Y Cymro Cymraeg

Mae ‘na ddadl yn berwi ar Faes E am sylwadau rhyw bitw o ddarpar-gynghorydd Llafur yn Grangetown am yr iaith Gymraeg a pha mor amherthnasol ydyw. Dw i’n ffeindio hynny’n rhyfedd, achos dim ond deufis ydw i’n Grangetown ers a galla’ i ddim mynd i’r unman heb weld car efo sticer Cymdeithas yr Iaith neu Y Byd arno, neu, yn wir, clywed Cymraeg o ryw fath.

Felly rydym ni’n amherthnasol iddo. Digon teg. Ond alla’ i ddim helpu ond meddwl pa mor amherthnasol ydyw’r di-Gymraeg i nifer o Gymry Cymraeg. Mae’r cydsyniad o “Gymro di-Gymraeg” yn un estron yn y rhan fwyaf o’r Fro Gymraeg, mae’n deg dweud, mae’r sefyllfa’n ddu a gwyn – os wyt ti’n siarad Saesneg, ti’n Sais; a Chymraeg i Gymro.

Roeddwn i’n arfer meddu ar yr agwedd honno. Ers symud i Gaerdydd, dydw i ddim. Gwyddwn fod y Cymry fan hyn cystal Cymry â’r rhai Cymraeg eu hiaith (a digon ar y ddau ochr sydd ddim ffit i gerdded ar dir Cymru, yn fy marn onest i), ond ni allaf wadu bod byw mewn dinas Saesneg ei hiaith wedi gwneud i mi sylwi, neu deimlo, efallai, fy mod yn wahanol iawn i’m cyd-wladwyr di-Gymraeg.

Dw i’m dim ond yn siarad Cymraeg tua 95% o’r amser. Mi fyddaf yn gwrando ar fiwsig Cymraeg, Radio Cymru, gwylio S4C weithiau (och a gwae!) – byddai’n well gen i fynd i Sesiwn Fawr neu Pesda Roc neu Faes B na rhyw gig mawr budur. Mi fyddaf yn mwynhau Eisteddfod, er nad ydw i’n mynd yn aml. CDs Cymraeg y byddaf i’n eu prynu fel rheol.

Yn gryno, rydw i fel Cymro Cymraeg cryn dipyn yn wahanol i Gymry di-Gymraeg. Ac er mi bwysleisiaf nad barnu eu Cymreictod hwy ydw i, ac er yr uchod, mae fy Nghymreictod yn deillio o’r ffaith fy mod i’n medru siarad Cymraeg, ac mae popeth arall sy’n rhan o’m Cymreictod yn deillio o’r hedyn hwnnw.

Dw i’n gwybod ein bod ni yng Nghymru yn ceisio creu cenedl unedig y dyddiau hyn, ond does pwynt gwadu bod o hyd gwahaniaeth mawr rhwng y Cymry Cymraeg a’r di-Gymraeg. Ac o ystyried yr uchod, faint sydd gennyf i, mewn difri, yn gyffredin â hwy?