Gwella'n dawel

“ ‘Doeddwn i ddim yn siŵr sut na ph’un ai a ddylwn i ysgrifennu’r isod; mae’r ffaith fy mod i’n ei ddweud o’n eironig ynddi’i hun, fel y gwelwch maes o law. Ond mi benderfynais ei ysgrifennu, achos dwi’n meddwl fod yna bobl sydd angen ei glywed.”

Fel yna ddechreuais i’r blog hwn. Roeddwn i wedi dechrau ysgrifennu hyn drwy sôn am fy mhroblemau a’m profiadau iechyd meddwl fy hun, ond hanner ffordd drwy’r llith honno mi benderfynais nad dyna oedd y ffordd i fynd, ac na ddeuai i mi dda ohono. Achos pwynt y blog hwn ydi cyfleu, yn syml, fod pethau gwahanol yn gweithio i bobl wahanol pan mae’n dod i iechyd meddwl.

Rydym ni’n byw mewn oes lle mae siarad yn agored am iechyd meddwl yn haws ac yn fwy cyffredin. Dydi hynny ddim yn beth drwg ac nid beirniadu hynny ydw i. Mae dad-stigmateiddio’n hollbwysig yn y maes hwn, a dydyn ni dal ddim yn lle y dylem fod o ran hynny. Ond, mae’n bwysig i unrhyw un sy’n dioddef wybod hefyd nad oes rheidrwydd arnoch chi i ddelio â phethau yn y modd hwnnw ychwaith.

A dwi’n teimlo rheidrwydd i ddweud hynny achos dwi ddim yn teimlo fod o’n rhywbeth sy’n cael ei ddweud, a dwi’n siŵr y caiff rhai pobl allan yno gysur o wybod jyst achos eich bod chi’n delio â phethau’n dawel, dydi hynny ddim yn golygu eich bod chi’n delio â phethau y ffordd rong. Na, nid peidio â thrafod a chelu sydd gen i dan sylw, wna hynny ddim lles, ond yn hytrach os ydych chi’n fwy cyfforddus ddim yn trafod yn agored, mae trafod yn breifat yn hollol iawn.

Dylai neb ddioddef yn dawel. Byth. Ond os ydi gweithredu’n dawel ac yn bersonol yn gweithio i chi, ewch amdani.

Fy hun, dwi’n anghyfforddus ac amharod yn siarad yn agored am fy iechyd meddwl penodol a phersonol; roeddwn i’n meddwl y dylwn ei wneud at ddiben y blogiad hwn, er eironi’r peth, cyn sylwi fod hynny’n groes i’r hyn yr oeddwn i am ei gyfleu. Yn wir, dwi ddim yn gyfforddus hyd yn oed yn cyffwrdd ar y peth mewn fforwm mor agored â fy mlog. Ia, cymhleth, mi wn.  Ond y pwynt ydi; ‘does angen i mi fod yn gyfforddus â gwneud hynny, ac mae hynny’n iawn.

Gall pethau fel y cyfryngau cymdeithasol fod yn fagl (yn nau ystyr, bagl neu magl, y gair hwnnw) wrth wneud hynny; dwi’n sicr y byddai i mi - magl un dyn yw rhyddid y llall! Dydw i ddim isio hynny i mi fy hun. Ac os nad ydych chi, rhaid atgyfnerthu’r pwynt - dim problem - mae’n bwysig i bobl sy’n teimlo felly ddeall fod hynny’n ffordd hollol deg a dilys o ddelio ag iechyd meddwl os mae’n gweithio i chi.

Dydi hynny ddim gyfystyr â dweud na ddylid trafod y peth o gwbl neu geisio ei anwybyddu; go brin fod unrhyw rai ohonom wir yn ddigon cryf i wneud hynny. Mae gen i bobl dwi’n nabod y galla’ i ddibynnu arnyn nhw, a siarad efo nhw, os oes rhaid – dydw i ddim yn benodol ffodus o ran hynny, cofiwch wir-yr fod y bobl hynny’n eich bywyd chi hefyd (ffrindiau, teulu, therapydd, pobl rydych chi’n nabod sydd yn neu wedi bod drwy’r un peth – dim ots pwy, maen nhw yno).

I mi, bydd sgwrs dros ddiod dawel neu decst preifat bob amser yn fwy o therapi na dweud wrth y byd be sydd yn fy mhen. Gallwn fod yn agored a heb gywilydd, ac eto heb ddweud wrth bawb.

