Y Syniad Penigamp

Dwi’m am siarad am y Gamp Lawn: mae gan bawb eu stori a ‘sgen neb arall ddiddordeb yn straeon ei gilydd, ond waeth i mi ddweud bod meddwi a chanu yn rhan hanfodol o’r dathliadau, a dw i’n meddwl y bydd pawb ohonom ar uchel don yr wythnos hon.

Felly dydw i ddim am gwyno, chwaith, achos dwi’n teimlo mai amhriodol a chas byddai difethaf tymer pawb arall. Ac mi hoffwn roi cymeradwyaeth gynnes i fy ffrind a gelyn Ceren Siân, a lwyddodd i dreulio noson yng nghwmni Elfyn Llwyd (a dangos iddo sut i weithio ei ffôn) nos Wener a chael diodydd efo Dudley nos Sadwrn. Camp Lawn, yn wir.

Mae’r haul yn braf a Chymru’n bencampwyr, ond dw i o leiaf hanner stôn yn drymach na fues i gychwyn y Chwe Gwlad. Mis i ‘fory byddaf yn 23 oed, felly llawn ddisgwyliwch i mi gwyno bryd hynny, ac ar gyfer yr hwn benwythnos hir dw i’n mynd i’r Gogledd. Gyda hynny ar feddwl mi es i siopa neithiwr, ond nid i f’annwyl Morristons ond yn hytrach i Asda i brynu prydau parod. Ia, prydau parod; er bod hynny’n welliant arnaf yn barhaol prynu ugain Chicken McNugget ar y funud nosweithiau Sadwrn (ac ydw, dw i’n gwybod ‘na ieir wedi’u stwnshio ydyn nhw, felly ffyc off).

Mae gen i syniad yn fy mrên. Mi ddywedaf wrthoch ‘fory.

Dwisho byd yng Nghwmderi a churo'r Gamp Lawn

Drwy gydol yr wythnos cyn gêm Lloegr roeddwn i’n aflonydd ac yn methu gweithio a dw i ‘di bod yn eithaf tebyg i hynny'r wythnos hon, er bod yn rhaid i mi gyfaddef dw i’n bryderus pa mor anodd bydd cael peint gyda 250,000 o bobl eraill yn gystadleuaeth i mi.

Dwi ‘di penderfynu nad ydw i’n licio’r celfyddydau. Iawn, dw i’n licio barddoniaeth, os Cymro ydw i felly mae hynny’n anochel. Ond mae orielau yn hen bethau diflas tu hwnt yn fy marn i. Dwi’n cael dim mwynhad o drempio rownd y lle yn edrych ar luniau, a gwaeth fyth eu dadansoddi. A’m noson annelfrydolaf (dyna ‘di gair) ydi treulio noson yn y theatr. Dw i’n un o’r bobl hynny y byddai’n well ganddynt fynd ar Facebook a gwylio Pobol y Cwm.

Ar y funud dw i ‘i mewn i’ Pobol y Cwm. Dwisho credu mai Denzil roddodd y Deri ar dân, ond yn nyfnion fy nghalon gwn nad dyma’r achos. Siomedig.

A lle mae Anti Marion ‘di mynd?

A ydi’r genedl yn unfrydol yn eu casineb o Sara?

Ble dwi’n gwneud cais i gael swydd Gwynfor? (beth bynnag ‘di honno)

Cymaint o drallodion sydd i Gwmderi. Yn bersonol, dw i’n licio’r rhaglenni lle does 'na fawr o ddim yn digwydd, fel yr anfarwol raglen a grybwyllwyd gennyf sawl gwaith yn flaenorol lle y bu Meic Pierce a Denzil yn chwilio am geffyl. Dwisho ‘mywyd i fod fel ‘na.

Cwlio lawr

Dwi wedi dechrau setlo ers dweud fy ffarwél i Blaid Cymru, ac mae’r dicter wedi gostwng rhywfaint. O’m rhan i, mae gan Blaid Cymru o hyd cyfle o ennill fy mhleidlais erbyn 2011; mae popeth rŵan yn dibynnu ar ddeddf iaith gref a’r refferendwm (yn ogystal â gwthio’r agenda addysg Gymraeg ymhellach). Os ceir hynny tebyg y gallaf eto bleidleisio i’r Blaid erbyn 2011: a dwi’n dweud hynny oherwydd fy mod isio gallu gwneud hynny efo’r un ffydd a oedd gennyf gynt.

