Da 'di Rwsia

Dwi ddim am wneud blog hirfaith am fethiant Lloegr i gynnal Cwpan y Byd yn 2018, ‘does gen i fawr o egni ar ôl gan mai dim ond newydd stopio chwerthin ydw i. Mi allwn baladurio yn dweud diolch byth oherwydd y byddai mwy o arian o Gymru yn cael ei arallgyfeirio gan fudiadau fel y Loteri ac ar ein colled y byddwn ni, heb sôn am orfod dioddef nid yn unig fflagiau o Loegr dros ein gwlad ond unrhyw ymwelwyr eto fyth yn meddwl mai rhan o Loegr ydym.

Argoel, ma gan y Saeson ma wyneb yn dweud mai nhw sy’n ein hariannu ni yn does? A tha waeth rhwng y Gemau Olympaidd a Cwpan Rygbi’r Byd maen nhw’n cael degawd da fel y mae hi.

Na, dwi am fod yn onast. Dwi’n falch na chafodd y Saeson Gwpan y Byd ffwl stop. Dim ots gen i am safon eu cais. Dim ots gen i am yr anfanteision ariannol y byddai Cymru’n ei dioddef am flynyddoedd. Saif un ffaith, dydi’r Saeson ddim yn cael Cwpan y Byd a diolch, diolch yn fawr i Dduw am hynny – byddai’r hunanfodlonrwydd yn ormod i unrhyw Gymro call ei oddef!

Pwy neu beth ydi'r Werin?

Mae ‘na un ddadl dwi wedi ei chael gyda ffrind ambell waith, a dydyn ni fawr o ffrindiau wrth gael y ddadl, am gysyniad y Werin. I mi, mae’r werin yn fyw ac iach ac iddi hithau “dydi’r werin ddim yn bodoli ddim mwy”. Beth am ddechrau gyda diffiniad GPC o’r gair ‘gwerin’?

Pobl, pobl gyffredin, pobl y wlad, gwŷr dan awdurdod; tyrfa, ciwed, mintai, haid, llu, lliaws, milwyr cyffredin byddin; cenedl

Rŵan, ein disgrifiadau ni o’r werin, boed hynny’n gyfredol neu’r werin fu. Iddi hi, rhywbeth amaethyddol ydi’r werin – i raddau helaeth pobl cefn gwlad, mae’n siŵr tyddynwyr a ffermwyr, a rhai sy’n ymwneud â diwylliant. Dwi wedi sôn am y werin ddiwylliedig o’r blaen. Yn bersonol, dwi’n meddwl yn gryf bod y werin ddiwylliedig yn rhywbeth sydd dal yn bodoli: ond dwi byth wedi cysylltu’r werin â chefn gwlad yn unig. Wedi’r cyfan, oni fu’r chwarelwyr a’r glowyr yn werin?

Argraff wahanol sydd gen i o’r werin. Y werin ydi’r Cymry Cymraeg cyffredin. I mi, mae iaith yn bwysig yn niffiniad y peth. Yn y dyddiau cyn i’r Saesneg drechu’r Gymraeg yng Nghymru helaeth nid oedd angen diffiniad ieithyddol, ond y dyddiau hyn dwi’n teimlo bod iaith yn rhan hanfodol o fod yn rhan o’r werin; dydi gwerin a di-Gymraeg ddim yn cyd-fynd. Y mae’r werin yn siarad Cymraeg.

Mae’r gair ‘cyffredin’ efallai’n broblem o ran fy niffiniad i achos mae’n awgrymu dosbarth. Ond eto mae'r cysyniad o ddosbarth yn fwy cyffredin i’r Saeson na’r Cymry fel rheol – i ni mae ‘na werinbobl a phobl fawr i bob pwrpas a dyna ddiwedd arni – os nad wyt yn un o’r bobl fawr rwyt yn un o’r werin. Er enghraifft, mi fuaswn yn ddigon parod i gynnwys athrawon neu feddygon neu, wrth gwrs, cyfieithwyr (pam lai!) yn rhan o’r werin er bod pres da yn perthyn i’r galwedigaethau hynny ... yn ganfyddedig o leiaf! O ran y werin, mae’r agwedd cyn bwysiced â’r dosbarthiadau Seisnig rydyn ni’n gyfarwydd â hwy heddiw.

