Blynyddoedd newydd a fu'n fras

Dyna ni, un arall ar ben! Wel, bron. Wn i ddim pa gynllun sydd gennyf mewn difri, cofiwch. Cofiaf flynyddoedd yn ôl ddeffro i’r flwyddyn newydd yn sied Jarrod ym Maes Coetmor. Os cofiaf, nid blwyddyn ragorol mo honno, achos mae dechrau’r flwyddyn yn sail i weddill y flwyddyn.

Dwi wedi treulio’r flwyddyn newydd yn Llanrwst efo’r Dwd ac yn Nhŷ Isaf ers hynny.

Ddwy flynedd yn ôl 2006/07, ro’n i’n Clwb Ifor Bach lle’r oedd y cowntdown yn shait a neb yn gwybod pryd ddechreuodd yn flwyddyn ar ôl y llall. P’un bynnag mi ffraeodd y Rhys a’r Sion a’m gadael innau i fod, lwcus bod Helen yno neu ben fy hun y byddwn. Y flwyddyn wedyn ro’n i’n y Cayo Arms a bu i mi chwydu – a choeliwch chi fi dwi wedi chwydu lot eleni. Mynd yn hen a methu handlo’r êl ydi hynny, fetia i.

Ta waeth, gwaeth i mi fod yn sifil, o be mae hi werth, a dymuno blwyddyn newydd dda i chi gyd. Efo’r wasgfa economaidd am ddwysau bydd hi’n flwyddyn gachu yn 2009, cewch weled, ond gwnewch y gorau ohoni, myn diân.

Y Cyri

Dydyn ni ddim yn deulu o gyrïwyr cogyddol, neu fel arall teulu o bobl sy’n coginio cyris. Ond mae tro ar fyd wedi dyfod wrth i mi gael llyfr o’r enw The Curry Bible i Dolig, ac mi wnes gyri echddoe.

Dwi bob amser wedi bod isio gallu gwneud cyri. Un o’r pethau eleni sydd wedi fy ngwylltio eleni ydi’r rhaglenni Indian Cuisine / Chinese Cuisine made easy achos bolocs ydi hynny. Mae’r cyflwynwragedd yn gwneud popeth posibl i wneud y seigiau mor gymhleth â phosibl a gwneud i chi deimlo’n stiwpid nad ydych chi’n dallt. Tai’m i’w dallt nhw, beth bynnag.

Wel, ffwcia nhw, me’ fi, mi wnaf fy nghyri fy hun. Wedi’r cyfan, rhaid cael gwared â’r holl dwrci rhywsut, a fydda fo fawr o hwyl taswn i’n gwybod sut yn union mae gwneud cyri. Digon bodlon oeddwn i luchio twrci, garlleg, nionyn, puprau, tomatos, turmeric, clofau, paprika a chillis i mewn i sosban i weld pa erchyllbeth y rhoddir genedigaeth iddo yn y pair anfad.

Canmol wnaeth pawb, heblaw amdanaf i. Doedd o ddim digon sbeisllyd i’m chwaeth personol, a dwi wedi nodi ambell waith nad ydw i’n licio pobl sy’n cael cyris sy ddim efo sbeis, fel korma – mae o fatha cael vegiburger, sef byrgyr ond dydi o ddim yn fyrgyr go iawn (ffwc ots gen i be udith neb).

Felly dyna gaiff fod yn adduned gyntaf y flwyddyn newydd: neud cyri weithiau; a pha beth bynnag a ddigwydd o leiaf fydda i dal yn gogydd gwell na Nain. Dydi’r ddynas ‘na jyst ddim yn gogyddes.

Dymuniadau Syml

Sumai bawb. Dwi ddim am fod yn ginci a dweud y gobeithiaf y y bydd Sion Corn yn dŵad yn eich simdde na wneud rhagor o gwyno tan ar ôl y Nadolig. Dwi wedi bod yn sâl ers cael fy sbeicio nos Wener (ddim yn siŵr pwy fyddai isio fy sbeicio i fod yn hollol onest, ond chwaeth da sydd ganddynt, afraid dweud).

Na, ni chwynaf am dwrcwns sych a charolau cachu y tro hwn: heddiw dwi am ei chadw’n syml a dymuno ‘Dolig Llawen i chi gyd. Os tynna i gracer a rhoi stwffin i dwrci, bydd hi’n Ddolig gwerth chweil, dwi ddim yn amau!

Arglwydd mawr, de ...

Hyd yn oed mwy o dystiolaeth y bydd Plaid Cymru yn torri ei haddewid parthed refferendwm.

Y peth sy'n synnu fi ydi dwi ddim yn siwr a ydi'r Blaid yn sylwi cymaint o bleidleisiau traddodiadol y mae'n mynd i'w colli, yn sicr ar dystiolaeth y 18 mis cyntaf mewn llywodraeth. A fydd hi ddim yn fwy nag y mae'n ei haeddu.

Gan ddweud hynny, dwi'n weddol sicr nad ydi Dafydd Êl yn gynrychioliadol o aelodau'r Blaid, er wn i ddim mwyach. Mae'n edrych yn debycach fod aelodau cyffredin y Blaid yn ddigon parod i eistedd nôl a gwneud dim beth bynnag. Mae gen i ofn mai cic yn din sydd ei hangen ar Blaid Cymru - pa farn bynnag sydd gennyf arni ar hyn o bryd byddai'n niweidiol i genedlaetholdeb pe deuai'r gic honno yn 2011.

Ac os na ddaw, dydi dyfodol Cymru fawr ddim i edrych ymlaen ato.

Hajeliwia - ia, rhywun arall yn sôn amdano - mae'n ddiflas erbyn hyn dydi?

Ymddengys bod pawb arall yn y rhithfro yn mynd ati i gontio’r gân Hallejuah. Dwi’n meddwl felly y mae ei sillafu, wn i ddim mewn difri – mae gen i Saesneg da ond bydda i wastad yn dewis defnyddio Saesneg gwael, yn enwedig ar lafar, mae ‘na llawer mwy o hwyl i’w gael, ac mi fyddaf rhywsut yn teimlo’n lanach.

Ta waeth am hynny dydw i ddim yn gwybod dim byd am y fersiynau. Nid person sy’n dallt ei fiwsig ydw i: yn benodol cerddoriaeth Saesneg. Dwi’n gwybod bod hynny’n swnio fel fi’n bod yn bedantaidd, ond dwi jyst ddim yn ei dilyn – nid fy mod i fawr well efo cerddoriaeth Gymraeg, ond byddwn i’n cael trafferth enwi band modern. Nid yn anaml y mae pobl yn ceisio atal chwerthin pan fydda i’n dweud fy mod i’n licio cân fodern boblogaidd yn Saesneg. Os mynegaf ddarn o wybodaeth am gerddoriaeth Saesneg, mae’r syndod yn yr ystafell yn weddol ryfeddol.

Ro’n i’n arfer dweud fy mod i’n licio’r Black Eyed Peas, ond i fod yn onest un gân o’n i’n ei licio ganddyn nhw, ac fel rhywun sy’n gwybod y geiriau i ddegau o ganeuon Dafydd Iwan ac yn berchen ar bob CD gan Celt, teg dweud nad ydw i’n siwtio licio’r Black Eyed Peas.

Ond y gwir ydi wn i ddim am gerddoriaeth Saesneg ers tua degawd. Fe wnes i brynu CD Elvis wythnosau’n ôl; sy ddim yn gerddoriaeth fodern a bu i mi ond ei brynu achos ei fod yn ddwy bunt. Catatonia fydda’r peth Saesneg diwethaf i mi ei brynu cyn hynny. Mi fydda i’n lawrlwytho caneuon o bryd i’w gilydd – mae’r diweddaraf o’r casgliad hwnnw’n flynyddoedd o oed erbyn hyn.

Yn fwy na hynny dwi’n casáu bob mathia o fiwsig: pop, rap, hip hop (dwi methu hyd yn oed dweud ‘hip hop’ heb edrych fel mong) ac unrhyw beth gan Coldplay. Mae’n typical bod un o’r unig fandiau Saesneg dwi’n gyfarwydd efo fo yn un sy’n gas gen i. Wn i ddim amdanoch chi, ond fydd rhywbeth atgas yn dwyn fy sylw yn llawer mwy na rwbath da. Phrioda i fyth, debyg, oni phriodaf Ellen. Dywed hi y bydden ni’n “cael hwyl” pe priodem. Mynnaf beidio â chytuno.

Na, does neb yn y byd yn gwybod llai am fiwsig Saesneg modern na fi. Wn i ddim a ydi hynny’n nod balchder neu’n fy ngwneud i’n sado. Udwn ni sado balch, dydw i ddim isio ffraeo heddiw.

Edrych Ymlaen (ddim yn siwr pam)

Un peth am y Nadolig sydd wirioneddol yn gwneud i’m calon wenu ydi meddwl am fod adra am ychydig ddyddiau. Dydi hi ddim bob tro’n bosibl ei gwneud pan fydd rhywun yn gweithio. Y llynedd bu bron iddo dorri ‘nghalon y bu’n rhaid i mi deithio i lawr ar ddiwrnod San Steffan yn syth ar ôl cael ein cinio San Steffan yn nhŷ Nain, gan y bûm yn gweithio’r diwrnod wedyn.

Nid felly eleni. Dwi wedi bod yn gyndyn i ddefnyddio fy ngwyliau drwy’r flwyddyn ac mi fyddaf yn cael gwyliau drwy gydol wythnos nesaf y tro hwn. Mae gen i barti gwaith nos Wener, lle byddaf yn weddol gall am unwaith gan fy mod yn gyrru i fyny ddydd Sadwrn.

Yr hyn sy’n ofid i mi ydi bod yr wythnos hon yn gythreulig o araf. Onid ydych chi’n teimlo’r un fath pan fyddwch yn edrych ymlaen at rywbeth? Llusgo mae’r amser bryd hynny yn waeth nag LCO Iaith.

Gan ddweud fy mod yn edrych ymlaen, rhaid dweud y gwn y bydd y dydd mynd rhagddo fel arfer: codi’n fora, agor presanta, trio gwneud iddyn nhw fy niddori tan amser cinio (sy ddim yn hawdd), mwynhau cinio Dolig efo Nain a Grandad yn cymryd pot-shots at ei gilydd, cysgu’n pnawn achos fyddai mor hyngover o noswyl Nadolig, a wedyn bymio o gwmpas yn chwilio am rwbath i edrych arno ar y teli.
Dydi o’m cystal hwyl â hynny, i fod yn onest.

Colli Hanner Diwrnod

Mi fydd rhywun yn ddig iawn pan fyddo wedi colli hanner y diwrnod yn cysgu oherwydd diod a’r hanner arall i ben mawr. Un felly fu’r Sadwrn i mi – ddeffrois i ddim tan ar ôl un o’r gloch y pnawn, a phrin y gallais godi am hanner awr go dda ar ôl deffro.

Fydda i’n licio trefn efo deffro a byth yn deffro’n hwyr erbyn hyn. Bai gweithio ydi hynny. Be ydi’r dywediad Saesneg ‘na?

Early to bed, early to rise,
makes a man healthy, wealthy and wise.

Dwi ‘di deud erioed bod y Saeson wastad yn siarad bolycs ac mae’r uchod yn dystiolaeth o hynny. Fydda i’n codi’n fore ac yn cysgu’n weddol fuan erbyn hyn, ac er fy noethineb tragwyddol dwi ddim yn gyfoethog ac yn bell o fod yn iach. I fod yn onest, ‘sneb fawr salach na fi.

Ta waeth am hynny, ddilynais i mo’r cyngor uchod ddydd Sadwrn. Stryffaglais lawr y grisiau yn fy nresin gown wrth i’r muriau gylchdroi o’m hamgylch. O flaen y teledu, yn gwylio pethau nad oeddwn isio’u gwylio, yr oeddwn nes mentro i’r Gourmet Chinese achos ro’n i’n llwglyd erbyn hynny.

Mae dau Chinese yn agos i’m cartref. Yr ail yw Victory, sy’n ofnadwy o le budur a dydi’r hen ddyn, hynod annifyr, sy’n gweithio yno ddim yn fy nallt i’n siarad a dydw i ddim yn ei ddallt o chwaith. Gwna hyn ein cyfathrebu’n anodd. Mae gan y Gourmet Chinese enw twyllodrus, fel sydd gan bob têc-awê Chinese os meddyliwch chi am y peth am eiliad, ac mae’n agos iawn, ac ar ôl cyrraedd adref ohono do’n i methu bwyta dim, a theimlais yn sâl drachefn wrth ddod ar draws cymal cnoillyd yn fy mhorc.

Y broblem fawr gyda chodi’n hwyr ydi bod cloc y corff yn mynd yn wallgof, ac ro’n i fyny tan tua thri yn gwylio ffilmiau gachu (y gwnes eu mwynhau’n fawr).Ydi wir, mae ‘mywyd i’n wyllt weithiau.

Y Ffein a'r Gôt Ddrud

Felly mi ges anrheg i Mam neithiwr ac yn falch iawn efo hi. Dydw i ddim yn licio’r holl lol Nadoligaidd sydd yn bla yng Nghaerdydd o gwbl, a gwn fy mod i’n cwyno am hyn flwyddyn ar ôl blwyddyn ond mae materoldeb Dolig wirioneddol yn fy ngwylltio, os nad yn fy nigalonni. I fod yn onest, dwi’n ei ffendio fo ychydig yn afiach; yn lle gwario cymaint ar addurniadau oni fyddai’r well rhoi’r pres i elusen neu rywbeth? Ond, ta waeth, tai’m i bregethu am hyn.

Ond dwi fy hun yn euog o fateroldeb am unwaith. Ro’n i’n benderfynol o brynu côt neithiwr yn y siopa hwyrnos yng Nghaerdydd; daeth y Dwd i’m helpu yn hyn o beth. Mi welais y gôt berffaith yn Topman, nad yw’n siop dwi’n mentro iddi’n aml (os o gwbl). Canpunt. Dwi byth wedi gwario dros £30 ar ddilledyn o’r blaen, ond penderfynais, a hithau’n Ddolig, y gallwn gyfiawnhau gwario’r ffasiwn arian fel anrheg i mi fy hun.

Digon teg ‘fyd, meddwn i, er bod y gôt honno’n costio bron dwbl beth ydw i wedi ei wario ar anrhegion i bawb arall eleni.

Ond roedd ‘na sioc yn fy wynebu. O gyrraedd Cathays, lle’r oedd fy nghar wedi’i barcio. Roedd ‘na ddirwy yn fy nisgwyl (sylwais mo hyn nes cyrraedd adref). Wel ro’n i’n gandryll. Dwi’m yn licio’r moch a dwi’m yn licio wardeiniaid traffig (pwy sydd?) ac mae cael ffein parcio cyn y Nadolig yn gont o beth.

Do’n i heb gael dim i de, wrth gwrs. Dydi fy nghorff na fy meddwl yn gweithio’n iawn ar ôl tua 7 os nad ydw i wedi bwyta, felly mi agorais ychydig o Skol a phwdu yng nghwmni Pawb a’i Farn.

Dyn ffidil rhyfedd

Ma hyn yn od.

726 o flynyddoedd, ac yn cyfri

726 o flynyddoedd yn ôl i heddiw cafodd Llywelyn ein Llyw Olaf ei ladd yng Nghilmeri.
726 o flynyddoedd yn ôl collodd Cymru ei rhyddid am y tro olaf.

A oes unrhyw wlad arall yn y bydd sydd wedi disgwyl cyhyd am ei hannibynniaeth?
A oes unrhyw wlad arall yn y byd efo cyn lleied o ots?

Yr Asesiad Blynyddol

Tua’r adeg hon bob blwyddyn mi fyddaf yn dueddol o ddweud “Tua’r adeg hon bob blwyddyn byddaf yn asesu’r flwyddyn a fu”, ac mae’n rhaid i mi ddweud, tua’r adeg hon bob blwyddyn byddaf yn asesu’r flwyddyn a fu. Roedd 2006 yn rybish a 2007 yn dda, felly roedd ‘na flwyddyn gachu arall ar y ffordd (pethau fel hyn yn cylchdroi, dachi’n gweld – gwn hyn fel darpar Babydd ... na, ddim rili).