Dwi wedi hen benderfynu y bydd Hywel Williams yn cael fy mhleidlais, os dim ond am y rheswm bod gen i barch mawr ato, a p’un bynnag mae meddwl am Eaglestone yn cynrychioli Arfon yn ormod o lawer i mi allu stumogi. Os un peth sy’n rhaid ei edmygu am y Blaid Lafur, hynny ydi eu bod nhw’n dragwyddol thick. Pe bai Betty yn sefyll yn Arfon, mi fyddai Arfon yn troi’n goch, dw i’n amau dim, ond eto dw i’m yn amau na chaiff Eaglestone lwyddiant.

Rhwng dau feddwl ydwyf o hyd o ran pleidleisio yn yr etholiadau sirol. Mae etholiadau sirol yn bethau od. Iawn, dydi Plaid ar y cyngor ddim yn grêt, ond mae’n eithaf anodd meddwl am enghreifftiau o gynghorau da, tydi? Mae’r rhai Llafur yn y Cymoedd yn erchyll, a ‘sdim ond angen edrych ar Sir Fôn neu Geredigion i weld yr annibyns ar waith. A, hyd yn oed pe bai’r dewis gennyf, dw i’m digon sad i bleidleisio Lib Dem. Ac yn rhy egwyddorol i roi fôt i’r Toris.

Ah, dirmyg gwleidyddol, ‘sdim gwell.

Bydd yn ddiddorol gweld hanes Llais Gwynedd. Er cymaint ag y mae Plaid wedi fy mhechu, byddwn i ddim yn bwrw pleidlais dros y rhain. Mi fyddant yn ennill seddau yn yr ardaloedd gwledig, ond yn yr ardaloedd hynny lle mae’r ysgolion mwy dw i’n dueddol o feddwl y byddant yn bomio, os yn wir y byddant yn sefyll yno. Mi es innau i ysgol fwy, yn Llanllechid, a dw i’n ei ffendio’n hurt bod adnoddau yn cael eu harallgyfeirio i rai ysgolion efo tua 15 o blant. Iawn, dw i’m yn cytuno’n gyfan gwbl gyda’r Cynllun arfaethedig, a dw i’m isio cau pob ysgol wledig o bell ffordd (yn fy marn i mae nifer yr ysgolion a fyddai’n cau yn rhy uchel o lawer), ond mae’r ffasiwn beth a bod yn annichonadwy, ac mae rhai ysgolion bychain yn hynny.

Does ‘na ddim byd yn bod gydag ysgolion ardal ac ysgolion ffederal; does dim i mi’n awgrymu’n wahanol, a thrist a nawddoglyd ar y diawl ydi clywed rhai o du LlG yn dweud bod pobl sy’n dweud hynny naill ai wedi llyncu propaganda neu jyst ddim yn dallt y mater wrthlaw. Mae’r ddadl o gymunedau’n cael eu chwalu, ond mae digon o gymunedau bywiog ddi-ysgol. Yn wir, os mai ysgol yn unig sy’n cynnal ein cymunedau erbyn hyn, mae hynny’n adlewyrchu’n ddrwg ar y gymuned yn hytrach na dim arall.

Mae’r ddadl genedlaethol yn peri problemau i mi. Doedd yr Alban, sydd â phoblogaeth o dros ddwy filiwn yn fwy na Chymru, methu cynnal dwy blaid genedlaetholgar. Dydi Cymru methu chwaith; dim peryg. Felly mi fyddaf innau erbyn hyn yn aros ar yr ochrau, yn gwylio a dadansoddi i mi’n hun sut y mae’r Blaid yn gwneud, ac yn pleidleisio ar eu perfformiad ac nid yn emosiynol.

Dw i’m meddwl bod hynny’n ddigon teg.

Natur Cymru

Fel y gwyddoch, oni bai eich bod yn newydd yma (yn yr achos hwn dylech ddarllen y pedair blynedd a hanner o gofnodion sydd i’r flog hon i ddal fyny, achos dw i’m am ailadrodd popeth rŵan myn uffarn), dw i’n hoffi bwyd, dw i’n hoffi cwrw a dw i’n hoffi synfyfyrio. O’r rhai, cwrw ydi’r hoffaf, ac yna bwyd, gyda synfyfyrio yn rhywbeth i’w wneud gyda chyfuniad o’r uchod.