Mae’n hawdd gwella o dorri coes – mae ‘na weithdrefn i’w dilyn – ond does yna’r un ffordd o wybod sut y gwnaiff un person penodol ddelio â phroblemau iechyd meddwl. Ffeindiwch eich ffordd chi, a chadwch ati. Achos ‘mae ‘na ffordd i bawb wneud hynny, jyst mater diflas, hir ond gwerth chweil ydi hi o’i ffeindio.

Os oes yna unrhyw beth uchod yn taro tant gyda chi, mae ‘na groeso i chi gysylltu efo fi yn rhyddidigymru@gmail.com. Fel dwi’n dweud, mae’n bwysig trafod, ond drwy hynny gofio na thrafod mewn ffordd ac mewn gofod sy’n gyfforddus i chi sydd angen i chi ei wneud.

Pob hwyl i chi.

Mân wrthgyferbyniadau mawr byw

Dydi bywyd fawr ddim onid ydyw’n gydblethiad godidog ac anghyfforddus o wrthgyferbyniadau. Does fawr ddim nad ydyw’n llwyddo ei groesi ei hun; gwên drist a deigryn hapus, haul oer y gaeaf, eiliadau dyfnion sgwrs ysgafn; rhyddhad aflwyddiant a gwewyr gweld yr un sy’n tanio’th galon; jyst bod yn chdi dy hun heb wybod pwy ddiawl ‘di hwnnw. Y bodlondeb a deimlaf o wneuthur na chlywed dim a gwacter dwfn gorfod gwneud popeth. Unigedd mewn cwmni ac ymberthyn unigedd. Blinder sy’n canlyn paned o goffi mewn tipyn o gaffi ac egni a enynnir gan nofio urddasol elyrch ar ddiwrnod niwlog disymud. Myfyrio am farw a phrysurdeb difeddwl byw. Goleuadau stryd sy’n tywyllu’r enaid; duwch nos yn goleuo’r sêr. Sêr bychain dy ben yw heulwen dy ddydd, tra bod heuliau’th fyd yn gyson ymachlud.

Moment od  y bore, dal dy lygaid dy hun yn y drych wrth hanner brwsio dy ddannedd yn ddifynadd dros sinc sydd angen ei llnau. Gweld y cyfan heb weld dim. Dy dalcen yn hirach nag y bu mewn hen luniau. Y llinellau newydd fel camlesi’r lleuad, yn ensynio blinder ond yn deillio o oriau maith o chwerthin a’r hwyl a aeth i garchar y gorffennol; adeg a ddiflannodd ond sy’n esgor ar yr hyn sydd eto i ddod. A’r hen lygaid na elli ond â syllu iddynt; lympiau blonegog meddal sy'n cyfleu llond enaid o dân a rhew, o gas a charu. Yr un teimlad â methu â pheidio ag edrych ar ddamwain car. Gan un edrychiad gweled cant o bethau a aeth o’u lle, a dychmygu'r un peth hwnnw all unioni’r cyfan.

Y ffordd anghysurus honno o wybod popeth mewn eiliad hyd at ddyfnion meithaf môr ein bod, ac anghofio’r cyfan ymhen awr neu fis neu flwyddyn. Y ffordd y mae pob cam yn nesáu at rywbeth ac yn ymbellhau rhag llall. Y ffordd y mae meiddio dy roi dy hun i obaith yn fwy o fraw nag o fendith.

Y ffordd y mae popeth yn y byd mawr crwn yn wrthgyferbyniad llwyr, a’r gwrthgyferbyniadau hynny sy’n creu pob peth. A’r ffaith fy mod i’n gwybod hyn oll, heb imi erioed ei ddysgu.

Blino'r Angylion

Pa un a erfynia dyn fwyaf, yma ar ddiwedd popeth? Bywyd di-boen ynteu farwolaeth ddi-ganlyniad; y ddau fawr anwireddadwy. Pan fo geiriau’n troi’n sŵn a mudandod yn glebran di-baid, a ffurfiau’n cydblethu gylch dy drem yn bopeth ac yn ddim byd. Nid oes yn y  dyddiau hynny law i afael ynddi a allai leddfu. Nid oes llaw. Nid oes cwmni eithr rhithiau; yn chwerthin ar dy dwpdra, yn mwynhau pob eiliad fall ac yn trwchu ar dy newyn. Ni ellir ond â fferu ac ymaros nes i bethau eto finiogi, nes i’r llwydni droi’n lliwiau, a meddwl ai’r tro nesaf y daw’r ildiad mawr.

