Cipolwg ar 2011

Noda’r Western Mule heddiw fod Ed Milliband am ail-ymgysylltu â ‘Middle Wales’ - sef ein fersiwn ni o ‘Middle England’ am wn i. Mae hyn yn newyddion gwych, ond nid i’r Blaid Lafur. Tra ei bod yn wir bod angen yn Lloegr ennill cefnogaeth y dosbarth canol, ac mai colli pleidleisiau o blith y dosbarth hwnnw gollodd yr etholiad diwethaf i Lafur, nid dyma’r achos yng Nghymru o gwbl. Yng Nghymru, rhaid i Lafur adennill cefnogaeth nid y dosbarth canol, ond y dosbarth gweithiol.

O safbwynt personol dwi’n siomedig mai Ed gipiodd yr arweinyddiaeth, achos dwi’n meddwl y byddai David Milliband yn apelio llai at bleidleiswyr Cymru, yn enwedig y rhai dosbarth gweithiol. Ond dydw i ddim yn rhy siŵr y caiff yr arweinydd ‘cenedlaethol’ effaith enfawr ar etholiad 2011.

Mae gan Lafur o hyd broblemau dwys yng Nghymru. Hyd yn oed, fel y mae’r polau’n awgrymu, pe bai’n gwneud yn dda iawn y flwyddyn nesa, erys y problemau hyn. Mae ei threfniadaeth yn wael. Mae nifer yr aelodau yn llawer llai nag y bu – gwelir ar flogmenai mai tua 11,000 o aelodau sydd yng Nghymru. Mae hynny’n fwy na Phlaid Cymru neu’r Torïaid, ond serch hynny mae’n syndod o isel yng nghyd-destun hanes gwleidyddol Cymru. Ac, yn ariannol, mae’r blaid yn llanast.

Nid fy mod i’n diystyru Llafur yn 2011 - dwi ymhell o wneud hynny - ond er bod canlyniad eleni yn arwynebol dda rhaid cofio mai 36% gafodd Llafur eleni yng Nghymru - y lefel isaf o gefnogaeth mewn cenedlaethau, a gwaeth na chafodd yn etholiadau’r Cynulliad ym 1999. Canlyniad cymharol dda a gafwyd, ond cragen o ganlyniad ydoedd serch hynny.

Yr hyn dwi’n ei ddweud ydi hyn. Er gwaethaf popeth, ac er gwaetha’r ffaith fy mod wedi ailadrodd ei bod ar ei pheryglaf pan fo’n glwyfedig, mae Llafur Cymru yn parhau’n wannach nag y bu ers talwm. Dwi’n cytuno â barn Vaughan Roderick, o dargedu’n effeithiol yn yr etholaethau, y gallai Plaid Cymru gael etholiad syfrdanol o lwyddiannus yn 2011. Y broblem fawr ydi, yn bersonol, dwi ddim o’r farn y bydd Plaid Cymru yn llwyddo gwneud hyn. Mae un perygl mawr iddi hithau.

Yn ddiweddar mae Llafur Cymru wedi bod yn defnyddio iaith gref iawn am lywodraeth Lloegr – un o’r prif honiadau yw ei bod yn ‘wrth-Gymreig’. I bob pwrpas, mae’r blaid yn defnyddio iaith sydd yn ei hanfod yn genedlaetholgar, a dyma dir Plaid Cymru – neu o leiaf dyma ddylai fod yn dir iddi. A dyma’r iaith y dylai Plaid Cymru nid yn unig ei defnyddio fwy, a pheidio â bod ofn ei defnyddio, ond ei bloeddio’n llawer uwch na Llafur. Dydi hi ddim yn llwyddo gwneud ar y funud; ac oni wneir hynny yn 2011 Llafur, nid Plaid Cymru, a welir fel amddiffynwyr Cymru. Ni ddylai’r Blaid, ar unrhyw gyfrif, adael i Lafur ddwyn wneud hynny, oherwydd bydd canlyniadau gwneud hynny yn ddinistriol iddi.