Fodd bynnag, bu 2008 yn flwyddyn dda i mi ar y cyfan (sy’n golygu y bydd 2009 yn ddifrifol, mae rhywun yn bownd o farw neu mi gollaf gaill neu fy nhŷ neu mi gaf bartneriaeth sifil yn feddw gyda rhywun erchyll fel Gary Owen – dydi Gary Owen ddim yn erchyll wrth gwrs ond dwi ddim isio mynd i’r gwely bob nos efo fo’n dweud “Da bo” a rhoi winc i mi y tu ôl i’w goatee).

Chwaraeon a gwleidyddiaeth sydd bob amser yn difethaf neu’n coroni blwyddyn i mi. Alla i ddim cyfleu mor smyg ydw i o weld Man Utd yn cuo’r bencampwriaeth a Chynghrair y Pencampwyr, a Chymru’n ennill Camp Lawn – a gweld y Saeson yn aflwyddo, bonws gwych – ond afraid dweud ar y meysydd chwaraeon fu’n flwyddyn dda o ran hynny. Gan ddweud hynny, roedd gweld Prydain yn gwneud yn dda yn y Gemau Olympaidd yn eithaf torri fy nghalon, ac roedd Yr Eidal yn warthus yn Ewro 2008. Ond ar y cyfan, da bu.

O ran gwleidyddiaeth, gyfeillion, wel, dwi wedi fy nadrithio’n gyfan gwbl oddi wrthi. Pwy blaid sydd i ddyn sy’n ormod o genedlaetholwr i bleidleisio dros Blaid Cymru (sef unrhyw un sy’n fwy o wladgarwr Cymreig na Harri’r VIII erbyn hyn)? Flwyddyn yn ôl ysgrifennais yn fy nyddiadur mai gwell oedd Plaid mewn llywodraeth na ddim o gwbl. Doeddwn i ddim yn disgwyl chwerwder y siom a ddilynai’r datganiad hwnnw.

Na, eleni dwi ‘di rhoi’r gorau i wleidyddiaeth, ac unrhyw obaith y gwelaf golofnau f’egwyddorion yn cael eu cyflawni byth: rhyddid, Cymru ymhlith y cenhedloedd, gwir ddyfodol i’r iaith - bu farw’r cyfan i mi, darn wrth ddarn, yn 2008. Credwch chi fi, mae hynny’n bilsen o’r math chwerwaf i rywun mor ifanc sydd â’i gredoau wrth wraidd ei fod.

Ond ew, rhwng ‘Steddfod Caerdydd ac Amsterdam ac ambell i noson dwi ddim yn cofio a’r teithiau i’r Gogledd, dwi ‘di cael stoncar o flwyddyn mewn difri. Ond eto, mae parhau i weld eraill o’m cwmpas, a fi fy hun, yn dechrau bod yn oedolion go iawn yn dod â theimladau cymysglyd iawn, sy’n gadarnhaol yn bennaf. Dwi ‘di sylwi: fedr oedolion fod yn wirion a chael hwyl hefyd, jyst ein bod ni’n edrych ychydig yn sad yn gwneud.

A dwi fy hun yn teimlo’n rhydd iawn erbyn hyn, a bodlon. Wyddoch chi, roedd yn rhyfedd ond ychydig nôl darllen fy hen ddyddiadur a gweld cymaint o daith a fu’r blynyddoedd diwethaf i mi yng Nghaerdydd a chynt. Ar nodyn seriws, yn bennaf oherwydd dwi’n licio’r gair ‘seriws’, allwn i ddim fod isio gwell fywyd fel ag y mae, a dwi’n ddiolchgar iawn am hynny. Os parhaiff pethau fel ag y maent, dwi wir yn meddwl fy mod i’n unigolyn ffodus iawn.

Ffycin hel dwi’n swnio’n gê pan dwi’n trio bod yn seriws.

Penbleth yr Anrhegion

Un o orchwylion llymaf y flwyddyn, yn benodol i ni hogia, ydi prynu anrhegion Dolig. Sôn am strach am ddim byd. Byddwn i’n ddigon bodlon cael ddim byd i Dolig, ond yn anffodus bydd pawb arall yn disgwyl cael rhywbeth felly mae’n rhaid i mi wneud ryw fath o ymdrech lipa.

Fe ŵyr genod fod hogia’n warthus am brynu anrhegion, a rhwng rŵan a’r diwrnod cyn y Nadolig bydda i’n petruso. Dydi o ddim fel bod gen i fawr i’w brynu yn y lle cyntaf.

Dwi wedi sortio Nain allan bron. Fydda i’n prynu hunangofiant Trebor Edwards iddi ar ôl iddi awgrymu’n gryf y byddai’n ei ddarllen. Gwnaiff mo’r ffasiwn beth, ond hi ddywedodd, felly hi a gaiff.

Dwi dan gyfarwyddiadau gan Mam i brynu sbicars iPod pinc i’m chwaer. Doedd Woolworths ddim yn eu gwerthu, na Comet. Yn ôl y sôn mae gwahanol fathau o bethau iPod y gallwch eu prynu. Fel un a anwyd hanner can mlynedd yn rhy hwyr, ac sydd ‘ddim yn gweld pwynt iPods’ (hunan-ddyfyniad), nac yn dallt y gwahaniaethau sydd rhwng pethau o’r fath, fydda i’n strachu ar yr anrheg hon.

Dydi ‘Nhad ddim yn cael dim byd eleni. Cafodd CD Queen y llynedd. Mi gwynodd fy mod wedi prynu anrheg iddo’n y lle cyntaf, peidio â gwrando arno (er iddo honni iddo wneud) a bellach mae o yng nghefn fy nghar i, yn wrthodedig a phrudd ac mae’r cês wedi disgyn i ffwrdd.

Mam ydi’r broblem. Wel, mae Mam yn eithaf problem beth bynnag, ond wn i ddim beth ar wyneb y ddaear beth i’w gael iddi i’r Dolig. Dwi ddim yn cofio be brynais y llynedd ond cofiaf iddi chwerthin arna i. Ryw siocledi drud a wnaiff y tro. Wedi’r cyfan, mae mamau’n hoffi siocled, ac mae Mam yn byw oddi ar siocled, bisgedi a chaws.

A dweud y gwir dwi’n meddwl mai siocledi y bu i mi brynu iddi y llynedd. Ond wedi arfer â chwerthin dirmygus Mam am y pethau a wnaf (‘oh that boy’) caiff hynny eto wrth i mi stwffio’n hun efo sosijys wedi’u lapio mewn bacwn.*

Ni phrynaf i neb arall. Gawn nhw fynd i ffwcio.

* Pam ar wyneb y ddaear bod y rhain mor flasus? A pham ar wyneb y ddaear nad ydyn ni’n eu cael ond am y Nadolig? Sôn am folycs.

Dychwelaf

Mae’n ddrwg gennyf, i raddau gweddol isel, nad wyf wedi blogio ers cyhyd. Dwi wedi bod yn sâl ac adref yn tagu a thisian a drewi am y rhan helaethaf o wythnos. Ffliw.

Wedi’r cyfan, dyn ydw i, a dydi dynion methu â dygymod â ffliw nac annwyd. Wrth gwrs, ‘does gen i neb i roi sympathi i mi, er i’r fferyllydd ddweud mai cadw’n hydradol a chael sympathi fyddai prif gynhwysion fy ngwelliant. Gan ddweud hynny, pan fydda i’n sâl go iawn mae’n well gen i fod pawb yn cadw’n glir ohona i, nid rhag ofn i mi drosglwyddo’r salwch (prin yw’r pethau a fyddai’n rhoi mwy o bleser i mi mewn gwirionedd) ond mae sympathi yn gwneud i mi deimlo’n sâl pan fydda i’n ‘sâl’ (yn hytrach na ‘wedi brifo’n gorfforol’ pan fyddaf yn hoff o sympathi).

Fodd bynnag dwi’n dod at fy hun unwaith yn rhagor, nad yw o reidrwydd yn beth da ond ta waeth. Erbyn hyn, dwi’n edrych ymlaen at fynd adra dros y Dolig. Mae’n llai na mis ers i mi fod yn Nyffryn Ogwen ond byddaf yn mynd nôl yn weddol aml erbyn hyn. Byddaf, mi fyddaf yn methu Dyffryn Ogwen yn y gaeaf – rhaid fy mod i’n licio’r lle myn diân.

Santes Bibiana - fy hoff ffrind newydd

Teg dweud ar ôl fy anturiaethau'r penwythnos hwn mae’n hen bryd i mi dderbyn na fyddaf Babydd byth. Mae Pabyddion yn gweddïo i seintiau, fel y gwyddoch os ydych chi’n deall y pethau hyn. Anglicanaidd ydw i. Un peth da am fod yn Eglwys Lloegr ydi ‘sdim angen i ni fynd i’r eglwys mewn difrif - wel, ‘sneb arall yn, a fydda i’n dilyn y crowd pan gwyd yr angen.

Ond saint y diwrnod i chi heddiw ydi un hynod, hynod addas imi. Diwrnod Santes Bibiana ydi’r 2il o Ragfyr (yn ogystal â bod yn ben-blwydd i Kinch a Britney Spears ac yn Ddiwrnod Cenedlaethol Laos – ni fyddaf yn dathlu’r un, wrth gwrs), ac ar hap y des ar ei thraws. Dyma, heb os nac oni bai, y santes i mi.

Hi yw santes lleygwyr benywaidd, salwch meddwl, epilepsi a dioddefwyr artaith. Allwch chi ddim dadlau ei fod yn gyfuniad diddorol. Ond mae ‘na ddau beth arall y mae hi’n nawddsantes arnynt. Yn gyntaf, y cur pen.

Onid yw’n eironig fod gennyf gur yn pen heddiw? Na? O wel.

Ond yn fwy at fy nant, Santes Bibiana yw nawddsantes y pen mawr. Onid yw’r Pabyddion yn meddwl am bopeth? Fyddech chi’n meddwl mewn difrif y dylai rywun ddioddef oherwydd gwenwyno eu corff a chwydu mewn sincs Anti Betty (stori hir, nid adroddaf), ond na. Pan fyddo’r bore Sadwrn, Sul, neu’r Llun yn aml (dwi’n ddigon hen i ddioddef o’r pen mawr deuddydd erbyn hyn) yn unig a phoenus a sâl, bydd Santes Bibiana yno yn edrych drosof i.

A chwara teg iddi ‘fyd, ‘rhen goes.*

*Ydi rhywun yn cael cyfeirio at seintiau fel ‘yr hen goes’ neu ydi hynny’n sacrilijiys / anaddas?

Ffat Boi

Pwy fyddai’n meddwl? Ar ôl i mi golli’r stôn ym mis Ebrill, dwi wedi rhoi hanner stôn ymlaen dros y tair wythnos diwethaf ‘ma. Wedi llwyddo i gadw fy mhwysau i lawr i lefel barchus (ac, wrth gwrs, deniadol) dwi’n mynd yn dew drachefn.

Yn wir, efo fy ngwallt tenau a’m diffyg eillio’r wythnos hon dwi’n hawdd yn edrych yn ddeg ar hugain oed ar hyn o bryd.

Gan ddweud hynny, dwi ddim yn un o’r ffycars tew ‘ma sy’n dweud eu bod yn chocaholics jyst er mwyn cael bwyta lot o siocled a pheidio â theimlo’n euog am y peth, ond mae gen i wendidau enbyd ym myd bwyd.

Y gwaethaf o’r rhain ydi creision halen a finag. Gyda chymaint o gynigion o’m cwmpas efo’r rhain, fel paced o 6 am bunt, prin y galla i ddweud na. Yn waeth na hynny mae’n ddigon hawdd i mi fwyta’r chwe phaced (lyfio dweud ‘phaced’) mewn un noson o flaen y teledu.

Yr ail wendid ydi caws. Nid yn anaml y cyfunaf gaws â chreision. Babybells, tostwys (y gair dwi wedi ei fathu am ‘toastie’), caws ar dost, brechdan gaws, caws a chracyrs, pizza - mae unrhyw beth efo caws yn ddigon i wneud i mi lafoerio’n ffiaidd a llon.

Y trydydd, a’r amlycaf i unrhyw selogion sydd i’r blog hwn (Ceren, Dyfed; smai), ydi alcohol – boed yn fotel slei o win coch, ambell i gan o Skol (fydda i’n licio Skol wedi mynd - £2 am 4 can yn Iceland) neu sesiwn ar y penwythnos, fedra i ddim mynd wythnos heb alcohol.

Canlyniad y tri yma ydi bol mawr a theimlo’n llwglyd yn barhaol, ond dyna ni. Ar ôl y penwythnos hwn, a’r penwythnos nesaf pryd y byddaf yn dathlu penblwyddi, a’r penwythnos wedyn gyda’r parti gwaith, a’r wythnos wedyn gyda’r Nadolig a’r wythnos wedyn gyda’r Flwyddyn Newydd, fydda i ddim yn yfed. Felly dwi’n ffwcd ar y ffrynt yna, ond mi fedraf ymwared â chaws a chreision am gyfnod.

Ac ymhen dim myfi fydd eto brenin Heol y Frenhines, yn cerdded yn swanc ar ei hyd y bore, ac yn chwil, ond tenau, ar ei hyd y nos.

Ddim yn effeithio ar bawb...

Rhag ofn eich bod ychydig yn isel o galon ar ôl y post blaenorol, dylai hwn godi eich calon!

Aelwydydd Cymraeg

Rhywsut yn fy niflastod a chwilio am wybodaeth des ar draws adroddiadau ysgolion Estyn. Un o’r pethau wnaeth wir dorri fy nghalon oedd gweld nifer y plant o aelwydydd Cymraeg mewn rhai o gadarnleoedd y Gymraeg. Dyma sampl bach:

Ysgol Gynradd Aberaeron (Ceredigion) – 31%
Ysgol Llanilar (Ceredigion)– 22%
Ysgol Gynradd Cemaes (Môn) – 4%
Ysgol Rhosneigr (Môn) – 8%
Ysgol Dolgellau (Gwynedd) – 20%
Ysgol Llandygai (Gwynedd) – 8%
Ysgol Gynradd Dolwyddelan (Conwy) – 30%
Ysgol Gynradd Gymraeg Gwauncaegurwen (Nedd Port Talbot) – 35%
Ysgol Babanod Rhydaman (Caerfyrddin)– 22%
Ysgol Gynradd Brynaman (Caerfyrddin) – 30%
Ysgol Gynradd Pontyberem (Caerfyrddin) – 48%

Mae rhai’n ofnadwy. Yn wir, yng Ngheredigion a Sir Gaerfyrddin prin iawn y dewch ar draws ysgol lle daw dros hanner y disgyblion o aelwydydd Cymraeg eu hiaith. Deallaf fod y mewnlifiad yn chwarae’i ran yng Ngheredigion, ond os cofiaf o dop fy mhen mae’r canran a anwyd yng Nghymru yn Sir Gaerfyrddin yn uwch na chyfartaledd Cymru, felly mae gweld llefydd fel Rhydaman mor isel wir yn gwneud i rywun feddwl a oes dyfodol i’r Gymraeg yn ardaloedd helaeth iawn o Gymru.

Y Freuddwyd Gydwybodol

Dydw i ddim yn gwybod beth ydi lucid dream yn Gymraeg, a dydw i methu dod o hyd i gyfieithiad, felly fe’i galwn yn freuddwyd gydwybodol. Mae’n bosibl nad ydych chi’n gwybod beth ydi’r ffasiwn beth, felly gwell bydd i mi egluro. Breuddwyd gydwybodol yw breuddwyd a gewch lle’r ydych yn sylwi drwy ryw fodd eich bod yn breuddwydio.