Ond f’argraffiadau i ydi’r rheini. Un peth sy’n sicr yn fy meddwl i ydi bod y Werin yn bodoli. Mae’r diffiniad cenedl yn ôl GPC yn un ddiddorol. Dwi wedi dweud erioed bod y Cymry Cymraeg i bob pwrpas yn is-genedl, yn genedl oddi mewn cenedl, ac efallai bod hynny hefyd yn ddisgrifiad da ohoni.

Pwy sy’n iawn tybed?

Dyma'r bywyd i mi

A dyma fi'n cael diwrnod bach i ffwrdd. Dwi'n ista mewn yn rhynnu efo blanced drosof achos dwi'n ormod o fasdad cynnil i roi'r gwres ymlaen. Dwi wedi bwyta tiwb cyfan i Bringyls ac wedi gwylio tair awr o Judge Judy ar ITV2 a CBS.

Ac ma rhai pobol yn fy ngalw i'n gomon, wir!

Y Teulu Brenhinol a'r cenedlaetholwr

Ers i mi ysgrifennu at y Frenhines yn ysgol fach a gofyn iddi fod yn penpal i mi, sef yn hawdd iawn y peth mwyaf geeky i mi ei wneud erioed, mae gen i berthynas ryfedd â’r teulu brenhinol ... a nid oherwydd am na chytunodd. Dydw i ddim yn frenhinwr nac yn weriniaethwr o reddf. Petai Cymru’n rhydd mi a groesawn ailddyrchafiad y Tywysogion lawn cymaint â gweriniaeth Gymreig. Mae hyn oherwydd nad oes gen i wrthwynebiad egwyddorol at y syniad o deulu brenhinol ac mi allaf weld rhinweddau i’r fath system, yn ogystal â’i methiannau.

Mae’n rhyfedd i mi fod cymaint o’m cyd-genedlaetholwyr mor reddfol wrth-frenhinol i raddau. Ni fedraf mewn ffordd ddeall yr agwedd hon. Mae gen i wrthwynebiad at y teulu brenhinol mewn un ystyr yn unig: teulu brenhinol Lloegr ydyw. Dyna f’unig broblem, a dyna pam nad ydw i’n ei gydnabod; nid a berthyna i Gymru.

Wrth gwrs, mae’r teitl ‘Tywysog Cymru’ yn sarhad enfawr ar genedl y Cymry: er fel pob sarhad ac anfantais arall sydd arnom ein bai ni ydi hynny am beidio â bod yn ddigon aeddfed i reoli ein gwlad dros ein hunain. Ond serch hynny, mae’r teitl ei hun yn symbol o’n caethiwed a’n trechu. Mae’n wrthun i mi a dylai fod yn wrthyn i genedlaetholwyr ar sail eu cenedlaetholdeb – nid y syniad o ddarpar weriniaeth Brydeinig.

Fy ngwrthwynebiad yw hwn: ni ddylai Sais feddu ar y faith deitl. Mae p’un a ddylai rhywun o gwbl yn fater arall ond gall unrhyw un hanner call gytuno ar y ffaith os oes tywysog, dylai fod yn Gymro. Neu dywysoges yn Gymraes blah blah.

Ond y gwir ydi hyn: mae’r teulu brenhinol yn gwbl amherthnasol i genedlaetholwyr. Dylem ni ddim bod yn cwyno ein bod yn ei erbyn ar sail ‘rydyn ni’n genedlaetholwyr ac felly’n weriniaethwyr’ – sydd ddim o reidrwydd yr achos beth bynnag – ond yn hytrach ‘rydyn ni’n genedlaetholwyr’ atalnod llawn. Mae 'na rywbeth trendy leftie iawn am y sylw a roddir weithiau o'n tu. Annibyniaeth, nid gwerthiniaeth Brydeinig, ddylai fod nid yn unig un o’n nodau yn y maes hwn, ond ein hunig nod.

