venerdì, ottobre 30, 2009
Synau
Rhyfeddaf oll o’r rhain oedd rhywun, myfi’n benodol, yn brathu afal yn araf. Dwi wrth fy modd efo’r crenshiad croyw sy’n destun brathiad celfydd. Mae angen i rywun fod yn gelfydd wrth wneud pethau felly i lonni’r glust a’r galon.
Efallai’r sain sydd hoffaf i mi ydi sŵn un ffidil unigol yn canu. Wn i ddim pam, mae o wastad wedi fy nharo fel sŵn prydferth. Mi wn yn iawn nad yw’r ddau ddewis hynny at ddant pawb, ond ‘does gen i mo’r amser i boeni am y fath lol â barn eraill.
O bosibl mae’n haws gan bobl enwi eu cas synau na’u rhai gorau. Wn i fy mod wedi dweud o’r blaen, yn bur grintachlyd yn ôl fy arfer, fod chwerthin babanod yn rhywbeth sy’n gwneud i mi deimlo’n sâl, ac eto lleiafrif ydw i yn hynny o beth bid siŵr. Gan fy mod mewn tymer od a difynadd, dwi am restru fy mhump hoff sŵn a’r mhump gasaf.
Hoff synau
Crensian afal
Ffidil unigol
Ffrïo nionod/bacwn
Afon
Camu ar ro mân
Cas synau
Babanod yn chwerthin
Cyllell ar blât
Cathod gyda’r nos
Elyrch
Jane Hutt, y Gweinidog Addysg, yn ynganu ‘s’
mercoledì, ottobre 28, 2009
Ffôn Cymraeg Orange
Ro’n i wedi penderfynu ers ychydig y byddwn yn rhoi cynnig felly ar ffôn Cymraeg Orange – a chredwch chi fi mae gwneud rhywbeth mor eithriadol â newid o O2 (y cwmni dwi wedi bod efo erioed) i Orange yn ddigon i ypsetio rhywun fel fi yn llwyr. Ond roedd y demtasiwn o gael ffôn Cymraeg yn ormod yn y pen draw.
Pnawn ddoe, wedi ei gael, ‘doeddwn i methu stopio chwarae efo’r teclyn. Roedd defnyddio sgrîn gyffwrdd yn brofiad newydd ond pur pleserus, fel y tro cyntaf i mi gael bwyd yn y Cornish Bakehouse. Dwi dal methu â chredu fy mod wedi dawnsio’n chwil uwch y becws hwnnw yn oriau mân y bora. Ond daeth y diffygion i’r amlwg wedi i mi gyrraedd adra.
Dydi’r Bluetooth, er enghraifft, nid dim ond ddim yn gweithio pan fo’r rhyngwyneb yn Gymraeg, dydi o ddim yn dangos unrhyw eiriau sy’n ei gwneud yn amhosibl i rywun wybod beth y maen nhw’n fod i wneud. Dyma hefyd felly’r rhaglen syncroneiddio. Rŵan, fel y gŵr onest yr wyf, llawn gyfaddefaf nad ydw i’n gwybod beth ydi syncroneiddio ym mha iaith bynnag, ond os nad ydi’r geiriau yn ymddangos yn fy newis iaith ‘does gen i fawr o obaith dysgu.
Rŵan, dwi wedi clywed sibrydion mai dyma’r achos efo’r fersiwn Cymraeg, ond â minnau’n bôrd do’n i ddim am boeni am eiriau neb arall amser cinio ddoe. Ond dydw i ddim y meth o berson sy’n gallu byw gyda ffôn nad ellir newid y tôn ffôn arno – gwall efo’r ffôn ei hun yn fwy na’r fersiwn Cymraeg mi dybiaf.
Ta waeth, mae o’n ymdrech siomedig gan Orange os ydach chi’n gofyn i mi. Fydd yn ôl yn y siop heddiw, efo twat bach blin y tu cefn iddo.
martedì, ottobre 27, 2009
Arolwg barn YouGov
Llafur 34% (-10%)
Ceidwadwyr 31% (+10%)
Plaid Cymru 15% (+2%)
Dem Rhydd 12% (-6%)
Bydd un blaid am ddathlu hynny. Bydd dwy yn gwingo o weld yr arolwg barn. Bydd y llall yn cael dogn go dda o realiti. Ond ddyweda i ddim pwy ‘di pwy!
lunedì, ottobre 26, 2009
Brycheiniog a Maesyfed
Er gwaethaf eu seguro diweddar yng Nghymru dros y blynyddoedd diwethaf, targed caletach sy’n wynebu’r Ceidwadwyr yn y canolbarth ar ffurf y Democratiaid Rhyddfrydol. Mae’n deg dweud mai prif nod y blaid honno yn 2010 fydd ceisio ennill cymaint o seddau wrth Lafur â phosibl tra’n cadw cymaint o’u seddau mwy ceidwadol eu naws, yn benodol mewn ardaloedd fel de-orllewin Lloegr.
Seddau Powys yw’r unig rai lle y gwelwn frwydr unsyth rhwng y Rhyddfrydwyr a’r Ceidwadwyr. Os yw’r Ceidwadwyr o ddifrif am ennill yr etholiad nesaf yn glir, mae ennill pleidleisiau wrth y Rhyddfrydwyr yn gorfod bod yn un o’u prif amcanion.
