Argraffiadau olaf o'r ymgyrch

Ychydig o hwyl ydi darogan etholiad, ddim mwy na llai. Mae ‘na wastad botensial am sioc fan yma fan draw, ac er mor anwadal ag y gall etholiadau fod, dim ond dau beth dwi’n meddwl sy’n gwbl sicr am yfory. Y cyntaf ydi y bydd pleidlais Llafur yn sylweddol lai nag yn 2011, ac yn ail y bydd gan UKIP aelodau cynulliad. O, a nes i anghofio, bydd gan Lafur o hyd lot mwy o seddi na neb arall.

O ran y pleidiau’n unigol, mae’n eithaf rhyfeddol dros 4 blynedd ddiwethaf fod y polau heb newid fawr ddim i’r Ceidwadwyr na Phlaid Cymru – ers 2014, mae’r Ceidwadwyr wedi yn gyson cael rhwng 19% a 23% (a rhwng 19% a 24% ar y rhestri) a Phlaid Cymru rhwng 18% a 21% (15% a 22% ar y rhestri). O ddadansoddi hynny fymryn, mae’n Ceidwadwyr fymryn yn unig i lawr, a Phlaid Cymru’n anhrawiadol o gyson. Cael a chael fydd hi am yr ail safle eto eleni; o ystyried ein bod ni wedi cael 17 mlynedd o Lafur mae’n fater o nid da lle gellir gwell i’r ddwy blaid, a bod yn garedig.

Dydi’r Democratiaid Rhyddfrydol hwythau heb weld fawr o newid eu hunain yn y polau ond mae’n debyg oherwydd UKIP y byddan nhw’n cael canlyniad go erchyll; a bydd pleidlais UKIP ar y rhestri’n rhwystr i’r Ceidwadwyr a’r Blaid rhag camu ymlaen (er, yn ôl y polau, does y naill na’r llall wedi gwneud beth bynnag). Mae’n rhyfedd er bod y gogwydd amlycaf yng Nghymru o Lafur i UKIP – a hynny’n ogwydd sylweddol – mai’r gwrthbleidiau fydd yn dioddef fwyaf yn sgil eu llwyddiant.

Ac o ran Llafur – yr un hen stori. Colli pleidleisiau wrth y drol a dal llwyddo bod ymhell ar y blaen. Does neb heblaw am y mwyaf gwirion o optimistaidd ddim yn rhagweld Llafur yn cael o leiaf ddwbl nifer y seddi y caiff yr ail blaid nos Iau wrth i rannau helaeth o Gymru eto lusgo’r gweddill ohonom i lawr gyda nhw. Roedd tactegau Llafur yn yr etholiad hwn yr un fath ag erioed o’r blaen, eu naratif a’u naws yr un fath – mae o wastad wedi gweithio a does ‘run blaid arall wedi dod o hyd i’r modd i’w gwrthdaro. Mae’r polau’n awgrymu, o leiaf o ran seddi, mai llwyddiant oedd y tactegau hynny eto fyth. 

Prin fod f’argraffiadau wedi newid llawer dros yr ymgyrch ychwaith o ran hynny. Tua deufis yn ôl roedd hi fel petai’r Ceidwadwyr am gael etholiad da iawn eto yng Nghymru – heb sôn am enillion 2015 roedd sïon am lefydd fel Wrecsam a rhannau helaeth o’r gogledd-ddwyrain yn disgyn iddynt. Rywsut, dwi ddim yn gweld hynny’n digwydd ers digwyddiadau’r wythnosau diwethaf. Roedd hi hefyd yn ymddangos bod y gwynt yn dechrau mynd i hwyliau Plaid Cymru dros y pythefnos diwethaf nes i’r pôl diweddaraf, a ryddhawyd funudau cyn i mi ysgrifennu hyn, ddangos i’r gor-frwd yn eu plith nad oedd unrhyw symudiad yn y polau yn fwy nag o fewn y margin of error beth bynnag. 

