Y Broffwydoliaeth Derfynol

Dyma hi:

Ar ôl ystyried yn ddwys dyma sut dwi'n ei gweld hi erbyn yr adeg hon bora 'fory. Mae wedi bod yn anodd iawn newid lliw ambell sedd, credwch chi fi! Ta waeth, welwn i chi yn nes ymlaen am y blog byw, gobeithio, a chofiwch os oes gennych chi straeon i'w rhannu mae croeso i chi adael sylw - rhaid i mi gael rhywbeth i'w wneud cyn 10!

Ar wahân i'r uchod, dwi am barhau â'r hyn a grybwyllais yn gyntaf chwe mis yn ôl mai senedd grog fydd hi. Yn y pen draw dwi'n amau mai clymblaid Ceidwadol-Rhyddfrydol a gawn, ac na fydd diwygio'r system bleidleisio yn rhan o'r cytundeb hwnnw, ond cawn weld. Yn ddelfrydol hoffwn i Lafur ennill digon o seddau i gydweithio â Phlaid Cymru a'r SNP, ond mi wn nad dyna fydd hi, ac mai perfformiad cryf gan y Ceidwadwyr yw gobaith gorau'r cenedlaetholwyr.

Dwi hefyd am fentro dweud y caiff Llafur fwy o bleidleisiau na'r Democratiaid Rhyddfrydol ledled Prydain o hyd, ac yng Nghymru y bydd pleidlais y Blaid a'r Dems Rhydd yn ddigon tebyg i'r hyn yr oedd y tro diwethaf (sef +/- 3%).

Awê ... dwi'm yn cofio teimlo mor argoelus ynghylch etholiad erioed.

Argraffiadau o drafodaeth neithiwr

O weld bod y blog wedi unwaith eto llwyddo denu ei nifer uchaf o ymwelwyr erioed y mis hwn, mae gen i hawl i fod yn smyg a hynny wnaf. Anodd felly dychmygu pa mor smyg y byddwn petawn yn ennill dadl wleidyddol.

Wn i ddim a wnaethoch wylio neithiwr, na’r ddwy drafodaeth flaenorol. Er fy mod i’n gîc gwleidyddol, wnes i ddim ffendio’r un yn ddiddorol na meddwl bod yr un yn berthnasol i Gymru. Fel cenedlaetholwr, ni fyddwn beth bynnag, ond dwi’n meddwl y byddai llawer o bobl wedi sylwi ar y ffordd yr anwybyddid Cymru dros y tair dadl. Mae gan unrhyw un sy’n deall gronyn o wleidyddiaeth Cymru ddiddordeb yn y materion sy’n bwysig ac yn unigryw i Gymru, wedi’r cyfan.

Gadewch i mi gynnig ambell sylw ar neithiwr. Mi ddechreua’ i efo Brown. Rŵan, i mi, o ran sylwedd, fe enillodd Brown neithiwr. O wrando yn hytrach na gwylio, ei neges ef oedd orau gen i – ond lleiafrif ydw i. Mae pobl wedi syrffedu ar Brown a dydyn nhw ddim yn ei hoffi. Mae’n biti bod gwleidyddiaeth bersonoliaeth yn rhan annatod o wleidydda modern, ond ysywaeth dyna’r sefyllfa. Fel unrhyw un, dwi’n hoffi gwleidyddion tanllyd, lliwgar, ond sylwedd sy’n bwysig i mi – nid a bleidleisiwn i neb ar sail personoliaeth.

Er hynny, mi wanychodd Brown yn sylweddol yn ystod yr hanner awr olaf – trodd yn or-negyddol, yn ailadroddus, ac roedd ei araith olaf yn wan (heb sôn am y wên echrydus ar y diwedd!).

Beth am Cameron? Fo, yn ôl y polau annibynadwy, enillodd. Fyddai Cameron byth wedi ennill gen i yn bersonol; yn bersonol, mae fy naliadau gwleidyddol ar yr economi yn agosach at y blaid Gomiwnyddol na neb arall. Ond neithiwr roedd ei berfformiad cryfaf oherwydd fe wnaeth yr hyn y dylai ef, a Brown, fod wedi’i wneud pan ddechreuai ddod yn amlwg yn y ddadl gyntaf fod gan Clegg fomentwm: ymosod ar y Democratiaid Rhyddfrydol. Mi lwyddodd, mi gredaf – a gwnaeth Brown gamgymeriad tactegol drwy ganolbwyntio gormod ar y Ceidwadwyr.

P’un bynnag, does dwywaith amdani rŵan, mae gan David Cameron y momentwm. Fydd hi ddim yn ddigon iddo ennill mwyafrif, yn fy marn i, ond ar y cam hwn o’r ymgyrch mae momentwm yn hollbwysig.

I mi, o ran sylwedd, Clegg oedd wannaf neithiwr. Petai wedi bod dan y fath graffu yn y ddwy drafodaeth gynt fyddai’r syrj honedig heb fodoli. Ond nid polisi oedd gwendid mawr Clegg – fe weithiodd, yn frawychus o effeithiol, yr act ‘boi iawn’ yn y ddadl gyntaf, a hefyd yr ail, ond erbyn neithiwr roedd yn hynod hen, ac i mi’n bersonol yn gythruddgar. Efallai neithiwr y torrodd y swigen, i fenthyg ymadrodd yn hyll; ddaru Clegg mo fy argyhoeddi o gwbl. Gwell gen i roi pleidlais i rywun sy’n dallt y dalltings na rhywun yr hoffwn beint efo fo.

Er eglurder, ni hoffwn beint gyda Nick Clegg.

Felly dyna fy marn bersonol am neithiwr – wn i ddim pwy sy’n cytuno neu’n anghytuno. Ond dwi’n meddwl yr hyn a gadarnhawyd neithiwr oedd mai’r Ceidwadwyr fydd y blaid fwyaf wythnos i heddiw. Dwi’m yn meddwl bod y mwyafrif o fewn eu cyrraedd, cofiwch, mae ‘na wythnos i bawb waethygu pethau eto!

Meini Prawf Llwyddiant Etholiad 2010

Wel, mae’n etholiad arnom, cyfnod gwych i obeithio, anobeithio, brwydro, anwybyddu a fwy na thebyg ypsetio lot o bobl. Na phoener, gymera i gyfrifoldeb am yr un olaf. Un peth fydda i ddim yn licio’i glywed ar ôl etholiad ydi pleidiau yn honni llwyddiant lle bu methiant. Roedd llinell Plaid Cymru yn 2005, er enghraifft, o fod “mil a hanner o bleidleisiau o ennill pum sedd” yn ffeithiol gywir ond yn gamarweiniol. Felly dyma asesiad byr o’r hyn y gall y pleidiau ei alw’n etholiad llwyddiannus pan ddaw Mai 7fed ymhen mis, a’r meini prawf ar gyfer gwneud hynny.

Ceidwadwyr

Noson ragorol: 16 sedd (annhebygol iawn ond posibl)
Seddau sicr: 6 sedd
Sedd i’w gwylio: Aberconwy – dylai’r Ceidwadwyr fod wedi’i chipio yn 2007 – does dim esgusodion eleni
Meini prawf llwyddiant: Oni fydd y Ceidwadwyr yn ennill o leiaf 9 sedd, sef tair ar ben y chwech sy’n sicr, ni allant hawlio iddi fod yn noson lwyddiannus yng Nghymru. I ennill mwyafrif yn Llundain, fodd bynnag, mae’n debyg y bydd yn rhaid iddyn nhw ennill o leiaf ddeg yma. Byddai peidio â chynyddu eu canran o’r bleidlais o leiaf 5% - sef yn gyfforddus uwch chwarter y bleidlais - hefyd yn fethiant ar eu rhan.

Democratiaid Rhyddfrydol

Noson ragorol: 6 sedd
Seddau sicr: 2 sedd
Sedd i’w gwylio: Gorllewin Abertawe – os ydi’r Dems Rhydd o ddifrif isio ymestyn y tu hwnt i’r ardaloedd traddodiadol ac ardaloedd myfyrwyr, rhaid ennill fan hyn
Meini prawf llwyddiant: O ystyried yr hinsawdd wleidyddol, yn gyfrinachol bydd y Dems Rhydd yng Nghymru yn fodlon ar ddal eu tir – a dyma’r unig faen prawf i lwyddo. Pe collid Ceredigion neu Frycheiniog, gellir ennill Dwyrain Casnewydd neu Orllewin Abertawe, ond sut bynnag y bydd hi ar Fai 7fed bydd llai na phedair sedd yn noson aflwyddiannus iddynt. Waeth beth fydd yn digwydd o ran seddau, byddai cael eu goddiweddyd gan y Blaid yn y bleidlais boblogaidd yn siom enfawr ac yn cadarnhau eu statws fel y bedwaredd blaid.

Llafur

Gobaith gorau: Colli 6 sedd neu lai
Seddau sicr: 14 cwbl sicr, ffefrynnau mewn tua 9 arall
Seddau i’w gwylio: Llanelli a Delyn – byddai colli’r rhain yn rhoi momentwm mawr i Blaid Cymru a’r Ceidwadwyr cyn 2011, ac yn dyst i ddirywiad Llafur Cymru
Meini prawf llwyddiant: yn fy marn i mae chwe sedd eisoes wedi’u colli o’r 29 presennol, felly’r gorau y gall Llafur ei wneud ydi 23 o seddau – ond gall naw o’r rheini gael eu colli ar noson wael i Lafur. O ystyried popeth, noson lwyddiannus i Lafur fyddai 21 o seddau, gan sicrhau o leiaf 37% o’r bleidlais yng Nghymru. Mae unrhyw beth arall yn aflwyddiannus.

Plaid Cymru

Noson ragorol: 7 sedd
Seddau sicr: 3 sedd
Sedd i’w gwylio: Ceredigion – roedd ei cholli yn 2005 yn warthus, ond byddai peidio â’i hadennill yn destun pryder difrifol
Meini prawf llwyddiant: does dwywaith am hyn, i hawlio noson lwyddiannus mae’n rhaid i Blaid Cymru adennill Ceredigion ac o leiaf un o’r tair sedd arall ar y radar, sef Môn, Llanelli neu Aberconwy. Byddai llai na phum sedd yn noson wael. Rhaid iddi hefyd sicrhau tua 200,000 o bleidleisiau yn genedlaethol. Fydd goddiweddyd y Dems Rhydd ddim yn hanfodol, o ran seddau na phleidleisiau, ond yn fonws mawr.

Proffwydo 2010: Cymru Rachub

Felly dyna ddiwedd y gyfres Proffwydo 2010, gobeithio eich bod chi wedi mwynhau a’i ffendio’n ddiddorol – gallwch weld y cyfan drwy glicio’r ddolen ar y dde. Fydda i bellach yn cymryd saib haeddiannol tu hwnt o wleidydda. Ond gair bach i orffen, dyma Gymru fel dwi’n ei gweld ar Fai 7fed (fwy na thebyg) ...

LLAFUR: 21 (-8)

CEIDWADWYR: 9 (+6)

PLAID CYMRU: 6 (+3)

DEM RHYDD: 3 (-1)

ERAILL: 1 (-)

... ond mae pum sedd nad ydw i’n sicr ohonynt ac efallai y byddaf yn newid eu lliw ychydig ddyddiau cyn yr etholiad. Fel y nodir isod, does gen i ddim syniad mewn difrif ai Llafur neu Blaid Cymru fydd yn fuddugol ar YNYS MÔN. Mae cryfder cymharol Llafur dros y deufis diwethaf wedi peri mi boeni am ddarogan LLANELLI a DWYRAIN ABERTAWE, tra bod methiant y Ceidwadwyr i gynnal momentwm yn genedlaethol wedi gwneud i mi ailfeddwl BRYCHEINIOG A MAESYFED, ac ymgyrch drychinebus y Ceidwadwyr yn ABERCONWY yn rhoi honno’n y blwch ‘ansicr’.

Rŵan, yn ôl at gwyno a meddwi! Hwra!

Ynys Môn

Feddyliais wrth i mi ddechrau’r dadansoddiadau hyn ym mis Medi y llynedd mai Ynys Môn fyddai’r sedd olaf i mi ei dadansoddi a’i darogan. Am dda reswm. Er i mi ddweud nad oeddwn yn siŵr am Geredigion, er enghraifft, dydi gwlad y Cardis yn cymharu dim â Gwlad y Medra. O holl seddau Cymru, hon ydi’r un dwi isio ei dadansoddi leiaf. Pam? Y gwir ydi dwi ddim yn gwybod pwy sydd am ennill yma. ‘Sgen i’m clem. A dwi’n adnabod Sir Fôn yn dda.

Erbyn heddiw mae ‘na dair carfan ar yr Ynys. Yn gyntaf, Caergybi, sy’n pleidleisio’n drwm dros Lafur. Yn ail mae Cymry Cymraeg yr ynys ei hun – carfan sydd, ysywaeth, yn gwywo ar Ynys Môn – ond sy’n byw yn bennaf yng nghanol yr Ynys. Mae’r rhain, yn gyffredinol, yn fwy tebygol o bleidleisio dros Blaid Cymru. Ac yn drydydd mae’r garfan gefnog, yn aml yn Saeson, mewn lleoedd fel Benllech a Biwmares, sy’n gogwyddo at y Ceidwadwyr.

Heb unrhyw amheuaeth, yn ystod y blynyddoedd i ddod, daw Ynys Môn yn ras deirffordd rhwng Llafur, Plaid Cymru a’r Ceidwadwyr – ac oherwydd newidiadau demograffeg bydd y Blaid yn ei chael yn anoddach ennill yma, a’r Ceidwadwyr yn haws, ond ta waeth am hynny, arhoswn yn 2010 y tro hwn.

Soniwn ni ddim am y Dems Rhydd yma. Dydyn nhw byth wedi dod yn agos at ennill 10% ar Ynys Môn - maen nhw’n gwbl amherthnasol. Ond awn am bawb arall fesul plaid, oherwydd dyma’r peth hawsaf i wneud – a chredwch chi fi, mae Sir Fôn yn unrhyw beth ond am hawdd!

Llafur ydi’r deiliaid ac felly’n lle call i ddechrau. Ar ôl i Cledwyn Hughes ymddeol cafodd Llafur gyfnod du iawn yma. Erbyn 1983, cafodd lai na saith mil o bleidleisiau, ond erbyn 1997 roedd pethau wedi gwella’n syfrdanol wrth i Lafur ddod o fewn 2,500 o bleidleisiau i gipio’r sedd gan Blaid Cymru a sicrhau traean o’r bleidlais.

Roedd Ynys Môn yn un o’r unig seddau i Lafur ei chipio yn 2001, a hynny’n annisgwyl, er gwaethaf tueddiadau gwleidyddol rhyfedd y fam ynys. Er hynny, disgynnodd pleidlais Llafur bron i fil a hanner o bleidleisiau, er iddi sicrhau 35% o’r bleidlais. Ond yn 2005, cynyddodd Llafur ei phleidlais fymryn. Mae hynny’n dyst i boblogrwydd cymharol Albert Owen - a bydd ei angen o ddifrif ar Lafur os ydyw’n bwriadu cadw Ynys Môn. Fel y gwelwn yn nes ymlaen, debyg mai Albert Owen unwaith eto ydi’r ymgeisydd cryfaf o blith y rhai sy’n gobeithio cynrychioli Ynys Môn eleni.

Gallwn ni ddim edrych ar ganlyniadau cyngor Môn - mae pethau’n llawer rhy ddryslyd! Ond roedd canlyniad 2009 yn erchyll i Lafur. Trydydd pell - 2100 (13%) o bleidleisiau – bron i deirgwaith yn llai na’r Blaid.

Dydi Llafur byth wedi gwneud yn dda iawn yma ar lefel y Cynulliad – er i dros hanner pobl yr Ynys bleidleisio yn 2007, dim ond 4,681 bleidleisiodd i Lafur, sef dirywiad cyson a phendant ers 1999. Y peth amlycaf am hynny ydi nad oes gan gefnogwyr Albert Owen fawr o feddwl o’r Cynulliad. Ond pam y dylen nhw? Wedi’r cyfan, mae economi Ynys Môn mewn cyflwr ofnadwy. Ond wrth gwrs, mae llywodraeth ganolog hefyd yn gyfrifol am hyn, efallai’n bennaf gyfrifol, sy’n newyddion drwg iddo.