Dyna ddod â ni at Frycheiniog a Maesyfed. Dyma etholaeth fwyaf Cymru yn ddaearyddol, a dim ond yn eithaf de-orllewin y sir y mae Cymraeg i’w chlywed o ddifrif, yn ardal Ystradgynlais a Chwmtwrch. Daw hynny â ni at Lafur a Phlaid Cymru yn yr etholaeth. Mae’r rhain yn ardaloedd nad ydynt yn ofnadwy o wahanol i’r llu ardaloedd yn y de-orllewin arferai fod yn gadarn dros Lafur, ond sy’n troi at Blaid Cymru. Nid dyma’r achos fan hyn.
Mae’r pwt a ysgrifennaf am Blaid Cymru yn dweud y cyfan: ni ellir gor-ddweud amhwysigrwydd y blaid yn y rhan hon o’r byd. Nid yw, byth, wedi llwyddo cadw ei hernes mewn etholiad San Steffa yn yr etholaeth. Dyma un o’r seddau y mae hi wannaf ynddi ledled Cymru. Gellid dweud mai canlyniad rhagorol oedd iddi ennill 1,600 o bleidleisiau yn etholiadau Ewrop eleni.
Dydi Llafur ddim yn gwbl amherthnasol yma. Daliwyd y sedd ganddi cyn 1979. Drwy’r wythdegau cafodd dros chwarter, a hyd at dros draean, o’r bleidlais yma, gan ddod yn ail ym 1983 ac is-etholiad ’85. Ond ers hynny mae hi wedi dirywio yma. Disgynnodd ei phleidlais i 15% yn yr etholiad cyffredinol diwethaf. Ei pherfformiad gorau yn y Cynulliad hyd yn hyn yw 18%, a hynny nôl ym 1999.
Gan wyrdroi degawdau o bleidleiswyr yn cyfnewid yr hen blaid Ryddfrydol am Lafur, ym Mrycheiniog a Maesyfed newidiwyd y duedd honno, ac yn araf daethai’n frwydr rhwng y Rhyddfrydwyr a’r Ceidwadwyr ac felly y mae’n parhau hyd heddiw.
Yn ein meddyliau, rydyn ni’n dueddol o feddwl mai un o gadarnleoedd y Rhyddfrydwyr ydi Brycheiniog a Maesyfed. Yng nghyd-destun datganoli mae hynny’n hawdd gwneud – tair buddugoliaeth gadarn yw hanes Kirsty Williams, arweinydd Democratiaid Rhyddfrydol Cymru, yn y sedd hon. Ond yn San Steffan, dydi’r Ceidwadwyr ddim cymaint o soft touch.
Ym 1983, enillodd Tom Hooson y sedd gyda mwyafrif o bron i 9,000 dros Lafur. Enillodd bron i hanner y bleidlais a thros ddeunaw mil o bleidleisiau. Er bod hynny chwarter canrif yn ôl erbyn hyn, mae’n arwydd clir o’r hyn allai ddigwydd pan fo’r Ceidwadwyr ar dwf mewn sedd fel hon.
Hyd yn oed ar drai, mae’r Ceidwadwyr yn rym peryglus yma. O drwch blewyn y collodd y Ceidwadwyr yma yn etholiadau ’87, a hynny o 56 pleidlais; ond eto o drwch blewyn y cipiwyd y sedd bum mlynedd yn ddiweddarach ar ogwydd o 1.2%.
Yn ddiweddarach y peth sydd wedi newid mwyaf ydi mwyafrif y Rhyddfrydwyr, a hynny’n sylweddol iawn: 5,097 ym 1997, 751 yn 2001 a 3,905 yn 2005. Ond mae rheswm dros hyn. Yn 2001, trosglwyddwyd yr awenau o’r poblogaidd Richard Livsey i Roger Williams, ac felly collwyd llawer iawn o bleidleisiau personol. Fodd bynnag, yn amlwg llwyddodd Williams adeiladu ei bleidlais bersonol ei hun. Cofiwn hefyd i’r Democratiaid Rhyddfrydol gael blwyddyn dda yn 2005 yn genedlaethol. Rydyn ni hefyd yn rhy barod i anghofio, ar lefel San Steffan, y blaid yw ail blaid Cymru ar hyn o bryd.
Serch hynny, dydi rhagweld beth fydd yn digwydd yma flwyddyn nesa’ ddim yn hawdd. Yn ôl yr arolwg barn diweddaraf ganYouGov i’r Telegraph, mae’r Ceidwadwyr ar 40% a’r Democratiaid Rhyddfrydol ar 19% yn genedlaethol. Cofiwn serch hynny fod pleidlais y Rhyddfrydwyr yn aml iawn yn cael ei danddatgan mewn arolygon barn. Yr awgrym fyddai bod y Ceidwadwyr tua 8% i fyny o’r etholiad diwethaf a’r Dems Rhydd yn eithaf segur.
O drosi’n uniongyrchol, fyddai hynny ddim yn ddigon i’r Ceidwadwyr ennill yma. Ydi’r ffaith iddynt ennill yma yn etholiadau Ewrop yn arwyddocaol? Mae’n awgrymu y gallai’r bleidlais Ryddfrydol fod yn feddal ar hyn o bryd, ond fawr fwy na hynny.
Fe ddylwn fod wedi disgwyl tan yfory, a phôl piniwn Cymreig yn dod i’r amlwg, i broffwydo hon. Efallai y byddaf yn newid fy meddwl erbyn ei weld, wn i ddim! Ond mae dau beth yn awgrymu eu hunain i mi yma.
