Y Galon Gymraeg

Dw i yn Rachub ar y funud, ond nid fy Rachub i mohoni. Mae’r plant i gyd yn siarad Saesneg, a’r dyfodol sydd eiddynt hwy. Mae ‘na fwy o Saeson yma. Saesneg a glywaf gan amlaf wrth clywed pobl yn cerdded yn ôl ar nos Sadwrn. Yn wir, dw i’m yn meddwl fod y Rachub a garaf bellach yn bodoli. Mae’r galon Gymraeg wedi cael ei rhwygo allan, dydi’r hen anian ddim yno. Hwyrach na fy mai i ydyw - yng Nghaerdydd ydw i bellach, dydw i ddim yn cyfrannu dim. Gwnaf, mi ddof yn ôl, ond dylai bodolaeth y Gymraeg yma ddim dibynnu arnaf i a fy nhebyg ddod yn ôl. Dyma’i haelwyd, ei chynefin. Dyma eiddo Cymru.

Mae holl helynt y Cymry yn fy atgoffa o fy hoff lyfr, The Lord of the Rings; efallai dyma pam fy mod yn ei hoffi cymaint. Rydym ni fel yr Elfiaid, i fras-ddyfynnu: “fighting the long defeat ... seeing many defeats and many fruitless victories”. Efallai mai trechiad hirhoedlog yw ffawd y Cymry, wn i ddim. Mae’n teimlo felly weithiau. Cilio yw sail ein holl hanes, a bellach rym ni wedi ei hymwasgu rhwng y llif Eingl-Americanaidd a’r Môr. Mae’r buddugoliaethau i gyd wedi bod yn ddiffrwyth. Addysg Gymraeg? Ni chreodd yr un gymuned Gymraeg ei hiaith. Deddf Iaith? Ni achubodd yr un.

Mi fyddaf yn aml yn poeni’n arw am y Gymraeg: mae’n rhaid mor annatod ohonof fel na fedrwn beidio. Mi fyddaf yn teimlo yn ar wahân weithiau yn hyn o beth, hyd yn oed ymysg fy hil fy hun. Mae llai na hanner y Cymry Cymraeg sy’n bodoli yn poeni am yr iaith o ddifri. Mae llai na hanner y rheini yn codi llais. Mae llai na hanner y rheini yn gweithredu.

Ydw, dw i’n anobeithiol weithiau. Ond dim ond y rheini sy’n anobeithio a all weld gwir obaith, debyg.

Ardaloedd Caerdydd

Meddwl oeddwn i rŵan am Gaerdydd fel pecyn. Mi rannaf fy meddyliau, os caniatewch i mi wneud. A minnau yma am bedair blynedd dw i’n adnabod y ddinas yn iawn erbyn hyn, ac mae gen i farn eithaf pendant arni. Mae bob rhanbarth yn wahanol; fel Dwyfor, Arfon a Meirion (gydag Arfon yn well o lawer na’r ddwy arall, fe’i cydnabyddir yn rhyngwladol, a hwythau ill dwy yn well na gweddill ardaloedd Cymru, canys mai Gwynedd ydynt, a Gwynedd sydd bur).

Mae Cathays yn troi arna’ i, i fod yn onest. Yma gormod ydw i - mae’n fy atgoffa o ddyddiau Senghennydd a thŷ rybish Wyeverne Road. Does ‘na ddim siopau, mae’r pybs yn eitha’ gwael ar y cyfan - mae’r holl le yn ffug. Gwelwch i’r Cathays iawn yn ystod yr haf, a dw i’m yn or-hoff o hwnnw chwaith.

Bydda i ddim yn gwybod am lefydd pell fel Llanisien a Threlái. Dw i ‘di pasio drwy Drelái unwaith ac mai’n afiach, ond prin fod unrhyw le yn waeth na Butetown. Hwn yw dymp gachu Caerdydd; yr union le i fod pe hoffech gael eich trywanu gyda’r nos. Dw i’n cadw i ffwrdd o Butetown, ond mae’r tlodi yno yn gwneud Bae Caerdydd yn fwy ymhongar fyth. Er, dw i’n hoff o’r Bae ar y cyfan: mae ‘na elfen Ewropeaidd yno, ac mae ‘na rhyw deimlad o falchder ei fod yn rhan o’r Gymru fodern ‘ma rydyn ni’n clywed cymaint amdani.