Does neb yn sicr sut mae hyn yn digwydd, ond mae clywed am y peth yn aml yn ddigon o sbardun i alluogi rhywun i gael un. Clywais am hyn ychydig flynyddoedd yn ôl erbyn hyn, dwi’n siŵr, ond ychydig fisoedd yn ôl fe ges un, ac ers hynny’n eu cael yn weddol reolaidd.

Mae ‘na ddwy ochr i’r geiniog i’r freuddwyd gydwybodol. Ar yr un llaw, ac yn enwedig y troeon cyntaf, mae’n ddigon posib os nad yn debygol y byddwch yn deffro, ac mi all hynny ddigwydd yn bur aml, ond daw amser i’r rhan fwyaf o bobl sy’n cael y breuddwydion hyn pan allant, naill ai’n isymwybodol neu fel arall, ‘aros’ yn y freuddwyd.

Mae sylwi eich bod yn breuddwydio a chadw ati yn brofiad digon rhyfedd, ac mae’r tro cyntaf i chi sylwi yn ddigon swreal.

Y peth cŵl, er diffyg gair sy’n ei chyfleu’n well, ydi y gall rhywun o bryd i’w gilydd reoli’r freuddwyd. Dwi heb feistroli hyn yn gyfan gwbl, ac efallai na wnaf fyth, ond mi fydda i’n gallu rhywfaint. Ychydig wythnosau’n ôl roedd yr heddlu ar fy ôl, ac wrth i un o’u ceir nhw sgrechian tuag ataf mi sylwais fy mod ynghanol breuddwyd gydwybodol. Neindiais o’r ffordd, cyn mynd ati i nenidio i bron bob man ag y gallwn o amgylch Caerdydd.

Fel y dywedais, mae’n aml yn ddigon gwybod bod breuddwydion cydwybodol yn bodoli i allu sbarduno un, felly fe fyddwch yn diolch i mi cyn bo hir am wireddu eich breuddwydion, go iawn!

Poen cefn a dydd Sul diddorol (i raddau)

Ho ho ho! Fi a Cheryl Pobol y Cwm. Ond mi ddyweda i’r stori honno wrthoch ar gais llafar, nid fan hyn. Byddai’n hollol bosibl i mi wneud yma ond dwi ddim am wneud. Dydi cast Pobol y Cwm jyst ddim yn licio fi yn y bôn: wel, dydi Gwyneth fawr ddim, a pe gofynnid i Cheryl bydda hi’n dweud ‘run peth.

Byddaf, mi fyddaf yn cael hwyl efo’r sêr.

Digon o bobl a fyddai’n troi eu trwynau ar y ffaith y bu i dri o’r pump ohonom a aeth allan erbyn 12 anafu ein hunain rhywsut nos Sadwrn. Fy hun, dwi’n meddwl ei fod o’n ddoniol. Dwi’n dweud hynny fel rhywun oedd gyda phoen cefn ddifrifol drwy ddoe a dydd Sul.

Yn wir, efallai nad oedd y nos Sadwrn yn wahanol i’r arfer, roedd fy nydd Sul yn sicr yn hynny. Gwnaethom ddychwelyd i’r Mochyn Du am ginio (ro’n i dal yn forthwyliedig) cyn mynd i’r Bae. A bowlio – drws nesa i Warren Gatland. Dwi ddim yn siŵr ond ‘Woowie’ neu rywbeth oedd ei enw bowlio, a doedd o ddim yn dda iawn. Dydw i ddim yn dda iawn, ond yn ddigon da i ennill gêm yn erbyn fy ffrindiau anobeithiol. Byddwn wedi ceisio ‘cael hwyl efo’r sêr’ eto ond yn wahanol i Cheryl mae gen i ofn o Warren Gatland, felly bu i mi gadw fy mhellter.

Aeth pump ohonom am fwyd yn y nos i’r Bae, yn smalio bod yn bobl fawr. Hoffwn fynd allan am fwyd yn amlach, mae’n rhywbeth dwi’n ei fwynhau - hyd yn oed efo fy ffrindiau. Piti na fyddai Cheryl yno, meddyliais, mae’n siŵr ei bod mewn man arall bryd hynny yn mwynhau siampên ac wystrys ac yn byw y bywyd mawr. Ond dyna ni, medda fi, fydda ni’n iawn fan hyn.*

Tasa gen i bres byddwn i’n fodlon bwyta allan bob nos, fel Rhys a Sioned, ond mi fedraf goginio felly dwi ddim.

*jôc bersonol anniddorol

O.N.: Pwy sy wedi dod o hyd i'm blog drwy deipio 'Sigourney Wiwer' yn Gwgl? Dim ots gen i, ond Signourney Wiwer yn swnio'n ffacin anhygoel.

Flora

Dwi wedi bod i bob un o wledydd Ynysoedd Prydain heblaw am Ogledd Iwerddon, yn bennaf gan ei fod yn shait, a chaiff pwy bynnag sy’n anghytuno roi ei fys fyny ei din a chael wanc, achos dwi ddim yn mynd yno a dyna ddiwadd arni. Os mae’n ddigon da i Lembit Opik gael ei eni yno, dydi o’n sicr ddim yn ddigon da i mi.

Ga’i bwysleisio fan hyn nad oes neb erioed wedi gofyn i mi fynd i Ogledd Iwerddon, ac nad ydwyf efo’r syniad lleiaf pam ddaeth yr uchod i’m mhen.

Pam ffwc bod Gloria Hunniford yn gwneud yr hysbysebion Flora? Dio ddim fel bod y ddynes yn bictiwr o iechyd, nac ydi? Wel, dydi hi fawr o bictiwr o ddim i fod yn onest. Wn i ddim amdanoch chi, ond ‘swn i ddim.

Ydi’r hysbysebion Flora yn ffug? Wyddoch chi be, wn i ddim, dwi ddim yn barod i gredu eu bod nhw’n rhai go iawn ond eto am ryw reswm yn anfodlon plygu i’m siniciaeth y tro hwn. Fel rhywun sy ddim yn gwybod be ffwc ydi colestoral wn i ddim pam fyddai hyn o ddiddordeb i mi, ond pan fydd Gloria yn dweud ‘Dewch nôl aton ni’r wythnos nesaf i weld sut aeth hi’ fyddai’n ‘styried. Dydi Gloria ddim yn medru’r Gymraeg, wrth gwrs, ond pe bai fe wyddoch y byddai’n cyflwyno Wedi 3.

Pwy sy wedi ‘sgwennu hwn?

Cylchoedd rhyfedd y byd (mae 'nhaid yn Sais)

Da ydi’r henoed ond bydd isio gras efo nhw weithiau. Fel y gofynnodd fy nhaid neithiwr;

“How did Wales do? Did they win one-nile, one all?”
“How do you win one all?”
“Yes well, did they?”
“They won”
“Oh ... good”
“1-0”
“Oh, 2-0”
“No, 1-0”
“Oh well that’s three points then”
“No, it was a friendly”

...ac ati. Ond dwi’n wahanol iawn i’n ‘nhaid. Credwch ai peidio, ond Sais rhonc ydi fy nhaid, i’r fath raddau pe na bai’n daid i mi fydda fo’r union fath o Sais sy’n gas gen i. Symud i Gymru, ddim efo fawr o fynadd efo’r iaith, ddim yn trio ynghanu enwau llefydd yn gywir, casáu foreign rubbish (yn benodol bwyd) – sut y priododd Gymraes a bod ei unig ŵyr (y fi) yn genedlaetholwr Cymreig i raddau pur eithafol (ac sydd, fel y gwyddoch erbyn hyn mae’n siŵr, jyst ddim yn licio Saeson a dyna ddiwadd arni), mae’n anodd dweud.

Yn dydi’r byd yn troi mewn cylchoedd rhyfedd?

Ffrî Tibet a Bajars

Mae ymgyrch Free Tibet yn un ddigon teilwng, er bu i mi bron â mynd at y bobl sy’n gofyn am lofnodion neu rywbeth yn ganol dre a ydyn nhw’n credu mewn Cymru Rydd ac ydyn nhw’n actiwli gwybod rhywbeth am Tibet yn y lle cyntaf.

Y rheswm feddyliais hynny, ar wahân i’r elfen sinicaidd hynod sy’n nodweddiadol ohonof, oedd mai dyma’r un bobl, yn yr un fan ac yn wir efo’r un bwrdd llofnodion â’r bobl oedd yno wythnos diwethaf isio llofnodion yn erbyn difa moch daear. Byddwn i wrth fy modd petai Elin Jones yn mynd yno ac yn rhoi swadan i’r ffycars. Heblaw am fod yn fastads bach heintus a allai beryglu bywoliaeth ffermwyr, mae moch daear yn ffycars bach cas. Go wir rŵan: fel elyrch maen nhw’n edrych yn ddigon annwyl ond nhw ydi’r pethau cyntaf a fydd yn brathu dy goes ffwr’ pe caent gyfle.

Dwi ‘di hen ddod i arfer efo Barack erbyn hyn, cofiwch, yn enwedig efo’r sïon fod o’n mynd i roi job i ‘rhen Hilary, ond unwaith eto mi gododd y pwysau gwaed yn eithriadol o fynd i Borders a gweld y gellir prynu calendr 2009 Barack Obama (“Words of Hope” neu nialwch felly). Sad ydi hynny. Ddim mor sad â Chalendr Benedict XVI (“Words of Pope” efallai?) ond dydi hwnnw ddim yn bodoli, hyd y gwn i, felly dydi o ddim yn cyfrif.

‘Na ni, teimlo’n well rŵan.

Dyfyniadau Nain

"I forgot to tell you something, but I can't remember what it is now"
- Yn siarad gyda Mam

"O, hwn sydd arno heno. Dydw i ddim yn keen"
- O weld bod John Hardy yn cyflwyno rhifyn heno o Wedi 7

"Bydd pobl gall yn licio diod oer, ond dydw i ddim"
- Pan ddywedais fod gennyf Vimpto oer yn y ffrij

Seicoleg y Tôn Ffôn

Hei, hei, hei Titw Tomos
Titw titw titw,
Titw Tomos Las,
Titw Tomos, Titw Tomos,
Titw Tomos Las.

Pan fydd fy ffôn yn canu (a allai fod yn llinell fodern i’r gân wreiddiol) dyma’r tôn sy’n atseinio o’i gwmpas. Yn wir, digon balch ydwyf o hyn, gan wybod mai fi yw’r unig un o blith y Cymry sydd â’r union dôn ar fy ffôn.

Ei gwneud fy hun a wnes. Os teipiwch ‘free online ringtone maker’ gallwch wneud unrhyw dôn a ddymunwch. Bydd yn gofyn i chi lwytho’r gân i fyny ac fe gewch ei thocio a’i newid fel y mynnwch nes creu’r perffaith dôn. Penderfynais ar Titw Tomos Las, sef yr unig beth erioed a gyflwynwyd i mi gan fy nghyfaill chwyslyd Dyfed y bu i mi achub arni gydag eiddgarwch llwyr.

Rhywbeth sydd yn ddiddorol ydi beth mae dewis tôn ffôn rhywun yn dweud amdano; yn y gorffennol dwi wedi amrywio o Streets of Bethesda i Roobarb and Custard i Yma o Hyd – wn i ddim beth y mae hynny’n dweud amdana i (dydi seicoleg y tôn ffôn Cymraeg ddim yn faes astudio poblogaidd mi dybiaf), ond roedd y rhestr hon yn ddiddorol, tybed a ydych chi’n ffitio i mewn i un o’r categorïau isod?

"Top 10 hit
Moves with times but could be a fashion victim who tries too hard to be cool

Classic Hit
A laid back thirty something attempting to make a statement with a personal favourite

Hollywood Blockbuster
A real movie buff, but perhaps watches one too many films!

Current TV show
Fun personality - but has too much time on their hands

Retro TV show
Creative individual with a love for pop culture - however can appear a little nerdy

Children's theme tune
Game for a laugh, up for having a good time - though has a tendency to annoy people

Sport theme tune
Armchair sportsperson who enjoys a laugh with the lads/girls also a tad unimaginative

Classical
Tasteful and educated, yet probably on the old side

Made for ringtone (crazy frog etc)
Totally unacceptable - most likely a Chav

Mobile setting (original ringtone)
Not trying to impress, probably got better things to do than constantly changing their ringtone

Ring Ring
Uber cool, no need to impress though some view as boring - shows a lack of confidence and creativity

Vibrate setting
An Introvert not wanting to be noticed or a businessman not wanting to be rude"

Arbrawf

Jyst gweld dwi os dwi'n gallu blogio o'r ffön, well bo'r cont im yn costio

Y Cwsg Mawr

Pob rhyw ddeufis (sef tua phob dau fis, nid rhyw a geir yn ddeufisol) byddaf yn cael Cwsg Mawr. Y Cwsg Mawr ydi deg awr – fydda i yn fy ngwely am naw yn weddol siarp a ddim yn deffro tan y larwm saith y gloch drannoeth. Does gen i fawr o ddamcaniaeth am y rheswm dros yr ymddygiad rhyfedd hwn. Mi allwn synfyfyrio ei bod yn gysylltiedig â fy mywyd prysur, ond gwyddoch cystal â mi mai celwydd ofer byddai honni rhywbeth o’r fath.

Unigolyn blinedig ydwyf i. Erbyn hyn bydda i’n diolch i Dduw ac Allah a Ghandi mai methiant oedd fy nghyfnod o hyfforddiant athro. Anobeithiol byddai disgwyl i mi, diog fel yr wyf, i ddod adref a gwneud gwaith, neu godi’n fuan, ac wedyn bod efo mynadd i siarad â phlant. Mae Haydn yn ddigon o strach.

Er nad un actif mohonof, a fyddai’n egluro’r ymddygiad o beidio â gallu codi’n fore ac yn ddigon bodlon gwylio teledu drwy’r nos yn bur flinedig, nad yw’n aredig y tir nac yn rhedeg milltiroedd (ar y gallwn yn hawdd pe ceisiwn), dydi pobl ddim yn sylwi mai un o’r swyddi fwyaf blinedig ei chyflawni yw gwaith swyddfa. Gallwch ddadlau’n gryf i’r gwrthwyneb ond does ‘na fawr o ddim sy’n fwy blinedig nag eistedd o flaen cyfrifiadur am oriau maith.

Mae fy meddwl i’n eitha’ pys slwj o ganlyniad i hyn. Daw hynny’n amlwg os ‘runig beth y gallwch ei ysgrifennu ydi blog (weithiau, yn sôn am bethau fel methu cysgu). Yn bersonol fydda i’n licio darllen blogiau personol yn hytrach na rhai eraill (licio rhai gwleidyddol) yn sôn am hanesion a meddyliau pobl. Mae’n siom i mi nad oes llawer ohonynt yn y Gymraeg: dwi’n licio pobl ac yn eu ffendio’n ddiddorol.

Mae gwleidyddion isio stopio fi rhag cael hwyl a gwneud drygoni fel penwsos 'ma. Gawn nhw ddyrnu 'u hunain.

Gan i mi gysgu tair awr nos Sul, a oedd efallai bron yn ddigon i gotsan fel Thatcher ond dydi o ddim i mi, doeddwn i methu ysgrifennu blogiad ddoe. Ond pwy arall allai fod wedi?

Ges i un o’r penwythnosau gorau i mi ei gael ‘stalwm. Fe es gyda Ceren ar ôl gwaith nos Wener, a heb sylwi yn y lleiaf fe feddwodd y ddau ohonom gymaint y bu i’r ddau ohonom gyrraedd ein cartrefi perthnasol am tua 11, cafodd y ddau ohonom chwydfa ac ni fwytodd ‘run ohonom ddim byd i de. Yn bersonol fedra i ddim coginio wedi meddwi, ‘sgen i ddim mynadd, ac i fod yn onest pan fyddaf chwil prin fy mod isio bwyta beth bynnag.

