Blino'r Angylion

Pa un a erfynia dyn fwyaf, yma ar ddiwedd popeth? Bywyd di-boen ynteu farwolaeth ddi-ganlyniad; y ddau fawr anwireddadwy. Pan fo geiriau’n troi’n sŵn a mudandod yn glebran di-baid, a ffurfiau’n cydblethu gylch dy drem yn bopeth ac yn ddim byd. Nid oes yn y  dyddiau hynny law i afael ynddi a allai leddfu. Nid oes llaw. Nid oes cwmni eithr rhithiau; yn chwerthin ar dy dwpdra, yn mwynhau pob eiliad fall ac yn trwchu ar dy newyn. Ni ellir ond â fferu ac ymaros nes i bethau eto finiogi, nes i’r llwydni droi’n lliwiau, a meddwl ai’r tro nesaf y daw’r ildiad mawr.

Cylchfan bywyd a’th flinaist di. Yr un cylch mawr cythryblus, yr un anwybyddu’r allanfeydd, am na wyddost i le’r ânt. Daeth y daith yn syrffed llwyr. Sut aeth popeth o’i le? Pa ddiawl â’th hudaist lawr y lôn hon i dreisio dy enaid, a pham wyt yn ei ddilyn bob tro? Ai twp wyt ti, neu ai’r gwir yw dy fod yn mwynhau’r artaith? Sgrechiaist gangwaith i’r awyr am angel, ond nid arhosai ond am ennyd. Fe’i blinaist gan dy flinder wrth i bob bore’n araf droi’n ddiwedd newydd. Am mai ti ydi’r un all flino hyd yn oed angel. Am allu cas i’w roddi.

Anadlaf fwg fy chwerwder. Caraf ei losg ynof. A throi hynny’n awyr o nadroedd llwydion yn gwingo o’m blaen wedi hynny, fel petaent mewn dŵr berw gwyllt. Rhyfeddaf ar lonni eu poen a didrafferthrwydd eu diflannu.

Oherwydd dyna’r oll sydd rhwng yr eiliadau.

Cywilyddi ym mreuder dy feddwl, yng nghri dy eiriau. Ai fy llais i ydi hwn? Y ffaith iti anghofio’r nad arferai fod fel hyn; nid yw ond atgof chwerw o’r dyddiau llawen y ffarweliaist â nhw amser mor faith yn ôl. Cofio erfyn traethell cyn eto boddi ym môr dy dduwch a chasáu caru. 

Ond nid y tro hwn, meddaist ti. Nid y tro hwn. Ond nid wyt broffwyd ychwaith.

Rôl

Do'n i'm yn meddwl ei bod yn bosibl cael porc rôl heb fara, ond mi gewch yn farchnad Caerdydd.

Wîyrd ia.

Pwt Pethau Bychain

Dwi bron yn teimlo’n ddiog ar ddiwrnod Pethau Bychain yn blogio achos, i bob pwrpas, gwneud yr un peth â dwi wedi’i wneud ers saith mlynedd ydw i. Dwi’n siŵr, ac yn gobeithio, y bydd y we Gymraeg yn llawn gweithgarwch heddiw. Fyddai’n braf meddwl y bydd pawb yn blogio ac ambell flog newydd yn dod i’r amlwg. Ar y llaw arall fe wyddoch be dwi’n ei feddwl am drydar...

Gyda thaith i’r gogladd ar y gweill, a’r paratoadau meddyliol dwys sydd ynghlwm wrth hebrwng y Dwd yno, dyna’r oll ‘sgen i ddweud am heddiw. Yn fuan eto, gyfeillion....

Y gân dristaf

Helo - dwi'n mynd i feddwi'n shitws yn Pesda toc. O'n i jyst yn meddwl y gân dristaf yn hanas y byd ydi 'Rhen Shep ac am i rywun wbod be ro'n i'n ei feddwl.

Gweled y goleuni a'r gwin

Mi ges felly’r penwythnos a ddymunwyd bron â bod. Ddywedish yn slei, er nad yn gyhoeddus, na fyddwn yn yfed, ond mae yfed ar y penwythnos yn arfer gen i sy’n anodd iawn, iawn ei dorri – mae’n arfer oes i bob pwrpas. Ces fotel o win nos Wener a hithau’n wyth o’r gloch – bues yn ddigon hallt arnaf fy hun na chawn yfed cyn hynny pe mynnwn yfed. Mynnais ac mi oedd gen i ben digon annifyr drannoeth.