Y newyddion drwg arall i Albert Owen ydi, yn wahanol i bron bob sedd Llafur arall yng Nghymru, ni all ddibynnu ar bleidleisiau i atal y Ceidwadwyr. Dwi’n siŵr y daw selogion Llafur allan y tro hwn, ond mae ‘na uchafswm pendant i’r gefnogaeth honno. Alla i ddim gweld Llafur yn cael mwy na 35% o’r bleidlais – ond ar Fôn gall hynny fod yn ddigon.

Deuaf at y Ceidwadwyr nesaf, ond hefyd Peter Rogers. Fe wyddoch, mae’n siŵr, yr hanes fanno, a dwi ddim am ei ailadrodd. Mae Ceidwadwyr Môn, i bob pwrpas, wedi bod ar chwâl ers colli yma ym 1987. Ar eu huchafbwynt ym 1983 cafodd y blaid dros bymtheg mil o bleidleisiau, a thua hynny ym 1987 a hyd yn oed 1992. Ond o gyrraedd 8,500 ym 1997, aeth y bleidlais i lawr i lai nag wyth mil y tro nesaf.

Pam felly? Mae’n rhaid bod trefniadaeth yn rhan ohoni, ynghyd â dirywiad cyffredinol y Ceidwadwyr yn ystod y cyfnod. Ond hefyd yn ddiweddar mae’r Ceidwadwyr wedi dewis ymgeiswyr nad a wnelent ddim â’r Ynys, na Chymru. Mae hynny’n cyfyngu eu pleidlais yma’n sylweddol.

Mae hefyd wrth gwrs y Peter Rogers ffactor (ers 2005), sy’n haeddu sylw iddo’i hun. Gwnaeth y Ceidwadwyr yn uffernol ar Ynys Môn yn 2005, a hefyd yn 2007 (gan gael 11% a 13%), pan safodd. Mae’n anodd, i raddau, wybod pa mor dda y byddai’r Ceidwadwyr wedi’i wneud hebddo. Cafodd Peter Rogers 5,216 o bleidleisiau yn 2005 (15%) a 6,261 yn 2007 (23%). Mae’n debygol y byddai’r Ceidwadwyr wedi dod yn ail yn 2007, ond o hyd yn drydydd yn 2005.

Anodd felly ydi darogan sut y byddai’r Ceidwadwyr yn gwneud yma hebddo. Ond, ar ôl treigl amser, daw Ynys Môn yn fwy gobeithiol iddynt mi dybiaf. O ran Peter Rogers, synnwn i ddim o gwbl petai’n agosáu at sicrhau o leiaf chwe mil o bleidleisiau y tro hwn.

Gyda Peter Rogers yn sefyll eleni, mae’r Ceidwadwyr yn gwybod nad oes ganddynt obaith mul o ennill yma. Mae ei ymgeisyddiaeth yn hwb enfawr i Albert Owen hefyd – dydi pobl sy’n pleidleisio drosto fo ddim fel rheol am roi math o bleidlais i Rogers. Ond byddai Plaid Cymru wedi darllen ei fwriad i sefyll ag arswyd. Wedi’r cyfan, mae wedi datgan digon o weithiau, ei brif nod wrth sefyll ydi atal y cenedlaetholwyr.

Mae dirywiad Plaid Cymru ar Ynys Môn wedi bod yn amlwg. Mae hi wedi colli tua thraean o’i phleidlais rhwng 1997 a 2005. Gan ddweud hynny, pan etholwyd Ieuan Wyn Jones yn gyntaf enillodd bron i 19,000 o bleidleisiau, rhywbeth nad ydym wedi’i weld ar Fôn mewn cof, felly mae’r potensial yno i ennill, ac ennill yn dda. Cafodd Ieuan Wyn hefyd fwyafrif o ddeng mil ym 1999, ond anghywir byddai galw Ynys Môn yn gadarnle i Blaid Cymru – dydi hi ddim. Fuo hi fyth. Hyd yn oed yn y Cynulliad dydi’r sedd ddim yn gwbl ddiogel i Blaid Cymru.

Ta waeth, collodd y Blaid yma yn 2001, ond methodd yn llwyr ag ail-gipio’r sedd yn 2005. Collodd bleidleisiau gyda nifer uwch yn pleidleisio. Pam? Wel, fe wnaeth Rogers yn dda mewn rhai o’r pentrefi sy’n draddodiadol yn gryf i’r Blaid. Gan ddweud hynny, rhaid hefyd edrych ar realiti’r sefyllfa - byddai ddim yn syndod hyd yn oed heb Rogers petai’r Blaid wedi colli yma yn 2005 o edrych ar y ffigurau - byddwn i ddim yn meddwl bod mwy na 25% o’i bleidleisiau yn dod o du Pleidwyr. Os felly, gallai Plaid fod wedi colli yma beth bynnag. Os felly, rhaid gofyn pam.

Mae Plaid Cymru wedi gwneud yr un camgymeriad â’r Ceidwadwyr yma dros yr ychydig etholiadau diwethaf o ran dewis ymgeiswyr. Mae ymgeiswyr y Blaid wedi bod yn anaddas a gwan, ac yn anffodus dyma’r canfyddiad cyffredinol o ymgeisydd eleni, Dylan Rees. Dydi o ddim yn cymharu ag Albert na Peter Rogers. Yn y sedd hon, mae hynny’n broblem fawr. Ac mae’n arwydd o wendid ymhlith rhengoedd y Blaid ar Ynys Môn.

Mae’r ffaith bod yr economi yma’n ofnadwy ac mai Ieuan Wyn ydi’r Gweinidog dros yr Economi hefyd yn ergyd i Blaid Cymru cymaint ag ydyw i Lafur. Mae ymdeimlad ymysg llawer o bobl ar Ynys Môn bod y ddwy blaid wedi eu gadael i lawr – Plaid Cymru llawn gymaint â Llafur. Dydi dadrithio gwleidyddol ddim yn unigryw i ardaloedd fel Cymoedd y De – mae’n wenfflam ym Môn.

Vaughan Roderick, mi gredaf, ddywedodd ei bod yn haws o lawer dweud pam na fydd unrhyw blaid yn ennill Ynys Môn na dweud unrhyw beth o’u plaid! Rŵan, o gyrraedd y pwynt hwn, dim ond Llafur a Phlaid Cymru sydd ynddi. Heb Rogers, gallai’r Ceidwadwyr fod â chyfle, ond gan fod y ddau yn rhannu’r un sail gefnogaeth i bob pwrpas, fydd yr un yn fuddugoliaethus yma eleni.

Beth sydd o blaid Llafur? Wel, Albert Owen. Mae ganddo sail gref yng Nghaergybi sydd wedi aros yn driw iddo. Mae ganddo enw gweddol dda ar yr ynys, ac wedi cael 9 mlynedd i brofi ei hun. Mi lwyddodd, yn erbyn y disgwyl cyffredinol, i ennill yn 2001 ac yn 2005. Yn gryno, mae o’n ymgeisydd cryf. Mae Llafur, hefyd, i’w gweld yn gwneud fymryn yn well nag yr oedd nifer o sylwebyddion gwleidyddol yn ei ddisgwyl.

O blaid y Blaid? Isafswm cefnogaeth o tua 10,000 o leiaf mewn etholiad San Steffan. Buddugoliaeth gyfforddus gyda bron i 6,000 o bleidleisiau (34%) yn etholiadau Ewrop y llynedd. Ac mae ei huchafswm pleidleisiau ar Fôn, ymddengys, yn uwch na Llafur.

Yn eu herbyn?

Wel, mae Llafur yn dra amhoblogaidd, ac mi fydd yn anoddach, mi gredaf, i Albert Owen argyhoeddi ei gefnogwyr selog i bleidleisio y tro hwn – anoddach nag yn 2001 neu 2005. Mae’n anodd ei weld yn cael mwy o bleidleisiau nag yn 2005, sef ychydig dros 12,000. Hefyd, mae isafswm pleidleisiau Llafur, yn San Steffan o leiaf, fwy na thebyg tua wyth i n aw mil ar hyn o bryd yn fy marn i, sy’n sylweddol is na phleidlais isaf ei phrif wrthwynebwyr.

Ond mae’n siŵr bod cysur o fath yn y ffaith bod Llafurwyr Môn yn debycach o aros adref na bwrw pleidlais dros unrhyw un o wrthwynebwyr Albert Owen.

Mae problemau Plaid Cymru yn ddigon dwfn hefyd: ymgeisydd gwan, fe’i terfir gyda’r brwsh economaidd hefyd, a bydd Peter Rogers yn ennill ambell i gannoedd o bleidleisiau oddi wrthi o leiaf. Ar Ynys Môn, gall hyd yn oed UKIP, sy’n sefyll, ddwyn ambell bleidlais – mae pleidlais y Blaid ym Môn yn fwy Ceidwadol o lawer nag Arfon gyfagos.

Serch hynny, Plaid Cymru ydi’r ffefrynnau haeddiannol ar Ynys Môn eleni. Mi ddylai adennill y sedd. Ond mi ddylai wirioneddol fod wedi ennill yn 2001 a hefyd yn 2005. Yn wahanol i Geredigion, y dylai fod wedi ei chadw yn 2005, nid yw’r Blaid mor uchel ei chroch ym Môn. Ac eto, heblaw am duedd ryfedd yr Ynys o gadw’r deiliad, mae’n ddigon anodd cyflwyno dadl gref pam y dylai Albert Owen ennill. Y gwir ydi, mae’n fwy na phosibl y gwelwn y ddwy blaid yn colli pleidleisiau yma.

Mi allaf yn hawdd weld hefyd Albert yn cynyddu ei fwyafrif, neu Blaid Cymru yn ennill yn bur hawdd. Fel y dywedais, dwi jyst ddim yn gwybod. Mentraf ddweud nad oes NEB yn gwybod pwy fydd yn ennill y frwydr am Fôn yn 2010.

Proffwydoliaeth: Plaid Cymru ar sail tebygolrwydd! Ond sori, dwi ddim hyd yn oed am geisio dyfalu’r mwyafrif!

Wrecsam

Ar yr olwg gyntaf, ni ddylai Wrecsam fod yn rhy anodd ei darogan. Mewn difrif, ni fydd. Wedi’r cyfan, mae wedi bod yn sedd Llafur ers degawdau ar wahân i gyfnod bach rhwng ’81 ac ’83 lle y’i cynrychiolwyd gan yr SDP, ond drwy Tom Ellis yn newid plaid oedd hynny ac nid drwy etholiad.


Llafur, fodd bynnag, y’i daliodd drwy’r wythdegau, gan sicrhau rhwng 34.3% a 48.3% o’r bleidlais (rhwng 16,100 a 24,800 o bleidleisiau), gyda’r mwyafrif yn cynyddu o 0.9% dros y Ceidwadwyr ym 1983 i 13.1% ym 1992.

Dechreuwn ddadansoddi o 1997 ymlaen. Dyma oedd canlyniad y flwyddyn honno:

Llafur 20,450 (56%)
Ceidwadwyr 8,668 (24%)
Dems Rhydd 4,833 (13%)
Mwyafrif: 11,762 (32%)

Byddwch yn sylwi i mi adael y Blaid allan, ac mae hynny oherwydd nad ydi’r Blaid yn rym yn yr etholaeth hon ar unrhyw lefel, felly gwastraff geiriau byddai gwneud hynny. Beth ddaeth i’r amlwg ym 1997 felly? Yn gyntaf, gall Llafur ennill dros 20,000 o bleidleisiau yma. Yn ail, cafodd y Ceidwadwyr bleidlais barchus yma, er gwaethaf y ffaith mai 1997 ydoedd.

Rydyn ni am fynd heibio’r holl flynyddoedd a fu i 2005 – dyma’r newid yn nifer y pleidleisiau gafodd y tair plaid a’r newid yng nghanran y bleidlais gafwyd:

Llafur -6,457 (-10%)
Ceidwadwyr -2,589 (-4%)
Dems Rhydd +2,341 (+11%)

Bydd yr anoracs yn eich plith yn gwybod i’r Democratiaid Rhyddfrydol ddod yn ail yma y flwyddyn honno. Gyda’r Ceidwadwyr a Llafur yn dirywio’n gyson yma ers 1997, manteisiodd y Democratiaid Rhyddfrydol ar hynny gan adeiladu ar y cyngor lleol. Y Democratiaid Rhyddfrydol sy’n arwain y cyngor, a hi yw’r blaid fwyaf yn yr etholaeth.

Yn wir, yn etholiad cyngor 2008, llwyddodd y Democratiaid Rhyddfrydol ennill mwy o bleidleisiau na Llafur, er o drwch blewyn, yn Wrecsam. Cafodd y Ceidwadwyr ychydig dros draean o’r bleidlais gafodd y Dems Rhydd. Yn sicr, mae’r bleidlais Geidwadol yma wedi dirywio’n sylweddol ers yr wythdegau, ond eto mae’r sedd yn llai ac wedi colli ardaloedd mwy Ceidwadol ers yr adeg honno.

Yn ôl fy nealltwriaeth, mae nifer o wardiau yn nhref Wrecsam a arferai fod yn Geidwadol bellach yn eithaf cadarn o blaid y Democratiaid Rhyddfrydol. Ond, fel yr wyf wedi ei ddweud o’r blaen, mae dwy ochr i’r geiniog i wneud yn dda yn y cyngor, ei reoli neu ei arwain, a’r Dems Rhydd sy’n arwain Cyngor Wrecsam. Dwi’n amgyffred nad ydi Cyngor Wrecsam yn ofnadwy o amhoblogaidd, sy’n arwydd da i obeithion y Rhyddfrydwyr. Ond mae cael cynghorwyr ar lawr gwlad bob amser o fudd i blaid wleidyddol.

Ond pa obaith sydd gan y Rhyddfrydwyr yma mewn difrif? Efallai bod canlyniad Etholiadau Ewrop o fudd i ni yn hynny o beth:

Ceidwadwyr 3,199 (22%)
Llafur 2,712 (19%)
Dems Rhydd 2,078 (15%)

Roedd canlyniad Wrecsam yn un y gellid ei ddisgrifio fel un sy’n addas i holl seddau Cymru y llynedd: o graffu fymryn wnaeth neb yn dda iawn. Byddai’r Ceidwadwyr yn ddigon hapus o ennill yma – er mewn difrif calon dim ond 1,227 o bleidleisiau’n fwy a gawsant na Phlaid Cymru, sydd yn bathetig braidd yn Wrecsam – a Llafur yn poeni’n ddirfawr am wneud cynddrwg. Ond heb amheuaeth, dwi’n siŵr mai’r Dems Rhydd fyddai’r mwyaf siomedig â’r canlyniad, yn enwedig ar ôl gwneud yn dda yma yn 2008.


Fydd y Cynulliad fawr o fudd i ni yn Wrecsam. Cafodd John Marek 53% o’r bleidlais ym 1999 dan faner Llafur, gyda’r tair plaid arall bron yn gwbl gyfartal. Yn 2003, enillodd John Marek eto, ond y tro hwn fel aelod annibynnol. Collodd yntau tua mil o bleidleisiau yn 2007, yn bennaf i’r Ceidwadwyr a’r Dems Rhydd (gyda dim 104 o bleidleisiau i’w gwahanu hwythau), wrth i Lafur gipio’r sedd, er drwy ennill llai na chant o bleidleisiau yn fwy nag y gwnaeth yn 2003. Cafodd UKIP dros fil o bleidleisiau yma.

Awgryma hynny fod pleidleisiau i UKIP yma, ond mae’r BNP hefyd yn targedu Wrecsam yn galed, yn bennaf oherwydd y mewnlif mawr o Bwyliaid i’r ardal. Synnwn i’n fawr petai’r un blaid neu’r llall yn gwneud fawr gwell na 1,500 – 2,000 o bleidleisiau. Llafur fyddai dyn yn amgyffred fyddai’n cael y gwaethaf o’r ymosodiad deublyg hwn, ond bydd y Ceidwadwyr hefyd, ac i raddau ychydig yn llai, y Democratiaid Rhyddfrydol hwythau.