Yn gyntaf, yn genedlaethol byddai disgwyl i’r Ceidwadwyr ennill tir oddi ar y Democratiaid Rhyddfrydol. Nid oes rheswm i gredu na fyddai hynny’n digwydd yma. Yn ail, yn genedlaethol byddai disgwyl i’r Dems Rhydd ennill rhywfaint o dir oddi ar Lafur. Mae’r cyfle i wneud hynny yma’n gyfyngedig, ond yng Nghymru mae’r bleidlais Lafur yn hanfodol wrth-Geidwadol – a phwy gwell i drechu’r Ceidwadwyr yma na’r Democratiaid Rhyddfrydol? Byddai sicrhau hyd yn oed ychydig o gefnogaeth y grŵp hwnnw o fudd enfawr.
Proffwydoliaeth: Ar ôl gweld canlyniadau arolwg barn YouGov i Gymru, dwi am fod mor hy â newid fy mhroffwydoliaeth i fwyafrif o tua 2,000 i'r Ceidwadwyr.
venerdì, ottobre 23, 2009
Blogiad byr am Question Time neithiwr
Ro’n i am flogio am Frycheiniog a Maesyfed ond hoffwn ddweud gair bach am Question Time neithiwr a pherfformiad y BNP. Rŵan, dwi’n rhywun sy’n cefnogi’n gryf hawl y BNP i ymddangos ar y rhaglen – licio’r peth ai peidio, mewn democratiaeth allwch chi ddim dewis a dethol pwy ddylai fynegi ei farn ai peidio, ac o wneud hynny rydych chi’n tanseilio’r syniad o ddemocratiaeth ei hun.
Credaf mai’r broblem neithiwr oedd na chafodd y BNP wrandawiad teg. Mae a ddylai Nick Griffin gael hynny yn fater arall, ond roedd ffyrnigrwydd y panelwyr eraill yn ei erbyn yn cyfleu ofn a hyd yn oed chwerwder yn fwy na brwydr ideolegol. Roedd y rhaglen gyfan yn cylchdroi o amgylch ceisio tanseilio’r BNP, a wnaeth i’r holl ymosodiadau yn erbyn y blaid a Griffin deimlo’n ffug, wedi’u cynllunio ymlaen llaw. Yn fy nŵr dwi’n teimlo y bydd y modd yr ymosodwyd ar y BNP neithiwr o fudd mawr iddi.
Y gwir oedd roedd hi fel pantomeim yn hytrach na rhaglen drafod wleidyddol.
Roedd y ddadl am Winston Churchill yn ddiddorol. Tra na fyddai Churchill yn cefnogi nac yn aelod o’r BNP oherwydd ei thueddiadau ffasgaidd, ac roedd Churchill yn wrth-ffasgydd, roedd ganddo ddaliadau hynod hiliol. Fe’ch gadawaf gyda dyfyniad y byddai Griffin yn falch ohono:
"I do not admit that right. I do not admit for instance, that a great wrong has been done to the Red Indians of America or the black people of Australia. I do not admit that a wrong has eben done to these people by the fact that a stronger race, a higher-grade race, a more worldly wise race to put it that way, has come in and taken their place," Winston Churchill
mercoledì, ottobre 21, 2009
Fferm Ffactor a Judge Judy = noson dda
Ond ro’n i’n gwybod ers clywed amdani’n gyntaf y byddai Fferm Ffactor yn rhaglen erchyll y byddwn i’n ei mwynhau i’r uchel nefoedd ac fe’m profwyd yn gywir. Mi wnes i a Dwd chwerthin nerth ein pennau am hanner awr yn ddi-dor, oherwydd er gwaetha’r ffaith mai gosod giât a mynd â mochyn i drelar oedd yr heriau, roedden nhw’n wych i’w gwylio. Ac roedd y darn mastermindaidd mewn beudy yn ffantastig, heb sôn am athrylith yr ‘ystafell ddyddiadur’, sef cab tractor.
Y peth gorau oll oedd nad oedd y rhaglen yn cymryd ei hun yn rhy o ddifrif – roedd rhywun yn chwerthin efo’r rhaglen, a’r cystadleuwyr, gymaint ag arnynt. Hir oes i Fferm Ffactor, medda’ fi, fydda i’n dilyn y gyfres wirion ‘ma i’r diwedd. Ni ellir cynhyrchu rhaglen realiti Cymraeg sy’n fwy Cymreigaidd, mae hynny’n sicr.
Mae ‘na ambell i beth arall dwi’n eithaf mwynhau ar deledu realiti, ond ddim teledu realiti Prydeinig. Fu’r un sioe sgwrs ym Mhrydain, megis gyda’r ast dew Vanessa Feltz neu’r twatfrenin Kyle, wedi cyrraedd uchelfennau Jerry Springer. Roedd hwnnw’n wych yn ei anterth. Ond ni sioeau sgwrs ydi’r uchafbwynt gen i, eithr yr anfarwol farnwres Judy.