Cylchfan bywyd a’th flinaist di. Yr un cylch mawr cythryblus, yr un anwybyddu’r allanfeydd, am na wyddost i le’r ânt. Daeth y daith yn syrffed llwyr. Sut aeth popeth o’i le? Pa ddiawl â’th hudaist lawr y lôn hon i dreisio dy enaid, a pham wyt yn ei ddilyn bob tro? Ai twp wyt ti, neu ai’r gwir yw dy fod yn mwynhau’r artaith? Sgrechiaist gangwaith i’r awyr am angel, ond nid arhosai ond am ennyd. Fe’i blinaist gan dy flinder wrth i bob bore’n araf droi’n ddiwedd newydd. Am mai ti ydi’r un all flino hyd yn oed angel. Am allu cas i’w roddi.

Anadlaf fwg fy chwerwder. Caraf ei losg ynof. A throi hynny’n awyr o nadroedd llwydion yn gwingo o’m blaen wedi hynny, fel petaent mewn dŵr berw gwyllt. Rhyfeddaf ar lonni eu poen a didrafferthrwydd eu diflannu.

Oherwydd dyna’r oll sydd rhwng yr eiliadau.

Cywilyddi ym mreuder dy feddwl, yng nghri dy eiriau. Ai fy llais i ydi hwn? Y ffaith iti anghofio’r nad arferai fod fel hyn; nid yw ond atgof chwerw o’r dyddiau llawen y ffarweliaist â nhw amser mor faith yn ôl. Cofio erfyn traethell cyn eto boddi ym môr dy dduwch a chasáu caru. 

Ond nid y tro hwn, meddaist ti. Nid y tro hwn. Ond nid wyt broffwyd ychwaith.

Henffych Hydref

Mi fûm innau’n rhy hwyr yn dyfod yma i ffarwelio â gwennol olaf yr haf. Fe’i methais. Mae hi wedi mynd, ond wn i ddim i le; tro eraill yng ngwledydd yr haul parhaus i’w mwynhau yw. Ond hyd yn oed hebddi y mae hydref yma, mi wn. Gall dyn ei deimlo cyn ei weled, gan y meinwynt diog sy’n llithro draw o’r Carneddau a’r Glyderau, hwythau’n syllu arnaf gan hyfdra eu henaint, yn llai cyfeillgar nag y buont rai misoedd yn ôl. Achos maen nhw’n ei deimlo hefyd, fel y gwnaethant ei deimlo filgwaith gynt.

Dyma ddyddiau gwywo’r haul, ei gynhesrwydd wedi’i dreulio a’i ddisgleirdeb heb gynhesrwydd, heb fedru ond ag anwesu’n druenus wlith y caeau llaith hirfaith. Heddiw, mae’n rhannu’r wybren â’r lleuad – lleuad hydref sy’n gwrthod cysgu, ac ias y dydd sy’n oerach gan ei phresenoldeb. Camodd i aelwyd y dydd a’i hawlio iddi ei hun. 

Ac ymhen hir a hwyr fydd y tir glas yn ildio i’r tir llwyd. Y mae sisial y dail crimp yn fwy swnllyd a chras yn awelon hydref, a'u hangau sydd rywsut yn eu bywiogi. Meddwasant ormod ar yr haf a chloch olaf tafarn eu coeden sy’n ddi-droi’n ôl iddynt. A’r cwmwl llwyd ysgafn a charpiog, o orwel i orwel, sy’n cynnig inni gynfas rhag y gaeaf ddaw, i ni gardotwyr y llawr. 

Ydyn, gŵyr popeth fod yr haf wrthi’n gadael. Mae’n cerdded i ffwrdd yn araf, gan droi ei ben atom ambell waith fel cyfaill sydd newydd ffarwelio â chyfaill, ond heb droi’n ôl. Gŵyr y coed, gŵyr y brwyn, gŵyr y waliau cerrig di-sigl a medr dyn eu teimlo’n agosáu at ei gilydd yn un yn barod at y misoedd llwm. Holant ein hofnau ni; a welaf innau wanwyn arall? 