Beth mae’r polau yn ei awgrymu? Dydyn ni ddim yn gwbl siŵr gyda seddau lle mai’r Democratiaid Rhyddfrydol ydi’r prif wrthwynebwyr, ond o ddilyn yr arolwg barn diweddaraf (YouGov, 14-15 Mawrth) gyda, dywedwn ni 5% yn fwy yn pleidleisio (68%) dyma fyddai’r canlyniad:

Llafur 14,100 (43%)
Ceidwadwyr 8,200 (25%)
Dems Rhydd 7,500 (23%)
Mwyafrif: 5,900 (18%)

Beth am hefyd ddefnyddio pôl llai ffafriol i Lafur, sef un Opinium (12-15 Mawrth):

Llafur 12,800 (39%)
Ceidwadwyr 8,900 (27%)
Dems Rhydd 5,900 (18%)
Mwyafrif: 3,900 (12%)

Yr awgrym ydi, i bob pwrpas y bydd Llafur yn ennill doed a ddêl. Mae arolwg Opinium yn un sydd efallai’n gymwys iawn i Gymru - cwymp debygol a sylweddol ym mhleidlais Llafur a’r Democratiaid Rhyddfrydol, a’r Ceidwadwyr ar gynnydd sylweddol. Mi all y Ceidwadwyr ennyn y fath gefnogaeth, dwi’n siŵr, yn Wrecsam, ond byddwn i’n awgrymu bod angen o leiaf 12,000 ar y Ceidwadwyr neu’r Democratiaid Rhyddfrydol i ddechrau meddwl am ennill yma, a fedra’ i ddim rhagweld hynny’n digwydd.

Dwi ar ddeall hefyd yn y wasg leol fod y Ceidwadwyr a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn canolbwyntio fwy ar ladd ar ei gilydd nag ar y blaid Lafur. Byddai cadarnhad o hynny’n grêt, ond os mae’n wir mae’n gosod Wrecsam yn gadarn yng nghorlan Llafur. Heblaw mewn eithriadau prin, allwch chi ddim ennill unrhyw sedd drwy ymosod ar y blaid sy’n ail neu’n drydydd – rhaid i chi ymosod ar ddeiliaid y sedd.

Ceir cryn gwaith dyfalu ar Wrecsam felly. Gyda’r Democratiaid Rhyddfrydol yn ail mae’n bosibl y gwelir Ceidwadwyr yn benthyg pleidleisiau gwrth-Lafur iddynt, er nad oes sicrwydd o hynny – mae gan y Ceidwadwyr wreiddiau yma sy’n gwneud hynny’n llai tebygol.

Deuwn at y broffwydoliaeth!

Proffwydoliaeth: Mwyafrif o ychydig filoedd i Lafur – y Ceidwadwyr i ddod yn ail.

Blaenau Gwent

Mae hen seddau Aneurin Bevan a Michael Foot yn teimlo’n bell i ffwrdd o Rachub, a chyn i mi feddwi pnawn ‘ma, fanno ydi’r targed nesaf. Dyma’r unig sedd yng Nghymru a ddelir gan aelodau annibynnol, sef Trish Law yn y Cynulliad a Dai Davies yn San Steffan. Llais y Bobl ydi enw’r mudiad, a sefydlwyd yn 2005, nad ydw i’n gwbl sicr a safodd Peter Law yn ei henw yn 2005. Un peth ddaeth i’r amlwg dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf yw nad oes gan y blaid fawr o apêl y tu hwnt i Flaenau Gwent.


Ta waeth am hynny, rhaid bod yn onest o’r dechrau – ‘does dim pwynt trafod Plaid Cymru, y Ceidwadwyr na’r Democratiaid Rhyddfrydol. Felly dydw i ddim.

Am flynyddoedd cyn buddugoliaeth fawr 2005, fodd bynnag, roedd Blaenau Gwent yn gadarnle Llafur. Yn wir, mae ei disgrifio fel ‘cadarnle’ prin yn gwneud cyfiawnder â hi. Cododd canran Llafur o’r bleidlais o 70% ym 1983 i 79.5% ym 1997. Roedd y mwyafrif yn 71%. Wrth sôn am seddau Llafur diogel, mae Blaenau Gwent wastad wedi bod ymhlith seddau mwyaf diogel y Blaid Lafur ym Mhrydain gyfan. Yn wir, hyd yn oed yn 2001, llwyddodd Llafur ennill buddugoliaeth o dros 19,000 o bleidleisiau (61%) dros Blaid Cymru.

Nid oedd pethau’n wahanol yn y Cynulliad, ychwaith. Roedd mwyafrif 1999 y Blaid Lafur dros 40%, ac erbyn 2003 trodd y sedd yn fwy diogel byth a chafodd Peter Law fwyafrif o 59%, a oedd bron yn ddeuddeg mil o bleidleisiau. Gyda dim ond 38% yn pleidleisio, mae hynny’n anferthol.

Tynnodd Peter Law ei aelodaeth o’r blaid Lafur nôl yn dilyn y ffrae, enwog erbyn hyn, am restrau byr a oedd yn cynnwys merched yn unig, a phenderfynodd sefyll yn erbyn ei hen blaid yn etholiad cyffredinol 2005. Dwi ddim yn gwybod, mewn difrif, a oedd pobl Blaenau Gwent mor flin â hynny am restrau merched, ond yn hytrach dwi’n teimlo mai’r prif ysgogiad dros bleidleisio iddo oedd rhoi cic i Lafur heb roi budd i unrhyw blaid arall. Roedd hi’n fwy sylfaenol nag un mater.

Cic a gafwyd, beth bynnag. Roedd Blaenau Gwent cyn 2005 yn sedd ddiogelaf y blaid Lafur yng Nghymru. Dyn ag ŵyr, efallai bod y craffaf wedi darogan buddugoliaeth i Peter Law – ond mi fetia’ i rywbeth na ragwelsai neb fuddugoliaeth i’r fath raddau:

Peter Law 20,505 (58%)
Llafur 11,384 (32%)
Gogwydd oddi wrth Lafur: 49%

Credaf mai dyna’r gogwydd mwyaf erioed a gafwyd mewn etholaeth ar ôl yr Ail Ryfel Byd mewn etholiad cyffredinol. Roedd gweld Llafur ar y lefel honno o gefnogaeth ym Mlaenau Gwent yn syfrdanol. Pa wersi bynnag y gallasai Llafur fod wedi’u dysgu, yn amlwg ni wnaeth.

Bu farw Peter Law yn 2006, a sbardunodd isetholiad dwbl. Enillodd ei wraig, Trish Law, y sedd cynulliad yn weddol hawdd gyda thros hanner y bleidlais, gyda gogwydd oddi wrth Lafur nad oedd yn annhebyg i’r un yn 2005. Yng nghyd-destun gwleidyddiaeth y Cynulliad, efallai nad oedd hynny’n sioc fawr o edrych yn ôl.

Ar wahân i’r ffaith amlwg bod Blaenau Gwent yn sedd unigryw ac na fydd polau’n gymwys yma am y rheswm hwnnw, roedd darogan yr unig bôl piniwn a gynhaliwyd yma yn eithriadol anghywir. Rhoes 35% i Dai Davies a 47% i Lafur ar gyfer yr isetholiad. Dyma’r canlyniad:

Dai Davies 12,543 (47%)
Llafur 10,055 (37%)

Mwyafrif o bron i ddwy flin a hanner. Rŵan, er bod isetholiadau yn aml yn hudo llai o bobl i bleidleisio, roedd y gwahaniaeth yn y niferoedd a bleidleisiodd i’r ddau wrthwynebydd yn sylweddol. Tua mil yn llai bleidleisiodd i Lafur, ond tua saith mil a hanner yn llai gafodd Dai Davies na Peter Law. Efallai nad ydi hynny yn syndod mewn difrif, ond ennill oedd yn bwysig. Pe na bai Dai Davies wedi llwyddo yma, prin iawn y byddem yn disgwyl i Lais y Bobl ennill yma eleni.

Serch hynny, dwi ddim yn meddwl y bu i unrhyw un ddarogan y byddai Trish Law yn colli yma yn 2007. Roedd y gogwydd ati, oddi wrth ei gŵr i bob pwrpas, yn 47% - sy’n fwy na’r gogwyddau enfawr a sicrhaodd Plaid Cymru ym 1999. Roedd ei mwyafrif dros bum mil o bleidleisiau, neu 23%. Mae hynny’n her sylweddol i Lafur yn 2011.

Waeth beth fo’r sefyllfa leol mae’r ystadegau fel a ganlyn. Rhwng 1999 a 2007 collodd Llafur 54% o’i phleidlais. Yn San Steffan rhwng 1997 ac isetholiad 2006, disgynnodd ei phleidlais 68%. Prin y gwelid y fath gwymp erioed. Yr hyn ddaeth yn amlwg oedd bod Llafur mewn trafferth ym Mlaenau Gwent.

Roedd nifer y wardiau a enillodd y pleidiau yma yn 2008 yn ddiddorol:

Annibynnol 16
Llafur 14
Llais y Bobl 5
Dems Rhydd 2

Er i Lafur golli rheolaeth ar y cyngor, aelodau annibynnol, ac nid Llais y Bobl, fanteisiodd ar hynny. Dwi ddim yn siŵr a safodd llawer o ymgeiswyr Llais y Bobl, rhaid i mi gyfaddef, ond o dop fy mhen dwi ddim yn credu i lawer wneud. Ta waeth, collodd Llafur reolaeth ar y cyngor, ond mae’n awgrymu erbyn 2008 bod y brwdfrydedd dros Lais y Bobl yn dechrau diflannu. Mae Llais y Bobl yn rhan o’r glymblaid sy’n rheoli’r cyngor, a gwn fod y cyngor yn amhoblogaidd ar hyn o bryd. Bydd hynny’n cyflwyno her sylweddol i’r blaid eleni.

Heb fynd i fanylder am etholiadau Ewrop, enillodd Llafur yma gyda 35% o’r bleidlais - ond wrth gwrs nid oedd Llais y Bobl yn sefyll. Yr hyn sy’n ddiddorol ydi nid y ffaith honno, ond bod Llafur wedi ennill 4,996 o bleidleisiau - mae hynny 7,409 o bleidleisiau yn is nag yn 2004.

Mae pethau’n edrych ychydig yn ddu i Lafur. Ar wefan Blaenau Gwent yr UK Polling Report, mae un cyfrannwr yn dweud ei fod wedi cynhyrchu arolwg barn lleol yn 2009 i bapur lleol. Er mai ar hap y dewiswyd gofyn i bobl i bwy y byddant yn bwrw eu pleidlais, dywedodd 45% Dai Davies a dim ond 34% Llafur. Dwi ddim yn gwybod pa mor ddibynadwy ydi’r ffigurau na’r ffynhonnell.

Mae’r bwcis yn awgrymu mai Dai Davies ydi’r ffefryn i gadw’r sedd. Dwi bron yn sicr y bydd unrhyw un fyddai fel arfer yn pleidleisio i Blaid Cymru, y Democratiaid Rhyddfrydol neu’r Torïaid, heblaw am y selogion, yn bwrw pleidlais iddo, ond nid farchnad fawr mohoni yn yr etholaeth hon. Mae llawer yn dibynnu ar yr unigolion a’r ymgyrchoedd a gynhelir.

Pa ffordd bynnag yr aiff, dwi’n amau a gaiff y buddugwyr dros 15,000 o bleidleisiau eleni. Ar yr un llaw mae Llafur yn amhoblogaidd ac mae’r ymdeimlad annibynnol yn y Cymoedd yn sicr yn amlwg, ond ar y llaw arall chafodd Llais y Bobl fawr o lwyddiant yn 2008 ac mae’r momentwm cenedlaethol yn araf droi at y blaid Lafur – ac fel y dywedais, dydi’r cyngor ddim yn boblogaidd iawn. Gyda bygythiad llywodraeth Geidwadol, mae’n gwbl, gwbl bosibl y gall y rhai sydd wedi pleidleisio dros Dai Davies a Trish Law roi eu pleidlais yn ôl i Lafur. Ac eto, mae’n annhebygol iawn y byddai Dai Davies yn cydweithio â llywodraeth Geidwadol beth bynnag.

Greddf ydi’r arf gorau sydd gan unrhyw un yn y frwydr hon. Mi fydd Llafur yn adennill Blaenau Gwent rywbryd, o leiaf yn San Steffan, a phan wnaiff bydd eto’n ei chadw’n hawdd, er nid i’r un graddau yr arferai. Mae ‘na niwed di-ben-draw wedi’i wneud i Lafur yma, nad oes ganddi’r adnoddau i’w unioni.

Ym mêr fy esgyrn dwi’n teimlo y caiff Dai Davies a Llais y Bobl eu dychwelyd i Lundain eleni.

Proffwydoliaeth: Dylai fod yn agos, ond Llais y Bobl fydd yn cadw’r sedd.

Cwm Cynon

Reit, dyma’r drefn. Dwi’n gobeithio dadansoddi Blaenau Gwent ddydd Gwener neu ddydd Sadwrn. Wythnos nesaf, ceir Wrecsam, ac yn olaf un Ynys Môn, oherwydd o holl seddau Cymru, Ynys Môn ydi’r canlyniad dwi leiaf sicr yn ei gylch.

Ac ar ôl Môn y Fam Ynys fydda i ddim yn cyffwrdd mewn gwleidyddiaeth nes bod yr etholiad wedi'i alw!

O’r rhai sydd ar ôl, teg dweud mai Cwm Cynon ydi’r hawsaf i’w darogan yn llwyddiannus, oni chawn sioc a hanner. Dim ond un blaid, erioed, sydd wedi cynrychioli’r union sedd hon sef y Blaid Lafur. Os darllenwch y we wleidyddol Gymraeg fe gewch ambell ddarn sy’n awgrymu bod Plaid Cymru yn hyderus yma flwyddyn nesaf. Prin fod neb ond am Lafur eleni. Pam felly?

Wel, dyma canran y bleidlais gafodd Llafur a’r pleidiau eraill ar gyfartaledd yn yr 80au, y 90au a’r 00au (dynodir gan liwiau):

1980au: 61%; 9%; 11%
1990au: 70%; 11%; 10%; 9%
2000au: 65%; 16%; 8%; 10%

Roedd y Democratiaid Cymdeithasol yn eithaf gryf yma yn yr wythdegau, a dyma pam bod pleidlais Llafur y degawd ddiwethaf yn uwch na phryd hynny. Mae Plaid Cymru wedi gweld cynnydd yma, gyda’r Ceidwadwyr i’r lawr a’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi segura.

Ond beth am union faint mwyafrif Llafur – sydd wedi bod dros Blaid Cymru bob tro – ers 1997?

1997: 19,775 (59.1%)
2001: 12,998 (48.2%)
2005: 13,259 (49.8%)

Mae’r niferoedd sy’n pleidleisio wedi dirywio ddeg y cant ond dydi’r un o’r tair plaid arall, gan gynnwys Plaid Cymru, wedi gweld newid mawr yn eu pleidlais – dim ond Llafur. Disgynnodd ei phleidlais 6,233 o bleidleisiau rhwng 1997 a 2005, sef o chwarter. Dydi hynny ddim cynddrwg â llawer o seddau eraill.

Beth am bethau yn y Cynulliad? Dyma faint o bleidleisiau a gafwyd gan pob plaid yn y tri etholiad ar gyfartaledd:

Llafur 10,584
Plaid Cymru 6,347
Ceidwadwyr 1,351
Dems Rhydd 1,217

Mae ‘na hanes y tu ôl i’r ffigurau hynny, wrth gwrs. Daeth y Blaid o fewn 677 o bleidleisiau i gipio’r sedd ym 1999, ond er hynny cafodd fwy o bleidleisiau y flwyddyn honno na chafodd yn 2003 a 2007 gyda’i gilydd. Ar y llaw arall, cafodd Llafur fwy o bleidleisiau yn 2007 ar y lefel hon nag erioed o’r blaen. Yn wir, dwi’n credu efallai mai dyma’r unig etholaeth Cynulliad yng Nghymru lle mae Llafur wedi cynyddu ei phleidlais deirgwaith o’r bron.