Gan eiddgar ddisgwyl y rygbi roedden ni ein dau yn y Mochyn Du cyn i’r lle agor fore Sadwrn. Doeddwn i ddim efo pen mawr bryd hynny, ond mae’r ffaith y cymerodd bron ddwyawr yn union i ni orffen ein peint cyntaf yn adrodd rhywfaint o’r hanes. O! Bu meddwi! Bu balchder! Cafwyd siom y golled a’r syfrdan o weld bod Dai Sgaffalde yn smygu. Ac yntau’n un o fawrion y genedl ac yn fodel rôl i filoedd digyfrif o ieuenctid Cymru, ma fo jyst yn rong gneud ffasiwn beth de.

Bu iddi fwrw’r nos. Mi wlychais innau, mi wlychodd y rhan fwyaf ohonom. Cawsom gân yn Pica Pica, cefais ffeit go iawn efo Lowri Dwd (a rhoi stid i’r gont) ac mi welais Rhys fy ffrind moel yn rhedeg sef rhywbeth nad ydw i wedi ei weld o’r blaen, neu mae’n bosib erbyn hynny ro’n i’n rhy chwil i ddallt dim.

Ro’n i adref yn weddol fuan cofiwch. Nid ataliodd hynny i mi yfed potel o win ar ôl cyrraedd adref (cachu rhad o Lidl, 14%, £3 - dyma yw byw am un o’r gloch y bore efo DVD Bottom yn gwmni) a chynhyrfu o weld y rhybuddion y byddai corwyntoedd yng Nghaerdydd yn dechrau gwireddu y tu allan.

Ond yn y pen draw, gyfeillion, mi gysgais; cysgu fel nad oedd yfory, fel pe bai’r corwynt yn fy chwythu i wlad breuddwydion ffiaidd, fel pe nas gwelwn drannoeth.

Mi wnes, wrth gwrs, ond i fod yn onest dwi dal ‘di ffwcin blino.

Yr Ail Hoff Gyfnod

Fedra i ddim disgwyl. Ar ôl cyfnod y Chwe Gwlad, nad yw mor bell i ffwrdd â hynny erbyn hyn, cyfnod Gemau’r Hydref yw fy hoff adeg o’r flwyddyn. Does dim yn yr hwn fyd yn fy nghynhyrfu fel rygbi rhyngwladol, dim byd cweit yn rhoi’r un ddogn o nerfau ac eiddgar-ddisgwyl, y cyfnod gwyllt o ddarllen pob darn o wybodaeth am y gêm sydd ar y gweill, y cyfleoedd betio, y wybodaeth y bydda i’n yfed o 11 o’r gloch ymlaen tan oriau mân y bore, yn canu, yn gweiddi, o bosibl bod mewn tymer ffiaidd ryw ben, o bosibl yn fy elfen, a ddim yn gwbl annhebyg o chwydu mewn rhyw gornel yn slei.

Onid wyf y diffiniad o bopeth sy’n iawn a phopeth sy’n ddiffygiol mewn cymdeithas?

Y Nadolig Hwyr a Thân Gwyllt Stalwm

Gwn y cwynais yn gynharach eleni (oedd hi fis yn ôl erbyn hyn, dŵad?) fy mod wedi alaru ar y Nadolig yn dod yn fuan flwyddyn ar ôl blwyddyn. Ond bryd hynny dim ond wedi gweld ambell i beth oeddwn i. I fod yn gwbl onest, dwi’n teimlo bod Dolig eleni wedi dod yn llawer hwyrach na’r arfer. Hynny yw, dwi’n siŵr roedd Cymru’n fwy Nadoligaidd yr adeg hon y llynedd nag ydi hi ar hyn o bryd. Dwi’n iawn?

Hidia befo am hynny, pan ddaw mi ddaw’n llanw (dwi actiwli yn siarad fel hynna ar lafar pan fo’r awydd yn codi, credwch ai peidio).

Ond neithiwr cafwyd noson tân gwyllt. Fel digon o bobl erbyn heddiw, dwi ddim yn meddwl bod methiant i ffrwydro’r senedd a brenin Lloegr yn destun dathlu, ond mi fydda i’n hoffi tân gwyllt. Gan ddweud hynny dwi heb fynd i weld tân gwyllt ar Dachwedd 5ed ers cyn cof, neu gyn coleg yn sicr.

Doedd noson tân gwyllt fawr o hwyl yn Rachub – roedd tua un roced, paced bach o dân gwyllt pitw a’r goelcerth wedi cael ei llosgi gan rywun ymhell cyn y dyddiad dathlu. Arferwn fynd i Fangor fel teulu, ac roedd hynny’n hwyl. Prin yw’r nosweithiau y dônt â’ch plentyndod nôl fel noson tân gwyllt: sŵn y sbarclers, yr olwyn catrin yn mynd yn wallgof, y rocedi mawrion, gwres y goelcerth, arogl bwyd a mwg.

Ychydig fel y Nadolig a phenblwyddi mae’n un o’r pethau hynny nad yw’n ennyn yr un cyffro mwyach, ac eto mor fyw ag erioed.

Y Collwr Gwael

Fel rhywun sy’n colli’n aml ond yn parhau i fod yn gollwr drwg, os nad milain o chwerw ym maes gwleidyddiaeth, waeth i mi gadw hyn yn fyr. Pob hwyl i Obama – dwi wir yn golygu hynny (er ddim yn siŵr y bydd yn darllen fy ngeiriau) – ond mi gaiff bawb sioc ar y diawl pan fyddant yn sylwi nad y Meseia disgwyledig mohono a ffyc ôl yn newid yn y bôn.

Os bydd Man Utd a Chymru’n colli dros y dyddiau nesaf fyddai’n rili mynd dros ben llestri.

Obama, dos o 'ma

Fel pawb yn y byd i gyd dwi wedi bod yn cadw un llygad ar etholiad yr UDA yn ddiweddar. Dwi wedi awgrymu o’r blaen, ond dwi wedi penderfynu erbyn hyn dwi am i John McCain fynd â hi, er cymaint o wirdo ydi Sarah Palin (gair Ceren amdani yw ‘wirdo’ gyda llaw ond dwi’n cyd-fynd), achos dwi ddim yn licio Barack Obama. Dwi ‘di nodi fy rhesymau – er arddull selebriti, ei slicrwydd – peth nad ydw i’n eu hoffi mewn gwleidyddion. Wedi’r cyfan, dyma ddyn sydd wedi dweud y byddai’n parhau ag ymosodiadau Americanaidd ym Mhacistan; asiant newid yn wir.

A dwi ddim yn ei ymddiried yn y lleiaf. Dwi yn ymddiried yn John McCain, hyd yn oed os ydw i’n anghytuno efo fo ar lawer o bethau. Ond dydw i ddim yn selio fy nhuedd o fod isio gweld McCain yn ennill ar bolisiau, i fod yn onest.

Wrth gwrs, dwi ddim yn hoffi’r Democratiaid na’r Gweriniaethwyr ar y cyfan, a dyma fy mhrif broblem gyda’r holl sylw sy’n cael ei roi i’r etholiad. Mae Barack Obama yn cael ei bortreadu fel rhywun sydd am newid y byd, am chwydroi popeth. Ond rydyn ni’n anghofio un peth mawr.

Mae’r gwahaniaethau rhwng y Democratiaid a’r Gweriniaethwyr yn simsan. Mae’r ddwy yn bleidiau asgell dde, y Democratiaid yn gymharol â Thorïaid y wlad hon a’r Gweriniaethwyr ychydig ymhellach i’r dde gyda dylanwad crefyddol arno. Pe bawn yn Americanwr fyddwn i ddim yn pleidleisio i’r un o’r ddwy. Mae’r Unol Daleithiau yn wlad sydd yn ei hanfod o’r dde i’r canol o ran ei gwleidyddiaeth. I rywun ar y chwith dylai hynny fod yn ddigon wrthyrrol ynddo’i hun, ond dydi hi ddim mae’n rhaid. Achos bod y wasg Americanaidd yn cyfeirio fel Obama a’r Democratiaid fel ‘y chwith’ mae digon o bobl fan hyn yn anghofio bod cryn wahaniaeth rhwng Chwith yr UDA a Chwith Ewrop,

Efallai mai rhyw gamddelwedd sydd gan y byd o’r Democratiaid ar ôl wyth mlynedd rhyfelgar o dan Bush. Er mai prin yw’r Democratiaid a fu’n y Tŷ Gwyn ers ddiwedd yr Ail Ryfel Byd, roedden nhw’n fodlon ymladd yn Fietnam, ac roedd hyd yn oed Clinton yn barod gyda’r bomiau, fel ar Bacistan.

Dydi arlywydd newydd o blaid ‘newydd’ ddim am newid degawdau o’r UDA yn ymddwyn fel bwli imperialaidd – y mwyaf a ddaw arlywyddiaeth Obama i’r UDA yw cadarnhad bod ei gorffennol hiliol yn diflannu, sydd yn well o leiaf. Ond dydi o ddim am ddechrau cyfnod newydd o gydweithio rhyngwladol ac America’n pwyllo cyn gweithredu, America sy’n gwrando ar eraill cyn bwrw ‘mlaen. Ac mae arna i ofn y caiff y rhai sy’n gobeithio y daw Barack Obama wawr ar hyn siom enfawr ymhen ychydig fisoedd neu flynyddoedd.

Fe gawn weld, ond dwi’n ddigon bodlon proffwydo dim newid, p’un bynnag o’r ddau sydd wrth y llyw.

Neithiwr roeddwn yn dylluan

Dros y flwyddyn ddiwethaf mae ambell i freuddwyd wedi dyfod ataf am fod nôl yn Ysgol Dyffryn Ogwen. Wn i ddim taw ryw hiraeth isymwybodol ydyw, ac isymwybodol y byddai gan na fu i mi fwynhau fy nghyfnod yn yr ysgol fawr lawer, neu dim ond yn freuddwydion gwirion yn y mowld arferol.

Daliwch efo fi, mae ‘na dro od yn yr hwn o hanes.

Roeddwn yn geidwad ar yr ysgol neithiwr, yn gorfod atal pobl rhag ysmygu ac yfed ar y safle – gwnaed y dasg hon yn anoddach o ystyried fy mod yn dylluan. Hynny yw, dw i’n eitha siŵr na thylluan oeddwn i, ond p’un bynnag o’n i’n meddwl y byddai’n ddiddorol gweld sut y gellid dehongli’r fath freuddwyd. Dwi ddim yn credu bod breuddwydion yn golygu fawr o ddim, ond os maent...


"The owl is a symbol of wisdom, seriousness and thoughtfulness. Dreaming of an owl in the dream means that your judgement of a personal situation or a person was correct. It also could mean that some vague matter became much clearer. Seeing an owl in the dream may also mean that you should take good advice from others"

Dwi ddim yn nabod neb ar wahân i mi sy’n rhoi cyngor da. Go iawn rŵan, bydda i bob tro yn ymddiried yn fy nghyngor fy hun cyn eraill, a dwi ddim yn cofio gweld Daniel Ffati yn yfad wrth gwt y chweched i fod yn onest, a hyd yn oed pe bawn ni fyddwn gallach o freuddwydio am y digwyddiad.

"Catching an owl or seeing an owl in the cage means that you should be careful of weird people and bad company"

Wnes i ddim, ond rhaid i mi gyfaddef bod hwn yn ddehongliad hynod ryfedd, er y byddai’n addas i mi freuddwydio am hyn. You know who you are.

"The owl is the archetype of wisdom in many cultures' parables. The owl is often a sign of longevity, as well as knowledge. This knowledge pertains especially to the future and the mysteries of the night. You may be seeking such knowledge or be receiving an oracle hinting that you may be in possession of such knowledge"

Mae’n rhyfedd fod pobl yn ystyried y dylluan yn aderyn doeth. Mae’n ffaith bod y dylluan ymhlith yr adar mwyaf dwl, a p’un bynnag ‘sgen i ddim cyfle byw am hir, ac os gwna i fyddai’n un o’r bobl hynny sy’n byw ymhell ar ôl pawb arall ac yn pissed off am y peth. Dwi ddim yn chwilio am wybodaeth nac am ei rhannu â neb. Mae’r diffiniad hwn, er yn ddiddorol, yn shait.

"May symbolize insights to the dark unconscious aspects of your personality"

Beth, fel yfed a hedfan? Wel, yfed, dwi methu hedfan waeth i mi gadarnhau. Dwi’n licio disgrifiad hwn o’r freuddwyd, ond wedi dod i’r casgliad er nad oedd unrhyw ragrybudd na phroffwydiad, neu amgyffred, i’r freuddwyd, byddwn i’n ffwc o dylluan.

Blogiwr Sâl

Dwi ddim wedi bod yn flogiwr da yr wythnos hon, ond dwi wedi bod yn flogiwr sâl. Fel arfer mae gen i system imiwnedd gref, ond pan mae hi ar chwâl mai ‘di cachu arna i. Yn wir, dwi wedi bod yn tagu gymaint dros y dyddiau diwethaf fel bod fy asennau yn brifo ar y diawl ac yn gyson, a ‘sgen i ddim llais erbyn hyn sy’n gwbl drasig. A dwi bron yn sicr fy mod wedi cael haint gan Lowri Dwd sy jyst yn codi cywilydd arna i.

A dwi ddim yn licio Obama achos mae’n sleimllyd ac mae’r diawl am ennill, mae hynny’n gwneud i mi deimlo’n sâl, y sleimbeth iddo. Gas gen i bobl savvy, yn benodol oherwydd nad ydw i gant y cant ynghylch ystyr y gair, a gwleidyddion selebriti. A choeliwch ai peidio, dwi ddim actiwli yn ymddiried yn Obama.

Dwi’n mynd am McCain achos mae’n hen a methu codi’i freichiau ac mae Sarah Palin yn ddoniol ei diffyg ymennydd (ac ydw dwi’n ei ffansio mymryn). Ia, yn y lleiafrif wyf yn hyn o beth, ond mae Ceren yn cytuno.

Sôn am Ceren fe aeth y ddau ohonom i’r dyfodol echnos. Cawsom sgwrs fideo gyda’n gilydd ar ein ffonau symudol. Pa mor cŵl ydi hynny? Roedden ni’n gallu gweld ein gilydd a phopeth. Chwe blynedd nôl roedd gen i ffôn Nokia efo cês Draig Goch arno oedd yn mynd bîb-bîb pan oedd rhywun yn ffonio. Mae’n eithaf sgeri meddwl beth y bydd ffonau yn gallu gwneud yn y dyfodol. Dwi’n gobeithio panad.

Angenfilod

A, na, nid sôn am boblogaeth Rhuthun ydw i.

Amser maith yn ôl, pan oedd y dail yn wyrddach a’r eira’n disgyn yn y gaeaf a He-Man yn rhan annatod o fywyd, roeddwn fachgen; di-hid a diniwed cyn i mi ddallt y byd a’i bethau (dwi’m yn dallt lot o’r cyfryw bethau o hyd, fel safleoedd rygbi a sut llwyddodd fy ffrind annifyr Ellen gamgymryd drafftiau am wyddbwyll nos Sadwrn).

Creais yn fy meddwl fydoedd a phobloedd ac ieithoedd eraill - ychydig fel Tolkien heb yr athrylith na’r ddawn ysgrifennu, ac roedd angenfilod bob amser yn fy niddori. Roeddwn i’n arfer casglu Monsters in my Pocket, gan feddu ar sawl set ohonynt, ac wrth fy modd yn darllen y frawddeg fechan wrth bob bwystfil, y Minotawr, y Fedwsa, Gwrachod, yr Ellyll, Fampirod, y Griffin, y Dewin, y Blaidd-ddyn, Angharad Mair - enwch unrhyw un a fynnwch ac roeddwn wrth fy modd, a byth ers hynny dwi’n licio straeon am anghenfilod mytholegol.

Mae dau o Gymru sydd wastad wedi fy swyno rhywfaint, sef Gwrach-y-rhibyn (mae ‘na lun o Wrach-y-rhibyn ar y flog hon yn rhywle) a Chŵn Annwn. Mae’r straeon am Gŵn Annwn a myth y ‘cŵn duon’ yn rhemp ar Ynys Prydain ac yn rhai o’r rhai mwyaf arswydus y gellir eu clywed, ac mewn sawl rhan fwy gwledig yn parhau. Mae gen i feddwl agored iawn ar bethau uwchnaturiol, a mynnaf hyd heddiw i mi weld rhywbeth sy’n parhau i wneud i mi deimlo’n ofnadwy o anghyfforddus (yn debyg i Hwylio’r Noson Lawen - dwi o fewn trwch blewyn i ddadymgysylltu’n llwyr â’r iaith Gymraeg ar ôl gweld y shait ‘na).