Polisïau arloesol ar yr amgylchedd neu ddarlledu? Da iawn. Ond Llafur, nid Plaid Cymru, sy’n bod yn glyfar ar hyn o bryd. ‘Sgen i ddim amheuaeth bod cenedlaetholdeb yn apelio mwy na pholisïau bachog. Ond mae angen i’r Blaid fod yn fwy ymosodol o lawer, tua phob cyfeiriad, neu mi fydd yn edifar. Dwi’n gweld cyfle i wneud yn dda yn 2011. Dwi ddim yn gweld Plaid Cymru yn gwneud popeth y gall i fanteisio arno.

Rôl

Do'n i'm yn meddwl ei bod yn bosibl cael porc rôl heb fara, ond mi gewch yn farchnad Caerdydd.

Wîyrd ia.

Casfwyd

Un bwyd dwi’n ei garu, yn ei garu o waelod calon, ydi iau. Wedi’i ffrio efo blawd arno a chyda nionyn a bacwn, prin iawn y prydau sy’n gwneud i mi deimlo yr un mor gynnes a hapus â iau. Efo grefi tew. Mi wnes damaid i Gwenan neithiwr ac ew, mi oedd yn dda. Yn dda ofnadwy ‘fyd. Mae’n un o’r bwydydd hynny sy’n rhannu’r boblogaeth, gan fwyaf yn ei erbyn, ond dim ots gen i am farn neb arall, mae iau yn wych.

Dydw i ddim yn cofio a oeddwn yn ei hoffi pan oeddwn yn, wait for it, iau (ho ho!) ond mae gen i deimlad nad oeddwn. Pan o’n i’n hogyn bach ro’n i’n ofnadwy o ffysi efo bwyd ac roedd llond byddin o bethau na fentrwn eu bwyta. Chawn i ddim hyd yn oed saws pasta ar basta eithr menyn bob tro. Ffa pob, nid a gawn, na chaws fel rheol. Ew, ro’n i’n ofnadwy – mae’r enghreifftiau’n helaeth. Coleg ddaru newid y cyfan. Mae’n rhyfeddol y pethau y bydd rhywun yn eu bwyta pan fydd y dewis yn brin.

Dydw i ddim yn cofio pa fath o bethau y gwnes i eu bwyta yn coleg. Yn wahanol i bron pawb arall prin iawn y ces fîns ar dost – do’n i byth yn ffan a dwi dal ddim, er mi ges hynny i de wythnos dwytha a mwynhau’n arw. Bryd hynny, spag bol oedd uchafbwynt y gornestau ceginol, i’r fath raddau y’i dyrchefid i statws gwledd, er y tarddai o jar. Erbyn hyn fydda i’n ei ffendio fo’n eitha doniol pan fydd rhywun yn dweud eu bod yn eithaf cogydd a chrybwyll spag bol fel enghraifft o’u dawn gogyddol, oni wnant y saig o’r cychwyn cyntaf, chwarae teg.

Erbyn hyn dwi’n eitha licio pob dim. Ond mae ambell beth na wna i gyffwrdd â’m traed heb sôn am fy nhafod. Ymhlith rhestr ffieiddfwydydd yr Hogyn mae cnau coco, sbrowts (yr unig lysieuyn dwi’m yn licio), sinsir, paté, tiwna tun (yr unig bysgodyn na fwyta i), licyris a fedra i ddim dweud fy mod i’n ffan o chillis oni font mewn cyri. I fod yn onest prin y gwna i fwyta ffrwythau ond difaterwch ydi hynny – rhowch i mi lysieuyn da bob tro. A gwn i mi ddweud o’r blaen ond fedra i ddim yfad llefrith ben ei hun ar f’enaid i. Na ffycin coffi.

Ond o holl fwydydd y byd mae un blas sy’n troi arna’ i yn fwy na dim sef anis. Gan fod hwnnw’n edrych ychydig yn amheus defnyddiaf y Saesneg, sef wrth gwrs aniseed. Mae o’n flas sy’n troi arnaf o waelod fy mod, boed mewn bwyd, mewn da da neu sambwcas. Mae’n gas fwyd i’r graddau na allaf ddallt neb sy’n ei licio. Gyda blasbwyntiau’r tafod yn newid pob ychydig wythnosau mae ein blas yn newid o hyd, ond Duw â’m gwaredo y diwrnod trist hwnnw pan hwythau ddywedant fod aniseed at fy nant.

A mi fydd unrhyw un call o’ch plith yn cytuno.