O ystyried hynny, mae’n ddigon anodd dyfalu pam bod Plaid Cymru mor hyderus yma ar gyfer y flwyddyn nesaf – i fod yn onest, dydi’r ystadegau ddim yn sail i’r brolio. Yr unig ffordd, a dwi’n golygu yr unig ffordd, y gall gyfiawnhau’r hyder hwnnw ydi drwy sicrhau canlyniad da eleni – rydyn ni’n sôn am gael o leiaf bumed o’r bleidlais.

Er, gallwn ddweud yn hyderus y daw Plaid Cymru’n ail yma eleni, dwi’n credu, ac na fydd y Ceidwadwyr na’r Democratiaid Rhyddfrydol yn gwneud yn dda. Yr unig gwestiynau i’w hateb ydi pa mor dda a wnaiff y Blaid, ac a fydd y bleidlais Lafur yn disgyn yn sylweddol?

Dwi wedi dweud droeon erbyn hyn, ond o leiaf y gallaf ei ddweud am y tro olaf rwan(!), yn y fath sedd dydi’r cymhelliant i bleidleisio Llafur ddim yn uchel felly dylai’r bleidlais ddisgyn. 17,000 gafodd Llafur y tro diwethaf. Yn gyfrinachol, mi fydd Llafur yn fodlon ar unrhyw beth sy’n uwch 15,000, dwi’n tybio.

Dyma ganlyniad Ewrop – dim ond Llafur a Phlaid Cymru gafodd dros ddeg y cant o’r bleidlais yma:

Llafur 4145 (33%)
Plaid Cymru 3007 (24%)

Mae ‘na awgrym calonogol yma i Blaid Cymru. Dim ond tua 3,800 o bleidleisiau gafodd yn 2005, sy’n ofnadwy o isel i fod yn gwbl onest. Dim ond selogion sydd wirioneddol yn pleidleisio mewn etholiadau Ewrop, fodd bynnag, ac roedd y 3,007 a bleidleisiodd i’r Blaid ddim ymhell o faint bleidleisiodd drosti yn 2005. Dylai Plaid Cymru allu cadw’r rhain ac ennill mwy o bleidleisiau eleni. Faint? Wel, dyfalu fyddai rhywun mewn difrif. Ond o gael 3,000 o bleidleisiau yn Ewrop, mi fyddai Plaid Cymru yn disgwyl cynyddu hyn i o leiaf bedair mil eleni.

Yn 2001, wrth i’r Blaid sicrhau gogwyddau mawrion wrth Lafur, dim ond tua 5% o ogwydd gafwyd yma. Wrth gwrs, y flwyddyn honno oedd blwyddyn orau Plaid Cymru ar lefel San Steffan. Yn 2007, roedd y gogwydd dros 7%. Os cymerwn y bydd tua’r un faint yn pleidleisio eleni, dydi hi ddim yn afresymol meddwl y bydd y gogwydd rhywle rhwng y ddau (yn seiliedig ar y ffaith bod Plaid Cymru yn ddigon hyderus yma ond ei bod yn annhebygol o ailadrodd unrhyw ogwydd o 2007 mewn etholiad cyffredinol). Hefyd, i fod yn deg, byddai’r gogwydd hwnnw’n debygol nid o fod yn uniongyrchol, ond yn gwymp yn y bleidlais Lafur (7% at ddibenion damcaniaethu) a chynnydd bach i Blaid Cymru (tua 5%). Dyma’r canlyniad damcaniaethol:

Llafur 15,200 (57%)
Plaid Cymru 5,100 (19%)
Mwyafrif: 10,100 (38%)

Mae Llafur yn gadarn iawn yma, fodd bynnag. Mae Ann Clwyd yn aelod poblogaidd. Ddaru ‘na ddim llawer ddigwydd yma yn etholiadau’r cyngor, a dwi’n amau dim y caiff Llafur Cwm Cynon fudd enfawr o fod drws nesaf i’r peiriant gwleidyddol pwerus ofnadwy yn y Rhondda.

Yn gryno, dwi ddim yn argyhoeddedig o hyder y Blaid yma, a dwi’n meddwl y bydd Ann Clwyd yn gwybod y caiff ei dychwelyd i San Steffan gyda mwyafrif mawr unwaith eto eleni.

Proffwydoliaeth: Buddugoliaeth fawr i Lafur gyda thros hanner y bleidlais.

Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr

Oni fo gennych filiynau yn y banc, byddwn i ddim yn awgrymu i chi roi bet ar Ddwyrain Caerfyrddin a Dinefwr eleni. Mewn ambell fan, cewch odds o 1/200 ar Blaid Cymru yn ennill yma – sef i guro punt rhaid i chi osod £200 i lawr. Os ydych chi am ennill tenar bydd angen £2,000 yn sbâr arnoch.

Ond mae’n ddigon rhyfedd hynny, oherwydd dim ond ychydig dros ddegawd yn ôl roedd yr ardal hon yn dalcen caled iawn i Blaid Cymru. Er gwaethaf ymdrechion lu gan bobl fel Gwynfor a Hywel Teifi Edwards, arhosai’r sedd yn nwylo Llafur rhwng 1983 a 2001 (ar ffurf Caerfyrddin cyn 1997), gyda Phlaid Cymru ddim yn bygwth mewn gwirionedd. Gellid yn bennaf briodoli hyn i ardaloedd hynod Gymraeg Cwm Gwendraeth a Dyffryn Aman - ardaloedd ôl-ddiwydiannol Llafur, nid yn annhebyg o gwbl i ardaloedd fel Dyffryn Ogwen a Dyffryn Nantlle yn y Gogledd.

Ar ei ffurf bresennol, dydi’r Ceidwadwyr na’r Democratiaid Rhyddfrydol yn fath o rym – maent yn dueddol o ennill tua 20% o’r pleidleisiau rhyngddynt ar lefel San Steffan ac ar lefel y Cynulliad. Na, dydw i ddim am wastraffu geiriau yn eu trafod fan hyn, mae arnaf ofn, er fy mod mi gredaf yn gywir i ddweud bod pleidleisiau digon pendant i’r Ceidwadwyr yma.

Yn ôl ym 1997, roedd yn bur anochel y byddai Llafur yn cadw sedd y daliai i bob pwrpas. Cafodd Llafur bron i 18,000 o bleidleisiau, gyda Phlaid Cymru dim ond tair mil a hanner y tu ôl. Er mai dyma oedd unig wir darged Plaid Cymru y flwyddyn honno, prin ei bod disgwyl buddugoliaeth yma.

Ond mae’n rhaid cofio mai 1997 ydi’r unig dro i Lafur ennill yma. Heb amheuaeth, y rhan hon o Gymru welodd y gweddnewidiad sylfaenol mwyaf yng Nghymru yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Aeth o fod yn ardal Lafur, i fod yn ardal Plaid Cymru. Dyna ddechrau a diwedd arni.

Beryg mai etholiadau’r Cynulliad oedd y sbardun. Enillodd Plaid Cymru gyda 17,328 o bleidleisiau i 10,348 Llafur – mwyafrif parchus o 6,980. Pwy enillodd? Wel, nid y mab darogan, Adam Price wrth gwrs, ond Rhodri Glyn Thomas. Am ba reswm bynnag, dechreuodd y newid mawr cyn cyfnod Adam Price. Gyda 61% yn pleidleisio y flwyddyn honno, roedd yn fuddugoliaeth gyfforddus.

Yma cafodd y Blaid ei hunig wir lwyddiant yn 2001 – y tro hwn gydag Adam Price ei hun ar ogwydd o 7.5%. Disgynnodd y bleidlais Lafur bron i dair mil a hanner, er mai o lai na dwy fil gododd pleidlais Plaid Cymru. O edrych yn ôl, tueddaf i feddwl y gallai unrhyw un fod wedi ennill y sedd i’r Blaid y flwyddyn honno (o fewn rheswm), ond roedd yn bwysig efallai cael rhywun o Ddyffryn Aman. O gael cymeriad mor gryf ar ffurf Adam Price, bryd hynny o ddifrif drodd yr ardaloedd hynny o Lafur at y Blaid.

Serch hynny, ar lefel y Cynulliad, parhaodd Rhodri Glyn i greu argraff yn lleol, heb amheuaeth. Prin yr oedd cwymp erchyll Plaid Cymru yn 2003 i’w theimlo yn Ninefwr – dychwelwyd Rhodri Glyn yn hawdd.

Ac yn yr etholiad diwethaf ar lefel San Steffan, 2005, cynyddodd Adam Price ei fwyafrif i 6,700 (17.5%). Mae hynny’n golygu, ers 1997, fod y gefnogaeth i’r Blaid wedi cynyddu o 3,104 (+11.3%) o bleidleisiau, a Llafur wedi gostwng 7,064 (-14.6%). Mewn termau real, mae hynny’n cynrychioli cynnydd o dros ugain y cant i Blaid Cymru, ond gostyngiad anferthol o 39% ym mhleidlais y Blaid Lafur.

Yn 2007, cafodd Plaid Cymru ei chanlyniad gorau erioed yma. Er i’r Blaid lwyddo gael bron i hanner y bleidlais y tro diwethaf cafwyd gogwydd o bron i 6% yn erbyn y Blaid Lafur. Disgynnodd y bleidlais Lafur yn ei thro i lai na chwarter. Rhaid nodi, fodd bynnag, er bod canran Plaid Cymru yn uwch nag erioed, roedd y nifer o bleidleisiau a gafodd yn llai nag mewn ambell etholiad. Serch hynny, gyda mwyafrif o 8,469 o bleidleisiau, mae Rhodri Glyn Thomas bellach yn ddeiliad ail sedd fwyaf diogel Cymru ar lefel y Cynulliad.

Ac er gwybodaeth, cafodd y Blaid 38% o’r bleidlais yma yn 2009 i 15% Llafur – yn wir, daeth Llafur ddau gant o bleidleisiau y tu ôl i’r Ceidwadwyr.

Felly, er diddordeb, ac eithrio Etholiadau Ewrop 2004 oherwydd diffyg data, ar gyfartaledd dyma’r ganran y mae’r ddwy blaid wedi’i chael dros y tair blynedd ar ddeg diwethaf:

Plaid Cymru 46%
Llafur 29%

Ar lefel San Steffan, mae Plaid Cymru’n ennill y frwydr 41% i 36% (bwlch o 5%); ac ar lefel y Cynulliad o 52% i 29% (bwlch o 23%). Y gwir ydi, dydi Llafur heb ddod yn agos at gael lefel y gefnogaeth a gafodd ym 1997.

Y ffaith fawr, fel y gwyddoch, ydi bod Adam Price yn sefyll i lawr, ond oherwydd ei waith caled mae’n annhebygol y bydd ei ymadawiad yn cael effaith fawr ar y canlyniad. Yn gryno, ni fydd Llafur yn adennill Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr a hynny oherwydd pedwar ffactor. Yn gyntaf, mae’r darpar ymgeisydd Jonathan Edwards yn ymddangos fel rhywfaint o carbon copy o Adam Price ac wedi gweithio’n agos gydag o am flynyddoedd – maen nhw’n debyg o ran eu daliadau a hefyd eu cefndiroedd. Ymddengys yn ymgeisydd cryf ac addas.

Yr ail ffactor ydi mai Christine Gwyther sy’n sefyll ar ran Llafur. Roedd hi’n eithaf camp i Lafur ddewis un gyn-ddarpar ymgeisydd a oedd yn “casáu’r Cymry Cymraeg” cyn mynd ati i ddethol un nad yw’n siarad Cymraeg. Gyda 72% yn honni bod ganddynt sgiliau yn y Gymraeg yma, roedd hynny’n ddewis dwl o’r cychwyn cyntaf. Y trydydd ffactor ydi bod Llafur wedi bod ar drai enfawr yn y rhan hon o Gymru am y nesaf peth i ddegawd, a ‘does dim math o arwydd bod y broses honno am wrthdroi.

Yn allanol, mae Llafur yn honni bod yn hyderus yma ond fe ŵyr pawb call nad dyna’r achos. Heb Adam Price dylent wneud yn well, byddai dyn yn tybio, ond am y pedwerydd ffactor. Mae Rhodri Glyn wedi profi nad oes angen i rywun fod yn Adam Price i ennill y sedd hon (a dwi’n dweud hynny heb olygu unrhyw amharch at Rhodri Glyn!). Yn wir, mae mwyafrifau Rhodri Glyn wedi bod yn rheolaidd fwy na mwyafrifoedd Adam Price, er wrth gwrs mae’r ffaith ei fod yn wleidydd Cynulliad o fudd iddo o ran hynny. Eto, mae’n dyst i’r ffaith mai newid sylfaenol, nid cwlt personoliaeth nag atyniad unigolyn, ydi’r hyn sy’n sail i lwyddiant Plaid Cymru yma.

Credaf yn gryf eleni y bydd Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr yn troi o fod yn sedd Plaid Cymru i fod yn gadarnle Plaid Cymru.

Proffwydoliaeth: Plaid Cymru i ennill y sedd gyda thros hanner y bleidlais.

Caerffili

Y flwyddyn nesaf, bydd Caerffili wirioneddol yn un o seddau’r Cymoedd y bydd dyn yn cadw llygad arni. Mae’n un o’r seddau hynny y mae Plaid Cymru wedi sefydlu ei hun fel prif wrthwynebydd y Blaid Lafur, ond er gwaethaf hen hanes isetholiad 1968 ac un tro gweddol agos yn y Cynulliad, dydi Plaid Cymru byth wedi llwyddo i ennill yr etholaeth ar unrhyw lefel.

Fel mewn ambell le, y Ceidwadwyr ddaeth yn ail yma ym 1997, fymryn ar y blaen i’r Blaid. Arferai’r Ceidwadwyr yn mynych gael bron i ugain y cant o’r bleidlais yn y sedd, ond nid ers 1992. Cafodd Llafur bron i 70% o’r bleidlais ym 1997 gyda mwyafrif o 57%.

Collodd bron i 8,000 o bleidleisiau yn 2001 wrth i Blaid Cymru bron â dyblu ei phleidlais hi. Cafodd 21% o’r bleidlais y flwyddyn honno – gogwydd o 10%. Fyddai hynny byth yn hanner digon, wrth gwrs. Y gwir ydi, mae Caerffili yn ardal gadarn i Lafur.

Erbyn 2005, dechreuodd y Ceidwadwyr adennill cefnogaeth, gan sicrhau 5,711 o bleidleisiau, wrth i Blaid Cymru ddirywio o ychydig dros wyth mil i 6,831. Gyda’r Democratiaid Rhyddfrydol ymhell y tu ôl, llwyddodd Llafur o hyd ennill dros 22,000 o bleidleisiau, dim ond mymryn bach yn llai na 2001. Cynyddodd ei mwyafrif i 39%.

Felly o edrych ar dair prif blaid Caerffili, dyma’r gwahaniaeth o ran pleidleisiau a’r ganran o’r bleidlais a gafwyd rhwng 1997 a 2005.

Llafur -8,100 (-11.2%)
Plaid Cymru +2,448 (+7.7%)
Ceidwadwyr +853 (+3.9%)

Felly rhwng 1997 a 2005, cafwyd gogwydd cryf at Blaid Cymru, yn hynny o beth nid oes dwywaith. I raddau yn unig y mae’r Ceidwadwyr wedi cynyddu eu pleidlais, ond mae Plaid Cymru yn sicr wedi atgyfnerthu – efallai nid yn ddigon sylweddol o ran nifer y pleidleisiau, ond o ran canran y bleidlais a gafwyd mae hi bellach yn ail blaid gadarn. Mae union bleidlais Llafur wedi gostwng tua chwarter.

Ar hyd yr un llinellau, dyma’r hanes ar lefel y Cynulliad rhwng 1999 a 2007.