Ond byddaf yn licio meddwl bod gwraidd i bob stori, a dydw i ddim yn credu am eiliad y gall rhesymeg a gwyddoniaeth egluro popeth, ac i bob pwrpas mae popeth yn para ac yn wir tra bod pobl yn credu ynddynt. Heblaw am dylwyth teg, wrth gwrs.

Angenfilod

A, na, nid sôn am boblogaeth Rhuthun ydw i.

Amser maith yn ôl, pan oedd y dail yr wyrddach a’r eira’n disgyn yn y gaeaf a He-Man yn rhan annatod o fywyd, roeddwn fachgen; di-hid a diniwed cyn i mi ddallt y byd a’i bethau (dwi’m yn dallt lot o’r cyfryw bethau o hyd, fel safleoedd rygbi a sut llwyddodd fy ffrind annifyr Ellen gamgymryd drafftiau am wyddbwyll nos Sadwrn).

Creais yn fy meddwl fydoedd a phobloedd ac ieithoedd eraill - ychydig fel Tolkien heb yr athrylith na’r ddawn ysgrifennu, ac roedd angenfilod bob amser yn fy niddori. Roeddwn i’n arfer casglu Monsters in my Pocket, gan feddu ar sawl set ohonynt, ac wrth fy modd yn darllen y frawddeg fechan wrth bob bwystfil, y Minotawr, y Fedwsa, Gwrachod, yr Ellyll, Fampirod, y Griffin, y Dewin, y Blaidd-ddyn, Angharad Mair - enwch unrhyw un a fynnwch ac roeddwn wrth fy modd, a byth ers hynny dwi’n licio straeon am anghenfilod mytholegol.

Mae dau o Gymru sydd wastad wedi fy swyno rhywfaint, sef Gwrach-y-rhibyn (mae ‘na lun o Wrach-y-rhibyn ar y flog hon yn rhywle) a Chŵn Annwn. Mae’r straeon am Gŵn Annwn a myth y ‘cŵn duon’ yn rhemp ar Ynys Prydain ac yn rhai o’r rhai mwyaf arswydus y gellir eu clywed, ac mewn sawl rhan fwy gwledig yn parhau. Mae gen i feddwl agored iawn ar bethau uwchnaturiol, a mynnaf hyd heddiw i mi weld rhywbeth sy’n parhau i wneud i mi deimlo’n ofnadwy o anghyfforddus (yn debyg i Hwylio’r Noson Lawen - dwi o fewn trwch blewyn i ddadymgysylltu’n llwyr â’r iaith Gymraeg ar ôl gweld y shait ‘na).

Ond byddaf yn licio meddwl bod gwraidd i bob stori, a dydw i ddim yn credu am eiliad y gall rhesymeg a gwyddoniaeth egluro popeth, ac i bob pwrpas mae popeth yn para ac yn wir tra bod pobl yn credu ynddynt. Heblaw am dylwyth teg, wrth gwrs.

Ffŵl ydw i

Ffŵl ydw i. Cefais benwythnos trwm, a hynny ar ôl bod yn tagu fel diawl drwy’r wythnos diwethaf. Er gwnaethaf ail-ymafael ar rywfaint o ffisig dwi ddim gwell heddiw o gwbl. Yn wir, dwi’n teimlo’n waeth ac yn tagu bobmathia i fyny.

Dyma feddylfryd y diwrnod i’ch diddanu (diolch i’r Blewfran am hyn): os ydych chi’n benthyca miliwn o bunnoedd, ydych chi’n filiwnydd?

Fedra i ddim cael fy mhen rownd ffasiwn bethau.

Es i fyth i Barc y Strade a dwi'n gytud

Pan oeddwn fachgen ac yn aros yn nhŷ Nain (a oedd, gyda llaw, yn argyhoeddedig fod y byd ar fin dod i ben wythnos diwethaf achos bod y môr yn Llanfairfechan mor chwareus) byddwn yn aml ar ddydd Sadwrn yn eistedd yn y lownj a gwylio un o gemau Uwchgyngrhair Rygbi Cymru. Tua phryd hynny hefyd fe ges bwl o ddiddordeb mewn caneuon traddodiadol y Cymry, ac yn eu plith caneuon rygbi. Sosban Fach, bob tro, oedd fy ffefryn. Mae’n un o’r caneuon hynny dwi’n parhau’n hoff iawn ohoni.

Ta waeth, gan nad oedd dim byd arall ar y teledu ar bnawn Sadwrn penderfynais y byddai’n rhaid i mi gefnogi tîm. Wn i ddim ai oherwydd naws Cymraeg y clwb, neu Sosban Fach neu oherwydd bod Yma o Hyd weithiau’n bloeddio o’r seinyddion y bu i mi fagu hoffter o glwb rygbi Llanelli, a bu i mi addo i’m hun y byddwn ryw bryd yn mynd draw i Barc y Strade i’w gwylio yn chwarae. Felly gyda chryn siom heddiw dwi’n sylwi na wnes hynny byth, ac na fyddaf byth yn gwneud.

Byddwn i wedi hoffi gweld y Scarlets yn chwarae yn y Strade, hefyd. Fel llawer o gogs, er fy mod i’n frwd iawn ar y lefel ryngwladol, does gen i fawr o deyrngarwch at ‘run o’r rhanbarthau. Y Scarlets, mae’n siŵr, ydi fy ffefryn, oherwydd hoffter fy nglaslencyndod o Lanelli, ond os ydych chi’n byw pedair awr i ffwrdd dydi hynny ddim yn magu cefnogaeth a theyrngarwch, ac er fy mod i’n byw yng Nghaerdydd, fydd Caerdydd byth yn gartref i mi, felly fydda i ddim yn dilyn y Gleision.

P’un bynnag, mae’n drist bod cymaint o hanes rygbi yn dod i ben heddiw wrth i’r Scarlets chwarae’r gêm olaf erioed ar y Strade. Pob lwc i’r clwb yn y stadiwm newydd. Ond ydw, dwi'n drist na fu i mi erioed weld gêm yno - os oes unrhyw faes rygbi y byddai rhywun isio ymweld â hi, 'does 'na fawr o amheuaeth mai Parc y Strade ydi'r lle eiconig hwnnw.

Anifeiliaid yn rhegi

RHYBUDD: IAITH ANWEDDUS
Wel, fel pob blogiad arall rili, de? Ond bydd hwn yn waeth.

Dwi’n gwybod fy mod i’n ddwl ar adegau, ond wrth glywed newyddion y bore a’r bwriad gan Brifysgol Abertawe i wneud i gar fynd 1000mya, rhaid i mi ddweud nad ydw i’n dallt y pwynt i’r holl beth. Os gall rhywun egluro be ddiawl ydi’r pwynt rhowch wybod i mi. Dwi’n fodlon iawn ar fy Fiesta, yn bersonol. Lwcus i hwnnw gyrraedd 70mya yn y bumed gêr.

Ta waeth am hynny rhaid i mi ddychwelyd at lyfr a brynais ddoe. Gyda thri phen-blwydd yn dyfod y penwythnos hwn, roedd y temtasiwn yno i brynu ‘Pets with Tourettes’ fel anrheg i un o’r ddywededig rai: ond dydi Rhys methu darllen, dydi Lowri Llew ddim yn licio pethau fel hyn ac mae Llinos yn Aberystwyth. Pwy tybed a fyddai’n gwerthfawrogi ryw 40 o ddelweddau o anifeiliaid â swigod siarad yn dweud pethau fel “Fuck off”, “Cummy blowjob” a “Felchy bumboys”?

Wrth gwrs, Lowri Dwd!

Tai’m i ddweud celwydd wrthoch chi, ro’n i’n chwerthin nerth fy mhen yn Borders ac yn giglan drwy’r p’nawn wedyn, ond eto fedra i ddim helpu os mae bochdew yn gweiddi “Minge!” yn gwneud i mi chwerthin. Ac am ryw reswm, doeddwn i ddim am gadw’r llyfr, ro’n i eisiau ei roi i rywun. Yn wir, mi chwarddodd y Dwd nerth ei phen, gan dagu yn aml canys bod iddi annwyd ar hyn o bryd, a oedd yn ei gwneud yn llai delfrydol byth.

Gyda’r ail a’r drydedd gyfrol allan yn y siopau, a fydda i’n gallu peidio â gwastraffu chwephunt arall, dim ond er gweld cath arall drachefn yn gweiddi “Winky Wank Wank”??

Llwyglyd Fi

Sut ddiawl gall rhai pobl fyw ar sŵp, ni wn. Dwi wedi rhoi pwysau ar yn ddiweddar, yn dewach nag y bûm ers misoedd, o ganlyniad i ailymafael â’r yfed â brwdgarwch. O ganlyniad i hynny, a’r Cywasgiad Credyd, roedd ‘na gryn dipyn o sŵp yng nghypyrddau Machen Street. Dyna oedd i de ddoe. Sŵp cennin a thatws - cachu tenau Baxters, waeth i chi biso a’i yfed ddim. Nid yw’n cyrraedd uchelfannau Big Soup, sy’n sŵp i ddynion yn anad neb.

Yn fanno yr oeddwn. Y Weakest Link ar y teledu, a minnau’n syllu bur drist i mewn i fowlen o ddŵr blas. Gallwch ddychmygu nad hapusaf o fodau’r ddaear yr oeddwn yr eiliad honno. Fe’i bwytawyd a dyna ddiwedd arni.

Am ryw reswm es ati i wylio gêm United yn nhŷ’r genod efo Ceren. Caiff Ceren ei phen-blwydd ar yr 8fed Hydref, ac yn chwilfrydig gwelsom ei bod yn rhannu ei phen-blwydd gyda Matt Damon, Sigourney Weaver a Brenin Zog Albania. Hefyd, dyma ddiwrnod annibynniaeth Croasia.
Ar y llaw arall, mae fy mhen-blwydd i, 19eg Ebrill, hefyd yn ddiwrnod o ddathlu i Maria Sharapova (rydyn ni’n siwtio i’r dim), Rivaldo a’r Brenin Mswati III o Wlad Swazi. Dyma hefyd Ddiwrnod y Beiciau.

Ta waeth, ar ôl hynny ro’n i’n teimlo’n anhygoel o lwglyd. Yn bur sydyn sylwais y byddai’r ymdrech fach, resynus i golli pwysau dros yr wythnos nesaf yn aflwyddiannus. Adref yr es, a bwyta dau Babybell a thri phaced (hehe) o greision halen a finag am hanner awr wedi deg. O leiaf heno mi fyta i fel mochyn gan ddallt yn iawn fod angen bwyd call ar hogyn fel fi. Geith sŵp fynd i ffwcio’i hun.

Unbennaeth Sion Corn

Dros y penwythnos galwais heibio fy hen Arch Gas-gyfaill Dyfed y Blewfran yng Ngwalchmai draw. Gofynnodd imi, yn y modd aneglur, slyriog arferol a fyddai’n well gennyf fyw mewn gwlad ddemocrataidd neu unbennaeth a reolid gan Sion Corn.

Wrth gwrs, Sion Corn dywedais heb amheuaeth, ond wedi meddwl am y peth dwi ddim isio rhoi anrhegion i bobl na bwyta twrci bob diwrnod, byddai gyfystyr â’r Almaen Natsiaidd (ac eithrio’r twrci a’r anrhegion). Yn wir, byddai Sion Corn Arweinydd yn rêl cont.

Ond mae’n bosibl mai efe sydd wrthi’n ein rheoli eisoes. Cyrhaeddodd y Nadolig i mi bythefnos nôl yn siopa yn Boots ar fusnes o ryw fath, a gweled yr anrhegion yn dechrau pentyrru. Dwi heb weld hysbysebion eto. Mi ddônt yn fuan.

65 sydd tan y Nadolig – sy’n 17.8% o’r flwyddyn o Nadolig i bob pwrpas (i’r rhai ohonoch sydd mor hoff â mi o ganrannau 84% o’r amser). Does dianc. Ac unwaith eto mi fydd yn llusgo’r peth ymlaen am un rhan o bump o’r flwyddyn gan dynnu unrhyw werth oddi wrtho drachefn. Bob blydi blwyddyn. Mae hi fel bod unbennaeth arfaethedig Sion Corn yma eisoes.

Y Ferlen Waedgarol

Mae ‘na ferlod yn cae acw yn Rachub. Merlod gwyllt ydynt, rhai y cânt eu rhyddhau i’r mynyddoedd pan ddaw’r amser, ond eu bod hefyd yn cael eu bridio. Bydda i wrth fy modd ac yn cael fy rhyfeddu gan ferlod a cheffylau gwyllt y Carneddau, ac mae’n rhywbeth bach rhyfedd i ymfalchïo ynddo bod rhai y ffordd hon yn gofalu amdanynt yn ddi-dâl o’u gwirfodd.

Ond hen fasdad ydi Wil y Ferlen. Na, go iawn rŵan, Guto, Wil a Siôn ydi enw tair o’r merlod a Charlie ydi’r llall, hen beth tew sy’n hŷn na’r tair arall. P’un bynnag, mae Mam yn obsesd ac yn ailadrodd hyd syrffed faint y mae’n mwynhau eu cael yn y caeau. Gyda’r wiwer lwyd sy’n dringo to bob hyn a hyn a’r draenog yn y sied mae’n eithaf sŵ ar ymylon Tyddyn Canol ar hyn o bryd.

Mae’r merlod eu hunain yn mwynhau hefyd, mi dybiaf, gan eu bod yn cael digonedd o fara, bananas, afalau, caraintsh a hyd yn oed fajitas, yn bennaf gan Mam ond fel anifail garwr mewn ffordd an-filgydiaeth (nid mor eang fy rhywioldeb â chynnwys creaduriaid Duw mi a’ch sicrhaf) byddaf hefyd yn mynd yno i’w helpu pan fyddaf yn y Gogledd.

Un distaw ydi Wil ar y cyfan. Hen fwli ydi Charlie, bach a gwan ydi Guto a’r un clyfar ydi Sion. Ond yna’r oeddwn â charaintsh yn fy llaw yn bwydo Wil. Ac mi gydiodd ei ddannedd ynof. Wn i ddim p’un a ydych yn gyfarwydd â bwydo merlod ond rhaid dal eich llaw yn gwbl wastad. Ro’n i’n gwneud hyn ond gyda phwl o waedgarwch mi frathodd Wil fy mys. Yn fwy na hynny, mi dynnodd y diawl fi yn ôl bron i’r cae ei hun dwy, dair gwaith, â’m mhen i’n siglo nôl a ‘mlaen fel dol, â’m llaw yng ngheg y bwystfil.

O le’r o’n i’n sefyll roedd yn brofiad iasol. Yr oll a welwn i oedd merlen wyllt o’m mlaen ac yn teimlo dannedd am fy mys, ac ni ymatalaf ddweud, malais lond ei lygaid.

Sgrechiais fel merch drwy’r cyfan. Mi gafodd Wil fraw a gollyngodd, ond drwy ddydd Sul roedd fy mys yn brifo’n ofnadwy. ‘Doedd o ddim yn ddoniol ar y pryd, cofiwch, ond mi fynnodd y Dwd fy ffrind y byddai’n talu £30 i’m gweld yn arswydus ddigon yn cael fy nhraflyncu gan ferlen. Mae ‘ngharwriaeth i o ferlod gwyllt y mynydd, ar y llaw arall, yn sicr wedi dod i ben dros dro.