Treuliwyd dydd Sadwrn yn hynod ddiog, nid o ben mawr ond o eisiau, yn bennaf yn gwylio reslo. Ro’n i wrth fy modd efo reslo yn fy arddegau, roedden ni gyd a dweud y gwir, ac yn licio mynd i dŷ Daniel Ffati i wylio ac i chwarae reslo ar y cyfrifiadur – wel, fi a Sion Bryn Eithin beth bynnag. Pan ddealltish i mai ffug oedd y cyfan, wel, dyna diwedd arni i mi i bob pwrpas. Gadawodd dwll yn fy mywyd, o! Y prynhawniau Sadwrn araf a dreuliwn yn nhŷ Nain slawer dydd yn gwylio reslo! Mi aethant.

Ond yn ddiweddar dwi’n dechrau mwynhau eto. Mae ‘na elfen gref o crinj wrth reslo a’r actio ynghlwm wrtho, ond ‘mbach o hwyl ydio wedi’r cyfan. Mae’n rhyfedd hefyd gweld rhai o’r reslwyr ŷm magwyd â hwy ar ddechrau’r ddegawd ddiwethaf yn dal wrthi.

Dim ond dwy fotel o win coch oedd yn y tŷ nos Sadwrn. Mi wnes benderfyniad cydwybodol nad oeddwn am yfed lager na chwerw, ond wn i ddim pam – dim digon ohonynt mi dybiaf. Gwin wyth mlwydd oed oedd y targed, cofiwch – mae’r llall yn 13 eleni ac yn disgwyl am achlysur. Bosib noson etholiad, cawn hwyl a hanner blogio’n fyw ar ddigwyddiad gwleidyddol mawr y flwyddyn gan ollwng gwin dros y carped rhwng bloeddio buddugoliaeth a chrio.

Ew, dydd Sul. Roedd ‘na hanner meddwl arnaf fyd i’r offeren yng nghadeirlan Dewi Sant ond es i ddim wedi’r cwbl, yn ôl fy arfer diog. Lidl ddaru fi fynd i. Mi freuddwydiais neithiwr fy mod ar y ffordd i’r nefoedd, cofiwch, ond na allwn gweit gyrraedd, a digwyddodd rhywbeth rhyfedd rhwng cwsg ac effro pan oleuwyd popeth o’m cwmpas, er bod fy llygaid ar gau, a theimlais yn heddychlon a bodlon a mewn cwmpeini, ond ddim yn ddiogel iawn – roedd hynny’n gyfuniad od. Breuddwyd, wrth gwrs. A minnau’n ddigon nerfus ar ôl cael dòs dydd Sul o raglenni am ysbrydion yng Ngwlad Thai dyna wraidd y peth yn hytrach na phrofiad crefyddol difrifol, mi dybiaf. Er, mai’n braf meddwl weithiau.

Arfaethedig Daith

Diolch byth fy mod i’n mynd i’r gogledd. Mae’r car wedi bod drwy’r amser gwaethaf posib yng Nghaerdydd wrth i’r syspenshyn golapsio nos Fawrth a dwi heb ei gael yn ôl. Ond, â gras Duw, mi fyddaf yn ei gael yn ôl y pnawn ‘ma ac i fyny’r af i Rachub, pentref fy nghalon a’m bryd.

Eironi’r peth ydi mai un o’r rhesymau dwi’n mynd i’r gogledd ydi cael y brêcs wedi’u gwneud yn Ivor Jones Llangefni. Fanno y mae Nain wedi mynd erioed a dywed hi mai fanno y dylwn fynd. Car Nain ydi’r car o hyd, ond gan y bydda i’n bump ar hugain eleni, ac felly yn ôl pob tebyg wedi goroesi traean cyntaf fy mywyd, fydd yr yswiriant yn is ac i’m henw y daw.