Llafur -3,576 (-9.6%)
Plaid Cymru -3,002 (-8.4%)

‘Does ‘na ddim hyd yn oed pwynt i mi sôn am y Ceidwadwyr na’r Rhyddfrydwyr. Yn rhyfeddol, mae dirywiad y ddwy brif blaid yma wedi bod yn ddigon cyfartal. Yn wir, gwnaeth y Blaid yn waeth yma yn 2007 nag yn 2003 - sy’n dweud rhywbeth. Y rheswm, wrth gwrs, oedd i Ron Davies sefyll ar docyn annibynnol gan ennill bron i chwarter y bleidlais. Allwn ni ddim, mewn difrif, ddarogan beth fyddai wedi digwydd pe na bai wedi sefyll - mae’r honiadau lu mai Plaid Cymru fyddai wedi ennill yng Nghaerffili yn llwyr ddiystyru’r Llafurwyr a bleidleisiodd iddo. Yn fy marn i, byddai pethau wedi bod yn agosach, ond ddim cweit digon i’r Blaid ennill yma.

O gael y ffigurau o’r ffordd, gallwn ddadansoddi fymryn yn fwy. Yn 2008 enillodd Plaid Cymru yn hawdd yma yn etholiadau’r cyngor. Cafodd 10% yn fwy o bleidleisiau na Llafur, a mwyafrif o’r seddau. O wneud ambell sỳm, mae’n debyg mai tua 12,000 - 13,000 o bobl fwriodd bleidlais i Blaid Cymru, gydag ychydig dros ddeng mil yn gwneud yr un fath i Lafur. Gyda’r Democratiaid Rhyddfrydol a’r Ceidwadwyr prin yn cystadlu, ac aelodau annibynnol ddim yn cael effaith fawr, llwyddodd y Blaid i gronni’r bleidlais wrth-Lafur.

Prin y gall gwleidyddiaeth leol ddweud gormod wrthym am ganlyniad eleni, ond o gael mwy o gynghorwyr gall unrhyw blaid gynnal ymgyrch yn haws. Heb amheuaeth, mae cael nifer o gynghorwyr mewn etholaeth yn sail gadarn i ddechrau targedu sedd seneddol. Mae gan Blaid Cymru fwy o’r rheini na Llafur yng Nghaerffili.

Yn olaf, Etholiadau Ewrop – pob plaid dros 10%:

Llafur 25%
Plaid Cymru 22%
Ceidwadwyr 14%
UKIP 12%

Ychydig gannoedd ddaeth Plaid Cymru y tu ôl i Lafur, ond byddai peidio â churo Llafur yma wedi bod yn siom enfawr iddi o ystyried ei chryfder lleol. Heb UKIP, gallai fod wedi bod yn ras deirffordd, bosib. Credaf y byddai Llafur wedi cael rhyddhad o ennill yma. O ystyried fy symiau o ran y cyngor lleol, roedd y bleidlais Lafur tua 6,000 yn is nag yn 2008, gyda’r bleidlais genedlaetholgar tua deng mil yn is.

Ond mae’n 2010 rŵan. Bydd y Democratiaid Rhyddfrydol, unwaith eto, yn aflwyddiannus iawn yma – ‘does ‘na ddim bwlch iddyn nhw ei lenwi. O ran y Ceidwadwyr, mae’n anodd eu gweld yn llwyddo cipio’r ail safle wrth Blaid Cymru, ond mae cefnogaeth Geidwadol yma. Fel Pontypridd i raddau, mae Caerffili yn gynyddol droi’n ardal sy’n faestref i Gaerdydd, yn rhywle i gymudwyr fyw. Y Blaid Lafur sy’n dioddef yn sgîl hynny, ond mae dyn yn amgyffred mai’r Ceidwadwyr fyddai’n elwa fwyaf. Gall y Ceidwadwyr ragori ar berfformiad 2005 o ambell fil.

Bydd UKIP yn sefyll yma eleni, ond dwi ddim yn rhagweld yma y bydd yn effeithio gormod ar y Ceidwadwyr.

Mae gan Blaid Cymru dasg fawr o’i blaen – ni fydd cadw’r ail safle yn hawdd, ond o ystyried yr ychydig ganlyniadau diwethaf dylai wneud – petawn yn Blaid Cymru byddwn i’n gobeithio ennill tua 9,000 o bleidleisiau yma eleni. Dydw i ddim yn gwybod, mewn gwirionedd, i ba raddau y bydd cefnogaeth Ron Davies i Lyndsey Whittle yn effeithio ar bleidlais y Blaid, ond all hi ddim ond bod yn dda.

Os na fydd Plaid Cymru yn gwneud yn dda yng Nghaerffili, dylai cwestiynau dwys gael eu gofyn. Gellir dadlau bod ei seiliau yng Nghaerffili yn gryfach nag unrhyw ran arall o’r Cymoedd ac mae’n rhaid iddi ddechrau trosi hynny’n bleidleisiau mewn etholiadau Prydeinig a chenedlaethol.

Beth am Lafur? Yn onest, dydi’r mwyafrif o 15,000 ddim mewn perygl o ddiflannu - ni chaiff Plaid Cymru y gogwydd angenrheidiol o 20% ychwaith. Fel mewn cymaint o seddau Llafur diogel, mae’r cyfan yn dibynnu ar faint o bobl a fydd yn cyboli pleidleisio. 59% wnaeth y tro diwethaf.

Fel yr wyf wedi dweud o’r blaen, dydi’r polau fawr o ddefnydd i ni mewn seddau fel hyn – Llafur cadarn, Plaid Cymru’n ail pell. Yn sicr, dylai’r Ceidwadwyr atgyfnerthu y tro hwn, ond alla i ddim smalio gwybod o ba gyfeiriad y daw eu pleidleisiau ychwanegol.

Yn y pedwar etholiad diwethaf (2005-2009) mae Plaid Cymru wedi cael, ar gyfartaledd, tua 29% o’r bleidlais a Llafur hithau tua 38%. Felly y duedd ydi bod y cenedlaetholwyr ar gynnydd a Llafur ar drai.

O gael 56% o’r bleidlais y tro diwethaf, dydi hi ddim y tu hwnt i’r dychymyg meddwl y gallai Llafur lithro is yr hanner cant. O ystyried yr etholiadau diwethaf, dydi hi ddim yn anochel chwaith dychmygu Plaid Cymru yn cyrraedd yr ugain y cant eto. Dydi Llafur ddim yn ymladd nôl ar lawr gwlad, cofiwch – yn fy marn i – dim ond yn y polau piniwn. Mae pobl bellach yn fodlon dweud eu bod yn pleidleisio i Lafur, ond mae o hyd yn ddirywiad o 2005, a bydd y dirywiad hwnnw mi gredaf yn waeth yng Nghymru na’r unman arall.

Beth petai gogwydd uniongyrchol o Lafur i Blaid Cymru ar yr un raddfa â 2001 – deg y cant yn union? Ddim yn amhosibl o gwbl o ystyried hanes etholiadol yr ardal dros y blynyddoedd diwethaf – ond i wneud pethau ychydig yn fwy realistig beth am gynyddu pleidlais y Blaid 9% a gostwng y bleidlais Lafur 11%. Ystyriwn hefyd y bydd yr un nifer o bobl yn pleidleisio. Dyma’r canlyniad damcaniaethol:

Llafur 18,000 (46%)
Plaid Cymru 10,200 (26%)
Mwyafrif: 7,800 (20%)

Dwi ddim wedi fy llwyr argyhoeddi gan yr uchod. Wedi’r cwbl, dydi’r Blaid heb heibio’r deng mil mewn etholiad cyffredinol (na chynulliad). Byddai’n rhaid gwybod gan ymgyrchwyr llawr gwlad i wybod a ydi hynny’n bosibilrwydd. Yn sicr, dydi hi ddim yn amhosibl y bydd Llafur is yr 20,000, ac os felly, Plaid Cymru ddylai elwa fwyaf.

Y gair pwysig, wrth gwrs, ydi ‘dylai’! Dwi ddim yn disgwyl i’r Blaid gyrraedd y nod 10,000 a dwi’n disgwyl y bydd y Ceidwadwyr yn rhesymol agos at gipio’r ail safle.

Proffwydoliaeth: Llafur i ennill gyda mwyafrif 8,000 – 10,000.

Mynwy

Mae ‘na lond dwrn o seddau yng Nghymru y byddent yn Geidwadol doed â ddêl ond am y ffaith eu bod yng Nghymru. Un sedd yn unig sydd o ddifrif yn wahanol i’r duedd honno a’r sedd honno yw Mynwy. Mae’r sedd yn fwy llewyrchus na’r rhan fwyaf o Gymru, a byddai rhai yn dadlau mai dyma’r rhan leiaf ‘Cymreig’ o Gymru hefyd, o ran ei naws a hefyd yn ieithyddol. Mewn arolwg o blant ysgol a holodd am eu cenedligrwydd, etholaeth Mynwy oedd â’r ganran uchaf yr ystyriasant eu hunain yn Brydeinwyr - dros 55%.

Gan ystyried hynny, allwn ni ddim ond am ddiystyru Plaid Cymru. Yn draddodiadol, dyma ei sedd wannaf yng Nghymru. Dydi’r Blaid byth wedi cadw ei hernes, byth wedi dod yn uwch na’r pedwerydd safle yn y Cynulliad, ac yn isetholiad 1991 cafodd un o’i chanlyniadau gwaethaf erioed - daeth yn bumed gyda 277 o bleidleisiau, safle’n is na’r Monster Raving Looney Party.

Os ydi rhywun yn meddwl bod gan Blaid Cymru gyfle o ennill ym Mynwy eleni, fwy na thebyg eu bod eisoes yn aelodau’r MRLP!

Dydi’r Democratiaid Rhyddfrydol fawr o rym yma chwaith. Cânt tua 10% - 15% o’r bleidlais yn fynych yn y Cynulliad ac yn San Steffan a hefyd yn etholiadau Ewrop eleni.

Hwyl fawr i’r ddwy hynny felly. Er mai Ceidwadol ei naws ydi Mynwy, mae pocedi o gefnogaeth Lafuraidd yma – ardaloedd megis Croesyceiliog sy’n ffurfio rhan o Sir Torfaen yn hytrach na Sir Fynwy, ond sy’n rhan o’r sedd hon.

Yn gyffredinol, fodd bynnag, dydi’r blaid Lafur ddim yn llwyddo ym Mynwy oni fo pethau’n mynd o’i phlaid yn sylweddol. Enillodd yma ym 1966, pan lwyddodd ennill ei chanran uchaf erioed o’r bleidlais yng Nghymru, a phob un ond am bedair sedd, ac eto ym 1997 ym mlwyddyn waethaf erioed y Ceidwadwyr yng Nghymru a thu hwnt.

Y rhesymeg felly ydi er mwyn i Lafur ennill ym Mynwy, rhaid iddi lwyddo’n ysgubol ledled Cymru. Dwywaith mewn hanes lled-ddiweddar y mae Llafur wedi ennill dros 20,000 o bleidleisiau, pan gollodd yma ym 1992 a phan enillodd ym 1997. Ar y llaw arall, mae’r Ceidwadwyr yn mynych gael 20,000 o bleidleisiau yn y sedd, ac mae’n anodd eu gweld yn cael llai na hynny eleni.

Yn ddigon ffodus mae ‘na arolwg barn wedi’i gyhoeddi heddiw i YouGov ac ITV. Rŵan, mae gan ITV hanes aflwyddiannus iawn wrth gomisiynu polau piniwn yng Nghymru, ond gan nad ydi lliw y sedd yn destun dadl dwi ddim yn gweld dim yn bod â’i ddefnyddio.

Honnir bod Llafur yn dechrau adfywio yng Nghymru, ond gadewch i ni fod yn gwbl glir am hyn, gwneir yr honiad hwnnw ar sail y pôl diwethaf, nid canlyniad yr etholiad diwethaf. Dirywiad ydi hynny i mi, nid adfywiad.

Fodd bynnag, yn ôl y pôl petai etholiad byddai Llafur yn cael 37% o’r bleidlais Gymreig a’r Ceidwadwyr yn cael 29%. O drosi o’r etholiad diwethaf yng Nghymru, mae hynny’n ostyngiad o chwe phwynt canran i Lafur – ac yn fwy na hynny byddai hynny’r canlyniad gwaethaf i Lafur Cymru yn San Steffan ers cyn yr Ail Ryfel Byd – a byddai’r Ceidwadwyr i fyny saith pwynt canran – eu perfformiad gorau yma ers deunaw mlynedd.

Felly ymddengys bod gogwydd uniongyrchol rhwng y ddwy blaid i bob pwrpas. Sut y byddai gogwydd o’r fath yn amlygu ei hun mewn etholiad, gyda, dyweder, tri chwarter pobl Mynwy yn pleidleisio?

Ceidwadwyr 25,700 (54%)
Llafur 14,700 (31%)
Mwyafrif: 11,000 (23%)

Mae’n werth nodi un peth am yr uchod, dydi’r Ceidwadwyr byth wedi taro 25,000 o bleidleisiau dros y deng mlynedd ar hugain diwethaf. Dydyn nhw byth wedi ennill gyda mwyafrif tebyg - heblaw, yn bur rhyfedd, ar lefel y Cynulliad. Mae Llafur wedi gwneud cyn waethed â hynny yn yr wythdegau, ond dwi’n amau a fydd yn cyrraedd y fath iselfannau eleni.

Beth am ddefnyddio arolwg gwahanol? YouGov eto, rhwng 2-3 Mawrth, gyda Llafur ar 32% a’r Ceidwadwyr ar 38%.

Ceidwadwyr 25,200 (53%)
Llafur 16,100 (34%)
Mwyafrif: 9,100 (19%)

I mi mae’r ail yn ymddangos fymryn yn debycach. Mae’r ddau arolwg yn awgrymu yn y sedd hon y caiff y Ceidwadwyr dros hanner y bleidlais ac y bydd y mwyafrif yn sylweddol. Efallai na ddylai hynny ein synnu, fodd bynnag. Yn y Cynulliad, mae Mynwy ymhlith seddau mwyaf diogel Cymru – cafodd David Davies bron 58% o’r bleidlais yn 2003, ac mae gan Nick Ramsey fwyafrif o wyth mil a hanner.

Trodd Mynwy yn lasach, os rhywbeth, yn Etholiadau Ewrop 2009. Enillodd y Ceidwadwyr bron i 9,000 o bleidleisiau (38%) a daeth Llafur yn drydydd y tu ôl i UKIP gyda 3,200 o bleidleisiau, neu 14%. Dyma’r math o etholaeth a fydd yn mwynhau rhoi cic i Lafur eleni.

Dydw i ddim yn rhagweld y caiff y Ceidwadwyr lai na ugain mil o bleidleisiau yma eleni. Fel arfer byddwn yn dweud mai’r unig ffordd i Lafur ennill pleidleisiau mewn difrif yw bod nifer sylweddol uwch o bobl yn pleidleisio. Pleidleisiodd 72% o etholwyr Mynwy y tro diwethaf, a phrin y bydd y ffigwr mor uchel y tro nesaf fel y bydd Llafur yn ennill pleidleisiau. Synnwn i’n fawr petai Llafur yn ennill 16,000 o bleidleisiau yma eleni.

Proffwydoliaeth: Y Ceidwadwyr amdani gyda thros hanner y bleidlais

Felly dyma hi hyd yn hyn gen i, gyda chwe sedd i fynd. Dylwn i ddweud fan hyn fy mod i'n ailfeddwl sawl sedd ar hyn o bryd, nid leiaf Llanelli, Aberconwy a Brycheiniog a Maesyfed - ond mi ddof i gasgliad terfynol ar ôl darogan pob sedd. 

Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro

Ar lefel y Cynulliad Cenedlaethol, efallai nad oes sedd sydd yr un mor ddiddorol â’r sedd hir ei henw hon, Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro. Crëwyd y sedd o’r newydd ym 1997, gyda gogledd Sir Benfro yn ffurfio un sedd, a’r De yn ffurfio rhan arall gan gynnwys i’r dwyrain hyd at dref Caerfyrddin ei hun. Mae canran y Cymry Cymraeg yn uwch nag yn yr etholaeth ogleddol, ond yn Sir Gâr y mae’r mwyafrif o’r rheini. Ar lefel San Steffan, dydi hi ddim yr un mor ddiddorol mewn difrif, ond mae ambell beth i’w ystyried.

Beth felly oedd canlyniad y sedd y tro diwethaf i ni weld etholiad cyffredinol?

