Siopa 'Dolig

Fel arfer fydda i’n cwyno ac achwyn am y Nadolig. Dydi ‘leni fawr wahanol – mae masnacheiddio a materoleiddio’r ŵyl yn rhywbeth y dylai unrhyw un call ffieiddio arno. Hyd yn oed os nad ydych yn grefyddol, onid amser i’r teulu ddod ynghyd (i ffraeo a checru ar ei gilydd, dwi’m yn deud) ydyw a threulio amser ddi-hid â’r bobl sydd agosach atoch? Efallai mai fi sy’n or wrth-faterol am bethau felly.

Neu efallai ei bod hi i gyd am y presanta rŵan, wn i ddim. ‘Sgen i fawr o fynadd cael anrhegion Dolig achos, gan o bosibl swnio’n anniolchgar, dwi’n gwybod y bydda i’n gorfod smalio fy mod i’n falch o gael y rhan fwyaf ohonynt, cyn eu rhoi i lechu mewn rhyw anghysbell gornel o’r llofft a gobeithio byth eu gweld eto.

Rŵan, er i mi ddweud uchod fy mod yn ffieiddio ar fateroldeb ar y cyfan, dwi fel rheol yn hen fasdad cynnil efo arian; hynny ydi dwi’m yn licio gwario. Serch hynny, mae gwario ar bresanta yn rhywbeth dwi ddim yn meindio gwneud – mi fentraf ddweud fy mod yn cael llun o deimlad cynnes ynof o wario ar rywun arall heblaw amdanaf fy hun. Ar fy nheulu, o leiaf, i bawb arall mae gofyn i mi brynu hyd yn oed beint yn ddigon i ennyn tragwyddol gasineb.

Ac, eleni, yn ôl f’addewid, mae’r siopa Nadolig wedi’i wneud mewn da bryd. Rhywbeth bach i Dad, achos ddiolchiff mo hwnnw petawn i’n prynu Man Utd ei hun iddo. Rhywbeth bach i Nain ei sarhau, sef ei ffordd hi o ddweud diolch. Aiff yn anrheg fwyaf ystyriol i Mam – wedi’r cyfan, er gwaetha’r ffaith ei bod hi’n Saesnes boncyrs y mae ei meddwl yn aml blanedau i ffwrdd o’m un i, mae hi’n fam i mi ac yn haeddu mwy na alla’ i ei fforddio eniwe.

Yn eironig, aiff yr anrheg ddrutaf i’r chwaer. Mae’n eironig oherwydd, fel sydd wedi’i grybwyll ar y blog yn y gorffennol, nid yn unig ydi’r Hogyn a’i chwaer yn bobl debyg mewn unrhyw fath o ystyr, a maen nhw’n cecru fel nas gwelwyd. Yn aml iawn dydyn ni ddim hyd yn oed yn hoffi’n gilydd fawr ddim, ond rydyn ni’n ddi-ffael yn amddiffynnol o’n gilydd. Cyfuniad rhyfedd de? A’r unig adag o’r flwyddyn y cydnabyddir y ffaith ddibwys honno ydi’r Nadolig, efo anrheg ddrud gan ei brawd mawr.

A dyna’r agosaf dwi’n dod at bod yn ciwt.

Y Mesur Iaith a safbwynt gwahanol

Mater dathlu ydi pasio’r Mesur Iaith ddoe yn ein Cynulliad. Bydd i’r Gymraeg statws na chawsai, boed yn swyddogol ai peidio, ers canrifoedd unwaith eto ar ddechrau’r flwyddyn newydd. Rhaid llongyfarch Alun Ffred, a hefyd Blaid Cymru, am lywio’r mesur yn wyneb rhwystrau mawr dros gyfnod mor hir, a dal ati i’r diwedd. Mi aiff Guto Dafydd a Blogmenai i fwy o fanylder am y Mesur ei hun na wnaf i ... yn wir, os ydi lefel eich dealltwriaeth o ddeddfwriaeth mor boenus o isel â’m un i, mae’r Q&A hwn gan BBC Wales yn o handi!