Nid af i Sblot yn aml, chwaith. Mae’n rhyw fersiwn lite o Butetown. Cyn symud i Gaerdydd roeddwn i’n arfer ystyried Sgubor Goch a Maesgeirchen yn ‘ryff’, ond cymharwch y pedwar ac mae cyfuniad Sblot a Bute yn edrych fel Sauron a Voldemort ddrws nesa’ i Jac-y-Jwc a Jini Mê.

Wyddwn i ddim llawer am Grangetown, fy man ddewis, ond mi wn fod Glan-yr-afon yn eitha’ sgeri i’w weld, a does gen i fyth rheswm i fynd i’r Mynydd Bychan, Rhiwbeina na’r Eglwys Newydd (dim bod hynny’n golled). Serch hyn, fy nghartref ysbrydol yng Nghaerdydd fydd wastad Y Rhath. Yma y treuliais ddyddiau difyr Russell Street a llawenydd y Tavistock; dw i’n meddwl mai dyma’r tro cyntaf i mi ddod i gysylltiad â’r Caerdydd go iawn, a rhywsut roeddwn i’n ei hoffi.

Mae’r Rhath mor amrywiol, mae gennych chi’r ochr gwerinol, Tavistock-aidd ond ewch fymryn i’r dwyrain a dewch o hyd i barciau bach delfrydol, annwyl wrth ymylon Cyncoed a llefydd eithaf dymunol. Ac mae’n gyfuniad o bob math, o bob hil a phob iaith (mi geir Cymraeg yn Y Rhath, wyddoch chi).

Ac wedyn mae Treganna. Af i ddim yno fyth, mae’n rhy ddrud, ond mae ‘na rhywbeth sydd wastad wedi apelio am y lle. Fydda i wastad yn y Mochyn Du adeg gêm, a chlywir Cymraeg yn Nhreganna yn fwy na’r unman arall. Mae’n rhyfedd sut bod hynny mor bwysig i ni Gymry Cymraeg.

Be dw i’n drio’i ddweud ydi; dw i’n licio Caerdydd, ond mae ‘na lefydd cachlyd ‘ma ‘fyd.

Mini-adventure...!

Heddiw, bydd yr antur (h.y. gwyriad) ym Mae Caerdydd yn dod i derfyn. Bydd yr hen fywyd ‘ma yn cymryd tro difyr wrth i mi anelu am Grangetown. Dydd Llun bydda i’n berchen ar dŷ. Am y Gogledd â mi heno, cyn dychwelyd ddydd Llun gydag wythnos haeddiannol i ffwrdd o’r gwaith, gyda Mam a Nain yn dyfod i Gaerdydd i’m helpu gyda gwneud y lle edrych yn iawn.

Dw i’m ‘di cael dim ond problemau yn y Bae, sy’n ychwanegu i’r ffaith fy mod i wirioneddol ddim yn gweddu’r lle. Dw i ‘di llwyddo troi y timer dŵr poeth i ffwrdd felly dw i’n gorfod gwneud hynny cyn fy mod isio cawod, ac mae’r popty’n gymhlethach na chroesair Japaneaidd. Dw i ‘di llwyddo toddi handlen y gril, a ddoe mi a’i defnyddiais ar gyfer coginio rhyw fân bryd o fwyd, cyn troi rownd pum munud wedyn a sylwi fod y popty wedi meddalu’r plastic oedd yn ei dal hefyd felly roedd rhaid i mi fynd am sglods yn lle.

Dydi sglods, neu têc-awês am hynny, o unrhyw safon ddim yn hawdd dod ar eu traws yng Nghaerdydd. Roedd un siop sglods da wrth ymyl Newport Road, a dw i ‘di dod o hyd i un yn Grangetown sydd efo naws Eidalaidd i’r lle. Hen le budur ydyw. Dw i’n licio siop sglods budur, mae’n arwydd, rhywsut, o sglodion da.

Dw i dal, dros gyfnod o bedair blynedd, heb ddod o hyd i Tsieinîs da, na Indian (têc-awê) o safon uchel iawn. Pe gwyddoch, rhowch wybod.

Megis y gwynt, mae têc-awê y Gogledd yn well na thêc-awê y De.

Dyfyniadau Annibynol 1#

"Dwi'm angen nawdd neb, gan gynnwys Haydn Glyn"

O'r diwedd!