Llafur 13,953 (36.9%)
Ceidwadwyr 12,043 (31.8%)
Plaid Cymru 5,583 (14.7%)
Dems Rhydd 5,399 (14.3%)

Wrth i ogledd Sir Benfro droi’n las o drwch blewyn, arhosai’r de yn goch o drwch blewyn. ‘Does fawr o amheuaeth mai pleidleisiau o ardal Sir Gaerfyrddin oedd yn bennaf gyfrifol am hyn. Serch hynny, Nick Ainger oedd yr AS i Benfro eisoes wedi iddo ennill etholiad agos 1992. Ystyriwyd yr hen sedd Sir Benfro yn ddigon cadarn i’r Ceidwadwyr am y ddwy ddegawd flaenorol, ond mae’n werth nodi y bu’n sedd Lafur am yr ugain mlynedd cyn hynny. O ran dwyrain y sedd, fe’i cynrychiolwyd gan Lafur a’r Blaid am adegau gwahanol am flynyddoedd.

Ond gallwn ni ddim cymharu 2005 heb i ni edrych ar yr etholiad cyntaf a gynhaliwyd yn y sedd ym 1997. Dyma’r gwahaniaeth yn nifer y pleidleisiau a chanran y pleidleisiau a gafwyd gan y pleidiau yn ystod yr wyth mlynedd hynny.

Llafur -7,003 (-12.2%)
Ceidwadwyr +608 (+5.2%)
Plaid Cymru +180 (+2.0%)
Dems Rhydd +1,883 (+6.1%)

Ia wir, mae hynny’n ddirywiad o tua thraean i Lafur. Y peth anhygoel oedd bod Llafur wedi llwyddo cael bron i hanner y bleidlais ym 1997 – mae hynny’n eithaf trawiadol. Fodd bynnag, gyda nifer o hen bleidleisiau Llafur yn Sir Gâr yn troi at Blaid Cymru a’r gorllewin yn troi’n las, mae’n anodd gweld y duedd honno’n gwrthdroi.

Er mai’r Democratiaid Rhyddfrydol sydd wedi gweld y cynnydd mwyaf yma dros y ddegawd ddiwethaf, dwi am fod mor hy â’u diystyru yn syth. Dydi’r gefnogaeth Ryddfrydol yma ddim yn naturiol, tra bod gan y tair plaid arall bocedi cryfion o gefnogaeth mewn rhannau gwahanol o’r etholaeth.

Ond mae ambell reswm pam nad ydw i’n am lwyr diystyru Plaid Cymru. Deirgwaith o’r bron yn y Cynulliad, mae Plaid Cymru wedi dod yn rhyfeddol o agos at gipio’r sedd, gan gael tua 8,000 o bleidleisiau bob tro.

Roedd y canlyniad yn y Cynulliad, wrth gwrs, yn rhyfeddol beth bynnag. Gyda 250 o bleidleisiau rhwng y safle cyntaf a’r trydydd, mae’n gwbl amhosibl rhagweld sut yr aiff hi flwyddyn nesaf. Ond y Ceidwadwyr a oedd yn fuddugol – ac mae’r naid yn eu cefnogaeth yn rhywbeth a allai’n hawdd gael ei adlewyrchu mewn etholiad San Steffan – cynyddodd eu pleidlais ddeg y cant yn 2005. Er disgwyl cipio’r Fro neu Aberconwy, ‘doedd y Ceidwadwyr ddim o ddifrif yn meddwl y bydden nhw’n ennill yma.

Ychydig mwy o ystadegau. Oherwydd diffyg data ar wefan Sir Benfro, alla’ i ddim dweud wrthych â sicrwydd nifer y cynghorwyr sydd gan bob plaid. Yn rhan Caerfyrddin y sedd, fodd bynnag, mae gan Blaid Cymru bump, ac aelodau annibynnol wyth. Dwi’n credu fy mod yn gywir i ddweud yn gyffredinol mai’r Blaid sydd â’r mwyaf o gynghorwyr yn yr etholaeth gyfan.

Yn gyflym, dyma ganlyniad Etholiad Ewrop 2009 (pob plaid dros 10%):

Ceidwadwyr 5,612 (29%)
Plaid Cymru 3,714 (19%)
Llafur 2,902 (15%)
UKIP 2,411 (13%)

Beth fyddai’r pleidiau wedi meddwl am hynny o ddifrif? Byddai’r Ceidwadwyr yn falch iawn o ennill yma mor hawdd flwyddyn cyn etholiad cyffredinol. Byddai Plaid Cymru ychydig yn siomedig o gael 19%, ond yn fodlon ar ddod yn ail. Byddai Llafur yn meddwl bod cael 15% a dod yn drydydd pell yn ganlyniad argoelus iawn. O ystyried pleidlais gref UKIP hefyd, gallai’r Ceidwadwyr fod yn ddigon hyderus o ennill llawer o’u pleidleisiau hwy fel arfer.

Beth am ddyfalu isafswm ac uchafswm pleidleisiau? Dyma le bydd yn rhaid i mi ddiystyru Plaid Cymru. Dydi’r Blaid byth wedi cael llai na 5,000 o bleidleisiau yma yn San Steffan, ac ni chaiff lai eleni. Ond dydi hi ddim chwaith wedi cyrraedd 8,500 mewn etholiadau Cynulliad, ac mae rhesymeg yn awgrymu na wnaiff eleni. Synnwn i ddim petai’r Blaid yn rhagori ar ganlyniad 2001 pan gafodd bron i saith mil, ond alla’ i ddim gweld y tu hwnt i hynny.

O ran Llafur, mi all, yn ddamcaniaethol, gael bron 21,000 o bleidleisiau yma – uchafswm anorchfygol. Chaiff hi mo hynny eleni, ond byddwn i ddim yn synnu petai ambell un a bleidleisiodd i’r Rhyddfrydwyr, os nad ambell Bleidiwr, yn rhoi pleidlais i Lafur i atal y Ceidwadwyr, felly dwi’n fodlon pennu uchafswm o 15,500.

O ran y Ceidwadwyr, mae’r uchafswm yn anhysbys. O edrych ar ddirywiad y blaid rhwng ’92 a ’97, ac o ystyried y polau cyfredol, byddwn i’n rhoi uchafswm o 15,000 iddynt – fel Llafur, fodd bynnag, gall ambell i Bleidiwr neu Ryddfrydwr fenthyg pleidlais iddynt. Yr isafsymiau sy’n ddiddorol. Chaiff y Ceidwadwyr ddim llai na 2005, felly isafswm o 12,000 – ond dwi’n meddwl y gallai isafswm Llafur fod tua’r 10,000.

Yr awgrym o hynny ydi mai’r Ceidwadwyr ydi’r ffefrynnau. Ond peidiwch â’m credu i, credwch y bwcis...

Ceidwadwyr 1/5
Llafur 10/3 (Ladbrokes)

Yn ôl arolwg barn diweddaraf YouGov, roedd gan Lafur yr un lefel o gefnogaeth ag yn 2005, gyda’r Ceidwadwyr bum pwynt canran yn uwch. Yng Ngorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro, ni fyddai hynny’n ddigon i ennill y sedd – er o drwch adain gwybedyn.

Ond fel y dywedais yn nadansoddiad Gŵyr, mae’r Blaid Lafur ar chwâl yng Nghymru. Os bydd ei phleidlais yn dal i fyny yn gyffredinol ym Mhrydain, mae’n anodd gweld ei phleidlais yn gwneud hynny yng Nghymru – wedi’r cyfan, o gael 55% ym 1997 cafodd 20% yn 2009. Waeth beth fo’r cyd-destun etholiadol, mae’r dirywiad hwnnw’n ddi-gynsail.

Soniais mewn ambell ddadansoddiad gynt am y Shy Tory Syndrome Llafuraidd, ond mae’r effaith honno, mi gredaf, yn dirywio. Wrth i Lafur fod yn fwyfwy hyderus, mae’r rhai nad ydynt wedi bod yn datgan y byddent yn pleidleisio dros Lafur yn fwy parod i ddweud hynny mewn polau erbyn hyn. Mae’r polau bellach yn adlewyrchu’r hyn dwi wedi mentro dweud ers tro: bydd hi’n etholiad agos, a bydd senedd grog. Gan fy mod mor hy â dweud hynny rŵan mae’n ddigon posibl mai llwyddiant ysgubol fydd hi i’r naill blaid neu’r llall!

Ond o ddifrif, beth ydi goblygiadau hynny yn y sedd hon? A fydd Llafurwyr dadrithiedig yn pleidleisio i gadw’r Ceidwadwyr allan? A fydd y Ceidwadwyr yn llwyddo denu digon o’r rheini? Os bydd gwasgfa ar y Democratiaid Rhyddfrydol, neu hyd yn oed Blaid Cymru, pwy fydd yn elwa ohoni? Cofier, yn y Gymru wledig, mae’r ymdeimlad wrth-Lafuraidd yn llawer cryfach na’r ymdeimlad wrth-Geidwadol, yn enwedig ar ôl 13 mlynedd o lywodraeth Lafur.

Problem fawr Llafur ydi ei bod wedi’i gyrru o Orllewin Cymru mewn dau etholiad o’r bron, ac mae hynny’n wybodaeth gyffredin iawn. Dwi’n dyfalu mai tri o’r bron fydd hi eleni. Pan soniais ynghynt am y “Chwe Sedd” y mae’r Ceidwadwyr yn gwbl, gwbl sicr o’u hennill, roedd hon yn un ohonynt. Er nad ydw i mor sicr rŵan, prin iawn fy mod yn gweld Llafur yn fuddugoliaethus yma eleni.

Proffwydoliaeth: Buddugoliaeth Geidwadol gyda mwyafrif o tua 2,000 – 3,000

Gŵyr

Awn heddiw draw i etholaeth Gŵyr, a rhaid i mi gyfaddef ar unwaith nad yw hon yn rhan o’r byd yr wyf yn gyfarwydd iawn â hi. Yn etholiadol, dydi’r etholaeth ddim yn eithriadol o ddiddorol – er bod arwyddion y gall fod rhywfaint yn fwy eleni – felly rydym am ddechrau ein taith yn ôl ym 1997. Dechreuwn drwy edrych ar ganlyniad 1997.

Llafur 23,313 (53.8%)
Ceidwadwyr 10,306 (23.8%)
Dems Rhydd 5,624 (13.0%)
Plaid Cymru 2,226 (5.1%)

Enillodd Llafur dros hanner y bleidlais yng Nghymru bryd hynny, a hefyd felly yng Ngŵyr, wrth i’r Democratiaid Rhyddfrydol, a Phlaid Cymru yn arbennig, beidio â bod yn rhan o’r ras. Dydi’r Ceidwadwyr byth wedi dal y sedd, yn wir mae’n sedd Lafur ers can mlynedd yn union eleni, ond ym 1987 a 1992 cafodd y Ceidwadwyr dros 16,000 o bleidleisiau yn y sedd.

Fel y gwyddom eisoes mae gwleidyddiaeth Cymru yn newid erbyn hyn. Awn heibio’r blynyddoedd i ganlyniad 2005 a oedd fel a ganlyn:

Llafur 16,786 (42.5%)
Ceidwadwyr 10,083 (25.5%)
Dems Rhydd 7,291 (18.4%)
Plaid Cymru 3,089 (7.8%)

Beth allwn ni ddysgu o gymharu’r ddau ganlyniad felly? Aeth pleidlais Llafur i lawr 28%, sef dros 6,000 o bleidleisiau a thros ddeg pwynt canran o’r pleidleisiau. Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi gweld cynnydd sylweddol yn eu pleidlais hwy o 5.4%. Peidiwn â llwyr diystyru’r Democratiaid Rhyddfrydol, mae’r blaid wedi gweld cynnydd sylweddol yn ei phleidlais Gymreig ers 1997 yn San Steffan, ac mae cael deunaw y cant yng Ngŵyr yn ddigon parchus.

Mae’r Blaid hefyd wedi gweld cynnydd, ond cynnydd bach welwyd. Mae’n anodd erbyn hyn dychmygu Plaid Cymru yn cael llai na 10% yn genedlaethol mewn unrhyw etholiad, ond mewn sedd fel Gŵyr rhaid iddi geisio ymddangos fel ei bod yn berthnasol, sydd ddim yn dasg hawdd. Dylai’r Ceidwadwyr, fodd bynnag, fod yn siomedig am ganlyniad 2005. Tua’r deng mil gafodd y Ceidwadwyr ym mhob etholiad San Steffan ers 1997 – segura yw eu hanes, fel mewn sawl rhan o Gymru mewn difrif.

Dyna hanes diweddar y sedd yn fras. Er diddordeb, yn hytrach na dim arall, yn etholiadau’r Cynulliad dyma’r ganran o’r bleidlais y mae pob plaid wedi’i chael ar gyfartaledd yn y tri etholiad a gynhaliwyd hyd yn hyn:

Llafur 37.7%
Ceidwadwyr 21.2%
Plaid Cymru 19.1%
Dems Rhydd 10.2%

Y cenedlaetholwyr ddaeth yn ail ym 1999 ond ers hynny mae’r Ceidwadwyr wedi cynyddu’n sylweddol, i’r fath raddau bod etholiad 2007 yr agosaf welwyd yn yr etholaeth ers y nesaf peth i ugain mlynedd. Cafodd Edwina Hart 34% o’r bleidlais a’r Ceidwadwyr 30% - mwyafrif o 1,192. Tra ei bod yn anodd gweld Edwina Hart yn colli ei sedd y flwyddyn nesaf mewn difrif, dylai’n sicr fod yn un o dargedau’r Ceidwadwyr.

Mae natur a demograffeg yn etholaeth yn tueddu fwyfwy at y Ceidwadwyr, ond nid sedd Geidwadol mohoni. Llafur sy’n dominyddu ar y cyngor hefyd, gyda naw o’r tri chynghorydd ar hugain. Grŵp a elwir yn Independents@Swansea sy’n ail ar bump, gyda’r Ceidwadwyr ar dri yn unig. Mae hon hefyd yn etholaeth wan i’r Democratiaid Rhyddfrydol sydd â dim ond un cynghorydd yn yr etholaeth, sef yr un faint â Phlaid Cymru.

Cafwyd eithaf sioc yma llynedd. Dyma ganlyniad etholiad Ewrop:

Ceidwadwyr 24%
Llafur 20%
Plaid Cymru 15%
UKIP 12%
Dems Rhydd 11%

Do, mi drodd Gŵyr yn las y llynedd, a hynny am y tro cyntaf erioed. Y geiriau pwysig wrth gwrs ydi “am y tro cyntaf erioed”. Dydyn ni ddim yn gwybod beth fyddai wedi digwydd heb UKIP – atgyfnerthu’r fuddugoliaeth Geidwadol ydi’r ateb tebycaf. Ond beth am fynd ati i ddadansoddi posibiliadau eleni?

Eleni, mae’n anodd gen i weld Plaid Cymru yn cael llai o bleidleisiau mewn unrhyw sedd na chafodd y llynedd. Mae hynny’n golygu fy mod yn credu y caiff o leiaf dair mil eleni. Problem y Blaid ydi diffyg cynrychiolaeth ar lefel leol, ond gwn yn iawn fod gan yr ymgeisydd enw da yn yr ardal. Targed realistig i Blaid Cymru fyddai ceisio anelu am o leiaf bedair mil o bleidleisiau, ac o wneud hynny bydd wedi llwyddo yma. Byddai cael llai na 10%, waeth faint o bleidleisiau fydd hynny, yn siomedig.

Mae tacteg Llafur, sydd hyd yn hyn yn profi’n weddol lwyddiannus, o wneud hwn yn etholiad rhwng y Ceidwadwyr a hi, yn ymddangos fel petai’n rhoi gwasgfa am y Democratiaid Rhyddfrydol. Dyma’r ardal o Abertawe y mae’r blaid wannaf ynddi. Mae popeth yn awgrymu na fydd yr etholiad sy’n dyfod yn un llwyddiannus i’r Democratiaid Rhyddfrydol yng Nghymru - a dwi heb weld gronyn o dystiolaeth i anghytuno â hynny. Mae’r Ceidwadwyr yn fygythiad damcaniaethol yng Ngŵyr - a gallai hynny wneud i Ddemocratiaid Rhyddfrydol yn y fath sedd fenthyg pleidlais i Lafur, o egwyddor yn hytrach na chael eu hargyhoeddi gan Peter Hain!