Y pwynt ydi, mae’r Gymraeg bellach i bob pwrpas yn iaith swyddogol yng Nghymru, a ddylai rhoi gwên ar wyneb pawb a siarada’r Gymraeg heddiw.

Mae gen i ddau bwynt i’w wneud, heb fod yn rhy negyddol, er mae’n siŵr felly y’u cyflëir! Cyn mynd ymlaen, rhaid o waelod calon ddiolch i Gymdeithas yr Iaith am i ni gyrraedd y pwynt hwn. Heb ei hymgyrchu cyson am y nesaf peth i ddegawd, mae’n annhebygol y byddai gennym fesur mor gryf ; a hyd y gwelaf i, mae yn fesur cryf. Dwi’n poeni i ymateb cymharol lugoer y Gymdeithas (fy argraff i o’r ymateb yn sicr) at y Mesur wneud iddi swnio ychydig yn, sut y galla’ i ddweud, fel ei bod yn swnian er mwyn swnian - ac mae’n cyferbynnu’n llwyr ag ymateb Richard Wyn Jones ac Emyr Lewis, er enghraifft. Mae peryg i’r Gymdeithas gyfleu ei bod yn fudiad eithafol yn hyn o beth, a fyddai’n annheg iawn arni hi, a chydymffurfio â’r ddelwedd whingeing nashies.

Ac mae’n rhaid i mi ategu Guto Dafydd yn dweud bod yr ymosodiadau personol a wnaed ar Alun Ffred (neu jyst ‘Ffred’ yn ôl golwg360 am ryw reswm od ar y diawl) wedi suro pethau, ac na haeddodd hynny yn y lleiaf. Serch hynny, rhaid ategu bod dyled unwaith eto gan y Cymry Cymraeg i’r Gymdeithas, ac wrth gwrs Plaid Cymru.

Mae un peth arall, sydd yn boendod i mi’n bersonol, er wn i ddim a yw’n bryder a rennir gan eraill. Yn bersonol, a heb ddiystyru’r ymgyrch Deddf Iaith hirfaith, dwi bob amser wedi credu y dylid bod wedi ymgyrchu dros Ddeddf Eiddo yn lle. Fe wnâi honno, yn fy marn i, fyd o les i’r Gymraeg ar lawr gwlad. Mae diogelu’r ardaloedd prin sydd o hyd â mwyafrif Cymraeg yn bwysicach na statws yr iaith.

 chryn betruster, rhaid i mi ddweud na chaiff y Ddeddf Iaith unrhyw effaith ar y Gymraeg yn yr ystyr hanfodol hwn. Yn wir, o ‘swyddogoli’ cenedl y Cymry dros y degawd diwethaf, mae’r iaith ar lawr gwlad yng Nghymru benbaladr (ac eithrio Caerdydd) wedi chwalu ar raddfa fwy erchyll nag erioed o’r blaen, am amryw resymau. Fydd ffigurau Cyfrifiad 2011, i ni garedigion y Fro Gymraeg, yn siom dorcalonogol: ni fydd y Ddeddf Iaith yn effeithio dim ar y tueddiadau cymdeithasol ac ieithyddol sy’n difetha’r iaith, a hynny yn anad dim sydd ei angen ar y Gymraeg i sicrhau ei pharhad. Yn nwfn calonnau’r rhai a adwaen y Fro, mi dybiaf y cytunant, os yn amharod felly. Colli’r Fro yw colli Cymru, ac ni wnaeth yr un ddeddf iaith ronyn o wahaniaeth i ddirywiad yr iaith ymhlith pobl Cymru.

Iechyd da i’r Mesur Iaith a llwnc destun iddo; ond mae brwydr yr iaith, gwaetha’r modd, yn fyw ac iach o hyd yng Nghymru’r Gymraeg swyddogol. Cofiwch hynny.

Lawr y lôn

Seiclwyr. Dylen nhw gadw at y llwybrau seiclo, neu, yn well fyth, brynu car. Well gen i ladd eirth gwyn na mynd i’r lên nesa’.

Motobeiciwrs. Dyma chi ffycars y ffyrdd, dwi wedi cwyno amdanyn nhw o’r blaen ‘fyd, yn sbydu’n wyllt a neud lol. A ‘sdim gwaeth mewn traffig na’u gweld nhw’n pasio pawb drwy’r canol.