Mi wnes, wedi’r cwbl, cael noson arferol neithiwr, yn gwylio rhaglen ddogfen ar fyd natur a chyfnewid sarhadau â Dyfed Flewfran (e.e. TI’N FINC, Chdi di gê y gors, Chdi a Lowri Dwd yn Clwb Ifor a.y.y.b.). Do, fel y dywedais, gwylio Natur Cymru fu fy hanes, a mwynhau. Doeddwn i’m yn gwybod bod y llysywen bendoll yn nofio drwy afonydd Cymru, er na fydd y wybodaeth hon o ddefnydd ymarferol imi yn y dyfodol, oni ffafriaf lysywen bendoll i’m te rhywbryd, neu y caf dröedigaeth rywiol ryfedd (neu ryfeddach na’r un gyfredol, ond nid lle ydyw blog i drafod honno).

Deuthum at sawl casgliad yn ystod y rhaglen. Y cyntaf ydyw bod angen jiráffs ar Gymru. Yn ail, mae gwas y neidr yn cŵl. Yn drydydd mae angen i Iolo Williams newid ei grys yn amlach, neu brynu mwy, achos roedd o ym mhedwar ban Cymru mewn un glas neithiwr. Yn bedwerydd, ni ddylid ceisio atal llyffantod rhag cael rhyw. Yn bumed dw i ‘di cofio bod cri alarch yn gyrru ias lawr fy nghefn.

Roeddwn innau a Dyfed yn arfer, pan gefais yr anfri o fyw gydag o, yn hoff o ddyfeisio anifeiliaid. Cofnodir hwynt yma am byth rŵan: y blewfran, y mochyn cwpan, y chwadan borffor, yr afiachbry, y fuwch bustl, y mwydyn mwstas (un diweddar ond mi a’i hawliaf), y cachgranc.

Dw i’m yn cofio’r lleill. Roedd yn flwyddyn ddiffrwyth, mae’n rhaid.

S4C

Iawn, iawn gêm wych ac ati, ‘sdim pwynt i mi fynd drwy’r mosiwns yn dweud sut wnes i feddwi a pha mor wych ydi Cymru, achos mi fyddwch yn gwybod neu’n dyfalu neu’n amgyffred hyn oll yn barod. Meddwl am S4C o’n i.

Yn tŷ fues i’n gwylio’r gêm efo Sion, a hynny ar S4C, mwy oherwydd fy mod i’n hoffi clywed HLlD yn dweud pethau fel ‘y deunaw stôn o Donga’ a phiso chwerthin ar hynny. Mae ‘na rhywbeth anfarwol o ddoniol am glywed ‘y gwŷr mewn gwyrdd’ a ‘Pharch Crôc’, ond efallai mai fy hiwmor syml i ydi hynny.

Meddwl oeddwn i faint ydw i’n gwylio S4C, ac mi synnais fy mod i’n ei wylio yn eithaf defodol. Mi wnaf ymdrech go iawn i wylio pethau fel Codi Canu a Johnathan, oherwydd dwi’n eu mwynhau, a Phobol y Cwm ydi’r unig opera sebon dw i’n ei wylio’n rheolaidd, ond am Neighbours (wrth gwrs) a Hollyoaks (dw i’m yn gwylio Hollyoaks ond mae o wastad ar ôl y Simpsons a fyddai ar y we ar ôl y Simpsons a ddim yn newid sianel - am 7 fel arfer dw i dal ar-lein ond yn dueddol o droi’r sianel i S4C a chael Wedi 7 arnodd). Ond mae PyC yn cymharu'n ffafriol efo'r sebonau opera Saesneg mawr: maen nhw'n wirioneddol gachlyd.

Am 7.30 fel arfer mi roddaf Newyddion ‘mlaen. Ar ôl tua 9 rhaid i mi ddweud mai troi at y Saesneg y byddaf ond dw i’n wirioneddol edrych ymlaen at Natur Cymru fydd ar am 9 heno (a diolch i Dduw am hynny, rhaid i rywun lenwi bwlch ar ôl Life in Cold Blood, fedrai’m neud heb raglenni natur am hir). A dweud y gwir, ar wahân i ambell i gachloddest fel Mosgito mae S4C yn olreit y dyddiau hyn. Fe aeth drwy gyfnod. Tua phum mlynedd yn ôl yn sicr roedd arlwy S4C yn wael, ond mae’r safon wedi codi erbyn hyn ac mae’n cymharu’n ffafriol â’r sianeli Saesneg analog.

Rhaid i S4C geisio cynnig rhywbeth i bawb: yn aml ceisir plesio pawb gan lwyddo gyda neb, ond bydd rhai pobl wastad yn cwyno amdani. Ond ers rhyw ddwy flynedd, mae S4C wedi gwella, ac yn olreit ar y cyfan.