Ydw, dwi’n ffan enfawr o Judge Judy, i’r fath raddau y byddaf yn dal fyny efo’r ddynas naill ai drwy ei recordio neu wylio ITV2+1 (a fi fyddai’r cyntaf i edrych i lawr ar unrhyw un sy’n gwylio ITV2, heb sôn am +1 – dyna ‘di comon). Ers yn fach mae dramâu llysoedd wedi fy rhyfeddu, ac mae gwylio rhai go iawn yn taro rhyw sbot rhyfedd ynof. Swni’n licio bod mor glyfar â Judge Judy ‘fyd, a hoffwn feddwl fy mod yn meddu ar ei doniau amgyffred a synnwyr cyffredin. Dydw i ddim, ond am awr rhwng 6 a 7 bob nos, mi fedraf o leiaf smalio.
martedì, ottobre 20, 2009
Tywyllwch y boreau
Mae fy nheimladau parthed dyfodiad y gaeaf a thywyllu’r dydd a’r nos yn gymysg iawn. Mae’n erchyll yn y bora. Mae’r ysgogiad i godi a mynd i’r gwaith, sy’n gymhedrol ar y gorau o adegau i’r rhan fwyaf helaeth o bobl, yn enwedig y pethau afiachus hynny sy’n gweithio’n Macdonald, yn cilio fwy fyth. Mae’r snooze yn cael mwy o ddefnydd, a chan fod y ddaear heb gael cyfle i gynhesu, afraid dweud mae hi’n oerach.
I hen sinach fel fi mae’n anoddach byth. Fel rhywun sy’n casáu talu ei filiau mi fyddaf yn llawn gwrthod gosod y gwres arnodd am y bora, sy’n golygu bod y tŷ, sy’n rhewllyd ar y gorau o adegau, yn rhewllyd. Teimla rhywun ei fod yn gwneud popeth yn ara’ deg. Wn i ddim amdanoch chi, ond un o’r teimladau sy’n gyrru ias lawr fy nghefn, yn eironig braidd yn llythrennol hefyd, yw rhoi crys oer amdanaf. Nid o reidrwyd jyst ben bora chwaith, ond mae’n waeth yn y bora.
Ta waeth ‘rhen hogia, problem arall sy gen i cyn mynd i’r gwaith ydi beth i wylio ar y teledu. Fel rheol bydda i’n gwylio BBC News i weld newyddion Cymru a’r newyddion chwaraeon, cyn troi sianel, fwy na thebyg i wylio Cyw neu Braniac (‘dach chi’n fy nabod ddigon erbyn hyn i wybod nad jôc ydi honno) cyn stryffaglu i’r gwaith, fel arfer gan fod yn bur anghwrtais efo pobl Metro ar y ffordd. Ydi, mae’r arfer hwnnw’n parhau.
Gyda llaw, o ran cyfres Proffwydo 2010 (dwi’n gwybod ei bod yn drist iawn fy mod yn rhoi enw sy’n ymdebygu i raglen ffuglen wyddonol fyrdymor ac erchyll ar S4C i’r gyfres o erthyglau ond tyff) croeso i chi awgrymu sedd i mi fwrw golwg arni nesaf. Wedi’r cyfan, chi yw’r meistri, fi di’r French maid.
lunedì, ottobre 19, 2009
Her aflwyddiannus y mis trist
Dwi’n od iawn wedi meddwi. Gallwn i ddweud yr amlwg a dweud fy mod i’n od iawn yn sobor ond, na, dwi ddim. A dweud y gwir, yn sobor, dwi’n grêt. Credaf yn gryf y dylai pawb, pawb yn y byd mawr crwn, feddwl ei fod o neu hi yn grêt, achos y gwir ydi dydi o ddim yn debyg iawn y bydd neb arall yn meddwl hynny amdanoch chi. Ydach, dachi’n gwybod pwy ydach chi.
Ond na, yn chwil mi alla’ i fod braidd yn rhyfedd. Daw’r her ddeietegol i ben ddydd Iau a ‘does gen i fawr o amheuaeth dweud nad oes gen i gyfle pry mewn brechdan gaws o’i chyflawni’n llwyddiannus erbyn hyn. Mae dau gibab mewn pythefnos wedi sicrhau hyn. Pan fyddaf yn chwil mi fyddaf yn gwrthryfela yn erbyn fy hun, sef yn yr achosion hyn y deiet. Wn i ddim p’un ai yin a yang ynteu gwreiddiau sgitsoffrenia ydi’r ymddygiad rhyfedd hwn, ond o’r herwydd fydda i ddim yn colli’r 10 pwys angenrheidiol.
O amcangyfrif, fyddai ‘di colli tua phump.
Dwi mor argyhoeddedig fy mod wedi colli’r her fel nad ydw i am foddran loncian yr wythnos hon. Do, fe’m trechwyd gan y têc-awê.
I fod yn onest efo chi, dwi heb fwynhau fy hun o gwbl ar y deiet ‘ma. Dwi wedi bod yn flinedig gyson a hefyd yn ddigon annifyr dros y mis diwethaf (sydd yn arwynebol yn union yr un fath ag ydw i fel arfer i’r rhai â’m hadwaen – ond y tro hwn felly y teimlwn o ddifrif). Ond mae ambell bwys yn well na chic yn din, ‘mwn.
Ynghyd ag alcohol, Sky+, ambell banad ac osgoi mynd i’r deintydd, mae bwyd yn un o wir dileits y bywyd hwn gen i. Gwleidyddiaeth, gweithio, crefydd, moesau, siopa, biliau – sôn am rwystredigaethau sydd, yn fy mywyd innau o leiaf, yn anorfod. Gwell gen i fis heb y lleill oll na bwyd. Ar yr amod y caf fwyta o flaen y teledu efo panad a photel o win.