Arolwg Barn Beaufort Research

Mae un o’r polau piniwn Cymreig cythryblus 'na wedi cael ei gyhoeddi heddiw. Er y’i hymchwiliwyd cyn yr argyfwng ariannol presennol, ac er ei bod yn hysbys iawn nad ydi polau piniwn yn bethau dibynadwy iawn yng Nghymru (mae’r Hen Rech Flin wedi trafod hyn o’r blaen) mae’n fy synnu bod Adam Price, er y wybodaeth honno, yn ceisio elwa ar yr arolwg barn.

Yn ôl yr arolwg, pe bai etholiad y cynulliad yn cael ei gynnal heddiw byddai Llafur ar 35% (sef 3% yn uwch), y Blaid ar 26% (sef 4% yn uwch), y Ceidwadwyr ar 19% (3% yn is) a’r Dems Rhydd ar 12% (3% yn is). Yn seiliedig ar hynny byddai’r Blaid yn ennill Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro ac yn colli sedd ranbarthol, gyda’r Ceidwadwyr rhywsut yn ennill sedd ranbarthol oddi ar y Democratiaid Rhyddfrydol yn rhanbarth y Gogledd.

Y canlyniad tebygol fyddai Llafur a Phlaid ar yr un faint o seddau, y Ceidwadwyr +1 a’r Dems Rhydd un i lawr. Rŵan, dydi Adam Price ddim yn ddwl, yn wir i’r gwrthwyneb, ond sut y gellir datgan bod cadw’r un nifer o seddau’n llwyddiant, wn i ddim. Yn wir, os mae Plaid Cymru i wireddu ei huchelgais o fod yn brif blaid Cymru, ennill seddau ar draul Llafur sy’n rhaid iddi wneud. Er mwyn gwneud hynny rhaid gweld gogwydd sylweddol o Lafur i’r cenedlaetholwyr. Yn ôl yr arolwg barn hwn, nid dyma’r achos o gwbl.

Fel dywed Denis Balsom o’r Wales Yearbook:

“The increase in support shown by Labour and Plaid are within the margin of error, so essentially we are talking about no change since the Assembly election last year”

Nid dadlau gyda’r pôl ei hun ydw i, fel mae’n digwydd. Fedra i ddweud yn ddiduedd y disgwyliwn i Blaid Cymru elwa ar drai Llafur yn yr etholiad nesaf, boed hynny’n un cyffredinol, Ewropeaidd neu’n edrych at 2011. Yr hyn sy’n fy synnu ydi clywed un o fawrion y Blaid yn ceisio rhoi’r argraff fod hwn yn bôl da i Blaid Cymru. Sbin yn wir, ond os taw aros yn yr unfan ydi’r uchelgais, ‘does ‘na fawr o obaith, nac oes?

Y Dröedigaeth Werdd

Mi ddylem, wrth gwrs, achub y blaned ar gyfer ein plant. Dwi, wrth gwrs, heb blant a ddim yn bwriadu eu cael, felly mi allaf osgoi’r ddadl hon yn bur hawdd os y’i cyflwynir i mi ynghylch yr amgylchedd. Yn wir, pe bai gennyf blant, mi fuasent yn debyg yn tynnu ar fy ôl i, neu fy ngwraig. Pe buasent fel eu tad, mi wn na fyddwn yn eu hoffi. Pe buasent fel eu mam, mae’n bur debyg na fyddwn yn eu hoffi chwaith, canys fy ngwraig y byddai. Felly byddwn i ddim isio achub y blaned ar eu cyfer hwy chwaith.

A tai’m i seiclo i neb, mae’n brifo fy mhen-ôl gormod.

Ond gan ddweud hynny mae chwyldro distaw yn mynd rhagddo ym Machen Street. Mae Cyngor Caerdydd, nad ydw i’n ffan ohono ac ni fyddaf fyth (ffycin Cyngor ydi o wedi’r cwbl), wedi darparu biniau bach od lle y gellir gosod gwastraff bwyd. Wedi fy synnu ac yn chwilfrydig gan y datblygiad fe’u defnyddiaf yn gaeth, ac er lleolir f’un i yn y gegin does ‘na ddim drewdod yn dod ohono.

O ganlyniad i hyn, mae’r bag mawr lle rhoddir y bagiau gwastraff bwyd bach yn y bin ei hun. Felly lle rhown fy ngwastraff? Wel, mi osodais fag ailgylchu wrth ymyl y bin bwyd. Ar ôl llai na phythefnos mae’r peth yn llawn dop. Dwi methu credu’r peth, bron â bod. Yn wir, fedra i ddim dod o hyd i wastraff na ellir ei gompostio na’i ailgylchu (er rhaid i mi gyfaddef wn i ddim lle i roi’r tiwb past dannedd gwag sy yn yr ystafell ymolchi).

Rŵan, dydi hynny ddim yn golygu fy mod i gant y cant fy mod yn ailgylchu popeth y gellir ei ailgylchu – mae’n ddigon posibl fod ‘na bethau yn y bag ailgylchu sy ddim i fod yno. Ond Duw, chwarae teg i mi, fel un sy efo ffwc o ots am ffawd y ddynoliaeth ar ôl iddo drengi ei hun, dw ddim yn gwneud yn rhy ddrwg.

Llafur yn ffarwelio â ...

Os oes Gwobr y Tarpan ymhlith pleidiau gwleidyddol Cymru, y Blaid Lafur sy'n ei hawlio yn ddi-amheuaeth yn ddiweddar! Does neb yn medru atal eu hunain rhag dianc, mae'n debyg!

Yn gyntaf, fe aeth Beti – gan wneud i Guto Bebb deimlo’n saffach am ei ddarpar swydd, mi fentraf ddweud...

Yn ddiweddarach aeth Martin, sy’n newyddion da i Arfon gan na fydd bendant yn ei chynrychioli, ond efallai yn llai o newyddion da i Blaid Cymru yn y wybodaeth y bydd unrhyw ymgeisydd arall yn gryfach...

Ond ai fi ydi’r unig un sy’n amau, jyst mymryn, y byddai’n well gan Beti ymladd sedd Arfon nag Aberconwy – wedi’r cyfan, dyma’i thiriogaeth naturiol hi i bob pwrpas.

Wedi’r cyfan, pwy fyddai’n well i ‘gadw’ Arfon i’r Blaid Lafur – yn sicr mewn etholiad y mae’n debyg y bydd angen pob sedd posibl arni?

Wrth gwrs, mae hyd yn oed Jane Davidson wedi penderfynu rhoi’r ffidil yn y to, er rhaid i mi ddweud yn bersonol fedra i ddim meddwl am unrhyw reswm pam y byddai rhywun fel Jane Davidson eisiau gwneud hynny; mae ei sedd yn ddigon ddiogel, a hithau’n weddol uchel ei pharch ymlith gweinidogion y Llywodraeth. Efallai mai wedi cael llond bol y mae hi, wn i ddim.

Ac rŵan sbïwch pwy sy wedi mynd, Eluned Morgan! Mae Vaughan Roderick (a Betsan Powys) wedi dweud ei fod yn ymwneud â rhesymau teuluol ond eto’n awgrymu, yn ddigon cywir a chyfrwys y bydd Pontypridd a Gorllewin Caerdydd yn chwilio am ymgeiswyr mewn tair blynedd.

Neu, efallai bod y pedwar wedi sylwi bod yr hen long Lafur yn prysur suddo? Prin y byddai Betty yn ennill Aberconwy, does gan Martin ddim cyfle yn Arfon. Dwi ddim yn rhagweld y byddai Jane Davidson yn disgwyl colli ym Mhontypridd yn 2011 (ac os byddai o leiaf byddai’n cyhoeddi ei bod yn sefyll lawr yn agosach at yr amser), ond mentrwn ddweud bod rhesymau gwleidyddol, o ryw natur, tu ôl i benderfyniad y ddynes benderfynol hon.

O ran Eluned Morgan, prin y byddai hi’n colli ei sedd fel dewis cyntaf Llafur yn etholiad Ewrop – mi fetia’ i unrhyw beth bod ganddi lygad ar 2011, a rhaid dweud pam lai – ond, tybed, ydi hi’n meddwl bod hynny yn well na fod yr unig ASE Llafur o Gymru yn Ewrop ar ôl flwyddyn nesa’? Ydi hi’n gwbl anghredadwy y gallai Plaid, y Torïaid, neu hyd yn oed y Dems Rhydd ennill sedd oddi ar Lafur?

Ta waeth, mae’n ymddangos bod Llafur Cymru ar ei lawr, a bod rhai aelodau yn sicr yn sylwi hyn. Gan ddweud hynny dio’m yn brain science, nadi?

Y Dagedwriaeth Fawr - Rhan II

Dwi ddim wedi cysgu neithiwr. Na’r noson gynt. Yr un oedd yr hanes; tagu a throi’n gythryblus o boeth hyd orfod agor y ffenestr. Dal i dagu am rywfaint a bod yn iawn. Deffro dwyawr wedyn yn tagu. Nôl i’r gwely, ac ymlaen y mae’r stori’n myned. Sydd o leiaf yn golygu fy mod yn gallu defnyddio fy hoff ddywediad, “Dwi’n teimlo fatha brechdan”, yn bur aml.

Synfyfyrio ddaeth i’m rhan yn y nos paham y mae’r tagu’n manteisio arnaf. Mae’n teimlo yr un fath â phan, tua deufis nôl os cofiwch, y tagais flewyn i fyny ar ôl tair noson o beswch diddiwedd. Mi fyddwn, fel y gellir dallt, yn poenydio’n arw pe byddid hynny’r achos, gan nad ydw i’n bwyta gwallt, llyfu cŵn na gwledda ar gathod.

Ond daeth damcaniaeth arall ataf ym min yr hwyr, a dw i ddim yn golygu hynny mewn ffordd ffyni. Na, wedi eildro o ddeffro neithiwr, a oedd yn dri o’r gloch y bore (do’n i methu cysgu dim) cofiais y ffaith ddifyr honno ein bod yn bwyta ar gyfartaledd wyth pry cop bob blwyddyn. Medrwch ddychmygu y parodd hyn gryn anesmwythder i mi yn fy stâd hanner-freuddwydiol, yn sicr yn y wybodaeth bryd hynny bod un wedi mynd i mewn i’m corn gwddw a chreu gwe yno, felly roedd yn rhaid i mi yfed dŵr.

Y drydedd waith i mi ddeffro, wel, tua chwarter wedi chwech, ro’n i’n eithaf sicr bod un arall wedi dilyn ogof fy ngheg at y llall. Am faint y gallent fod yno? Wrth gwrs, dydi’r ddamcaniaeth hon heb bara, yn hytrach dwi wedi setlo ar y ffaith bod gennyf annwyd neu haint erchyll, neu’n gobeithio, fel y tro diwethaf, heno’r drydedd noson y daw blewyn i’r amlwg ac y caf gysgu unwaith drachefn.

Tîm GB

Gwych ydi gweld ar fyrddau'r BBC yr ymateb sy gan y mwyafrif helaeth i Dîm Pêl-droed Prydain Fawr yn y Gemau Olympaidd.

Da iawn i'r Gymdeithas Bêl-droed am ddal ati i wrthwynebu; mae'n bur amlwg i unrhyw un fod y rhan fwyaf helaeth o'r Cymry yn gwbl wrthwynebus i'r ffasiwn beth a bod yr unig bwysau o'i blaid yn dod o dros y ffin.

Armadilo i Grangetown

Mae’n amser maith ers i mi drafod yr Armadilo, fy hoff anifail. Wel, dydi o ddim yn hoff anifail gen i mewn gwirionedd, ond daw’n drydydd agos iawn ar ôl cŵn a chwïaid.

Ar y funud mi fyddai’n gwylio Amazon efo Bruce Parry, sef y boi ffwr’ o Tribe. Un eiliad, ac un eiliad yn unig y gwelais hogyn bach a dal armadilo fel rhyw anifail anwes. Ar yr olwg gyntaf roedd hyn o galondid mawr i mi - ond eto wn i ddim a fydd armadilo yn anifail anwes da iawn - wedi’r cyfan maen nhw'n claddu a byddai gen i ddiawl o ofn y byddai’r cythraul yn fy mrathu. Maen nhw’n edrych fel rhyw bethau y byddant yn gwneud y fath beth. Bai Robin Llywelyn ydi hyn am ysgrifennu’r stor fer wych Reptiles Welcome, sydd yn ei hanfod yn cynnwys armadilo yn bwyta pidlan. Wn i fy mod yn eangfrydig fy naws ond tai’m i roi fy nghoc mewn ceg armadilo.

Ond pwy arall yn Grangetown y gallent ddweud eu bod yn berchen ar Armadilo?

Dwi ‘di sôn o’r blaen ar y flog hon am anifeiliaid anwes fy ngorffennol, a hyd yn oed y pryf a fu’n anifail anwes i’r trychinebus Lowri Llewelyn am ychydig oriau, ond soniais fyth am y pysgod trofannol.

Ro’n i’n ypset iawn un noson ar ôl prynu rhai newydd i fyw yn y tanc - pethau bach coch a glas llachar oedden nhw, del iawn, a del iawn hefyd i Frederick. Frederick oedd enw’r maelgi (neu angel-fish) mawr du a ffyrnig a oedd yn bwlio pawb arall. R’on i wrth fy modd efo Frederick, ond hen fasdad ydoedd y noson honno wrth iddo, o flaen fy llygaid, ddechrau bwyta’r pysgod bach del. Crio wnes i, ac erbyn y bore doedd ‘run ar ôl, ac o’n i’n casáu Frederick ar ôl hynny.

Dros y blynyddoedd dirywiodd nifer y pysgod. Bu fyw un ohonynt am dros wyth mlynedd, os cofiaf yn iawn, er nad oedd ganddo enw achos doeddwn i ddim yn ffan. Ac roedd y morflaidd bach yn un hyfryd hefyd, yn mynd o amgylch yr ochrau yn sugno’r budredd oddi ar ffenestri’r tanc.

P’un bynnag anaml iawn y gallwn eistedd yno a gwerthfawrogi’r peth achos nid pethau diddorol mo pysgod trofannol mewn tanciau, ac mae rhywbeth anurddasol iawn, hyd yn oed i bysgodyn, derfynu ei oes yn y bin. Mae’n gwneud i rywun yn meddwl be ffwc y byddai’n ei wneud efo armadilo.

Y Tlawd Hwn

Ych, dwi ddim yn licio dydd Mercher. Nid gan fod dydd Mercher ydi hi fel y cyfryw, ond achos does ‘na ddim byd ar y teledu. Dwi’n gwybod, o waelod f’enaid, bod hynny’n uffernol o drist, ond dwi’n fwy na digon bodlon eistedd o flaen y teledu ar ôl mynd adref a gwneud fawr o ddim arall. Mi fedrwn ddarllen ond mae angen mynadd i ddarllen. Mi allwn ysgrifennu ond dw i ddim yn ysgrifennu ers symud i Gaerdydd, ‘sdim byd yma i ysbrydoli rhywun. Mi fedrwn fynd am dro ond mai’n oer. A dwi’n 23 dwi ddim am ffwcin “mynd am dro” nadw?

Gall benderfynu beth i wneud gyda’ch hun fod yn eithaf trafferth. Rhaid i mi gyfaddef mai un am drefn ydw i, er fy mod yn fodlon ar newid y drefn honno pan goda’r angen. P’un bynnag, ar ôl cyrraedd adref dwi’n cael fy nhe, gwneud unrhyw lanhau neu olchi sydd angen ei wneud tra bod te yn coginio, ac ar ôl bwyta gorwedd ar y soffa am oriau o flaen y teledu, gan efallai potsian ar y we ‘run pryd. A bodlon iawn y bydda i felly drwy’r nos – weithiau efo can, weithiau efo panad – gan fod yn ofalus i osgoi ITV.

Dwi ddim am yfed heno, cofiwch. Dwi ‘di yfed alcohol fel camel (gan gymryd bod y cyfryw gamel yn yfed alcohol - sy ddim yn rhy debygol i fod yn onest - felly nid cystal y gymhariaeth honno ar ôl mân-ddadansoddi) neu gardotyn (gwell. Gwell o lawer) ers pythefnos, a rhaid i mi gallio cyn y penwythnos achos mae gen i bopty yn dod i’r tŷ rhwng wyth y bore a phedwar y p’nawn. Faint o oedolyn dw i?