Y broblem fawr, o ran y ffigurau gwylio, yn fy marn i, ydi y bu i’r sianel golli llawer o wylwyr yn ystod y cyfnod hwnnw pan ddisgynnodd y safon yn isel iawn, a heb eu hennill yn ôl. Ond o roi cyfle iddi, dydi hi ddim yn ddrwg, ac mae’n cael gormod o feirniadaeth a dim digon o glod yn aml iawn. Ond mewn gwlad mor anwadal â hon, beth arall y gellid ei ddisgwyl?

Pêl-droed a Rygbi

Y ddadl dragwyddol: ai pêl-droed neu rygbi ydi gêm genedlaethol y Cymry? Dw i’n siŵr fy mod wedi dweud eisoes a sawl gwaith bod yn well gen i bêl-droed fel gêm, ond yn ystod cyfnod y Chwe Gwlad dim ond rygbi sydd ar fy meddwl (y rhan fwyaf helaeth o’r tymor pêl-droed byddaf yn ymwybodol iawn o’r holl dransffers a phwyntiau a gwahaniaeth goliau, ond o gêm gyntaf y Chwe Gwlad i’r olaf ‘sgen i ddim syniad beth sy’n digwydd be sy’n digwydd).

Ond mae’n rhaid i mi ddweud, efo cryn siom, mai rygbi ydi gêm genedlaethol y Cymry. Iawn, mae ‘na fwy o bobl yn chwarae pêl-droed, a hyd yn oed yng Nghaerdydd ‘sdim ond angen cymharu torfeydd y Gleision â’r rhai ym Mharc Ninian i weld bod pêl-droed yn gryfach yn y brifddinas (yn fy marn i) hyd yn oed. Ond dydi’r Gogledd ddim yn bêl-droed i gyd, chwaith. Mae ochrau Rhuthun ffor’ acw i rygbi i gyd – hyd yn oed yn Nyffryn Ogwen hyd Dyffryn Nantlle mae rygbi yn eithriadol boblogaidd (a dweud y gwir, byddwn i’n fodlon dweud mai Pesda ydi cadarnle rygbi mwyaf gogleddol Cymru).

Cymysg ydi’r darlun yn y pen draw, ond pan ddaw hi at angerdd y gêm genedlaethol, yn anffodus dydi pêl-droed methu â chymharu â rygbi. Mae’n drist ond rhaid cyfaddef ei bod yn wir - mae’r holl awyrgylch a’r canu Cymraeg, a’r ‘banter’ rygbi (heblaw yn erbyn y Saeson pan ddaw i lawr at gasineb craidd yn aml) yn atyniadol iawn i mi. Ond dyna ni, fy marn i ydi hyn i gyd.

A chas gen i bobl sy’n dweud “na, dw i’m yn gwylio’r rygbi, ddim diddordeb” neu “mae ffwtbol yn crap”. Ond efallai bod hynny’n dod lawr i’r ffaith bod gen i wir angerdd at y ddwy gamp, a dw i’n licio pobl sy fel fi. A beth bynnag mae rhywbeth yn well na ffwcin criced (pwy FFWC sy’n GALL ac yn mwynhau CRICED?)

Y pwynt dw i’n ceisio’i wneud, yn gwbl, gwbl aflwyddiannus, ydi fy mod yn edrych ymlaen at ddydd Sadwrn yn ofnadwy. Ond pêl-droed neu rygbi, ennill sy’n bwysig, a phan fydd Cymru yn curo bydd yn rhoi gwên ar y wyneb am weddill yr wythnos, sydd bob amser yn neis.

Iesu, nes i ddim cyflwyno'r pwynt bwriadedig o gwbl naddo?

Nodweddion Pennaf y Cymry

Nid yn anaml yr hoffwyf ddweud pethau mawrion, ac nid yn anaml i’r iaith Saesneg y cyfeirir y llid hwnnw ati. Yn wir, mor drahaus ydwyf ar y mater fel y byddaf yn datgan yn groch a phendant mai hen iaith gomon a hyll ydi’r Saesneg: hyll oherwydd ei seiniau di-nod a diflas a chomon oherwydd bod pawb yn ei medru. Does math o goethder na chelf yn perthyn iddi, yn fy marn onest i. Adroddir cyfrolau am y Saesneg y medr bron pob gwlad arall ei siarad yn well na’i wlad a roes enedigaeth iddi.

Ond gwell i mi beidio â dweud mwy, neu bydd rhywun yn sicr am fy ngwaed.

Ar ôl darllen Morfablog a gweld dolen i raglen Rob Brydon’s Identity Crisis fe’m synnwyd sut yr oedd ei ddirnadaeth o’r Cymry yn wahanol i ddirnadaeth y Cymry am eu hunain. Wyddwn i fy hun fyth y cawsom ein hystyried yn bobl brudd a diflas.