Daw hynny â ni at Lafur a’r Ceidwadwyr. Rydym wedi gweld mewn chwinciad fod y momentwm wedi newid yn llwyr. Rŵan, bu i mi ddarogan bron i dri mis yn ôl yn nadansoddiad Pen-y-bont bod y senedd grog yn debygol cymaint ag ydyw’n bosibl. Ymddengys mai dyma’r achos. Dwi ddim yn rhagweld y bydd Llafur yn neidio o flaen y Torïaid o gwbl, ond dwi am ddal ati i ddarogan senedd grog. Un o nodweddion hynny ydi bod y Ceidwadwyr ddim yn gwneud cystal â’r disgwyl. Gall hynny fod o hwb i’r Blaid a’r Rhyddfrydwyr yn Aberconwy a Brycheiniog a Maesyfed, ond dinistrio eu cyfleoedd yn Llanelli neu Ddwyrain Abertawe – mae’n sefyllfa ddiddorol yn sicr, a dydi’r goblygiadau i wleidyddiaeth Cymru ddim yn eglur. Gêm ddyfalu ydi hi.

Mewn cyfres o bum pôl rhwng 21-26 Chwefror, cafodd Llafur ar gyfartaledd 33% o’r bleidlais a’r Ceidwadwyr 38%. Awgryma hynny gwymp o 2% i Lafur a’r Ceidwadwyr yn esgyn 3%.

Y duedd erioed oedd y bu i Lafur wneud yn well yng Nghymru na gweddill y DU. Dyma o hyd y duedd, hyd yn oed yn 2009, ond er hynny mae dirywiad Llafur yng Nghymru wedi bod yn gyson. Achubiaeth a phroblem Llafur yw bod y gwrthwynebiad wedi’i rannu yng Nghymru – yn wahanol i’r Alban. Mae’n galluogi’r blaid i ddal seddau yn y byrdymor wrth i’r gwrthwynebiad ymrannu, ond yn yr hirdymor mae’n golygu bod Llafurwyr traddodiadol yn fwy dadrithiedig ac yn fwy tebygol o aros adref.

Ond mae’r dirywiad yn y bleidlais Lafur wedi bod yn waeth yng Nghymru na’r unman arall – aeth i lawr ddeuddeg y cant rhwng ’97 a ’05 o gymharu ag 8% ledled Prydain. Felly gellid o bosibl ddyfalu dirywiad gwaeth yng Nghymru eleni na’r hyn a awgrymir gan y polau diweddar – traean yn waeth yn y sefyllfa waethaf.

Dychmygwn hynny felly. O wneud y symiau, os caiff Llafur 33% ledled Prydain caiff tua 40% yng Nghymru. Caiff y Ceidwadwyr rywbeth tebyg i 27%. Troswn hynny’n uniongyrchol i Ŵyr, y tro hwn gyda saith o bob deg yn pleidleisio. Dyma’r canlyniad i’r ddwy blaid uchaf:

Llafur 16,600 (39%)
Ceidwadwyr 13,600 (32%)
Mwyafrif: 3,000 (7%)

Mae gan y Ceidwadwyr broblem gyda’r ffaith bod UKIP yn sefyll yma, ond ymddengys bod effaith y pleidiau llai, gan gynnwys y Democratiaid Rhyddfrydol ac, ysywaeth, Plaid Cymru hithau, yn lleihau. Gan ddweud hynny, fel yr wyf wedi ei adrodd droeon, anodd gen i weld Llafur yn cadw ei phleidlais ar yr un lefel.

Y gwir ydi mae pob darn o wybodaeth neu dystiolaeth neu ddamcaniaeth a gawn ar hyn o bryd yn drysu’r sefyllfa’n fwy! Ond y tro hwn dwi am gadw at fy symiau yn hytrach na’m greddf. Mae ‘na gynsail i’r Ceidwadwyr wneud yn dda yng Ngŵyr, ond gyda phethau’n tynhau, ‘sdim peryg yma i Lafur eleni.

Proffwydoliaeth: Buddugoliaeth o tua thair mil i Lafur.

Gorllewin Clwyd

Dyma ni sedd all fod yn ddiddorol os y mynn. Crëwyd Gorllewin Clwyd ym 1997, a hi yw prif olynydd Gogledd-orllewin Clwyd. O ran diddordeb, y Ceidwadwyr oedd deiliaid y sedd honno yn ddigon cadarn am hyd ei bodolaeth rhwng 1983 a 1997.

Iawn ta, beth am ambell ffaith am yr etholaeth? Mae hi’n ymestyn yn helaeth iawn, o Fae Colwyn ac Abergele yn y gogledd, i Gerrigydrudion yn y de a Rhuthun a thu hwnt i’r dwyrain. Mae dros chwarter yr etholwyr o oedran ymddeol, a dim ond 53% aned yng Nghymru, a 29% o’r trigolion yn Gymry Cymraeg. Yn debyg i Aberconwy gyfagos, mae rhan helaeth o’r etholaeth yn y Fro Gymraeg ond mae’r mwyafrif yn byw ar yr arfordir poblog.

Gallwn ond dechrau ein taith ym 1997 felly, a hynny a wnawn. Gareth Thomas o’r Blaid Lafur ddaeth yn aelod cyntaf y sedd newydd, gan drechu’r Ceidwadwyr, ond er iddo lwyddo ennill bron i bymtheg mil o bleidleisiau (37%), y gwir amdani oedd nad oedd ei fwyafrif yn gadarn o gwbl - llai na 1,900, gyda’r Ceidwadwyr fymryn y tu ôl gyda 13,000 o bleidleisiau. Cafodd y Blaid a’r Rhyddfrydwyr dros bum mil o bleidleisiau yr un, ond roedden nhw ymhell y tu ôl.

Yn reddfol, sedd Geidwadol ydi Gorllewin Clwyd, o bosibl o ganlyniad i nifer uchel y bobl o oedran ymddeol a’r gymuned amaethyddol yma, ac i fod yn onest, dyma’r math o sedd y dylai’r Ceidwadwyr ei hennill, os nad â mwyafrifoedd enfawr, yn rheolaidd. Cafwyd gogwydd tuag atynt yn 2001, ond roedd mwyafrif Llafur o hyd dros fil. Collodd y ddwy blaid bleidleisiau wrth i’r niferoedd a bleidleisiodd syrthio 11%. Nid y ddwy brif blaid oedd yr unig rai a ddioddefodd. Y tu allan i’w chadarnleoedd, roedd yn un o’r unig seddau yng Nghymru y bu i ganran Plaid Cymru o’r pleidleisiau ddisgyn y flwyddyn honno, a chofiaf yn iawn i hynny fod yn destun siom.

Roedd yn destun siom oherwydd canlyniad 1999. Er y daethai’n drydydd, daeth y Blaid o fewn llai na mil o bleidleisiau i gipio’r sedd, gan ennill bron i saith mil o bleidleisiau. Enillodd Alun Pugh i Lafur gyda dim ond 31% o’r bleidlais, tri y cant yn uwch na chyfanswm y Ceidwadwyr.

Cafodd Plaid Cymru etholiad siomedig arall yma yn 2003 – fel bron ymhobman yng Nghymru; disgynnodd ei phleidlais 6%. Llwyddodd Llafur a’r Ceidwadwyr gynyddu eu canran o’r bleidlais, ond Llafur orchfygodd o 436 o bleidleisiau. Cafodd tua 200 o bleidleisiau yn llai nag yn 2003, gyda’r Ceidwadwyr yn cael tua 200 o bleidleisiau yn fwy. Nid da lle gellir gwell.

Dechreuodd y rhod droi yn 2005 pan ddaeth y Ceidwadwyr yn ôl i wleidyddiaeth Cymru go iawn. Dyma un o dair sedd y gwnaethant eu hennill y flwyddyn honno, ond gyda’r mwyafrif isaf. Er gwaethaf popeth, mwyafrif o 133 o bleidleisiau yn unig lwyddodd David Jones ei sicrhau, ar ogwydd o 1.8%. Ni newidiodd pleidlais y naill blaid yn aruthrol. Llwyddodd y Democratiaid Rhyddfrydol gipio’r trydydd safle, wrth i’r Blaid barhau i ddirywio.

Isod ceir y newid yn nifer pleidleisiau’r pleidiau yma ers 1997, ynghyd â’r newid yn y ganran o’r bleidlais mewn cromfachau:

Ceidwadwyr -161 (+3.7%)
Dems Rhydd -428 (+0.5%)
Plaid Cymru -1,546 (-2.6%)
Llafur -2,142 (-1.2%)

Mater syml o bwy sydd wedi colli’r mwyaf o bleidleisiau ydyw felly. I mi, yr ystadegyn mwyaf syfrdanol ydi pleidlais Plaid Cymru, o ystyried ei bod wedi dechrau o sail weddol isel, mae colli 1,546 o bleidleisiau yn aruthrol, mae’n cyfateb i ddirywiad o 29%.

Dwi’n ystyried erbyn heddiw bod cyfnod modern unrhyw un o seddau Cymru yn dechrau gydag etholiadau 2007. Yn yr etholiad hwnnw, llwyddodd y Ceidwadwyr gipio ambell sedd ledled Cymru, a ‘doedd hi fawr o syndod bod Gorllewin Clwyd yn eu mysg. Y syndod mwyaf oedd ei bod wedi bod yn goch am gyhyd!

Y Ceidwadwyr ddaru ‘ennill’ y sedd hon hefyd, gan gipio tua 1,700 o bleidleisiau yn fwy na’r tro cynt. I fod yn deg ag Alun Pugh, a wnaeth yn dda i gadw’r sedd am wyth mlynedd mewn difrif, dim ond 400 o bleidleisiau gollodd yntau, ond fe ddisgynnodd y bleidlais Lafur 7%. Y flwyddyn honno hefyd tarodd Plaid Cymru yn ei hôl, gan ddod llai na chant a hanner o bleidleisiau y tu ôl i Lafur a sicrhau mai ras deirffordd fydd hi yn 2011 eto. Gyda 6.5%, roedd y Rhyddfrydwyr yn ffodus cadw eu hernes.

Rŵan, ‘does gen i ddim ffigurau parod am etholaeth Orllewin Clwyd ar lefel y Cyngor, a byddai’n cymryd cryn ymchwil i wneud hynny’n gall, ond mi enillodd y Ceidwadwyr tua theirgwaith yn fwy o bleidleisiau na Llafur yma yn 2008. Yn amlwg, roedd Llafur ar drai a’r Ceidwadwyr (a gafodd tua thraean) yn cadw eu tir yn fwy na dim.

Cymerodd pethau dro diddorol y llynedd. Dyma’r canlyniad:

Ceidwadwyr 31%
Plaid Cymru 22%
UKIP 14%
Llafur 12%

Buddugoliaeth dda i’r Ceidwadwyr, a byddai Plaid Cymru hefyd yn fodlon iawn ar y ffaith iddi ddod yn ail cyfforddus a pharchus iawn. Ni all Llafur ddianc o’r ffaith bod 12% yn ganlyniad sydd, i bob pwrpas, yn ildio’r sedd i’r gorlan las eleni – roedd pedwerydd mewn sedd a ddaliai yn San Steffan gwta bedair blynedd yn ôl yn echrydus o ganlyniad.

Amgyffreda rhywun mai’r Blaid a’r Ceidwadwyr allai’n wir frwydro am y sedd yn Etholiadau Cynulliad y flwyddyn nesaf, ond beth am eleni? Dyma’r math o sedd y byddai rhywun yn disgwyl i bobl a bleidleisiodd i UKIP y llynedd drosi eu pleidlais i’r Ceidwadwyr y tro hwn, ond gyda UKIP yn sefyll yma eleni dydi hynny ddim o reidrwydd yn wir.

Mae UKIP yn rhywfaint o ‘unknown quanitity’ eleni. Gwyddys ei bod wedi gwneud yn rhagorol y llynedd, ond mae’n anodd gwybod i ba raddau y bydd yn amharu ar yr etholiad hwn. Mewn sedd fel hon, tuedda rhywun i feddwl bod pleidleisiau iddi. Cafodd bum cant y tro diwethaf, a gall gyrraedd y mil, ond dydw i ddim yn gwybod pe mor debygol ydi hynny, yn enwedig yn erbyn aelod fel David Jones, sy’n rhywun y byddai dyn yn amgyffred y byddai’n ddigon bodlon yn rhengoedd UKIP. Canfyddiad ydi hynny, wrth gwrs, yn hytrach na dealltwriaeth fanwl o feddwl y dyn!

Mae’n anodd hefyd rhagweld beth fydd yn digwydd i bleidleisiau Plaid Cymru a’r Democratiaid Rhyddfrydol. Yn gryno, gwnaeth Plaid Cymru yn dda yma yn 2007 a 2009, a ddaru’r Dems Rhydd ddim - mae pob rhesymeg yn awgrymu y bydd y Blaid yn adhawlio’r trydydd safle o leiaf, a mentraf ddweud dyna fydd yn digwydd.

Mae rhai pobl yn dweud y gallai Plaid Cymru guro Llafur yma eleni. Fe fyddai hynny’n gamp, ond mae demograffeg yr etholaeth yn awgrymu y bydd hi’n anoddach i Blaid Cymru ddenu pleidleisiau wrth Lafur yma na mewn ardaloedd megis y Cymoedd. O ystyried hefyd bod 25% rhwng y ddwy blaid yn 2005, wel, rydyn ni’n annhebygol o weld gogwydd o 12.5% rhyngddynt! Hefyd, tybia rhywun fod pleidlais naturiol y Blaid mewn sedd fel hon (fel efallai ym Môn neu Geredigion) yn fwy ceidwadol ei naws na sawl lle arall – efallai mai’r Ceidwadwyr, ac efallai’r Rhyddfrydwyr, y dylai eu targedu, nid Llafur.

Ta waeth, mae Plaid Cymru wedi gwneud yn dda yn ddiweddar, a dydi cyrraedd 15% neu fymryn yn fwy yn sicr ddim y tu hwnt i obaith. Ar lefel San Steffan, ‘does dim peryg iddi ennill, fodd bynnag.

Mae’n debyg iawn bod y sedd ei hun y tu hwnt i Lafur, fodd bynnag. Yn fy marn i, ni fydd Llafur yn ennill sedd oddi ar blaid arall yng Nghymru eleni, ac mae Gorllewin Clwyd yn dawel ond yn sicr dychwelyd at ei gwreiddiau Ceidwadol. Oni fo’r niferoedd sy’n pleidleisio yn sylweddol uwch, mae’n anodd iawn gen i weld Llafur yn ennill mwy na 13,000 o bleidleisiau. O ystyried etholiadau’r Cynulliad ac Ewrop, teimlaf fod 9,000 yn isafswm teg.

O ran y Ceidwadwyr, anodd gen i eu gweld yn peidio ag ennill o leiaf 13,500 o bleidleisiau yma o dan unrhyw amgylchiadau. Yn wir, disgwyliaf iddynt gael tua 40% o’r bleidlais. Gyda nifer ychydig yn uwch yn pleidleisio byddai hynny tua phymtheg mil o bleidleisiau. Er bod y sedd yn naturiol Geidwadol i raddau helaeth, nid yw’r Ceidwadwyr yr un mor boblogaidd â Llafur ym 1997, felly gallai 15,000 fod yn uchafswm realistig yn yr achos hwn.

Proffwydoliaeth: Byddai’n ganlyniad gwael i’r Ceidwadwyr pe na baent yn trechu Llafur gyda mwyafrif a fydd o leiaf yn bedair mil.

Dwyrain Abertawe

Dwyrain Abertawe ydi ffocws heddiw mewn dadansoddiad pur ysgafn. Mi deimlaf ei bod yn un o seddau angof Cymru, yn un nad yw’n cael llawer o sylw. Yn sicr, yng nghyd-destun eleni, mae’n annhebygol o fod mor ddiddorol â’i chwaer-sedd yng ngorllewin y ddinas. Mae rhywun hefyd yn dueddol o anghofio bod Dwyrain Abertawe yn gadarnle i’r Blaid Lafur. Rhwng 1983 a 1992, ar gyfartaledd cafodd Llafur 63% o’r bleidlais yma.