Wel, mae hi ‘di bod yn un peth ar ôl y llall ers pythefnos. Dydd Llun mi fydda i yn Grangetown, yn bendant. O’r diwedd. Mae’r pwysau drosodd i mi; a chryn bwysau y bu hefyd. Dw i’n teimlo nad ydw i wedi gwneud dim ers pythefnos, ond dyna ni. Er hynny, ni fydd yn hawdd iawn denu pobl i ddod i’m gweld, yn enwedig os yn cystadlu efo rhywun fel Haydn; mi drechiff “Ti ffansi dod i’m fflat yn y Bae sy’n edrych dros y dŵr ac efo ensuite” “Ti ffansi dod i fy nhŷ yn Grangetown sydd efo catfflap” bob tro. Sy’n bechod, ond dw i’n edrych ymlaen yn aruthrol bellach.

Pedair blynedd yn ôl, pan ddechreuais flogio (efallai bod rhai ohonoch wedi dilyn fy mlog ers hynny ... dw i wedi) prin iawn y byddwn wedi dyfalu mai prynu tŷ yng Nghaerdydd fyddai fy hanes. Llwyr ddisgwyliais fod yn ôl yn y Gogledd – er nad ydw i’n amau mai dyna fy hanes hirdymor, os caf fyw am hynny amser. Disgwyliais fyth y byddwn yn cyfieithu. Athro oeddwn i am fod; ond fel sawl pheth arall yn fy mywyd profodd y ddelwedd feddyliol yn erchyll anghywir. Ond a yw rhywun yr hyn a ddisgwyliasant fyth?

Ia wir, tyfu pot ac yfed Skol. Dyna’r bywyd i mi. Dw i byth wedi trio Skol; dw i’m yn gofyn am lawer mewn bywyd a byth wedi bod isio aur y byd neu ryw ar gwch padlo. Rhyw mewn fflat yn y Bae yn edrych dros y dŵr, yn bendant, ond fe’m curwyd i’r nod hwnnw gan ffarmwr anhysbys blin o Sir Ddinbych. Bastad.

Y Frechdan Deimladol

Mae sawl ymadrodd gwych ym meddiant yr iaith Gymraeg; mae mynd dros ben llestri, oes pys a gwneud môr a mynydd o rywbeth yn enghreifftiau o’r rhain, ac yn rhai dw i’n eu defnyddio yn naturiol iawn. ‘Sdim gwell nac ymadroddion naturiol, ond mae un gwell sydd rywfaint yn fwy aneglur, sef;

“Dw i’n teimlo fatha brechdan”

Rŵan, does neb dw i’n eu hadnabod yn dweud hyn, a phan dw i wedi eu dweud maen nhw’n edrych arna’ i’n wirion, sy’n gwneud i mi feddwl fy mod wedi bathu’r ymadrodd neu rywbeth (dw i’n SIŴR dw i heb). Ond pa beth yw teimlo fel brechdan?

Teimlad ôl-hangover, dw i’n meddwl. Fe wyddoch yn iawn, pan nad oes bellach na chur pen na phoen bol, ond teimlad diegni, dwl, sydd fel arfer yn para tan ddydd Llun yn y gwaith ac yn cael ei waredu gyda’r nos wrth i chi gael cwsg da.

Dw i’m yn siŵr beth ydi teimlo fel brechdan dim ond y bydda’ i’n teimlo felly ar ddydd Llun. Oes rhywun arall?

Be DDIAWL..?!

Dyma ddirgelwch i chi. Dw i newydd cael galwad ffôn. Helo, dywedais innau. Hello, meddai hithau, this is the Westminster Agency.

Oeddwn i ar goll. You’ve left your bag here, your phonenumber is on this bag. Mi ofynnais iddi lle ddiawl mae’r Westminster Agency.

“Well, if you don’t know it’s obviously not yours,” ebe’r ast, cyn rhoi’r ffôn i lawr arnaf.

Felly mae ‘na fag yn Llundain efo fy rhif ffôn arno – er mai fi di’r unig berson sydd erioed wedi bod yn berchen ar y ffôn ‘ma!
Be sy’n digwydd?!

Blewfranllyd

Bastad ddinas, bitch o ddynas

Dw i’n ffycin drempyn. Dw i’m yn cael symud i’r ffycin tŷ tan o leiaf wythnos i ddydd Llun, felly dw i’n mynd adra penwythnos ‘ma, adra penwythnos nesaf a chael dydd Llun i ffwrdd wedyn. Mae’r ddynas, yr hen ast iddi, wedi dweud na chaf i symud nes bod popeth mae hi eisiau allan – sef bwrdd, cadeiriau ac un gwely sengl – a hithau’n gwybod ers fis fy mod isio symud i mewn dechrau’r mis.

Dw i am y Gogledd am saib o’r hen ddinas ‘ma.

Lliwiau haf y Blewfran