Dw i ers erioed wedi meddwl bod y Cymry fel rheol yn gyfeillgar, yn ffraeth ac yn fodlon iawn ar fynd drwy fywyd heb wneud dim o fawredd ond am fodloni’n hapus. Dydi ein cyfraniad i’r byd yn ei fawredd ddim yn llawer, a dw i’n meddwl ei bod ni’n eitha’ bodlon efo hynny. Nid gor-ddweud yw ein bod yn gantorion o fri, naturiol chwaith - mae ‘llais ffantastig’ dros y ffin fel arfer yn cael ei ystyried yn ‘llais da’ fan hyn.

Iawn, oce, dw i’n swnio’n drahaus iawn, ond problem fawr y Cymry ydi nad ydyn nhw’n gwneud digon o sŵn am eu rhinweddau. Oherwydd, fel y gwyddoch, o bosibl, os cymeroch sylw, dw i’n hoffi rhestri, a dyma yn fy marn i Ddeg o Nodweddion Pennaf y Cymry:

1. Bodlonrwydd dwys
2. Ffraethineb
3. Canu yn y gwaed (diolch i’r capeli, rŵan pawb, “diolch, capeli...”)
4. Ymdeimlad cymunedol cryf
5. Rhyw rinwedd ‘oes a fu’ - rydym yn rhan fyw o’r hen fyd nad ydyw mwyach, a byddwn tra byddwn yn parhau
6. Gwerthfawrogiad o'r pethau mân
7. Mwy na’r un genedl arall ni ellir ein gwahanu o’n tir
8. Ysbryd gwrthryfelgar (er ein bod yn gyndyn i weithredu)
9. Smygrwydd. Mae’r Cymry yn ddwys o smyg am y ffaith nad ydynt yn Saeson
10. Edwina Hart

(iawn, oce, dydi Edwina Hart ddim yn un o rinweddau’r Cymry, ond y gwir ydi fedrai’m meddwl cymaint â 10 ... roedd pump yn ffwcin straen...)

Tafarn leol

Wrth i Lowri Dwd ddod am ei gwyliau i Stryd Machen draw mae’n noson cwis dafarn yn y Cornwall. Bydd ambell un ohonoch yn gyfarwydd â thafarn y Cornwall, sef fy nhafarn leol, lle y byddwn yn mynd, ambell i waith, i chwarae’r cwis. A meddwi.

Rŵan, dw i’n berson cwynfanllyd a phenodol pan ddaw at dafarndai. Ers i’r Siôr gael ei chymryd drosodd gan Saeson (a rhai dw i’m yn ffond iawn ohonyn nhw o ran hynny - nid fy mod i’n ffond iawn o Saeson fel arfer, chwaith) mae’r Tavistock yn hawlio’i lle dyledus felly fel fy hoff dafarn. Dw i heb fod yno ers blwyddyn a mwy bellach, ond mae’r ddelwedd berffaith ohoni’n parhau, a dw i’n ddigon bodlon aros â’r ddelwedd o’r lle. Roedd y Tavistock yn dafarn leol heb ei hail, ac yn aml iawn bydd fy nghalon yn canfod ei ffordd yn ôl i’m trydedd flwyddyn yn y brifysgol a’r dyddiau a’r nosweithiau gwych a gafwyd yno: does fawr o amheuaeth gen i ddweud y treuliwyd rhai o ddyddiau gorau fy mywyd yn y dafarn fechan honno’n Y Rhath draw.

Erbyn i ni adael roedd y Tavistock wedi troi yn eithaf cyrchfan i Gymry Cymraeg yr ardal. Nid yn anaml mai’r Gymraeg a deyrnasai yno. Gwir iawn ydi hyn am y Cornwall - dw i’m eto wedi bod yno heb glywed Cymraeg. Ond er gwaethaf y ffaith hyfryd honno, dydi’r Cornwall ddim cymaint i’m hoffter. Gwir, mae’n gyfforddus, ond i mi’n bersonol mae’n ddiffygiol o ran rhywbeth a wn i ddim beth. Nid ydyw wedi llenwi’r blwch a adawodd y Tavistock - bosib oherwydd nad ydw i’n yfed cweit cymaint â phan fues fyfyriwr. O bosib oherwydd bod fy ffrindiau, agosaf a pellach, yn ddaearyddol bellach na fuont.

Dw i’n teimlo’n hen ŵr (ifanc) yn hiraethu am bethau bach felly. Ond ni wnaeth hiraethu ddrwg i neb.