Pobol sy ddim yn dweud diolch. Pan fyddwch chi’n gadael rhywun i fynd o’ch blaen a dydyn nhw’m yn codi llaw. Dyna chi ddiawliaid. Ac mae ‘na rai pobl sy’n lot waeth am hyn na’r lleill, ond rhag ofn i’r cachu hitio’r ffan wna i’m dweud tan i mi weld chi'n pyb.

Carfanau. Absoliwt ffycars.

Fflagiau Lloegr. Dim ond yn digwydd bob tua dwy flynedd fel rheol ond mae ‘na rywbeth yn nwfn enaid y Cymry yn casáu hyn â chas pur. Ac mae hynny’n fy nghynnwys i. Y peth gwaethaf i’w weld ar ffyrdd Cymru sy’n berwi fy ngwaed a gwneud i mi sgrechian ‘blydi Saeson’ i mi’n hun.

Y Cyflymslo. Wyddoch chi, y bobl ‘na sy’n mynd yn arafach na chi, ond ddim yn ddigon araf i chi allu eu pasio nhw heb yrru’n beryg neu oryrru’n echrydus. Ambell waith dwi wedi gweddïo am daflegrau ar adegau fel hyn.

Pawb heblaw amdanaf i. Yn gryno, ‘lly.

Fela mai a fela fydd

Minnau a ddysgynnais nos Wener. Iawn, mi gyfrannodd alcohol at hyn ond i fod yn deg mi gyfrannodd y rhew ato hefyd. Dyma fi’n llithro am fy ôl a disgyn ben yn gyntaf ar y croncrid, heb na llaw na het i ysgafnhau’r trawiad. Wn i ddim am faint yr o’n i’n anymwybodol o’n ro’n i’n blydi oer yn deffro – o ystyried ei bod hi’n blydi oer eniwe dwi’m yn meddwl fy mod allan ohoni am ry hir, diolch byth. Fe’mh elpwyd gan anhysbys wron i godi. Ta waeth, mi gollais fy waled hefyd (ella na fo a’i gymrodd, wnim wir) so ta waeth gystal noson oedd hi, doedd hi ddim yn noson lwyddiannus.

Es i ddim am ddoctor, wrth gwrs – maen nhw’n fy ngweld i’n rhy aml, ond dwi yn teimlo fel brechdan, ychydig yn chwil, ac mae ‘mhen i’n brifo – ac mae gen i flas gwaed, ond ddim gwaed, yn fy ngheg. Rhyfedd, bryderus fyd.

Fel y gallwch ddychmygu felly, doedd gweddill y penwythnos byth am fod yn llawn gweithgarwch. I’r gwrthwyneb, pwdu am fy waled wnes i ... bwdish i ddim am fy mhen, fydda’n well gen i fod wedi cadw fy ngherdiau a tharo’n hun a llithro ddwywaith yn galetach.

Strach ydi colli cerdiau yn fwy na dim. Mae’n fwy o strach achos dim ond wythnos dwytha y cefais gerdyn banc newydd. A minnau’n fwy dwl na’r arfer, torri’r llall wnes i yn meddwl bod cerdyn arall a gyrhaeddodd yn cyfateb i’r cyfrif cyfredol, ond ro’n i’n rong ac wedi bod yn defnyddio cyfrif hollol wahanol ers ychydig wythnosau. Sy’n profi o leiaf waeth faint y sobraf neu a daraf fy mhen hyd poen, fydda i byth llawn llathen.

Da 'di Rwsia

Dwi ddim am wneud blog hirfaith am fethiant Lloegr i gynnal Cwpan y Byd yn 2018, ‘does gen i fawr o egni ar ôl gan mai dim ond newydd stopio chwerthin ydw i. Mi allwn baladurio yn dweud diolch byth oherwydd y byddai mwy o arian o Gymru yn cael ei arallgyfeirio gan fudiadau fel y Loteri ac ar ein colled y byddwn ni, heb sôn am orfod dioddef nid yn unig fflagiau o Loegr dros ein gwlad ond unrhyw ymwelwyr eto fyth yn meddwl mai rhan o Loegr ydym.