Ta waeth, fydd hi drosodd ymhen ychydig ddyddiau, ac mi fydda i’n teimlo’n hapusach o lawer bryd hynny. Dwi wedi cael awch rhyfeddol am frechdan gaws ers cael sgwrs efo gyrrwr tacsi amdano bron i bythefnos nôl. Dwi ddim yn credu iddo fwynhau’r drafodaeth i’r un graddau â mi, cofiwch.
giovedì, ottobre 15, 2009
Preseli Penfro
Mae p’un a ydi hynny’n fy nghymhwyso i gynnig dadansoddiad gwleidyddol o’r ardal yn rhywbeth gwahanol, wrth gwrs!
Felly dyma ddechrau arni. Nid yn annhebyg i ddwy o’r tair proffwydoliaeth ddiwethaf, mae etholaeth Preseli Penfro yn un amrywiol ei natur. Mae’r gogledd-ddwyrain yn parhau i siarad Cymraeg gan fwyaf, a’r gogledd-orllewin bellach yn Saesneg ei hiaith, ac mae’r Gymraeg ar drai enfawr a chyson yn y rhan hon o’r byd. Fodd bynnag, mae’r etholaeth hefyd yn cynnwys trefi mawr fel Hwlffordd (poblogaeth: 11,000) ac Aberdaugleddau (14,000) a oedd yn siarad Saesneg ymhell cyn i hyd yn oed Mynwy wneud.
Er bod tua thraean o’r etholaeth yn medru Cymraeg, mae ‘na lawer iawn o fewnfudwyr yn yr ardal, ac yn ystod nawdegau’r ganrif ddiwethaf, trodd iaith naturiol nifer o bentrefi, gyda Solfach yn enghraifft enwog o hyn, o Gymraeg i Saesneg. Dydi’r newid hwnnw heb â pheidio, ac o natur y mewnfudo a dirywiad y Gymraeg mae un peth bellach yn amlwg yn wleidyddol: mae’r Ceidwadwyr yn gryfach yma o’i herwydd. At hynny, mae sedd y gallai ar yr wyneb ymddangos yn ddigon addawol i Blaid Cymru bellach fod yn eithaf mynydd i’w ddringo – dydi hi ddim yn gwbl annhebyg i Aberconwy yn yr ystyr hwnnw.
Dylai sefyllfa gyfredol Preseli Penfro orfodi’r Blaid i gadw golwg ar Fôn, Ceredigion, a hyd yn oed Dwyfor-Meirionnydd yn y dyfodol, os mae tueddiadau mewnfudol a ieithyddol Cymru yn parhau, ond awn ni ddim ar y trywydd hwnnw rŵan.
Gan mai ym 1997 y crëwyd y sedd hon, mae unrhyw ddata o bwys yn dechrau yn y flwyddyn honno, a dwi am ddefnyddio’r data hwnnw i wneud un peth ar f’unwaith, sef diystyru Plaid Cymru. Ym 1999 a 2007 llwyddodd i gael chwarter y bleidlais mewn etholiadau Cynulliad – a’r gwir amdani ydi y byddech chi wedi disgwyl iddi wneud o leiaf fymryn yn well yma. Yn ddigon anhrawiadol cafodd hanner hynny yn etholiadau Prydeinig 2001 a 2005, ac er bod hynny wedi dyblu o 6% ym 1997, mae gan Blaid Cymru lawer iawn o waith i wneud yma i osod ei marc.
Ni fydd natur gyfredol yr etholaeth yn gadael iddi wneud hynny yn 2010, waeth beth fydd yn digwydd. Byddai hyd yn oed cyfateb i lefelau’r gefnogaeth a geir yn etholiadau’r Cynulliad yn ganlyniad rhagorol.
Os yw pleidlais y cenedlaetholwyr yn sî-sô rhwng Caerdydd a Llundain, mae un y Rhyddfrydwyr druan wedi seguro. O gael rhwng 11% - 13% ym mhob etholiad Cymreig neu Brydeinig rhwng ’97 a ’05, cafodd lai na degfed o’r bleidlais yn etholiadau 2007 a 2009. Hwyrach mai Llafurwyr dadrithiedig ydi gobaith mwyaf y Dems Rhydd i greu argraff yma – yn wir, petae hon yn etholaeth yn Lloegr digon hawdd byddai dychmygu hon yn frwydr rhwng y Ceidwadwyr a’r Rhyddfrydwyr.
Ond nid dyna’r achos yng Nghymru. Ac felly, fel mewn sawl etholaeth ar lefel San Steffan, mae hi rhwng dwy – Llafur a’r Ceidwadwyr.
Dydyn ni ddim am gael llawer o wybodaeth o etholiadau cyngor: dwi’n meddwl fy mod yn gywir yn dweud bod gan y Ceidwadwyr (a Phlaid Cymru) ddau gynghorydd a’r Blaid Lafur un yn y sedd hon – yn wir, mae mwyafrif helaeth cynghorwyr y sir gyfan yn rhai annibynnol.