Yn y bôn, dylai cenedlaetholwyr Cymru dderbyn gan mai teulu brenhinol Lloegr ydyw, mai penderfyniad y Saeson ydyw p’un ai i’w gadw ai peidio. Dylen ni ddim gwastraffu’r un ronyn o’n hymdrech na’n sylw ar y ddadl gweriniaeth/brenhiniaeth eithr canolbwyntio ar annibyniaeth ein gwlad a pha system bynnag a ddaw’n ei sgîl. Fel y dywedais mewn post isod; diwedd Prydain, nid newid Prydain.

Y ffish a'r ffingar

Ro’n i’n cerdded yng nghanol y brifddinas ac mi aroglai’r Aes fel ffishffingars. Myfi a wn, o gerdded gangwaith y ffordd honno, nad oes na ffish na ffingar yno. Wel oce mae ‘na lot o ffingars yno h.y. bysedd ond fawr o ffish, heblaw o’r bwyty pysgod yno ac efallai’r farchnad i fyny’r ffordd fymryn. So, i grynhoi, mae ‘na lot o ffish a lot o ffingars (O.N. mae ‘na le yn Sir Fôn o’r enw Ffingar) yn yr Aes ond fawr ddim ffishffingars a llai fyth arogl ffishffingars.

Ond mi o’dd ‘na heddiw.

Yr Arglwydd Wigley

Felly dyma ni dair blynedd yn ddiweddarach ac mae Dafydd Wigley ar fin mynd i Dŷ’r Arglwyddi. Dafydd Wigley, yn bosib iawn, ydi fy hoff wleidydd i erioed yn y byd mawr crwn. Ond testun siom, nid dathlu, ydi i mi ei weld yn dychwelyd i Lundain. Dwi byth wedi bod o blaid anfon cynrychiolwyr cenedlaetholgar i Dŷ’r Arglwyddi ac ni fyddf fyth.

O ran hynny dwi’n ‘snob ideolegol’ (chwedl Blogmenai, nid fi!), dwi ddim yn licio a phrin y gwnaf gyfaddawdu ar sail egwyddorol. Mae fy ngwrthwynebiad at Dŷ’r Arglwyddi ar sawl ffrynt, nid yn annhebyg i fawr neb arall dybiwn i, ond pan fydd rhywun yn dweud bod yn rhaid bod yn ‘ymarferol’ a ‘chyfaddawdu’, wel, dim ond hyn a hyn y gellir ei wneud, ac o ran egwyddorion dim ond ychydig iawn y dylai rhywun gyfaddawdu.

Nôl yn 2007 pan ffurfiwyd y glymblaid i ddechrau ro’n i’n un mor gyffrous â neb arall a phryd hynny mi feddyliais ei fod yn gyfaddawd teg, ac angenrheidiol. Roedd angen llais cenedlaetholgar mewn llywodraeth. Gellir dadlau mai’r blaid Lafur, yn sicr yn draddodiadol, yw gelyn mwyaf, a mwyaf effeithiol, y Gymraeg yn holl hanes bodolaeth cenedl y Cymry. Cyfaddawd anodd. Erbyn hyn mi allwn ddechrau trafod a oedd yn werth hynny. Dwi dal ddim yn gwybod.

Ond ta waeth roedd yn benderfyniad angenrheidiol ac fe’i gwnaed ar delerau gweddol – roedd ymarferoldeb yn drech nag egwyddorion a hynny fu. Ond dydi anfon cynrychiolwyr i Dŷ’r Arglwyddi ddim yn benderfyniad angenrheidiol i’w wneud. Un llais bach ymhlith cannoedd fydd hyd yn oed Dafydd Wigley, llais bach Cymreigaidd ym mwyaf Prydeinllyd y sefydliadau. Bydd rhai yn dweud bod angen llais arnom yno. Ni chawn, er ymdrechu gangwaith fwy, hynny fyth.