Dechreuwn y stori o 1997 ymlaen, a dechreuwn y tro hwn gyda’r deiliaid presennol, sef Llafur. Efallai y caiff rhai ohonoch syndod o’ch atgofio y flwyddyn honno cipiodd Llafur dros dri chwarter y bleidlais yma – roedd y mwyafrif yn 66%. Mae hynny’n fwy na llawer o seddau cymoedd De Cymru.

Collodd Llafur nid llai na 9,539 o bleidleisiau dim ond rhwng ’97 a ’01. Serch hynny, roedd mwyafrif Llafur o hyd yn 54%, sy’n anferthol.

Gwanychodd y blaid ragor erbyn 2005. Cafodd Siân James ymhell dros hanner y bleidlais, ond o gymharu â 1997 erbyn y flwyddyn honno roedd y ganran a gafodd Llafur 17.9% yn is. Yn amlwg, mae rhywun arall wedi cael budd o hynny, ond pwy?

Ai’r Ceidwadwyr? Wedi’r cyfan, cawsant tua wyth mil o bleidleisiau drwy gydol yr wythdegau a dechrau’r nawdegau. Cafwyd tri etholiad ers hynny, ac ar gyfartaledd mae’r Ceidwadwyr wedi llwyddo ennill 3,237 o bleidleisiau ym mhob un, sef llai na hanner eu hen arfer. Hyd yn oed ein dyddiau ni, mae’n hawdd anghofio yn union faint y mae’r Ceidwadwyr wedi dirywio yng Nghymru, yn enwedig mewn seddau tebyg i Ddwyrain Abertawe – o bosibl oherwydd dirywiad y creadur hwnnw a elwid y Ceidwadwr dosbarth gweithiol. Ni all rhywun ragweld y byddant yn adennill y gefnogaeth a gawsant eleni mewn seddau fel hon.

A lefel San Steffan mae hon yn sedd wan i Blaid Cymru. 2001 oedd y flwyddyn gyntaf erioed iddi gadw ei hernes, a daeth yn ail y flwyddyn honno – gorlif o lwyddiannau ’99 tybia rhywun. Disgynnodd yn ôl i’r pedwerydd safle y tro nesaf.

Y Democratiaid Rhyddfrydol sydd â’r momentwm yn ardal Abertawe – dwi wedi darogan eisoes fy mod i’n disgwyl iddynt ennill sedd y gorllewin. Ond maen nhw wedi cryfhau yn y sedd hon hefyd. O ddod yn drydydd yn ’97 a ’01, sicrhaodd y Dems Rhydd ail safle cadarn iawn, iawn erbyn 2005, gan ennill mwy o bleidleisiau na’r Ceidwadwyr a Phlaid Cymru gyda’i gilydd. Roedd y 6,208 o bleidleisiau a gafodd y mwyaf y cafodd yr ail blaid ar lefel San Steffan ers y Ceidwadwyr ym 1992.

Dyma felly, er diddordeb, y newid yn nifer pleidleisiau’r pleidiau ers 1997:

Llafur -11,694
Dems Rhydd +2,768
Plaid Cymru +821
Ceidwadwyr -478

O’r ffigurau hynny ‘does ‘na ddim dwywaith mai’r Democratiaid Rhyddfrydol sy’n manteisio ar gwymp y blaid Lafur yma – er i raddau gwan iawn.

Yn 2007, roedd hon yn sedd lle gwelwyd gogwydd at y blaid Lafur, credwch ai peidio. Cafodd fwyafrif o 24% dros y Democratiaid Rhyddfrydol. Dydi Llafur heb gael llai na 41% o’r bleidlais yma erioed ar lefel y Cynulliad. Dim ond 35% o etholwyr Dwyrain Abertawe bleidleisiodd yn 2007, cofiwch, sy’n awgrymu bod hon yn un o’r seddau hynny y mae’n well gan Lafurwyr, ar y cyfan, aros adref na phleidleisio dros yr un blaid arall.

Mae’r ffaith bod y sedd mor ddiogel i Lafur ar lefel y Cynulliad yn awgrym cryf y bydd yn parhau felly mewn etholiad Prydeinig. Yn sicr, mae etholiadau cyngor 2008 yn awgrymu hynny hefyd. Dim ond 26 o seddau sydd yn yr etholaeth, ond mae gan Lafur o hyd 17 o’r rheini, sef dros hanner ei chynghorwyr yn y sir gyfan. Gwyddom oll ddirywiad Llafur yn y sir ar lefel y cyngor, ond yn y rhan hon o’r etholaeth mae hi’n dal ei thir yn gymharol.

Os edrychwch ar ganlyniadau’r etholiad hwnnw yn yr etholaeth, gwelwch fod Llafur wedi ennill yn gymharol hawdd, a hi oedd yr unig blaid i gystadlu pob un sedd. Gwnaeth y Ceidwadwyr yn aruthrol o wael mewn sawl ward (er nad oes fawr o obaith iddynt yma beth bynnag), a llwyddodd Plaid Cymru ond sefyll pedwar ymgeisydd. Er, lle safodd y BNP, gwnaeth yn gymharol dda. Dydi hi ddim y tu hwnt i’r dychymyg meddwl bod cefnogaeth iddi mewn sedd fel hon.

Un set arall o ganlyniadau sydd, sef rhai Ewrop. Dyma’r canlyniad:

Llafur 4,004 (29%)
Plaid Cymru 1,905 (14%)
UKIP 1,821 (13%)
Dem Rhydd 1,642 (12%)
Ceidwadwyr 1,577 (11%)

Er i Lafur ennill yn hawdd yma, byddai Plaid Cymru wedi bod yn fodlon dod yn ail, a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn siomedig i ddod yn bedwerydd. Mawr dybiaf hefyd y byddai’r Ceidwadwyr yn anfodlon iddynt ddod yn bumed, a hynny y tu ôl i UKIP.

Eleni, felly. Mae’r BNP yn sefyll yma, a synnwn i ddim petai’n cyrraedd mil o bleidleisiau, yn bennaf ar draul Llafur. Bydd llawer yn dibynnu ar y niferoedd sy’n pleidleisio – 52% wnaeth yn y ddau etholiad blaenorol, gall yn hawdd lai na hanner wneud eleni. Llafurwyr fyddai’r rhai a fydd yn aros adref. Dyma’r math o sedd y bydd hi bron yn amhosibl i Lafur gynyddu ei phleidlais ynddi – ‘sdim math o gymhelliant i bleidleisio mewn sedd â mwyafrif mor fawr, lle nad oes bygythiad o unrhyw du, dros lywodraeth amhoblogaidd.

Pwy fydd yn elwa? Mi all y Ceidwadwyr wneud yn weddol, daeth Plaid yn ail y llynedd, a gall llwyddiannau’r Democratiaid Rhyddfrydol yn y gorllewin orlifo i’r sedd hon. Teimlaf mai Llafur, Dem Rhydd, Ceidwadwyr a Phlaid fydd y drefn eto’r tro hwn, gyda’r tair yn elwa’n ddigon cyfartal o unrhyw ddirywiad ym mhleidlais Llafur, er dwi o hyd yn disgwyl i Lafur ennill tua hanner y bleidlais yma.

Proffwydoliaeth: Mwyafrif rhwng 7,000 a 9,000 i Lafur.

Alun a Glannau Dyfrdwy

I nifer o ddarllenwyr y dadansoddiadau hyn, mae’n deg dweud dwi’n meddwl y bydd Alun a Glannau Dyfrdwy yn un o’r etholaethau mwy dirgel, ac, i raddau, leiaf diddorol. Gadewch i mi lenwi’r bylchau i chi. Mae’r etholaeth yn cynnwys lleoedd megis Cei Conna, Shotton, Bwcle a rhan fechan o Gaer. Dyma’r unig un o etholaethau Cymru (ar hyn o bryd) lle na aned mwyafrif y boblogaeth yng Nghymru (44%). Serch hynny, mae 11% o’r boblogaeth yn medru Cymraeg, ac nid dyna’r ffigur isaf yn y wlad.

I raddau helaeth, mae’n deg dweud bod yr etholaeth y lleiaf Cymreig ei naws o holl etholaethau’r genedl. Pleidleisiodd yr ardal yn drwm yn erbyn datganoli yn ’97, ac yn Ystadegau Ysgolion 2009, dim ond 17.5% o ddisgyblion yr etholaeth nododd eu hunain yn ‘Gymry’, y ffigur isaf yng Nghymru, a 25.5% fel ‘Saeson’ (yr uchaf yng Nghymru).

Felly dyna’r cyd-destun. ‘Does pwrpas sôn am Blaid Cymru yma, wrth gwrs, dydi hi byth wedi cadw ei hernes yma yn San Steffan – daeth yn bumed ym 1997 – mae’n un o lond dwrn o etholaethau sy’n gwbl anobeithiol iddi, am byth bythoedd, Amen.

Digon anobeithiol ydi’r Democratiaid Rhyddfrydol yma hefyd. Dim ond 17% cawsant yma yn 2005 – eu perfformiad gorau erioed – ond mae’n anodd eu gweld yn rhagori ar hynny mewn sedd lle nad y blaid yw prif elynion y deiliaid. Serch hynny, mae ganddynt gynrychioliaeth gref ar y cyngor, ond dwi ddim yn meddu ar wybodaeth barod am ba etholaethau y daw’r cynghorwyr hynny.

Mae ‘na ddwy blaid arall sy’n haeddu sylw yma, fodd bynnag, sef UKIP a’r BNP. Yn etholiadau Ewrop cafodd BNP ond ychydig yn llai o bleidleisiau na Phlaid a’r Dems Rhydd, a chafodd UKIP fwy o bleidleisiau na’r ddwy gyda’i gilydd. Gyda chymaint o debygolrwydd rhwng Alun a Glannau Dyfrdwy a seddau cyffelyb yn Lloegr, dwi’n teimlo’n reiddiol bod cefnogaeth i’r ddwy blaid yn yr ardal hon – o du’r Ceidwadwyr yn bennaf i UKIP, ac o du Llafur i’r BNP. Mae ddwy blaid yn sefyll yma eleni, ac nid hawdd fydd mesur eu heffaith ar yr etholaeth.

Dadansoddwn y ddau brif wrthwynebydd fesul etholiad, ond mae’n anodd i raddau helaeth gyfiawnhau galw’r Ceidwadwyr yn ‘brif’ blaid yma. Dydyn nhw heb ddal y sedd erioed, dwi ddim yn credu. At ddibenion bod yn gryno, dyma fwyafrifau’r Blaid Lafur ar lefel San Steffan ers 1983:

1983: 1,368 (3.1%)
1987: 6,416 (13.6%)
1992: 7,851 (16.2%)
1997: 16,403 (39.1%)
2001: 9,222 (26.0%)
2005: 8,378 (23.6%)

Felly mae Llafur wedi dod o bron â cholli’r sedd yn ’83 – er bod â wnelo hynny lot â’r Democratiaid Cymdeithasol ar eu hanterth – ond cafodd fwyafrif o’r pleidleisiau a fwriwyd ym 1992, 1997 a 2001. Mae’r bleidlais Lafur wedi amrywio o 17,331 (2005) i 25,995 (1997). Mae’r bleidlais Geidwadol wedi amrywio rhwng 8,953 (2005) a 17,355 (1987). Mae’n ddiddorol nodi felly mai perfformiad gwaethaf y ddwy blaid oedd yn yr etholiad diwethaf. Teg dweud bod hyn yn ymwneud rhywfaint â’r ffaith bod nifer o ymgeiswyr gwahanol wedi sefyll yma dros yr ychydig etholiadau diwethaf, a’r niferoedd a bleidleisiodd.

Serch hynny, dyma’r newid yn nifer pleidleisiau’r ddwy blaid ers 1997:

Llafur -8,664 (-33.3%)
Ceidwadwyr -599 (-6.7%)

Er fy mod i wedi ceisio atal rhag dweud ‘traean’ o ran y gostyngiad yn y bleidlais Lafur, wel, ‘sdim math o ddewis y tro hwn! Mae’n sylweddol unwaith eto. Mae’r Ceidwadwyr fwy neu lai wedi segura.

O ran y Cynulliad, nad yw’n eithriadol o berthnasol yma (25% bleidleisiodd yn etholiad 2003) mae’r bleidlais Lafur wedi gostwng o 51% ym 1999 i 39% yn 2007, a’r ffigurau cyfatebol ar gyfer y Ceidwadwyr yw 18% a 23%. Er gwaethaf dirywiad Llafur, mae’n ymddangos o hyd fel sedd gyfforddus iddi ar y lefel honno.

Ond daeth teyrnasiad Llafur i derfyn disymwth yma yn 2009. Cafodd y Ceidwadwyr 715 o bleidleisiau yn fwy yma na Llafur, sef bwlch o 5%. I fod yn deg roedd y nifer a bleidleisiodd yn isel, ond yn sedd gadarnaf Llafur y Gogledd, roedd yn gryn newyddion.

Pleidleisiodd 60% y tro diwethaf, a gadewch i ni feddwl y bydd 66% yn gwneud eleni. Defnyddiwn hefyd ogwydd uniongyrchol pôl diweddar, sef ComRes/Independent (10-11 Chwefror). Dyma fyddai’r canlyniad:

Llafur 16,800
Ceidwadwyr 12,900
Mwyafrif: 3,900

Mae arolwg barn ddiweddarach gan YouGov yn awgrymu mwyafrif ychydig yn fwy i Lafur.

Ddim yn gwbl annhebygol, nac ydyw? I fod yn onest, dydw i ddim gant y cant y byddai’r bleidlais Lafur yn dal i fyny gystal, ond mi all y Ceidwadwyr yn sicr anelu at y pleidleisiau dychmygol uchod. Fel y nodwyd gennyf mewn dadansoddiadau eraill, fodd bynnag, credaf y bydd elfen o Shy Labour Syndrom ac mewn seddau fel hyn, gall Llafurwyr droi allan i bleidleisio er mwyn atal y Ceidwadwyr, er gwaethaf eu dadrithio wrth y blaid.

Ffactorau damcaniaethol, yn hytrach na ffeithiol, ydi’r rheini, wrth gwrs.

Mae’r sôn distaw y gallai’r Ceidwadwyr ennill yma eleni yn annhebygol o gael ei wireddu, ond eto mae’n gwbl gredadwy y caiff Llafur ei nifer isaf o bleidleisiau yma erioed. Hyd yn oed petai Llafur yn agosáu at y 15,000, teimla rhywun y byddai’r sedd o hyd fymryn y tu allan i afael y Ceidwadwyr. Rŵan, petai’r Ceidwadwyr yn gyson ennill dros 40% yn y polau, a Llafur ymhellach o dan 30%, byddwn i ddim mor sicr fy marn.

Awgrymir yn helaeth mai hwn fydd etholiad y pleidiau bychain. Mewn nifer o ardaloedd, yn gyffredinol y Democratiaid Rhyddfrydol fydd y dewis amgen i’r Ceidwadwyr, ac mewn mannau eraill y Blaid fydd y dewis amgen i Lafur. Nid yma. Oherwydd natur yr etholaeth, y BNP fydd dewis amgen sawl Llafurwr, ac UKIP i’r rhai sy’n anfodlon ar y Ceidwadwyr. Y gwir plaen ydi nad oes modd o gwbl i mi ddarogan i ba raddau oni lwyr ddyfalaf. Ym mêr fy esgyrn, synnwn i ddim petai’r ddwy yn ennill oddeutu’r mil, os nad mil a hanner, o bleidleisiau. Effaith, mi gânt, ond nid digon i amharu gormod.

Serch hynny, mentraf ddweud y byddai’r Ceidwadwyr yn fwy hyderus yma heb UKIP, a Llafur yn llai petrus heb y BNP.

Proffwydoliaeth: O ddwys ystyried, bydd gan Lafur fwyafrif o 3,000 – 4,000 yma pan ddaw noson y cyfrif.