Er bod fy ngwefusau i'n sych dwi dal ddim am brynu lypsol

Nadw i wir.

Y Pab, Pabyddiaeth a ffydd heddiw

Mae crefydd yn anodd ei drafod yn gall a synhwyrol. Yn y bôn mae rhywun yn credu neu ddim, a dyna ddiwedd arni, mae’n llwyr ymwneud â’ch daliadau personol ar y mater. Dyma pam fy mod prin yn ei drafod yma; mae’n sbardun i drafodaeth sy’n gwneud i’r ochr grefyddol weithiau swnio’n oramddiffynol ac, yn anffodus, dwl, a’r ochr anffyddiog yn wenwynig a chasinebus. Mae rhai o’r trafodaethau mwyaf dig a chwerw dwi wedi eu cael efo hyd yn oed fy ffrindiau yn ymwneud â chrefydd.

Fel y gallwch ddychmygu, mae rhywun fel y fi sy’n teimlo’n agosach at Babyddiaeth nag unrhyw enwad arall yn llawn gefnogi ymweliad y Pab â Phrydain. Mae llawer o feirniadaeth wedi bod o du anffyddwyr, fel y gellid ei ddisgwyl, a chanmoliaeth wedi dod o’r ochr nid yn unig Gristnogol ond crefyddol yn gyffredinol. Dwi’n gefnogol iawn i’r ymweliad.

Rŵan, dydi hynny ddim yn meddwl fy mod i’n meddwl bod y Pab yn berffaith. Mae ganddo gwestiynau eto i’w hateb o ran sgandalau cam-drin plant sy’n frith yn rhengoedd ei Eglwys, a dwi’m yn cytuno ar farn ei Eglwys ar sawl peth ond dof at hynny yn y man. Ond dwi yn credu ei fod yn ddyn diffuant ac o dan ei Babaeth mae’r Eglwys o’r diwedd yn mynd i’r afael â hyn. Roedd cwrdd â rhai o’r dioddefwyr yn gam mawr na fyddai nifer wedi’i wneud - prin y byddai ei ragflaenydd wedi. Ond mae o hyd waith i’w wneud, mae angen i’r Eglwys lwyrlanhau ei hun. Nid amddiffyn yr Eglwys ar y pwynt hwn ydw i ar unrhyw gyfrif, ond dylai pobl nad ydynt yn Gatholigion hefyd o leiaf gydnabod yr ymdeimlad anobeithiol, diymadferth a deimlir gan ddilynwyr y ffydd honno ynghylch y datgeliadau hyn. Mae’n brifo.

Gan ddweud hynny mae llawer mwy yn gyffredin rhwng fy naliadau i a daliadau’r Pab nag sydd o wahaniaethau – ac mae hyn yn wir am lawer iawn o anffyddwyr chwith o’r canol hefyd. Anwybodaeth fyddai dweud fel arall; mae ei farn ar yr amgylchedd, hawliau gweithwyr, cariad a phroblemau cymdeithasol yn debyg iawn i nifer yn y gymdeithas seciwlar honedig-oddefgar sydd ohoni. Y gwir ydi, mae nifer o’r bobl sy’n wrthwynebus i ymweliad y Pab jyst yn wrthwynebus i grefydd ffwl stop: mae Pabyddiaeth yn darged hawdd.

Fel y dywedais, mae Pabyddiaeth yn atyniadol iawn i mi. Y rheswm bod cymaint o Gatholigion yn parhau i ymwneud â’u Heglwys, o’u cymharu â dirywiad enfawr yr Eglwys Anglicanaidd ac yn arbennig y capeli, ac er gwaethaf y sgandalau afiach yn ei chylch, ydi ei bod yn parhau i ddiwallu anghenion ysbrydol ei dilynwyr. Aeth Protestaniaeth ar ôl materion cymdeithasol ac economaidd, ond fe gadwodd Pabyddiaeth yn driw at yr ochr ysbrydol. Onid dyna un o brif ddibenion crefydd?

Serch hynny, nid Pabydd mohonof am dri rheswm yn benodol. Y cyntaf ydi dwi’n anghytuno’n chwyrn â safiad yr Eglwys ar ordeinio merched. Yn ail, dwi’n meddwl bod yr agwedd at wrywgydiaeth yn anghywir. A dwi ddim yn llwyr gytuno â’i safiad ar erthylu. Ar wahân i hynny, ‘does fawr o wahaniaeth rhyngof i â’r Eglwys Babyddol ond gan fod yr uchod yn wahaniaethau digon sylfaenol ac anodd i mi’n bersonol eu hesgeuluso, mae’n anodd i mi wneud y naid.