Ni fyddai’n annheg dweud y bu hen sedd Penfro yn gymharol i Fynwy: sedd sy’n greiddiol Geidwadol ond yn dueddol o droi at Lafur ar adegau pan fyddai’r Ceidwadwyr yn amhoblogaidd. Llafur sy’n eithriadol amhoblogaidd ar hyn o bryd, ond cofiwch nad yw’r Ceidwadwyr mor boblogaidd ag y byddai dyn yn disgwyl iddynt fod. Yn wir, os yw’r polau diweddaraf i’w credu, mae’n bosibl bod Llafur yn adennill rhywfaint o bleidleisiau wrth y Torïaid.
Reit, ystadegau. Yn gyntaf perfformiad gorau’r ddau blaid. Dydi hi fawr o syndod mai perfformiad gorau Llafur oedd ’97, ac roedd yn berfformiad anhygoel mewn gwirionedd. Enillodd 48% o’r bleidlais a thros 20,000 o bleidleisiau. Mae hynny’n hawdd anghofio â Llafur yn y fath drallod heddiw. Felly mae dros ugain mil o bobl yn yr etholiad wedi pleidleisio i Lafur o leiaf unwaith.
O ran rhifau, roedd y Ceidwadwyr ar eu cryfaf yn 2005 (sydd eto fawr o syndod) gan ennill fymryn dros 14,000 o bleidleisiau, ond o ran y ganran Paul Davies AC sydd wedi llwyddo orau yma, gyda 39% o’r bleidlais yn 2007.
O ddefnyddio’r rhesymeg honno mae pleidlais uchaf y Blaid Lafur, ymddengys, gryn dipyn yn uwch na’r Ceidwadwyr, ond wrth gwrs y Ceidwadwyr sy’n dal y sedd, er bod y mwyafrif yn 2005 yn 607 o bleidleisiau yn unig. Ydi Llafur yn debygol o lenwi’r bwlch hwnnw? Anodd gen i ddychmygu ei bod.
Bu bron i draean o’r rhai a bleidleisiodd yn Etholiad Ewrop eleni bleidleisio dros blaid fach fel UKIP neu’r Gwyrddion. Enillodd y Ceidwadwyr yma gyda llai na thraean o’r bleidlais, sydd ymhell o fod yn drawiadol. Daeth Llafur y tu ôl i Blaid Cymru. Mae hynny’n awgrymu nad fydd y gefnogaeth i’r Ceidwadwyr yma’n anochel o gadarn, ond bod cefnogaeth y blaid Lafur ar chwâl. Am faint o seddau eraill y byddwn ni’n dweud hynny dros y misoedd nesaf, tybed?
Rhaid i ni fod yn onest – dylai’r mân ddadansoddiad hwn ddim ofyn pwy fydd yn ennill yma flwyddyn nesa’. Mi fydd Stephen Crabb yn parhau’n Aelod Seneddol, er gwaetha cael ei losgi fymryn gan y busnes treuliau. Yn hytrach rhaid gofyn y ddau gwestiwn canlynol: yn gyntaf, beth fydd y mwyafrif Ceidwadol, ac yn ail pa mor wael a wnaiff Llafur yma?
Yn etholiad cynulliad 2007, trodd llai na 8,000 (27%) allan i bleidleisio i Lafur. I roi perspectif arall arno, disgynnodd ei chefnogaeth rhwng 1997 a 2007 chwe deg y cant. Gostyngiad angheuol? Ddim o reidrwydd. Os nad yw’r pleidleisiau segur hynny’n mynd i rywle arall, mae llygedyn o obaith ganddi. Dydw i ddim yn meddwl y bydd chwalfa arfaethedig 2010 Llafur cyn waethed â’r disgwyl – yn yr un modd ag y cafwyd Shy Tory Syndrome mewn polau cyn etholiad 1992, credaf y gwelwn rywbeth tebyg yn yr etholiad nesaf, ond alla i ddim darogan i ba raddau, nac effaith bosibl hynny mewn seddau unigol. Blogiad arall ydi hynny, cofiwch.
Tra ei bod yn anodd gen i gredu y bydd y niferoedd sy’n pleidleisio dros y blaid yn llai yn 2010 nac yn 2007, mae’n anodd hefyd gen i weld y bydd y ganran a gaiff Llafur yn fawr uwch na hynny. O ran y Ceidwadwyr, credaf y gwelwn ogwydd tuag atynt yma na fydd yn rhy wahanol iawn i’r gogwydd cenedlaethol, sef cynnydd gweddol ym mhleidlais y Ceidwadwyr ond cwymp mawr yn y bleidlais Lafur.
Hefyd, mae rhywun yn dueddol o feddwl nad dyma’r fath o etholaeth y byddai UKIP yn denu pleidleisiau yn eu miloedd oddi wrth y naill blaid na’r llall, petai’n sefyll. Fy nhemtasiwn fyddai dweud mai’r Democratiaid Rhyddfrydol allai gael y budd mwyaf o ddirywiad y blaid Lafur mewn sedd fel hon, ond disgwyliwn weld perfformiad cryfach gan Blaid Cymru hefyd – ond ddim yn ddigon i sicrhau’r ail safle.
Proffwydoliaeth: Buddugoliaeth o tua 5,000 - 6,000 i Stephen Crabb.
martedì, ottobre 13, 2009
Dwi ddim yn licio John Lewis
Welsoch chi erioed y ffasiwn ddrudnwch? Nefoedd, welish i ddim ‘rioed, a do, dwi ‘di bod i Lundain, er na fu i mi gymryd sylw o fawr ddim yn y bastad le, ond awn ni ddim lawr y ffordd gasinebus honno heddiw.