Fydd Nain hefyd yn cael ei phen-blwydd ddydd Sadwrn. Dydyn ni byth wedi bod yn deulu sy’n dathlu penblwyddi a’u bath. Pan fyddwch chi’n cyrraedd oed Nain rydych chi’n dueddol o ofni pen-blwyddi a gorymdaith ddi-baid angau, nid fy mod isio swnio’n anobeithiol. Mae, wrth gwrs, fanteision i fod yn hen – oed yr addewid ydi hi, wedi’r cwbl.

Un peth fydd yr henoed yn ei wneud sy’n gwneud i mi feddwl “o myn uffarn” ydi bwyta’r un bwyd ddydd ar ôl dydd. Wrth gwrs, deuant o oes lle na cheid pasta a chyri a’u bath (fedra i ddim cyfleu jyst faint dwi’n licio ysgrifennu “a’u bath”). Fydd fy Nhaid yn ymhyfrydu yn dirmygu bwyd modern, i’r graddau ei fod yn honni nad oes dim yn bod efo bwyta braster. Mae’r eironi iddo gael strôc oherwydd ei fod yn bwyta gormod o fraster wedi’i golli’n llwyr arno.

Bydd Nain ar y llaw arall yn licio cyri, a phasta, ond nid cogyddes mohoni. Yn wir, bydda’n well gen i lyfu silff ffenest ‘na bwyta bwyd Nain yn ddigon aml, ond mi all wneud grefi da sy’n gorchuddio popeth arall. Y wers i’w dysgu ydi os na allwch goginio, dysgwch wneud grefi da neu gael swydd sy’n talu i chi allu brynu uffarn o lot o sos coch.

A thros y penwythnos, gan na fyddaf yn meddwi (wel, cawn weld!) gobeithiaf ddod â dau ddadansoddiad gwleidyddol arall i chi. Felly byddwch falch bod gennych rywbeth i edrych ymlaen ato.

Goruwchnaturioldeb

O ddeffro ddydd Sadwrn, y bore’n atgof pell unwaith eto, roedd yn gryn syndod i mi ganfod darn o gibab ar lawr y lownj, ac unwaith eto sos coch o amgylch fy ngwefusau peraidd. Mae’n rhaid dy fod wedi cael cibab neithiwr, felly, ddywedish i wrth fy hun cyn digalonni a gweld bod yr haul yn dechrau machlud unwaith eto.

Ychydig oriau wedyn, wedi cael Pizza Hut i, wel, i frecwast mewn ffordd, er ei bod hi o leiaf chwech erbyn hyn, eisteddais lawr o flaen yr hen Sky+. Dwi ddim yn meindio mai dim ond rybish sydd ar y cannoedd sianeli o gwbl – cyn belled y bo modd i mi ddewis pa rybish dwi am ei wylio dwi’n ddigon bodlon.

Mae’n gyfuniad anffodus iawn mai sianel 201 sy’n mynd â’m bryd a minnau’n teimlo’n sâl o’r noson gynt. Chi wyddoch i mi sôn o’r blaen am y ffordd dwi’n teimlo’n paranoid y diwrnod ar ôl sesiwn – nid am fy ffolideb amlwg o’r noson flaenorol (dwi wedi hen ymdopi efo hwnnw) ond y ffaith bod rhywun yn paranoid yn gyffredinol. Dydi cyfuno hynny â’r Unexplained Channel ddim yn ffordd dda o fyw. Mae’n ddrwg i’r meddwl, a bron cyn waethed â’r cibab i’r galon.

Dwi wrth fy modd efo’r goruwchnaturiol, i’r graddau ei fod yn un o’r pethau y disgrifiwn fel diddordeb. Dwi’n meddwl bod hyn yn deillio o pan oeddwn fachgen ac yn gasglwr brwd y Monsters in my Pocket. Mae gen i feddwl agored am bopeth hefyd – wedi’r cyfan mae ‘na wraidd i bopeth. Dydi hynny ddim yn golygu y creda’ i mewn unrhyw beth, cofiwch, wna i ddim.

