Sgiliau yn y Gymraeg

Un set o ffigurau sydd heb gael llawer o sylw, ond a gafodd gryn sylw ddegawd yn ôl, ydi'r canrannau sy'n honni o leiaf un sgil yn y Gymraeg. Y ffigwr y tro hwn oedd 26.2%, sydd yn llai o ryw ddau y cant na'r tro diwethaf. Isod dwi wedi llunio tabl a map gyda'r nifer sy'n honni bod ganddynt ryw fath o sgiliau yn y Gymraeg a'r newid rhwng 2011 a 2001.

Sir	Sgiliau yn y Gymraeg yn 2011	Newid o 2001
Gwynedd	72.9	-3.2
Ynys Môn	68.6	-1.8
Sir Gâr	58.2	-5.4
Ceredigion	57.1	-5.1
Conwy	38.7	-1.0
Sir Ddinbych	34.7	-1.3
Powys	27.5	-2.6
Sir Benfro	26.9	-2.5
Castell Nedd PT	24.2	-4.6
Wrecsam	20.6	-2.3
Sir y Fflint	20.0	-1.4
RCT	19.2	-1.9
Abertawe	18.9	-3.6
Pen-y-bont	16.9	-3.0
Bro Morgannwg	15.9	+2.6
Caerdydd	15.7	-0.6
Caerffili	15.7	-1.0
Merthyr Tudful	14.7	-3.0
Sir Fynwy	13.7	+0.8
Torfaen	13.1	-1.4
Casnewydd	12.7	-0.7
Blaenau Gwent	11.2	-5.7

 

Un o ddamcaniaethau ffigurau uchel y cyfrifiad diwethaf oedd pobl yn honni bod ganddyn nhw, neu eu plant, fwy o allu yn y Gymraeg nag oedd ganddyn nhw mewn gwirionedd, ac efallai bod yr uchod yn ffordd dda o ddehongli hynny - yn wir, i raddau efallai ei fod yn well na'r ystadegau pennawd.

 

Mae'r cwymp a welwyd yng Ngheredigion a Sir Gaerfyrddin yn debyg i'r cwymp a welwyd yn nifer y bobl a ddywedodd y medrant Gymraeg - mae hyn hefyd yn wir am Wynedd a Môn - sydd mewn ffordd yn gadarnhad anghysurus o ddirywiad yr iaith yn ei chadarnleoedd. Adlewyrchir hynny yn Abertawe a CNPT hefyd, sy'n ddangosydd trist arall o sefyllfa'r iaith yn y de-orllewin. Annhebygol fod goradrodd yn 2001 yn yr ardaloedd hyn. Mae rhai yn awgrymu tanadrodd a bod y Gymraeg mewn cyflwr gwell na'r hyn a awgrymir gan yr ystadegau swyddogol; yn bersonol, wn i ddim a ydi hynny'n wir i raddau a fyddai, neu a ddylai, ein cysuro.

 

Serch hynny, yn y Gogledd a'r Gorllewin yn benodol mae'n bosib fod y gwir nifer sy'n siarad Cymraeg yn rhywle rhwng y ffigurau pennawd a'r ffigurau o ran sgiliau yn yr iaith. Mae'r gwahaniaeth yn 14.3% yn Sir Gaerfyrddin ac yn 9.8% yng Ngheredigion. Dydw i ddim yn arddel gobaith ffug ond mae'r gwahaniaethau hynny'n enfawr. Efallai yng Ngheredigion mai mewnfudwyr sydd â chrap ar yr iaith ydi rhai o'r 9.8% ychwanegol, ac yn Sir Gaerfyrddin efallai bod llawer o'r 14.3% yn bobl sydd â diffyg hyder yn disgrifio'u hunain fel siaradwyr Cymraeg ond sydd serch hynny'n gwybod bod ganddynt sgiliau yn y Gymraeg - pobl a all i bob pwrpas siarad Cymraeg.

 

Wrth gwrs, damcaniaethu ydw i am yr uchod - ond dylen ni ystyred pam bod y ffasiwn wahaniaeth yn bodoli.

 

Hefyd, mae dirywiad yn y ganran a honnodd sgiliau yn y Gymraeg ledled y Cymoedd ac yn arbennig ym Mlaenau Gwent. Yn yr ardaloedd hyn, awgryma oradrodd mawr yn 2001, felly teg dweud bod cyfrifiad y llynedd yn rhoi darlun tecach, er tywyllach, o sefyllfa'r iaith. Serch hynny, mae gweld dirywiad yn rhywle fel Caerdydd, lle gwelwyd mewnfudo mawr o'r ardaloedd Cymraeg, yn rhywsut dawelu'r ddamcaniaeth fod y Gymraeg ar wir gynnydd yno hefyd, ac nad ydi mudo oddi mewn i Gymru, yn benodol i Gaerdydd, o fudd enfawr i gryfder y Gymraeg ar lefel Cymru gyfan,.