Rŵan, dwi wedi bod yn ddrudfawr fy nilladbrynu unwaith gan brynu côt a hithau’n ganpunt unwaith, ond byddwn i ddim yn gwneud hynny yn rheolaidd (nac eto, ond mae hi’n gôt lyfli) ond mae popeth yn adran dillad bechgyn gyfyngedig John Lewis yn uffernol o ddrud.
Cwynais nad oedd neuadd fwyd yno. Dywedwyd i mi fod, ac mi es yno eto i ganfod mai caffi ydoedd. Dwi’n dweud neuadd fwyd gan olygu deli i bob pwrpas. Fydda i’n licio’r rhan fwyd yn siop Howells yng Nghaerdydd, cofiwch. Cyfaddefaf mai unig fwriad f’ymweliadau prin i’r lle hwnnw ydi bwyta’r olewydd a’r sawsiau efo bara a gynigir am ddim cyn mynd i edrych ar y gwin, digio na allaf ei fforddio, cyn mynd nôl i’r gwaith yn olewyddlawn fodlon. Megis rhyw, dylid ceisio llenwi twll am ddim.
Wrth gwrs, dydi Howells ddim yn lle gwylaidd ychwaith, mae ‘na wario i’w wneud pe ceisid prynu yno. Ychydig fisoedd nôl, wrth chwilio yno mi ofynnodd un o’r bobl siop wrthyf a oeddwn yn chwilio am rywbeth yn benodol. “I brynu rhywbeth yma,” meddwn innau’n ddifrifol, “codiad cyflog”. Ni all pres brynu'r teimlad o roi ateb sarrug.
lunedì, ottobre 12, 2009
Alcohol a chibabs - anterth y deiet
Nid yw’n anwir i mi gofio fawr ddim erbyn diwedd y nos ond mi wnes adael fy hun i lawr yn enbyd drwy fynd am gibab. Ydw, dwi rili yn licio cibabs ar hyn o bryd, sy’n anffodus gan fod o hyd sawl pwys i mi eu colli cyn yr 22ain os am drechu’r Dwd. Yn wir, cafodd dydd a nos Sadwrn gymaint o effaith arnaf y bu i mi roi dau bwys ymlaen mewn noson. Chwarddish i am hynny ‘fyd, y bastad bach tew i mi.
Er, chwarae teg, ar ôl bwyta sŵpiau o bob (h.y. dau) math yn weddol gyson am bythefnos ro’n i’n haeddu tamaid go iawn i’w fwyta. Mi es bedwar diwrnod bythefnos nôl heb na chig na physgod. Wyddoch chi’n iawn fy marn am hynny.
Un bwyd, fodd bynnag, dwi’n fwy hoff ohono bob dydd ydi betys, fel fy ffrind y Llipryn Llew (gyda llaw, os wyt yn darllen, beetroot ydi betys, Lowri). Dim ond wedi’i biclo, wrth gwrs, dwi ddim am fynd i drafferth i wneud rhywbeth neis efo betys, ond os nad oes cig ar gael dwi wastad yn meddwl bod ansawdd betys yn ei wneud yn syb dda. Mi staeniff, wrth gwrs, ond mae gen i ddigon o broblemau heb orfod poeni am hynny.
Y pwynt, a gyflewyd yn gwbl ofer hyd yn hyn, oedd hyn. Dydw i ddim am gyrraedd y nod o golli 10 pwys mewn mis ar y rêt yma. Ni all dim newid hynny ond penderfyniad, ewyllys, brwydro, aberth, ymdrech. A lot o blydi sŵp. Gas gen i sŵp.
mercoledì, ottobre 07, 2009
Hen Dwll Gwlyb
Mae wedi bod yn ddi-stop ar Stryd Machen yn ddiweddar. Er bod y Sky yn gweithio, ni weithiodd y ffôn tan wythnos diwethaf a bu’n rhaid galw’r bobl allan i’w gywiro. Mae’r llwybrydd i’r rhyngrwyd wedi cyrraedd ers tridiau ond fydd hwnnw ddim yn gweithio tan y 13eg mae’n dweud yn y llythyr ar ei gyfer. Byddai hyd yn oed yr Iesu wedi colli amynedd efo ffwcin Sky.
Felly dyna ddau anlwc, i raddau, gyda’r ffôn a’r rhyngrwyd, ac yn ôl geiriadur yr Hogyn anlwc ydi unrhyw beth nad yw’n mynd rhagddo’n llwyr ddidrafferth. Pethau drwg a ddaw mewn trioedd, medda’ nhw. Petawn yn gall ac yn gwrando ar eraill mi fyddai’r broblem ddiweddaraf yn, wel, fyddai hi heb â bodoli o gwbl. Ychydig fel Mam yn priodi Dad.
Ond ers misoedd mae Mam wedi bod yn swnian i mi gael y to yn y bathwm wedi’i sortio. Os ydych chi fel fi, a llongyfarchiadau i chi os ydych, po fwyaf y swnian y daw atoch o ba gyfeiriad bynnag, y mwyaf ystyfnig a phenderfynol ydych chi o fynd yn groes i’r swnian. Felly mi heibiodd y misoedd a daliodd to’r bathrwm, neu i fod yn fwy cywir y wal rhwng y bathrwm a’r gegin, i fynd yn damp.