Y gwir plaen ydi, fe brofir na fydd ymdrech y Blaid i gael Dafydd Wigley yno o unrhyw werth yn y pen draw. Roedd hwn yn achos lle y dylai egwyddorion fod drechaf ac nid hynny a fu. A’r daith annibynniaeth eisoes wedi dechrau, nid oes angen i genedlaetholwyr bellach ymwneud â’r lle annemocrataidd hwn. Does ‘na ddim cyfiawnhawd drosto. Ac, yn anffodus, mae’n rheswm arall fyth i fod yn siomedig â Phlaid Cymru.

Nid diben y Blaid i mi erioed fu newid y system oddi mewn. Ei diben ydi diwedd Prydain, nid cyfrannu at, na cyfranogi yn, o bosibl yr annhecaf o’i sefydliadau.

Ond ta waeth, hynny fydd rwan. Ac mae’n bechod garw y bydd unig wir wladweinydd y Cymry yn gorffen ei yrfa yn Ail Siambr Senedd Lloegr heb na llais na dylanwad.

O, am drydar fel aderyn bach!

Ro’n i am ysgrifennu heddiw am y Tywysog Wil ond roedd hynny cyn i mi sylwi mai’r teulu brenhinol ydi un o’r pethau prin hynny nad oes gen i farn o unrhyw fath arno. Dwi ddim yn weriniaethwr a dwi ddim yn frenhinwr. Mae gen i farn ar y ffug-deitl ‘Tywysog Cymru’ ond dyna’r oll a dweud y gwir. Dwi wastad wedi bod o’r farn os ydych chi’n credu mewn rhyddid i Gymru, bod y teulu brenhinol yn amherthnasol, a gwastraff amser ydi malio amdano’r un ffordd neu’r llall.

Felly dydw i ddim am ‘sgwennu am hynny. Yn hytrach codi gwrychyn ambell un a wnaf a bod yn rhagrithiwr wrth wneud.

Gellir ei grynhoi mewn brawddeg. Dwi’n casáu Twitter. Yn ei gasáu. Dwi’n meddwl ei fod o’r peth mwya dibwynt a stiwpid yn hanes y cread – a tasech chi’n nabod rhai o’r un bobl â fi fe fyddech chi’n dallt yn llawn fawrder y datganiad hwnnw. Mae Twitter yn folocs llwyr a dwi’m yn licio fawr ddim ar bobl sy’n meddwl bod Twitter yn wych. Felly beth wnes i ddoe? Wel, ymuno, wrth gwrs.

Roedd ‘na rywfaint o ffawd ynghlwm wrth hyn. Ar ôl cael dwy sgwrs ddoe am Twitter, a hynny’n hollol ar hap, un â Lois Coes Donci dros frechdan ac un â Dyfed Blewfran dros Facebook (dwi’n galw pobl yn bethau od a dyma mi dybiaf wraidd f’amhoblogrwydd – nath Lowri Petryal fyth sticio o leiaf), penderfynais o’r diwedd ‘iawn, roia i gynnig arni’. A hynny wnes, gan gofrestru yn ôl cyfarwyddiadau’r Flewfran achos bod o isho dilynwyr. Mae ganddo dri os dwi’n iawn, a heb drydar. Mae llai o bwynt iddo fo ymuno na mi. Dwi’m isho bod yno a rhywsut mae gen i bedwar. Twll dy din di, Dyfed.

Ond asu, mae’r peth yn gymhleth ar y diawl. Dwi ddim yn ei ddallt o gwbl, ac nid gorddweud ydw i am unwaith, mae o jyst yn ffycin gymhleth. A phwy dwi’n fod i ddilyn? Stephen Fry? Na, yr unig dwat hunanbwysig dwi isio clwad ei farn o ydi Fi.

Ac ydw, dwi go iawn yn meddwl bod Stephen Fry yn dwat hunanbwysig.

Felly dwi am roi wythnos i fi fy hun ar y peth a gweld sut aiff pethau rhagddynt. Dwi heb drydar eto, dwi’n ymwrthod â’r demtasiwn hyd yn hyn (a beth bynnag ‘sgen i’m byd i drydar amdano, a dydi’n ffôn i ddim yn ddigon da i ddefnyddio trydar, ac ar yr adegau nad ydw i wrth y cyfrifiadur y byddwn i’n meddwl ‘w, dylia fi drydar am hyn’).