Mae’r mynyddoedd yn gwybod yr ateb, ond ddywedan nhw ddim wrthyf i; maen nhw’n chwerw a balch yn eu tragwyddoldeb. Fedr hydref mo’u disodli nhw, ond gallai eto gael y gorau ohonof i.

Y wên

Y mae’r wên yn un o’r pethau rhyfeddaf. Nid oes gennym ni ystum fwy amrywiol na hi; gall gwên gelu mil o eiriau, a dofi mil o bryderon. Ac er gwaethaf pob trybini, rywsut, mae anrheg fechan y wên waeth gan bwy yn gallu torri drwy gymylau a tharo’r galon gan chwipiad o lonni pur – ein harf yw yn erbyn y byd.

Rhyfeddaf wên, gwên drist; gwên colled, gwên cynhebrwng, gwên wedi ffrae. Yr adegau hynny pan fo dŵr yn bygwth dy lygaid a’r enaid yn drom gan faw byw – y mae’r wên honno’r odidocaf ohonynt, yn gwahodd cysur ac ennyn perthyn. Er gwaethaf popeth, wyf i a thi a ninnau yma; nid yw’r ddolen hon eto’n golledig yng nghyflawnder popeth.

Ond fy hoff wên i ydi gwên y galon drwy lygaid llawen; y wên sy’n datgelu popeth ac yn chwythu ymaith yr ing gan gorwynt disglair. Honno yw gwên dy fam a’th dad. Honno yw gwên ddidwyll dy ffrindiau. Y wên a roddi i’r rhai sy’n tanio ynot obaith ac yn gwneuthur i garnau creigiog cas y dyfodol droi’n llwybr deiliog am ennyd. Y wên sydd heb angen arni geg. Y wên sy’n gynhesach na choflaid.

Gwên, yn fwy na phopeth, ydi’r hyn sy’n ein gwneud yn fodau dynol. Gall gelu mil o eiriau, a dofi mil o bryderon, ond ni fu’r un wên a darwyd erioed yn wastraff.

Pob nos

Y mae pob nos yn hir. Ond digon hir nid yw; afon sychedig yw a’r tywyllwch yn annigonol amdani. Melino meddyliau ac ildio i’r creulonaf o’u plith; denig i fyd nad yw’n bod eithr o fewn llanast dy benglog bregus ac ysu’n aflwyddiannus ei waredu. Gadael dy ben am y gorwel. Pob atgof yn felysach. Yn finiocach. Pob dymuniad yn demtasiwn dwyllodrus.

Merwino’n araf rhwng y clustogau. Ceisio cysur cynfas. Aflwyddo. Rhy boeth, rhy oer, rhy anghyfforddus. Rhy fyw. Rhy farw.

Lliwiau a lleisiau’n llenwi’r duwch, a’r duwch yn eu trechu liw gan liw, lais gan lais. Llithro o’r byd yn ddi-ffarwél, yn ddi-hiraeth – llithro i gwsg yn ddi-gyfarch, yn ddieisiau. Cipolwg ar ddiffodd llwyr a llawenydd dimbydrwydd y tu hwnt i rith bodoli. Un sŵn, un glec, un ysgytiad yn dy gydio’n ôl i fyd y byw a diawlio’r peth. Y galon yn curo’n ddibwrpas. Y meddwl yn troi’n ddi-gyfeiriad. Ac ar ôl ymdrech y dydd eto ddisgyn yn araf bach fesul anadl. 

Cwsg. Hyfryd gwsg. Lle i ganlyn breuddwyd. Lle i gyfarch hunllefau a’u cynefindra’n caethiwo. Y fan lle taro’r cythraul darian gobaith â gwayw gwirionedd, nes hawlio’r nos. Y fan lle mae dy gryfderau’n adnewyddu eu hunain, yn ymrymuso’n arfwisg amdanat a thwyll eu ffugfawreddu’n tawelu’r gwaed. Cartref cofleidio cyfyngiadau’r bod – hwythau iti’n gell, a’th gell sy’n fach o’u herwydd.

Dyna bob nos.