Dros yr ymgyrch, mae rhai etholaethau unigol wedi cael cryn sylw fel llefydd a allai newid dwylo – Aberconwy, Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro, Llanelli, Delyn, Wrecsam, y Rhondda, tair o seddi Caerdydd ac eithrio’r un ddeheuol, Bro Morgannwg a Gwŷr yn eu plith (gyda rhywfaint o sibrwd rhyfedd o Flaenau Gwent). Wedi craffu, a siarad, a darllen, a phendroni – heb fod isio sbwylio hwyl neb ddiwrnod cyn yr etholiad - dim ond dwy o’r rhain dwi’n meddwl fydd yn newid dwylo: Llanelli a Gogledd Caerdydd. Mae ‘na ambell un ar y rhestr uchod nad oes gan yr ail blaid ond breuddwyd gwrach o’i hennill petaen nhw’n onest: ond dyna ni, cyn pob etholiad mae pob plaid yn coelio’i chyffro ei hun. 

Peidiwch â’m camddallt. Hoffwn i weld gweddnewidiad ym map gwleidyddol Cymru ddiog. Ond, unwaith eto, dwi’n eithaf sicr erbyn hyn na fydd hynny’n digwydd. Nid oes rhagorach na Chymru am siomi.

Gair cyflym hefyd am y dadleuon teledu (sydd, ysywaeth mi dybiaf heb gael fawr o sylw ymhlith y boblogaeth ar y cyfan) a’r argraff a roddodd yr arweinwyr dros yr ymgyrch. Doedd Carwyn Jones ddim yn grêt, ond llwyddodd i amddiffyn ei hun a’i lywodraeth aneffeithiol yn weddol gyfforddus a didrafferth. Roedd Kirsty Williams yn arferol o gadarn ac Alice Hooker-Stroud yn chwa o awyr iach os yn gynyddol anweledig wrth i’r ymgyrch aeddfedu. Leanne Wood, yn ôl y we, oedd orau o filltir yn y dadleuon, ond dydi hynny fawr o syndod – mae’r we yn dueddol i fod yn anghywir ynghylch gwleidyddiaeth, ac iawn oedd hi, nid mwy na llai. Un syndod mawr oedd pa mor ddiawledig oedd Nathan Gill; doeddwn i ddim yn meddwl y gallai rhywun fod cyn waethed. Imi, Andrew RT oedd y gorau o’r cyfan – rhywun nad oeddwn i erioed wedi rhoi fawr o sylw iddo o’r blaen ond oedd yn amlwg ymhob cyfweliad a rhaglen holi neu banel yn gwybod ei stwff (p’un ai a gytunwch â fo ai peidio), yn hyderus a ddim yn dod drosodd yn ddrwg chwaith.

Efallai y bydda i’n bwrw golwg dros yr etholiadau a’i oblygiadau ar ôl i’r canlyniadau ddod i mewn. Ond cyn hynny, orffenna i’r blog hwn nid gyda datganiad ond chwe chwestiwn sylfaenol a syml i bleidiau unigol Cymru ar noswyl y bleidlais ei hun.

 

-        Llafur: pa mor wael sydd angen iddyn nhw ei wneud i golli etholiad yng Nghymru?

-        Ceidwadwyr: sut ar ôl 17 mlynedd o Lafur, er gwaetha’r ffaith eu bod mewn llywodraeth yn San Steffan, y gall tindroi neu golli seddi gael ei ystyried yn ganlyniad da i'r brif wrthblaid?

-        Plaid Cymru: a fyddai dod eto’n brif wrthblaid gyda dim ond 12-13 sedd wir yn ddigon i gyfrif fel noson lwyddiannus, eto o ystyried hirhoedledd rheolaeth Llafur ar Gymru?

-        Dems Rhydd: os bydd pethau cyn waethed â’r disgwyl, 1-2 sedd, oes unrhyw obaith iddyn nhw fod yn rhan bwysig o wleidyddiaeth Cymru eto?

-        UKIP: waeth faint o seddi y byddan nhw’n eu hennill, ydyn nhw wir am allu cadw disgyblaeth a bod yr un faint o grŵp erbyn 2021?

-        Gwyrddion: pryd ddaw hi’n amlwg i’r Gwyrddion – sydd eto’n debygol o ennill dim sedd – mai’r unig ffordd y byddan nhw o unrhyw bwys yng ngwleidyddiaeth Cymru ydi drwy fod yn blaid werdd sy’n gwbl annibynnol, fel yn yr Alban?

A dwi’n siŵr, waeth pa ganlyniad a gawn, y bydd hyd yn oed mwy o gwestiynau i’w gofyn fore Gwener!