Ond mae crefydd yn bwysig i gymdeithas. Mae cod moesol clodwiw Cristnogaeth yn sail i hunaniaeth a gwareiddiad y Gorllewin. Ac nid cyd-ddigwyddiad ydyw mai gwledydd mwyaf rhydd a democrataidd y byd yn gyffredinol yw’r rhai sydd â thraddodiad Cristnogol. Nod y gymdeithas seciwlar, ac anffyddiaeth, ydi dymchwel hynny waeth beth fo’r gost. Mi fydd y gost yn fawr, dwi’n amau, ac onid ydym wedi gweld cymdeithas ei hun yn dirywio law yn llaw â dirywiad Cristnogaeth?

Mae Prydain yn gyffredinol ymfalchïo yn ei natur oddefgar. Ond dydi’r goddefgarwch hwnnw ddim bellach yn ymestyn at bobl o ffydd. Mae ar ffydd ei hun fai am hyn, neu bobl sy’n eithafol o leiaf, ond os ydych yn datgan ffydd yn gyhoeddus ym Mhrydain heddiw rydych yn destun bychanu a dychan. All hynny ddim bod yn iawn nac yn deg ar unrhyw gyfrif. A dwi’n gobeithio y bydd ymweliad y Pab yn rhoi hwb i bobl, o ba ffydd bynnag y bônt, i eto deimlo’n ddigon hyderus i fynegi eu ffydd a sefyll drosti yn wyneb anffyddiaeth sy’n benderfynol o’i difa hi a’i gwerthoedd yn llwyr.

Clywed dim

Yn ein grŵp ni, dwi’n un o’r bobl olaf i glywed pob dim – wyddoch chi, y pethau cyfrinachol, gwleidyddiaeth y criw etc – ac mae hynny gan amlaf oherwydd un prif reswm. Fydd neb yn dweud wrtha i achos bod pawb yn gwybod nad oes gen i fawr o ddiddordeb. Mae hyn yn ymestyn i lawer o bethau, dwi ddim balchach gwybod be mae neb arall yn ei wneud i fod yn hollol onest. Dwi’n cael digon o drafferth gwybod be dwi’n ei wneud hanner yr amser.

Ar ddydd Llun dwi byth yn gwybod be dwi’n ei wneud. Gan amlaf mae’r ôl-hangover ar ei anterth, ond yn ddigon rhyfedd mae dydd Llun yn ddiwrnod cynhyrchiol iawn i mi – yn y gwaith, yn y tŷ. Er enghraifft, ro’n i’n teimlo’n ofnadwy ddydd Llun (er ro’n i’n teimlo’n waeth ddoe ac i fod yn onast efo chi dwi’m yn teimlo’n dda iawn heddiw achos mi gysgish ddeg awr neithiwr sy ddim yn iach i ddyn na duw) ond pan gyrhaeddais adref mi fu i mi lanhau’r tŷ nes ei fod yn sgleining a hefyd gwneud digon o fwyd i bara deuddydd.

Ro’n i’n bod yn gynhyrchiol, yn doeddwn.

A hithau’n ddydd Mercher fodd bynnag mae rhywun yn dechrau cael teimlad o’r hyn y bydd y penwythnos yn ei addo. Mae Rhys yn gadael Caerdydd am Lanelli, sy ‘chydig fel gadael Cate Blanchett am Anti Marian ond wrandawiff hwnnw ddim, ffwrdd â fo, felly mi fydda ni’n cael diwrnod llawn o gamfihafio mewn amryw rannau o’r ddinas. Y llefydd lle cafwyd hwyl ar hyn y blynyddoedd – y Tavistock, y Maci, y Mochyn Du. O na fyddai Shorepebbles, heddwch i’w lwch, yn fyw o hyd.