Gwanwyn a Haf

Un o feibion y gwanwyn ydw i. Ces i fy ngeni yn y gwanwyn a dwi bob amser wedi teimlo rhyw ryfeddod dwfn ar yr adeg honno o’r flwyddyn. Dan gymylau gwynion yr awyr newydd a glesni ifanc y dail, mae o wastad wedi rhoi gwefr imi. Pan ddaw'r gwanwyn dwi'n teimlo fy mod i'n ôl adref ar ôl bod i ffwrdd am ry hir.

Ond dyna wanwyn. Gobennydd diogel, gobeithiol; y gobaith cynhenid, anneallus hwnnw a enir gan yr egin cyntaf bregus. Yr ystrydebol ŵyn a'r gwenoliaid, plant y caeau a phlant y gwynt, eto yno. Y clustfeinio beunydd boreol am y gwcw fach ddrwg. Awel oer gyntaf dyddiau’r tes yn llenwi’r ffroenau heb ias y gaeaf. Dydw i ddim yn gwybod beth ydi o am y gwanwyn, a ddeallaf i fyth. Am wn i, y dyddiau prin lle mae pawb yn disgwyl rhywbeth gwell i ddod, yn ffyliaid bob un. Yr ennyd pan fydd rhywun yn penderfynu ar lasiad o win coch gludiog dan yr haul, llyfr wrth law.

Ond megis popeth, gwell y bwriad a’r edrych ymlaen na’r gwneuthur. Os gwanwyn yw llymaid cyntaf y gwydr, yr haf ydi’r hanner ffordd lle ti’n sylweddoli nad ydi pethau gystal â’r disgwyl. Ydi mae’r haul yma, ond lle anwesai haul gwanwyn y caeau, y mae haul haf yn eu taro, yn sychu’n llwyr nentydd a phyllau bach y penbyliaid a chrimpio f’annwyl redyn. Y mae awel oer yn siomi, a phob cawod law yn ergyd. Mae’r ŵyn wedi mynd, ac yn eu lle sŵn peiriannau llenwi’r awyr o’r ffermydd a’r gerddi. Drwy ryw fargen gas, mae cysgodion cymylau’n teimlo’n oerach a rhywun yn sylwi bod yr edrych ymlaen yn well na’r hyn a esgorwyd o groth y flwyddyn.

O na fyddai’n wanwyn o hyd, a chawn i fod yn ffŵl bythol heb fyth sylweddoli hynny.

Dafad goll ar lwybr sicr

Pan gerddi di lwybrau’r defaid yng nghrasboethni’r haf, chwys hallt dy dalcen yn llifo’n ddiflas i losgi dy lygaid a chân arferol erchwyn y mynydd yn fud wrth i’r anifeiliaid guddio rhag y gwres, fe weli ddefaid. Maen nhw’n gorweddian yng nghysgodion y waliau neu’r coed neu’r cerrig mwyaf, yn ddistaw dioddef dan eu gwlân gaeaf. Ni wyddant fod y llwybr a fedyddiwyd ganddynt hyd yn oed yno; rwyt ti’n eiddigeddus ohonyn nhw. Rwyt ti hyd yn oed yn eiddigeddus o’r ŵyn bach na welant ond un gwanwyn cyn cael eu boddi mewn grefi ar blât Sul, eu gwaed a’u braster yn ei flasuso. 

Achos dwyt ti fwy na dafad dy hun; fe’th fagiwyd yn neidio cerrig y caeau, ac rwyt ti dal yn gallu ei wneud, ac mae gennyt ti o hyd drwyn am snwyro dy ffordd ar hyd y coridorau culion rhwng pentyrrau’r eithin at lannerch weiriog heb gael dy bigo ganddynt. Ond yn wahanol i bob dafad go iawn, un goll wyt ti, dy draed rhwng dau le a dy feddwl rhwng o leiaf ddau fyd yn gyson. Ac er gwellt carpiog beudy dy ben, wrandewaist ti fyth ar dy galon rhag i honno losgi’r beudy i’r llawr, fel y mae byth a beunydd yn bygwth ei wneud.