Argoel, ma gan y Saeson ma wyneb yn dweud mai nhw sy’n ein hariannu ni yn does? A tha waeth rhwng y Gemau Olympaidd a Cwpan Rygbi’r Byd maen nhw’n cael degawd da fel y mae hi.

Na, dwi am fod yn onast. Dwi’n falch na chafodd y Saeson Gwpan y Byd ffwl stop. Dim ots gen i am safon eu cais. Dim ots gen i am yr anfanteision ariannol y byddai Cymru’n ei dioddef am flynyddoedd. Saif un ffaith, dydi’r Saeson ddim yn cael Cwpan y Byd a diolch, diolch yn fawr i Dduw am hynny – byddai’r hunanfodlonrwydd yn ormod i unrhyw Gymro call ei oddef!

Pwy neu beth ydi'r Werin?

Mae ‘na un ddadl dwi wedi ei chael gyda ffrind ambell waith, a dydyn ni fawr o ffrindiau wrth gael y ddadl, am gysyniad y Werin. I mi, mae’r werin yn fyw ac iach ac iddi hithau “dydi’r werin ddim yn bodoli ddim mwy”. Beth am ddechrau gyda diffiniad GPC o’r gair ‘gwerin’?

Pobl, pobl gyffredin, pobl y wlad, gwŷr dan awdurdod; tyrfa, ciwed, mintai, haid, llu, lliaws, milwyr cyffredin byddin; cenedl

Rŵan, ein disgrifiadau ni o’r werin, boed hynny’n gyfredol neu’r werin fu. Iddi hi, rhywbeth amaethyddol ydi’r werin – i raddau helaeth pobl cefn gwlad, mae’n siŵr tyddynwyr a ffermwyr, a rhai sy’n ymwneud â diwylliant. Dwi wedi sôn am y werin ddiwylliedig o’r blaen. Yn bersonol, dwi’n meddwl yn gryf bod y werin ddiwylliedig yn rhywbeth sydd dal yn bodoli: ond dwi byth wedi cysylltu’r werin â chefn gwlad yn unig. Wedi’r cyfan, oni fu’r chwarelwyr a’r glowyr yn werin?

Argraff wahanol sydd gen i o’r werin. Y werin ydi’r Cymry Cymraeg cyffredin. I mi, mae iaith yn bwysig yn niffiniad y peth. Yn y dyddiau cyn i’r Saesneg drechu’r Gymraeg yng Nghymru helaeth nid oedd angen diffiniad ieithyddol, ond y dyddiau hyn dwi’n teimlo bod iaith yn rhan hanfodol o fod yn rhan o’r werin; dydi gwerin a di-Gymraeg ddim yn cyd-fynd. Y mae’r werin yn siarad Cymraeg.

Mae’r gair ‘cyffredin’ efallai’n broblem o ran fy niffiniad i achos mae’n awgrymu dosbarth. Ond eto mae'r cysyniad o ddosbarth yn fwy cyffredin i’r Saeson na’r Cymry fel rheol – i ni mae ‘na werinbobl a phobl fawr i bob pwrpas a dyna ddiwedd arni – os nad wyt yn un o’r bobl fawr rwyt yn un o’r werin. Er enghraifft, mi fuaswn yn ddigon parod i gynnwys athrawon neu feddygon neu, wrth gwrs, cyfieithwyr (pam lai!) yn rhan o’r werin er bod pres da yn perthyn i’r galwedigaethau hynny ... yn ganfyddedig o leiaf! O ran y werin, mae’r agwedd cyn bwysiced â’r dosbarthiadau Seisnig rydyn ni’n gyfarwydd â hwy heddiw.

Ond f’argraffiadau i ydi’r rheini. Un peth sy’n sicr yn fy meddwl i ydi bod y Werin yn bodoli. Mae’r diffiniad cenedl yn ôl GPC yn un ddiddorol. Dwi wedi dweud erioed bod y Cymry Cymraeg i bob pwrpas yn is-genedl, yn genedl oddi mewn cenedl, ac efallai bod hynny hefyd yn ddisgrifiad da ohoni.