Wrth gwrs rhwng Amsterdam, ffôn newydd, rhewgell newydd, y bildar yn dod rhyw ben, biliau nwy a thrydan yn cynyddu i raddau brawychus, y morgais a’r hwn bopty digon trychinebus yw fy sefyllfa ariannol. Sut ddiawl dwi’n fod i fynd i gêm Cymru a phen-blwydd Ceren ar ben hynny, dyn ag ŵyr.

Yr Ooderstromp Erchyll

Ydw, dwi’n f’ôl. Yn freuddwydiol felly. Mae fy mreuddwydion yn erchyll o wirion yn ddiweddar ond roedd neithiwr yn rhyfedd. Yn wir, fe’m dychrynwyd i’r fath raddau fel y deffrois am hanner awr wedi pump ac es i ddim yn ôl i gysgu.

Ro’n i’n ôl yn Amsterdam, ond gyda’r teulu y tro hwn (sori Ceren). Gwelais yno geffyl gwyn, ac am ryw reswm enw’r ceffyl gwyn oedd yr “Ooderstromp”, a dwi’n cofio hynny achos doeddwn i methu ei ynganu yn y dafarn. Yn ôl y dyn tu ôl i’r bar ysbryd dychrynllyd ydoedd, a dywedodd Dad wrthyf fod gan bobl gormod o ofn i siarad amdano.

Wedyn ro’n i mewn pabell, yn sâl (dwi wastad yn ffwcin sâl mewn breuddwydion ‘di mynd) ac roedd yr Ooderstromp y tu allan. Roedd arna i ofn, ac mi wnes hanner-ddeffro, yn teimlo’n wirion fy mod wedi cael fy sbwcio ddigon gan geffyl dychmygol fel nad es yn ôl i gysgu. Gan ddweud hynny, roedd hi’n hanner awr wedi pump ac fe es i’r gwely’n eithaf buan neithiwr felly doedd ‘na ddim pwynt.

Gyda llaw, mae gen i hoff siop newydd. Iceland. Da ‘di Iceland. Ar ôl gwario llwyth nos Sadwrn ar f’anturiaethau roedd Iceland yn donig perffaith. Lle arall y gallwch wario cyn lleied a chael gymaint? Tesco, gwn, ond dw i’m mor gomon â chwi.

Iason Cont Diflas

Wn i ddim os sylweddolech, ond bellach mae’r penwythnos arnom. Ro’n i’n meddwl am y penwythnosau diweddar yr wythnos hon, ac mi ges i gythraul o sioc. A dweud y gwir, roedd o’n gymaint o sioc nes y bu i mi deimlo’n hynod ddigalon (am bum munud go dda).

Yr hyn a ddaeth i’m rhan oedd gofyn i mi’n hun pryd fu’r tro diwethaf i mi fod allan yng Nghaerdydd ar nos Sadwrn. Roedd y tro diwethaf pan oedd Shorepebbles (a fu’n gyrchfan i Gymry Cymraeg os nad ydych yn gyfarwydd â’r lle) dal ar agor. Roedd hynny cyn yr Eisteddfod – mi es allan yn ystod y dydd Sadwrn olaf ‘Steddfod ond ddim drwy’r nos achos doeddwn i ddim yn teimlo ar ffôrm.

Bellach mae hynny dros ddeufis nôl. Dwi heb fod allan yng Nghaerdydd ers mis Gorffennaf ar nos Sadwrn.

Y tro diwethaf y bûm allan ar nos Wener oedd tua phythefnos cyn mynd i Amsterdam, sydd yng nghrombil mis Awst erbyn hyn. Felly, er bod cyfrif fy manc wedi cael ergyd ar ôl ergyd yn ddiweddar (i fod yn onest efo chi, rhwng popeth, mae ar ei leiaf ers blwyddyn dda), dydi o ddim o ganlyniad i yfed.

Asu, mae’n rhaid fy mod i ‘di troi’n rêl sod boring yn fy henaint.

Yr Egg Heads

Da ydi’r hen Eggheads. Yna fyddan nhw am 6 yn siarp bob noson o’r wythnos yn dallt popeth, a minnau yna gyda nhw’n aml yn eithriadol o falch, bron yn wenfflam fy ngorfoledd fy mod bron bob tro yn cael y cwestiynau hanes yn gywir, a dwi’n eithaf sicr yn dal i ddisgwyl cael un ar y celfyddydau’n gywir.

Dwi ddim cweit yn siŵr pam fy mod yn hoffi’r rhaglen hon gymaint, nac yn siŵr pam fod cymaint o bobl eraill yn ei hoffi chwaith. Wrth gwrs, dwi’n un o’r bobl hynny sy’n licio dangos ei fod yn glyfar drwy ddweud llwythi o ffeithiau di-bwrpas a bod yn feddylgar a sylwgar, ond ar yr un pryd mae’n gas ganddo bobl ddeallusol, glyfar. Hynny ydi, pobl ddeallusol, glyfar go iawn, nid y math o berson sy’n darllen y Bumper Book of Useless Information cryn dipyn yn fwy nag y dylai.

Dwi wedi hen benderfynu pwy nad ydw i’n licio a phwy dwi wrth fy modd efo. Fel pawb a fydd yn darllen dwi’n meddwl mai CJ ydi’r gwaethaf. Efallai y bydd yn eich synnu o wybod bod y dyn yn gyn-fodel. I ba beth, ni wn. Fydda i’n casáu ei wyneb bach crintachlyd, smyg ar y sioe, ac un o bleserau bywyd yw ei weld yn colli, sy’n digwydd yn ddigon aml diolch byth.

‘Rhen Jiwdiff sy ddim fod yno. ‘Runig beth mae ‘rhen Jiwdiff yn gwybod ydi pethau am Ffrainc ac mae hi mond yno gan iddi ateb 15 cwestiwn yn iawn. Gas gen i’r ffaith bod y gont yn glyfrach na mi o beth ddiawl.

Dwi, yn bersonol, ddim yn ffan o Kevin. Mae ‘na rywbeth anghymdeithasol iawn am Kevin; di-bersonoliaeth ydyw. Does neb isho ateb cwestiynau yn erbyn Kevin achos mae Kevin yn glyfar glyfar, ac ella dyna pam ei fod yn brennaidd. Dwi ddim isio bod yn gas (wel, oes) ond dwi’n meddwl bo Kevin ychydig yn ‘ffyni’.

Rŵan, y wirdo ydi Chris, y boi efo sbecs a dim gwallt, gan iddo’i fwyta ni synnwn, achos mae Chris yn ffat boi. Ta waeth, pe bai’n rhaid i mi fynd am beint efo un o’r Eggheads, Chris a ddewiswn, oherwydd er ei fod o’n wirdo mae 'na haen o normalrwydd yn perthyn iddo. Fedrwch chi ddychmygu y medrai’r boi ‘ma eich diddori efo ffeithiau heb overload. Ond mae o dal yn dew a fydd hynny byth yn beth da.

Ond, o! Daffni annwyl. Pwy na fyddai am i hon fod yn hen fodryb yn drewi o berffiwm a Fishman’s Friends i chi? Fydda i’n licio Daffni, nid jyst achos ei bod hi’n annwyl ac yn amlwg ddim yn licio’r CJ, mae Daffni yn ddiawledig o beniog. Mae Dyfed Blewfran yn beniog ond pen mawr gwag sydd ganddo fo yn hytrach na phen clyfar. Peniog medrus ydi Daffni. Bob tro yn ddi-ffael Daffni neu Kevin fydd yr Egghead nas heriwyd yn y pen-i-bens, heblaw diwrnod o’r blaen ac mi ges ddiawl o syndod mai Jiwdiff nas heriwyd.

Collodd y tîm hwnnw a da ‘fyd. ‘Sneb yn cael meddwl bo Daffni’n fwy thic na Jiwdiff, uda i wrthoch chi rŵan.

Rheswm arall fyth dros gadw'r Gymraeg yn fyw

Saesneg: the Stinkhorn [mushroom]


Cymraeg: y Pidyn Drewllyd


♫ A'n heniaith mwyn ... ♫

Mae Dydd Mawrth yn oren

Bron bob gair a glywaf, ac yng nghwmni rhai pobl mae hynny grynswth yn fwy na hoffwn, gwelaf liw yn fy mhen. Dwi’n darllen llyfr ‘O Ran’ Mererid Hopwood ar y funud, ac er i fod yn onest dwi’n cael eithaf trafferth ei ddarllen mi gyrhaeddais ddarn ddoe a oedd yn sôn am liwiau dyddiau’r wythnos. Mae rhai Mererid Hopwood yn wahanol i mi. Am ryw reswm:

Dydd Llun sy’n wyrdd
Dydd Mawrth sy’n orenfelyn
Dydd Mercher sy’n wyrdd fel pwll
Dydd Iau sy’n aur
Dydd Gwener sy’n ddu
Dydd Sadwrn sy’n goch
Dydd Sul sy’n felyn golau

Hoffwn wybod a oes rhywbeth seicolojical y tu ôl i feddwl y ffasiwn bethau. Rydyn ni gyd, o’r symlaf i’r cymhlethaf, yn hoff iawn, yn anad dim, o ddadansoddi ein hunain. Rŵan, os un o’r symlaf ydych, sef er enghraifft Kinch neu’n gynghorydd Llais Gwynedd, cyflawnid y dasg ar fyr o dro. I’r cymhlethaf gall fod yn ddiderfyn.

Byddaf i â’r Dwd yn aml yn treulio oriau yn dadansoddi eraill, dros banad neu yn y car ar daith faith, ac yn dod i gasgliadau tra dwfn. Yn wir, er yn gyfuniad afiach a phlentynnaidd sy’n destun casineb darlithwyr a phrinder amynedd gan gyfeillion, rydym hefyd yn gyfuniad sy’n amgyffred llawer ac yn dallt gwreiddiau pob anghydfod a theimlad sy’n hofran o’n cwmpas.

Ond beth sydd gan hynny i wneud â’r ffaith bod Mawrth yn orenfelyn yn fy mhen, wn i ddim, a doedd Wikipedia fawr o help, chwaith.

Sbonc y glennydd

Gwyddoch yn iawn mae un o’m dileits ydi enwau anfeiliaid yn Gymraeg, a dyna ydi enw ar anifail: sbonc y glennydd. Wyddoch chi beth ydyw, pan fyddwch yn chwilota drwy wymon (dwi ddim yn ymgymryd â hyn yn aml, gyda llaw) y creaduriaid bach chweinllyd hynny sy’n llechu yno. Wel, sbonc y glennydd ydi honno. Hoffwn fod yn sbonc y glennydd yn anad dim, yn wymonllyd fodlon ar y byd.

Rhyfedd ydi gweld hefyd un neu ddau o amrywiaethau. Fel y gwyddoch morgi ydi siarc, ond catfish ydi morflaidd. A chath fôr ydi ray. Sut ddaru hynny ddigwydd ni wn, ond bydd pethau felly wastad yn fy niddori hyd fy ngwely angau.

Te mefus - siomedigaeth arw

Fel arfer dwi ddim yn cynhyrfu am bethau fel hyn ond un o’m dileits pennaf yn Amsterdam oedd panad o de mefus bob bore. Roedd o’n hyfryd, ac mi ges sioc pa mor hyfryd ydoedd.

Dwi ‘di bod i Sainsburys, Morristons, ASDA a hyd yn oed Tesco i chwilio amdano, ac wedi rhoi cynnig ar ddau math gwahanol oedd yn ffiaidd. Fe ges syndod pa mor wirioneddol, o waelod calon siomedig yr oeddwn wrth i mi ddod o hyd i wefan y cwmni sy’n cynhyrchu’r te (doeddwn i ddim yn cofio’r enw) a gweld nad ydi o’n gwerthu’r cynnyrch ym Mhrydain.

A rŵan mi fyddai’n rili trist am weddil y penwythnos.

Stêc dda

Does fawr o bethau dwi’n eu casáu yn fwy na Llafurwyr (sori Rhys a Gwenan a Dad, ond asu maesho ffycin gras efo chi ... ) ond un peth y bydda i’n ei hoffi’n fawr ydi stêc dda. A hithau’n ben-blwydd ar Mam ddoe, aethom i’r Bae am fwyd, a stêc dda a gefais. Pam lai, meddwn i wrth fy hun, a minnau heb gael un ers hydoedd.

Rŵan, mi fydda i’n hoffi fy stêc yn benodol iawn. Canolig. Ddim wedi’i choginio gymaint fel bod y blas yn diflannu, a tai’m i gael gwaed yn nofio o amgylch y plât achos nid hen beth sâl mohonof.

Ydi wir, mae’r teulu i lawr ar y funud, ac er y diffyg llonydd llwyr y dônt â hwy, mae’n braf cael y teulu lawr, ‘nenwedig rŵan fydd gen i gyfle i brynu stôf a rhewgell newydd. Onid oes yn rhaid i ni gyd fanteisio ar y sefyllfaoedd anoddaf?

Y mis diwethaf mi wariais lawer mwy na’m cyflog, rhwng Amsterdam, lle’r wyf isio mynd yn ôl iddo'r funud hon, bil enfawr y Dreth Gyngor, y morgais, y biliau eraill, er bod fy nhreth wedi mynd i lawr am ryw reswm a’r cwmni benthyciadau myfyrwyr wedi penderfynu peidio â’m conio. Y bastads twyllodrus iddynt.

A pham ffwc dwi wastad isio talu mwy o drethi pan dwi wedi meddwi?

Yr Uffern Daith

Taswn wedi rhedeg y marathon deirgwaith ac wedyn ‘di gorfod cael sgwrs efo Lowri Llewelyn, ni fyddwn fwy blinedig nag wyf ar hyn o bryd. Fy mai ydi’r peth oherwydd fy mod yn ystyfnig. Gair Lowri Llewelyn amdanaf oedd ‘ystyfnig’, gyda llaw, y geiriau a ddefnyddiwyd gennyf i oedd ‘penderfynol’ neu ‘anturus’.

Gwraidd y blinder a’r anghydfod ydi’r daith a wnaed i Aberystwyth ar y penwythnos. Tai’m i mewn i siarad am y meddwi ac ati, ond wedi gweld bod Lord of the Rings ar y teledu yn Y Llew Du a slagio off myfyrwyr a Saeson a digio am fod yr Academi yn hen gapel a drowyd yn dafarn ond eto yn ddigon bodlon cael peint yno, mi drodd pethau’n eithaf llanast. Hidia befo am hynny.

Yn lle mynd i fyny’r A470, sy’n lôn erchyll, ddiflas ar y gorau adegau, penderfynais fel y gyrrwr fynd drwy Gaerfyrddin. Rŵan, mi aeth pethau rhagddynt yn ddigon di-hid a hapus ar y ffordd yno, a minnau’n cael gweld rhywfaint o Sir Gaerfyrddin ac, am y tro cyntaf, y Geredigion arfordirol y tu hwnt i fae Aber. Gwych.

Ond dydi gwneud bron unrhyw beth ddwywaith mewn cyfnod mor fyr ddim yn hawdd. Ar y ffordd nôl cymerwyd troad anghywir, yn rhyw le, rhyw bryd, ac mi ddechreuais betruso fymryn wrth ddod i mewn i Lanymddyfri, gan wybod yr iawn nad y ffordd honno ddeuthum. Ar ôl cyrraedd Pontsenni, lle bynnag uffern mae Pontsenni, daethpwyd o’r diwedd at Aberhonddu a llwyddwyd dilyn y A470 nôl i Gaerdydd. Ni welwyd mo Chaerfyrddin na’r M4, felly o leiaf yn y canol rhywle pan ofynnwyd a oeddem wedi ei heibio, gallwn ddweud yn onest ein bod.

Dwi byth yn mynd nôl o Aberystwyth “drwy Gaerfyrddin” eto.