Drwy ymgais ddisynnwyr i ddenig rhag y cyfan mi wyt ti’n gadael y llwybr defaid weithiau, am newid bach. Weithiau llonnir dy galon gan y daith, gan wenci fach yn loncian neu’r adar bach yn chwarae a’r awyr hirfaith las yn ensynio nef – o! mi wyt ti’n dyheu am y munudau byrion hynny’n fwy na dim – ond yn amlach na heb ymgolli yn y brwyn fyddi di, yn cael socsan mwdlyd ar glwt o rostir, yn diwallu dy sychder yn y pyllau llonydd, budron, cyn cropian yn ôl i’r un hen lwybr cyfarwydd, yn drech na thi dy hun. Ond boed dda neu ddrwg, nid wyt well o’th antur fach ar y cyrion, oherwydd fel popeth, wedi mynd y mae hi. Fyddet ti ddim mewn lle gwahanol ar y llwybr pe na baet wedi ymadael ag ef yn y lle cyntaf. Ti’n dod yn ôl achos bod y cyrion, yn eu hanfod dyfnaf, yr un mor gwbl ddibwynt â’r dro ar y llwybr defaid, ac mae gwirionedd cas hynny’n dy rwygo’n rhacs. 

A dyna ryfeddod ffiaidd y llwybr. Mi wyddost y ffordd yn ôl, mae dy draed yn lle’r wyt ti, ac mi wyt ti'n gwybod yn iawn beth sydd o dy flaen. Ac eto, ti dal yn ddafad wrth ei ddilyn fel deilen ddi-liw yn yr afon; dafad goll sy’n gwybod i le y mae o’n mynd. A'r unig beth sy'n ysgogi pob cam ydi gwybod bod pawb yn union yr un fath â chdi.

Pytiau ym machlud olaf Mai

Dyma fi, y funud hon, yn sbïo ar yr olygfa odidocaf sydd i’w chael i mi, yn gweld popeth o lethr ddeheuol Moel Faban i Foel-y-ci tua’r gorllewin. Roedd heddiw’n ddiwrnod braf. Roeddwn i’n gallu arogli’r rhedyn ifanc yn y caeau’n gynharach, ond rŵan mae’r cymylau wedi cochi a’r mursennod mân olaf yn darfod gyda’r dydd. Y mae o’m blaen amlinelliad cyfarwydd Carnedd Dafydd a’r Glyderau, a llond cae o frwyn. Mae yno ambell ddafad yn dal i fynd o gae i gae rhwng y waliau cerrig blêr, ac ar fy ne dwy frân ar y gwifrau trydan yn gwmni i’w gilydd ers hanner awr, fel petaen nhw’n cyd-wylio Môn dan wybren danllyd olaf Mai.

 

Mae ‘na dristwch cynhenid ond hyfryd i fachlud nosweithiau’r haf. Fedr rhywun deimlo’r dydd yn ildio’i le i’r nos yn ddiymdrech, a’r nos hithau’n ei anwesu tua’i derfyn anochel. Nid oedd ond hanner awr yn ôl barau diddiwedd o wenoliaid yn llithro ac yn prancio drwy’r awyr yn ddireidus. Y mae rhywbeth gwylaidd iawn yn y peth. Hyd yn oed yma mae ôl dyn ymhobman, a’n gafael dros y tir yn wydn, o’n gwifrau i’n cartrefi i’r chwarel borffor; ac eto ni hidia’r gwenoliaid ddim amdanom. Ni wyddant y sirioldeb maen nhw’n ei roi i mi yn eu gwylio ers pan fûm i’n hogyn bach, a thydi na’r eithin na’r copaon cas yn gwybod hynny ychwaith. Fy nghyfrinach wirion i ydi’r peth.

 

Ond mae’r gwenoliaid yn mynd i’w nythod – maen nhw’n hedfan yn fwy unionsyth wrth fynd am adref. A chyn hir ystlumod fydd yn cymryd eu lle, yn chwilio tamaid o wyfyn twp i de. Ac mi fydda i dal yma’n eu gwylio nhw, wedi gorfod rhoi fy llyfr i’r naill ochr er mwyn cael eistedd mewn tawelwch ac ymdoddi i’r dyffryn; y clwb criced ar y dde, mur deiliog o wrych ar y chwith, a’r ffenestri’n goleuo’n ddifywyd gan belydrau golau’r machlud o’m blaen, ac un chwipiad o gwmwl uwch Glyder Fawr, fel lwmp o hufen ar gacen.

 

Ac am ddeg ar y dot, gwelaf ddwy wennol olaf y diwrnod a'r ystlum cyntaf un, fel petai'r peth wedi'i flaengynllunio. Ac yn nyfnaf haen fy nghalon, dwi wir yn coelio ei fod o.