A dweud y gwir mae gen i set graidd o bethau’n dwi’n credu ynddynt, a ddim. Mi ydw i yn fodlon cyfaddef fy mod i’n credu mewn ysbrydion, er enghraifft. Rŵan, enghraifft benodol ydi honno ac, mi fyddai’n onest, mae’n deillio o brofiad personol – ond beth yn union ydi ysbryd, wel, wn i ddim go iawn. Ar y llaw arall dwi ddim yn credu mewn soseri hedfan a phobol o blanedau eraill yn dod yma. Mae’n anhygoel y pethau y bydd rhai pobl yn credu ynddyn nhw – os ydach chi isio hwyl jyst teipiwch ‘werewolves’ a ‘Wales’ i mewn i Gwgl i weld y pethau dwl y dywed rhai.

Os ydych chi tua fy oed i, un o’r rhaglenni mwyaf arswydus ar y teledu yng nghrombil y nawdegau oedd Strange But True? efo Michael Aspel. Roedd yn ddi-ffael yn rhoi ias i mi. Yn bur ffodus, fe’i hailadroddir yn gyson ar yr Unexplained Channel, gan roi cyfle i mi eto fwrw golwg arni gyda meddwl oedolyn, os nad oedolyn cwbl anaeddfed.

Yn y cyfnod ôl-yfed, mi fydd Strange But True? o hyd yn gwneud i mi deimlo’n ddigon annifyr. A minnau yno ar y soffa’n llwfrhau dwi’n gwneud y peth call, aeddfed i’w wneud, sef ceisio dod i fyny gydag eglurhaon neu fynnu’n groch ‘mae nhw’n deud clwydda’/‘yn amlwg rhywbeth arall ydi hwnnw’. Gas gen i gyfaddef mai’r peth anodd i’w wneud ydi, wel, credu.

Anniddorol flwyddyn

Ro’n i dweud wrth Rhys neithiwr fy mod am ddoe ysgrifennu blogiad i ddadansoddi’r flwyddyn a fu. Wedi’r cyfan, mae’n rhywbeth dwi’n ei wneud ers blynyddoedd, ac yn fwy o ffordd i mi’n bersonol dod â therfyn ar bethau’r deuddeg mis diwethaf a dechrau o’r newydd.

Ond wrth i mi ddechrau ysgrifennu fe wagiodd fy mhen. Buan imi ddallt, er cryn siom i mi, nad ydw wedi gwneud unrhyw beth o werth yn ystod y flwyddyn. Yn wir, ar wahân i fynd i Farselona, ‘does dim. ‘Runig beth dwi wedi’i wneud yn gweithio, bwyta, yfed a chysgu. Am flwyddyn anniddorol.

Dydi hi heb â bod yn flwyddyn annifyr, cofiwch, eithr ddi-ddigwyddiad. Gallwn sôn am siom y Chwe Gwlad, Man Utd yn ennill y gynghrair eto – sonia’ i ddim am gynghrair y pencampwyr – etholiadau Ewrop (siom arall oedd hwnnw) ond, i beth? Wnes i ddim cyfrannu at yr un. Yn sicr, dwi’n gobeithio na wnes gyfrannu at aflwyddiant y Blaid yn yr etholiadau, ac yn anffodus nid fi gurodd yr Uwchgynghrair.

Ond dwi heb â gwneud dim. Fedra’ i ddim hyd yn oed cofio a ydw i wedi mwynhau’n arw neu os ydi hi wedi bod yn flwyddyn ddiflas, megis Sais mewn brechdan heb fenyn. Felly fedra’ i mo’i dadansoddi, sy’n drist iawn a minnau mor hoff o ddadansoddi.

Ar yr ochr gadarnhaol, dwi’n fyw (efallai y bydda i’n edifar erbyn blwyddyn nesa’, cawn weld), os nad yn iach yn y lleia’, ac mae gen i o hyd dŷ. Mae’r teulu ‘di goroesi blwyddyn arall, ac mae o hyd bobl i mi eu dirmygu (‘ffrindiau’ dwi’n credu ydi’r term).

O wel. At flwyddyn nesa’. O leiaf efallai y bydd rhywbeth yn digwydd yn 2010.

