Dadansoddiad etholiadol

Dydw i ddim am gynnig dadansoddiad manwl ar etholiadau neithiwr, dim ond ambell i sylw a hynny am Gymru. Mae arna i ofn nad rhai cadarnhaol mohonynt.

Mae gweld y Ceidwadwyr ar y brig yn brifo, ond mi fyddant yn dathlu, ac fe ddylent, ‘does modd dweud pa mor arwyddocaol ydi buddugoliaeth Dorïaidd yng Nghymru – ond peidiwn â gor-gyffroi. Enillodd y Ceidwadwyr yn sgîl cwymp anferthol yn y bleidlais Lafur ac nid cynnydd mawr yn eu pleidlais eu hunain. Roedd canran y pleidleisiau a gawsant yn llai nag yn 2007 ac yn debyg i’w blwyddyn erchyll yn ’97. I bob pwrpas, dydi’r Ceidwadwyr heb wneud cynnydd. Mae llwyddiant ar sail methiant arall yn gallu cuddio’r darlun llawn.

Ar y llaw arall mae gan Blaid Cymru gwestiynau mawr i’w hateb. Roedd canlyniad neithiwr yn hynod, hynod siomedig. Aeth ei phleidlais i fyny fawr ddim, ac heblaw am Lanelli dydi hi ddim yn ymddangos bod y Blaid wedi wirioneddol ennill tir ar draws Cymru. Cofiwn, y farn gyffredin ymhlith sylwebyddion gwleidyddol a’r cylchoedd gwleidyddol oedd mai Plaid Cymru fyddai debycaf o elwa ar drai Llafur. Ni wnaeth o gwbl. Efallai ei bod wedi dioddef o’i chysylltiad â Llafur yn y Cynulliad, neu efallai o ystyried y proffwydi ei bod wedi bod yn hunanfodlon a disgwyl ennill. Yn amlwg, ni wnaeth ennill digon o bleidleisiau oddi wrth Lafur, sy’n hanfodol er mwyn i’r blaid dyfu.

Gan ddweud hynny mae’n anodd meddwl beth arall y gallai Plaid Cymru fod wedi’i wneud – sy’n bryderus.

Er mor anfodlon oedd gweld UKIP yn ennill sedd, cofiwn hefyd mai bach oedd ei chynnydd, ac yn yr un ffordd â’r Ceidwadwyr, cwymp Llafur a sicrhaodd sedd iddi ac nid cynnydd mawr yn ei phleidlais ei hun. O ran y Democratiaid Rhyddfrydol, ‘does fawr i’w ddweud, fe wnaethon nhw gyn waethed â’r disgwyl, a dim ond un etholaeth a enillwyd ganddynt, sef Canol Caerdydd (mi gredaf). Mae’n cadarnhau un peth, fodd bynnag – dydyn nhw ddim yn rym o unrhyw bwys yng Nghymru.

Beth nesaf?

Mae rhywun yn teimlo bod tranc y Blaid Lafur yn anochel yng Nghymru erbyn hyn. Yr hyn nad yw’n glir ydi pwy fydd yn elwa ar hynny. O dystiolaeth dila etholiadau neithiwr, y gwir ydi pawb fawr ddim. Ond tybed a oes un posibilrwydd arall?

Mae Llafur yn colli yng Nghymru yn ddaeargryn niwclear. Seriws ‘wan. Ond mae pawb ohonom wedi cael sioc a hanner o weld y Ceidwadwyr yn dod i’r brig. Tybed, tybed a fydd hynny yn ei hun yn ysgogiad i’r Llafurwyr nad aethent i bleidleisio i bleidleisio mewn etholiad cyffredinol mewn pleidlais wrth-Dorïaidd? Gyda Phlaid Cymru yn drydydd, er yn drydydd agos, dydy hi ddim wedi ymsefydlu fel opsiwn posibl amgen i Lafurwyr oherwydd hynny, sy’n awgrymu i mi na fydd pleidleiswyr Llafur yn troi ati naill ai i brotestio, neu o ran newid sylfaenol yng ngwleidyddiaeth Cymru, fel y gwelir yn yr Alban.

Petai Plaid Cymru wedi dod yn ail, yna’r canfyddiad fyddai mai brwydr fawr y dyfodol fyddai Plaid a’r Ceidwadwyr. Y canlyniad?

Gallai colli i’r Ceidwadwyr, yn y pen draw, fod yn hwb i Lafur, a thrwy hynny o bosibl arwain at gyfnod di-dwf i Blaid Cymru.