Taswn i, a minnau yma ers saith mlynedd hudol erbyn hyn (a saith mlynedd nôl do’n i’m disgwyl byw mor hir â hyn heb sôn am fod dal yn byw yng Nghaerdydd), yn gorfod dewis fy hoff le yma y Tavistock fyddai hwnnw o hyd. Daeth yn gyrchfan i Gymry dwyrain y ddinas erbyn diwedd ein blwyddyn ar Russell Street, ond wn i ddim ai dyma’r achos bedair blynedd yn ddiweddarach. Un broblem fawr efo’r Tavistock oedd y pen ar y peintiau, fe allech chi agor ski slope arnyn nhw, wyddoch chi, y math o ben sy’n digon mawr nes peri i chi ei sgubo efo biarmat i’r blwch llwch, ond chewch chi’m blychau llwch mewn tafarndai ddim mwy. Wn i ddim sut y bydd datrys y broblem pan ddaw’r Sadwrn, ond dwi ôl ffôr eu rhoi nhw ar lawr, dim ond jyst er mwyn gweld Rhys yn cachu ei hun.

Y Ci Bab

Tasa gen i amser ac amynedd, fe gaech gofnod llawn o’r penwythnos a fu. Does gen i’r un ac felly chewch chi ddim. Bydd rhai yn ddigon fodlon ar hynny ‘fyd. Roedd y penwythnos a fu ymysg y chwilaf dwi wedi’u cael ers cyn cof.

Ond yr isafbwynt gyrhaeddodd nos Sadwrn. Ro’n i wedi bod allan efo gwaith tan 6 fora Sadwrn ond wedi llwyddo deffro am 12 ddydd Sadwrn ei hun. Erbyn dechrau yfed eto, yng Nghanolfan y Mileniwm fel pobol barchus, doedd ‘na ddim gobaith y gallwn yfed cwrw. Mae canlyniadau’r diffyg gallu i wneud hyn fel rheol yn fy nhroi at y fodcas neu’r jin. A dwi’n licio fodca a jin yn fawr.

Mi fedra i dancio diod fel nas gwelwyd. Caiff pobol syndod ar faint y gall yr Hogyn yfed weithiau. Ond y broblem ydi dydw i ddim yn dal fy niod yn dda iawn. Mae’n fater o megis dechrau nad oes gorffen. Fydd y geg yn mwydro a’r coesau’n gwegian ar fyr o dro wrth i mi barablu o amgylch y ddinas ‘ma ym mherfedd nos fel chwyligwgan chwil.

Ia, nos Sadwrn. Topio fyny o’r noson o’r blaen o’n i, sy wastad yn beth peryg. Ond hynny fu a daeth hi’n ddiwadd nos a chafodd ambell un ohonom dacsi i Grangetown. Ro’n i’n benderfynol o gael cibab a hynny gawsom ni gyd, er nad ydw i’n cofio’n union lle. Ta waeth, y peth nesa i mi ei gofio ydi bod yn y stryd tu allan i’r siop efo fy nghibab yn ista ar lawr, fy nghefn at y wal.

Am ryw reswm, roedd ‘na foi o’r Eglwys Newydd yn Grangetown (ac roedd hyn yn y bore bach go iawn) efo’i gi bach hyll o’r enw Reggie. Fel y byddaf yn ei grybwyll yn ddigon aml, dwi’n caru cŵn. Pug oedd o dwi’n meddwl, ond ro’n i a fo fel ffrindiau gora, yntau’n cael mwythau ond, hefyd, gibab. Rŵan, ro’n i wedi mynnu a swnian ers cryn dipyn fy mod i isho cibab, ond y gwir plaen amdani ydi y ci, nid y fi, gafodd y rhan fwyaf helaeth ohono. Gan gynnwys y salad.

Ar ôl i’r ffatan fynd (a minnau weiddi “Ta ta Reggie!” arno) gofiais i ddim am y peth tan bnawn Sul. Mae’n troi arna i sut. Ro’n i’n meddwl bod fy llaw dde yn drewi ‘chydig. Mi oedd. O gi. O boer ci. Daeth y cyfan nôl. A bu bron i mi chwydu. Ond wnes i ddim, y Sul a aeth yn ei flaen, gan fflashbacs lu o nos Wener a nos Sadwrn yn blethwaith chwareus, direidus. Bydda i’n licio’n fawr mynd allan i chwarae ar y penwsos.

Hwyl efo Golwg360

Ddim y camgymeriad gorau i'w wneud!