Fy hoff gerdd

Anaml y bydda i’n blogio ar ddydd Sadwrn, fel y gwyddoch, ond gan fod gennyf amser cyn mynd i’r ŵyl cwrw a seidr yng nghanol y dref, hoffwn i rannu fy hoff gerdd ers blynyddoedd â chi. Enw’r gerdd yw 'Toriad y Dydd', gan John Morris Jones:


Rwy'n hoffi cofio'r amser
Ers llawer blwyddyn faith,
Pan oedd pob Cymro'n Gymro gwir
Yn caru'i wlad a'i iaith,
Llefarai dewr arglwyddi
Ein cadarn heniaith ni,
Parablai arglwyddesau heirdd
Ei pheraidd eiriau hi,
Pan glywid yn y neuadd
Y mwynion dannau mân
Mor fwyn yr elai gyda hwy
Ragorol iaith y gân,
Ond wedi hyn trychineb
I’r hen Gymraeg a fu,
Ymachlud wnaeth ei disglair haul,
Daeth arni hirnos ddu.

O’r plasau a’r neuaddau
Fe’i gyrrwyd dan ei chlais,
Arglwyddi, arglwyddesau beilch
Sisialodd iaith y Sais,
A phrydferth iaith y delyn
Fu’n crwydro’n wael ei ffawd,
Ond clywid eto’i seiniau hoff
Ym mwth y Cymro tlawd,
Meithriniodd gwerin Cymru
Eu heniaith yn ei chlwy’,
Cadd drigo ar eu tafod fyth
Ac yn eu calon hwy,
Gogoniant mwy gaiff eto
A pharch yng Nghymru fydd,
Mi welaf ddisglair olau ‘mlaen
A dyma doriad dydd.

Aelwydydd Cymraeg

Rhywsut yn fy niflastod a chwilio am wybodaeth des ar draws adroddiadau ysgolion Estyn. Un o’r pethau wnaeth wir dorri fy nghalon oedd gweld nifer y plant o aelwydydd Cymraeg mewn rhai o gadarnleoedd y Gymraeg. Dyma sampl bach:

Ysgol Gynradd Aberaeron (Ceredigion) – 31%
Ysgol Llanilar (Ceredigion)– 22%
Ysgol Gynradd Cemaes (Môn) – 4%
Ysgol Rhosneigr (Môn) – 8%
Ysgol Dolgellau (Gwynedd) – 20%
Ysgol Llandygai (Gwynedd) – 8%
Ysgol Gynradd Dolwyddelan (Conwy) – 30%
Ysgol Gynradd Gymraeg Gwauncaegurwen (Nedd Port Talbot) – 35%
Ysgol Babanod Rhydaman (Caerfyrddin)– 22%
Ysgol Gynradd Brynaman (Caerfyrddin) – 30%
Ysgol Gynradd Pontyberem (Caerfyrddin) – 48%

Mae rhai’n ofnadwy. Yn wir, yng Ngheredigion a Sir Gaerfyrddin prin iawn y dewch ar draws ysgol lle daw dros hanner y disgyblion o aelwydydd Cymraeg eu hiaith. Deallaf fod y mewnlifiad yn chwarae’i ran yng Ngheredigion, ond os cofiaf o dop fy mhen mae’r canran a anwyd yng Nghymru yn Sir Gaerfyrddin yn uwch na chyfartaledd Cymru, felly mae gweld llefydd fel Rhydaman mor isel wir yn gwneud i rywun feddwl a oes dyfodol i’r Gymraeg yn ardaloedd helaeth iawn o Gymru.

Sbectols Haul Newydd

Mae ‘na rywbeth cywilyddus iawn am brynu sbectols haul ben dy hun. Yn Next yr oeddwn, yn mynd drwyddynt a minnau angen pâr newydd (sut ddiawl mae un sbectol haul yn bâr wn i ddim mewn difri), yn rhoi cynnig ar bob un yn y drych yn edrych yn eithriadol o anffasiynol. Mi ges ddau bâr yn y pen draw – roedd yn rhaid defnyddio’r olaf daleb £25.

Y broblem oedd fy mod wedi colli’r rhai gwreiddiol nos Sadwrn. Ydw, gwan dwi. Ddyliwn i ddim yfad oherwydd y ffisig ond doedd hynny ddim am ddigwydd mewn gwirionedd. Mae’n biti a minnau’n mor hoff o’r hen sbectols haul. Fetia’ i rwbath y ffendia i nhw’n tŷ heno ‘ma o dan ryw glustog, ac wedyn bydd i mi bedwar pâr o sbectols haul, sy’n ormodedd i unrhyw un call mewn difri calon.