Pwy sy’n iawn tybed?

Dyma'r bywyd i mi

A dyma fi'n cael diwrnod bach i ffwrdd. Dwi'n ista mewn yn rhynnu efo blanced drosof achos dwi'n ormod o fasdad cynnil i roi'r gwres ymlaen. Dwi wedi bwyta tiwb cyfan i Bringyls ac wedi gwylio tair awr o Judge Judy ar ITV2 a CBS.

Ac ma rhai pobol yn fy ngalw i'n gomon, wir!

Y Teulu Brenhinol a'r cenedlaetholwr

Ers i mi ysgrifennu at y Frenhines yn ysgol fach a gofyn iddi fod yn penpal i mi, sef yn hawdd iawn y peth mwyaf geeky i mi ei wneud erioed, mae gen i berthynas ryfedd â’r teulu brenhinol ... a nid oherwydd am na chytunodd. Dydw i ddim yn frenhinwr nac yn weriniaethwr o reddf. Petai Cymru’n rhydd mi a groesawn ailddyrchafiad y Tywysogion lawn cymaint â gweriniaeth Gymreig. Mae hyn oherwydd nad oes gen i wrthwynebiad egwyddorol at y syniad o deulu brenhinol ac mi allaf weld rhinweddau i’r fath system, yn ogystal â’i methiannau.

Mae’n rhyfedd i mi fod cymaint o’m cyd-genedlaetholwyr mor reddfol wrth-frenhinol i raddau. Ni fedraf mewn ffordd ddeall yr agwedd hon. Mae gen i wrthwynebiad at y teulu brenhinol mewn un ystyr yn unig: teulu brenhinol Lloegr ydyw. Dyna f’unig broblem, a dyna pam nad ydw i’n ei gydnabod; nid a berthyna i Gymru.

Wrth gwrs, mae’r teitl ‘Tywysog Cymru’ yn sarhad enfawr ar genedl y Cymry: er fel pob sarhad ac anfantais arall sydd arnom ein bai ni ydi hynny am beidio â bod yn ddigon aeddfed i reoli ein gwlad dros ein hunain. Ond serch hynny, mae’r teitl ei hun yn symbol o’n caethiwed a’n trechu. Mae’n wrthun i mi a dylai fod yn wrthyn i genedlaetholwyr ar sail eu cenedlaetholdeb – nid y syniad o ddarpar weriniaeth Brydeinig.

Fy ngwrthwynebiad yw hwn: ni ddylai Sais feddu ar y faith deitl. Mae p’un a ddylai rhywun o gwbl yn fater arall ond gall unrhyw un hanner call gytuno ar y ffaith os oes tywysog, dylai fod yn Gymro. Neu dywysoges yn Gymraes blah blah.

Ond y gwir ydi hyn: mae’r teulu brenhinol yn gwbl amherthnasol i genedlaetholwyr. Dylem ni ddim bod yn cwyno ein bod yn ei erbyn ar sail ‘rydyn ni’n genedlaetholwyr ac felly’n weriniaethwyr’ – sydd ddim o reidrwydd yr achos beth bynnag – ond yn hytrach ‘rydyn ni’n genedlaetholwyr’ atalnod llawn. Mae 'na rywbeth trendy leftie iawn am y sylw a roddir weithiau o'n tu. Annibyniaeth, nid gwerthiniaeth Brydeinig, ddylai fod nid yn unig un o’n nodau yn y maes hwn, ond ein hunig nod.

Yn y bôn, dylai cenedlaetholwyr Cymru dderbyn gan mai teulu brenhinol Lloegr ydyw, mai penderfyniad y Saeson ydyw p’un ai i’w gadw ai peidio. Dylen ni ddim gwastraffu’r un ronyn o’n hymdrech na’n sylw ar y ddadl gweriniaeth/brenhiniaeth eithr canolbwyntio ar annibyniaeth ein gwlad a pha system bynnag a ddaw’n ei sgîl. Fel y dywedais mewn post isod; diwedd Prydain, nid newid Prydain.