Ac eto, dwi’n adnabod fy hun. Dwi’n styfnig a dwi’n pwdu. Ymhen wythnos mi fydda i dal i fynnu fy mod i’n casáu Twitter ac wedi pwdu fy mod i dal ddim yn ei ddallt (neu’n waeth fyth, bydd gan Dyfed fwy o ddilynwyr) a dyna fydd diwadd fy menter aflwyddiannus hynod i fyd y trydar.

Ffiaidd, drahaus lasania

Bwyd ydi un o hoff bynciau’r blog hwn, a chwi a ddarllenno a wyddoch mai syml y mae’r Hogyn yn licio’i fwyd. Rwan, nid ystyr syml ydi sglods a phei bob nos neu datws a bîns, er bod i’r hyn brydau rinweddau amlwg. Na, gall bwyd syml fod yn unrhyw beth, o’r rheini i saws pasta hyfryd cartref neu bastai bugail (dwi’n casáu’r enw hwnnw) – bwyd da, gonest. Yr hyn sy’n wrthun i mi ydi’r hyn fydda i ond yn gallu ei ddisgrifio fel ‘bwyd ponslyd’. Wyddoch chi, y math o fwyd mae rhywun yn talu drwy’u tinau amdano a dal isio mwy – y math o stecan sy’n meddwl ei bod hi’n well achos ei bod wedi’i thylino a’i bwydo gyda chwrw pan fo’n fyw, er ei bod hanner y seis, neu saws sy’n galw ei hun yn jou achos wedi’i sboetshio ar hyd y plât yn ffansi.

Iawn fydd hynny weithiau cofiwch, er mai unwaith bob oes pys y bydda i’n cael y ffasiwn bethau – unwaith y flwyddyn os hynny – oherwydd yn wahanol i’r gred gyffredinol ymhlith rhai carfannau o gymdeithas nid cyfoethogion mo’r rhan fwyaf o gyfieithwyr. Wel, dwi’m yn gyfoethog eniwe.

Er mai prin y mentraf i’r rhan honno o sbectrwm byd bwyd, mi wnaf ambell waith fentro i’r ochr arall: bwyd cachu. Bwyd meicrodon o Iceland math o beth. Dio’m yn neis ond mi lenwith dwll yn o handi pan gwyd yr angen. Ac ar hyd y trywydd rhad a thywyll hwnnw y cerddais neithiwr. Mi wnes rywbeth nad ydw i wedi’i wneud ‘stalwm, sef lasania.

Dwi’n licio lasania. Bwyd hangover go iawn er nad oedd pen mawr gen i. Ond mi es yn drahaus. Mi benderfynais y gallaswn wneud lasania i flasu’n wych pa saws bynnag yr aed iddo. Dyna’r camgymeriad cyntaf, a’r ail ddilynodd wrth weithredu ar y syniad ffôl. Do’n i’m am wneud saws o’r dechrau (mynadd ac ati) felly mi brynais saws. Pa saws? Wel, saws brand Morristons – rhataf y siop. Roedd rhybudd ar y pris.

Er fy mod i’n licio lasania ‘sgen i fawr hoffter o’i wneud achos mae’n cymryd eithaf amser. Hynny gymerodd wrth i mi lwgu. Lwcus mai llwgu’r oeddwn i oherwydd pan aeth y darn cyntaf i’m ceg, wel, wel ... roedd o’n afiach, yn gwbl, gwbl afiach.

Felly mi fwytais un pryd ohono, ond â dim gobaith o wneud hynny drachefn mi luchiais y gweddill, a theimlo’n euog tu hwnt achos dwi ddim yn credu mewn gwastraffu bwyd. Ond pa ots? Pwy fwytai’r ffasiwn beth beth bynnag? Mae’r gegin yn drewi ohono a phwdu wnes wedyn.

Ych a fi, meddwn i wrth fy hun. Ni wellodd y noson wrth i mi wylio Miranda ar BBC2. Mae o’n ofnadwy ond yn ddigon ofnadwy i’m gwneud yn ddigon rhwystredig i’w gwylio. Och a gwae.