Dirywiad safon yr iaith

Efallai fy mod i’n swnio’n rêl cyfieithydd bach trist, ond mae safon iaith yn bwysig i mi, ac mae bratiaith yn troi fy stumog. Wn i ddim p’un a wnaethoch wylio Taro 9 neithiwr, a drafododd ddirywiad y Gymraeg ymhlith plant ysgol, ond dydi hi fawr o syndod, er ei fod yn benbleth ac yn gwneud fawr o synnwyr.

Fy “nghenhedlaeth” i (nid dyma’r gair cywir ac mi egluraf pam nes ymlaen) ydi un o’r rhai olaf, mi gredaf, fydd â Chymraeg cref, naturiol. Yn 23 oed, mae gen i a llawer iawn o’m cyfeillion, yng Nghaerdydd o bob rhan o’r wlad neu’r rhai yn Nyffryn Ogwen, grap ar ymadroddion ac idiomau, ac rydym yn siarad Cymraeg gyda’n gilydd.

Dwi ddim yn honni o gwbl fod i ni Gymraeg perffaith di-wall, mae hynny’n gwbl anghywir. Ond eto mae hynny’n rhywbeth sy’n gyffredinol gan y cenedlaethau. Os ystyrir cenhedlaeth fy Nain (70+), maen nhw’n defnyddio llawer mwy o eiriau Saesneg unigol na ni, ‘eroplên’, ‘compiwtar’, ‘e-mail’ ac ati. Yn wir, bu i fy modryb sydd newydd gyrraedd ei 60, dwi’n credu, ddweud wrthyf fod gan fy nghenhedlaeth ‘Cymraeg posh’. Clod yn wir.

Ia wir, Cymraeg gwerinol sydd gennym ni. Mae gen i brofiad prin o’r Gymraeg yn ysgolion y cymoedd, ac er mor braf yw gweld twf yn nifer siaradwyr Cymraeg (h.y. y nifer sy’n medru Cymraeg - gwyddom oll yn iawn fod nifer y bobl sy’n defnyddio Cymraeg fel eu prif iaith ar drai ers cyn cof) de Cymru ni ellir disgwyl i blant ysgol yn y fan honno ddysgu Cymraeg naturiol - daw Cymraeg naturiol o siarad Cymraeg gyda’r teulu, gyda ffrindiau ac i raddau helaeth drwy fyw mewn cymdeithas Gymraeg. Gyda dirywiad enbyd y pethau hynny, dirywiad a welir yn y Gymraeg ei hun, hefyd.

Ond yn yr ardaloedd Cymraeg ac ymhlith teuluoedd Cymraeg digwyddodd rhywbeth i’r ‘genhedlaeth’ nesaf. Sôn wyf i am genhedlaeth fy chwaer. Dydyn nhw ddim yn genhedlaeth wahanol i ni - tair blynedd yn iau, ond o siarad â ffrindiau sydd â brodyr a chwiorydd o’r oedran hwnnw daw un peth yn drist o amlwg - mae safon eu Cymraeg yn is na ni, ac maent hefyd yn siarad llai o Gymraeg na ni.

Mi dorrodd rhywbeth yn rhywle, rhywsut. A hynny’n ddiweddar. Nid ydynt mor hoff o gerddoriaeth Gymraeg - galla i ddim dychmygu fy chwaer yn defnyddio Facebook Cymraeg neu’n ymuno â Maes E (yn wir, pan sefydlwyd Maes E roedd rhai o’r aelodau amlycaf yn ifanc - tua 16-17 oed - faint o bobl mor ifanc â hynny sydd bellach ar Faes E? Ddim cymaint). Dydi’r un cariad at iaith ddim yn amlwg yn eu plith.

Y peth trist ydi, dw i ddim yn meddwl fy mod yn gor-gyffredinoli.

Efallai bod y cymunedau Cymraeg wedi dirywio ychydig yn ormod, wn i ddim. Efallai bod oes datganoli wedi gwneud pobl yn rhy gyfforddus parthed yr iaith. Ond mae un ffaith yn sicr. Mae’r Gymraeg yn wannach ymhlith yr ifanc (sef i’r perwyl hwn pobl sy’n 20 oed ac yn iau) nag y bu erioed, ac yn deillio o hynny mae safon y Gymraeg yn dirywio. I nifer, dydi hi jyst ddim digon pwysig i boeni amdani. Geiriau yw iaith – dyna’r cyfan.

Wn i ddim, efallai bod rhywbeth felly’n dod ag aeddfedrwydd. Efallai mai’r lleiafrif a gynhaliodd safon erioed. Ond os yw iaith yn datgymalu, mae hi’n marw. Os mae hi’n colli ei chystrawen, yn cyfieithu yn slafaidd ac yn ymwared â’i hymadroddion, nid iaith mohoni mwyach.

Wn i ddim, ychwaith, ddyfodol y Gymraeg, neu p’un a oes dyfodol iddi mewn gwirionedd. Ond mi wn os bydd y duedd sydd ohoni’n parhau, bydd y dyfodol hwnnw ychydig yn llai goleuach nag y bu.

Yr Angau

Fedra i ddim dweud ag unrhyw hyder bod fawr o bwynt i mi ddeffro’r dyddiau hyn. Na, nid digalon mohnof, siriolach wyf na holl wenoliaid haf (neu wanwyn, wn i ddim pryd y daw’r gwenoliaid i Gymru fach i fod yn onest – ffycars bach swnllyd ydyn nhw), ond neithiwr oedd yr ail noson yn olynol y bu i mi freuddwydio fy mod wedi marw. Unwaith oedd mewn damwain car, lle gwrthododd fy nheulu fy ngweled a minnau’n ysbryd, a’r ail oedd neithiwr. Cofiaf farw, ac es i’r nefoedd a chael paned i’m hymlacio mewn Tesco llawn angylion ac un T-Rex, ac roedd Anti Blodwen (heddwch i’w llwch) yno, ond ddim yn rhy falch o’m gweld.

Rŵan, rhowch ddiffiniad i mi o hynny ac mi gewch wobr, ond mae’n debyg nad ydi fy nheulu yn hoff iawn ohonof p’un bynnag y diffiniad a roddir.

Gwn i ddim pa beth ydi’r Nefoedd, ond mi fetia i fy urddas (sydd, wrth gwrs, yn barhaol glwyfus ei ôl-feddwod ond yn parhau’n ffug uchel er gwaethaf pawb a phopeth) nad Tesco efo T-Rex mohono. Ond dydi’r thema o angau, gwrthod a bwyd rhad o ansawdd isel ddim yn un addawol, a dweud y lleiaf.

Technoleg Fodern

Fyddech chi’n meddwl, a minnau’n ŵr ifanc, gwancus tair blynedd ar hugain oed, y byddwn yn cofleidio’r byd modern hwn, ond dydw i ddim. Ddim fy mod i’n tecnoffôb, ond dwi’m ffan fwyaf technoleg. Rŵan, mi fyddai’n hoffi’r hen feicrodon ac yn licio cyfrifiaduron ond mae ‘na ambell beth nad ydw i’n eu hoffi o gwbl.

Y SatNav ydi un o’r pethau hyn. I mi, mae’r SatNav yn un o’r dyfeisiadau dibwrpas hynny y mae pobl yn licio’u cael jyst er mwyn dangos eu bod nhw’n fodern. Wn i ddim amdanoch chi, ond mi fedra i ddarllen (mae’n siŵr os ydych chi’n darllen hwn y gallech ddarllen). Be sy’n bod efo cynllunio lle ti’n mynd yn y lle cyntaf, o fap neu drwy ddarllen arwyddion? Dwi ddim yn dallt, de. Ac oes gwaeth na rhywun yn dweud wrthot ti le i fynd beth bynnag?

Peth arall dwi’n cadw draw ohono ydi’r pethau iPhones ‘ma. Rhyngoch chi a fi, dw i ddim wirioneddol yn dallt beth ydi iPhone ond am y ffaith eich bod chi’n cyffwrdd y sgrîn. I BE? Peidiwch â’m camddeall, mae ffonau symudol yn declynnau uffernol o handi, ond be sy mor sbesial am un sy’n edrych fel bricsan, yn ddrud a’ch bod chi’n CYFFWRDD Y SGRÎN? Pam ffwc y byddwn i am wneud ffasiwn beth? Be, yn enw’r uffern ei hun, ydi’r atyniad? Goleuwch fi, wir Dduw.

Amsterdam

Disgynnais mewn cariad ag Amsterdam dros yr wythnos ddiwethaf, ond yn bur rhyfedd ni fu i mi hyd yn oed gweld llysieuyn yno drwy’r pum noson felly mi wnes ymdrech benodol i’w bwyta ddoe. P’un bynnag, wedi cyrraedd y gwesty a chwrdd â’r perchennog y bore wedyn, sef Saad Sleim, sy’n enw rhagorol mewn unrhyw iaith.

Rŵan, alla i ddim manylu popeth a wnaed mewn un blogiad. Roedd taith myfi a Ceren i Amsterdam yn un amrywiol tu hwnt, a oedd yn cynnwys meddwi yn slei, sbotio Cymry eraill o bell, mynd i’r wlad am ddiwrnod, gwylio gêm Cymru mewn tafarn Wyddelig, mynd i Amgueddfa Van Gough, mynd ar deithiau ar y camlesi ac o amgylch ardal y golau coch, a mân bethau eraill a wnaeth fy argyhoeddi fy mod i’n edrych fel Skeletor efo dannedd gwyrddion, ond gofynnwch i mi am hynny pan fe’ch gwelaf yn y croen.

Ac mi gawsom ffrae gan yr heddlu am ganu’r Brawd Houdini yn uchel tu hwnt.

Dinas fechan ydi Amsterdam, sy’n eithriadol o wahanol i Gymru fach. Un peth trist iawn am y lle ydi hynny o Saesneg glywch chi yno - dywedaf â llawn hyder y clywch lai o Saesneg ym Methesda nag Amsterdam, ond dyna ni, dyna’r byd sydd ohono. Ac nid aethom o amgylch yr ardaloedd twristaidd gormod, chwaith, ond o amgylch yr ardaloedd lleol, gan lwyddo i beidio â thalu mewn un lle (ro’n i hollol allan o arian erbyn y diwrnod olaf) a chanfod cwrw gwirioneddol wych o’r enw Juliper. Miam miam ydoedd.

Mae rhai o’r ystrydebau a glywch am Amsterdam yn gwbl gywir - mae’r lle yn llawn porn, pot a beiciau, ynghyd â llawer o Americanwyr am ryw reswm. P’un bynnag, dwi am fynd nôl i Amsterdam eto - y tro nesaf efo mwy o arian - ond ddim i fwyta pysgod, oherwydd mae pysgod Amsterdam yn ddrud.

Dechrau'r Frwydr dros Ddatganoli Pellach

Wel, mae David Davies wedi gwirioneddol dechrau’r rhyfel dros fwy o ddatganoli i Gymru drwy ddweud y bydd yn ymgyrchu’n frwd yn erbyn rhagor o rym i’r Cynulliad Cenedlaethol. Byddai’n ffôl, dwi’n meddwl, i ddiystyru hyn. Dwi’n dueddol o deimlo bod gan Davies eithaf dylanwad ymhlith aelodau llawr gwlad y Torïaid yng Nghymru a’i fod yn cynrychioli eu barn yn llawer mwy na’u haelodau cynulliad, ac er gwaetha’r ffaith mai Tori ydi o, dydi’r dyn ddim yn dwp. Bydd bellach ar grwsâd i sicrhau pleidlais ‘Na’, ac mae pobl mor amlwg ar grwsâd o’r fath yn beryg bywyd, yn enwedig rhai â chryn ddylanwad. Dyma Dori amlycaf Cymru, wedi’r cwbl - mae ei ddiystyru yn beth gwirion, a thrahaus, i’w wneud.

Wn i ddim a fydd Llafurwyr amlwg a brwd yn fodlon ar ymuno gydag ef yn y fenter hon, fel y mae’n gobeithio, ond os maen nhw, sy’n gwbl bosibl, gall pethau fynd yn draed moch yn fuan iawn. Yn wir, o ystyried gwendidau lu’r Blaid Lafur ar hyn o bryd (nid dyma’r grym a dawelodd Kinnock ac a roddodd ei gefnogaeth i’r ymgyrch ‘Ie’ ddegawd yn ôl bellach) pwy sydd i ddweud na welwn glymblaid wrth-ddatganoli yn codi o’r lludw?

Mi ddefnyddiant bob tric a thwyll ag y gallant, cofiwch. Mae’n hysbys i bawb bod cefnogaeth i ddatganoli, yr egwyddor o leiaf, yn gyffredin erbyn hyn; ac mi fentraf ddweud bod hynny’n amlycach i wrthwynebwyr datganoli na neb arall. Mae cefnogwyr datganoli eisoes yn llusgo eu traed. Wele’r gwastraff amser ac arian a elwir yn Confensiwn Cymru Gyfan. Rŵan, wn i ddim amdanoch chi, ond dwi ddim yn gweld pwynt y Confensiwn yn y lleiaf, a thra ei fod yn llusgo’i draed yn canfod ateb hysbys (h.y. bod y gefnogaeth i ragor o ddatganoli yn eang) bydd yr ymgyrch ‘Na’ sydd yn yr arfaeth yn miniogi ei harfau ac yn paratoi.

Yr oll oedd angen oedd comisiynu cyfres o bolau piniwn i fonitro’r gefnogaeth i ddatganoli pellach dros gyfnod a ffurfio Ymgyrch Ie swyddogol ar y cyd â hynny. Erbyn hyn, dydyn ni ddim yn gwybod a fydd refferendwm cyn 2011, hyd yn oed, a’m mhryder i, ar wahân i’r ffaith honno, yw y bydd yr Ymgyrch Na yn cael uffar o head-start ar yr Ymgyrch Ie.

Wedi’r cyfan, fydd yr Ymgyrch Ie yn bolisi gan lywodraeth gynyddol ac eithriadol amhoblogaidd, i bob pwrpas - dydi pobl dal ddim cweit yn gwahaniaethu rhwng Llafur Llundain a Llafur Cymru, a hynny o bosibl oherwydd diffygion deddfwriaethol y Cynulliad - ac mae hynny’n arf beryglus tu hwnt. Ac, er gwaethaf rhaniadau Llafur a’r Torïaid, nid Plaid Cymru na’r Democratiaid Rhyddfrydol sydd am argyhoeddi’r cyhoedd o’r angen am refferendwm.

Gwyddom yn iawn y gall Kinnock a’i fath droi yn erbyn eu plaid eu hunain. Gwyddom hefyd nad yw’r Ceidwadwyr yn ganolog yn eithriadol frwd dros senedd i Gymru, a bod y gwrthwynebiad iddi yn gryf yn eu rhengoedd, sy’n golygu nad oes ganddynt hwy rym i dawelu Davies. Gwyddom fod Plaid Cymru’n rhan o glymblaid â phlaid amhoblogaidd tu hwnt. Gwyddom hefyd mai prin yw dylanwad y Dems Rhydd yng Nghymru.

Ac eisoes mae’r Ymgyrch Na wedi cychwyn. Mae’n rhanedig ar y funud, ond ni ddaw refferendwm mae o law, mae dwy flynedd dda tan hynny. Bydd yn cynllunio ac yn paratoi, a darn wrth ddarn bydd yn ymosod ar ddatganoli ymhob ffordd y gall wneud hynny, ac yn raddol bydd yn chwalu ei hygrededd. Cewch weld.

Yn hyn sy’n angenrheidiol yw wir fynd ati i gyflwyno’r achos dros rymoedd deddfwriaethol i bobl Cymru p’un a yw gwaith y Confensiwn newydd ddechrau ai peidio. Yn fwy na hynny, cefnogwyr datganoli yn rhengoedd Llafur a’r Ceidwadwyr sydd angen gwneud hyn yn fwy na neb.

Dwi’n credu y gall fod yn frwydr hir a blinedig iawn, a chynyddol anodd hefyd – ond fu i neb ennill brwydr drwy ddechrau ymladd hanner ffordd drwyddi. Os nad eir ati yn fuan, gall senedd ddeddfwriaethol fod eto genhedlaeth i ffwrdd.