Deffroais ddoe yn ddigon bodlon. Roedd hi’n gythraul o dywyll ac oer yng Nghaerdydd bora ddoe, ac mi gerddais i’r gegin gan grynu fel cryniadur cenedlaetholgar i wneud fy uwd boreol. Dwi’n licio uwd, yn enwedig pan ddaw’r gaeaf, efo mymryn o siwgr arno. Mae hefyd yn dda efo’r her ddeietegol bresennol ond soniaf am hynny rywbryd arall pan fo’r awydd yn codi.
Plip plip. O diar, meddwn i. Plip plip. Mi drois i weld y wal yn gollwng, nid ar ochr y bathrwm y tro hwn eithr ochr y gegin.
Wel myn ffwc, meddwn i.
A Mam oedd yn gywir wedi’r cwbl. Ffoniais y bildar neithiwr, yn bur amlwg ddim yn gwybod am beth yr oeddwn yn sôn (“ddy lîc is in the rŵff ies” etc), ond mae hwnnw’n dod draw yn fuan ‘fory am hanner wedi saith i archwilio’r wal.
Twll o wlybaniaeth a bildar yn y bore bach. Mae ‘na nofel fanno’n rhywle, ond nid y fi ydi’r un i’w hysgrifennu.
martedì, ottobre 06, 2009
Ambell feddwl am y ras i olynu Rhodri
Dydw i ddim am fynd i fanylder yma, ond yn hytrach cynnig ambell sylw byr iawn ar yr ymgeiswyr.
Byddai dewis y ceffyl blaen, Carwyn Jones, yn gwneud fawr ddim i Lafur yn y pen draw. Dydi o ddim, mewn difri, wedi bod yn flaenllaw yng ngwleidyddiaeth Cymru dros y ddwy flynedd diwethaf. Mae’n rhy ‘Gymreigaidd’ i ambell Lafurwr, ond y gwir ydi dydi o ddim yn ddigon Cymraeg i allu ad-ennill y Gymru Gymraeg (os ydi’r sïon nad yw’n siarad Cymraeg i’w blant yn wir yna mae hynny’n dweud y cyfan – ond dydw i ddim yn gwybod hynny’n bersonol).
Yn ogystal â hynny, mae ganddo enw am fod yn ddiog ac nid oes ganddo chwaith mo garisma Rhodri Morgan. Yn wir, mae Gordon Brown yn enghraifft berffaith o pam fod angen carisma ar arweinydd. O safbwynt personol, mae’n un o wleidyddion mwyaf overrated Cymru a byddai ei ddyrchafu i Brif Weinidogiaeth Cymru yn amlygu ei ddiffygion.
Byddai Edwina Hart yn gambl rhy fawr i’r blaid Lafur. Gwir, mae’n weithiwr caled ac yn weddol dda ar ei swydd ond mae’r Aelodau Seneddol yn ei chasáu, ac mae ei pherfformiad o flaen y camerâu yn llipa iawn. Byddai’r hollt a grëid ganddi rhwng Llafur Cymru a Llafur Llundain yn risg na fyddai’r aelodau cyffredin yn ei chymryd – er yn y tymor hir mi dybiaf y byddai hynny’n talu ar ei ganfed. Ddigwyddith hynny ddim, fodd bynnag.
Ond y risg fawr efo Edwina ydi ei sedd hi. Ar bapur, prin y byddai rhywun yn synnu petae Gŵyr yn mynd i ddwylo’r Ceidwadwyr yn 2011, a fyddai’n embaras mawr i Lafur.
Ond dwi’n amgyffred ar hyn o bryd mai gan Edwina Hart y mae’r momentwm, ac mae momentwm yn gallu bod yn arf hynod mewn gwleidyddiaeth.
Yn olaf mae Huw Lewis. Yn anad dim hwn ydi’r un y mae’r pleidiau eraill isio’i weld yn arweinydd ar Lafur. Dydi’r ffaith ei fod yn dysgu Cymraeg yn golygu dim – dydi hwn ddim yn un o garedigion yr iaith ac ni fyddai yn ad-ennill y Fro i Lafur (gan fynnu’n groch nad oes gan Lafur broblem yn yr ardaloedd hynny). Ond byddai apêl Huw Lewis y tu allan i gadarnleoedd Llafur yn eithriadol o gyfyngedig, ac mae lle i gredu yn ôl rhai nad yw’n eithriadol o boblogaidd yn y Cymoedd chwaith.
Fo fyddai fwyaf tebygol o arwain at dranc y glymblaid bresennol, ond fydd hynny ddim yn digwydd – mae arnaf ofn na fyddai gan Blaid Cymru yr asgwrn cefn i wneud hynny, pe câi’r dewis i wneud.
Ond mae gan Lafur un fantais waeth pwy a etholir ganddi – yr arweinwyr eraill. Dydi Nick Bourne ddim y dyn i sicrhau enillion mawr i’r Ceidwadwyr yn 2011, er mi dybiaf y gallai Johnathan Morgan fod yn beryg iawn yn hynny o beth os bydd yn tynnu’i fys allan ac yn mynd amdani. Er, o leiaf fod gan y Ceidwadwyr arweinydd posibl yn yr ymylon. ‘Does gan y Democratiaid Rhyddfrydol ddim dewis bellach ond am gadw efo Kirsty, a phrin o lwyddiant y mae hi wedi’i gael hyd yn hyn (fodd bynnag, fwy na thebyg byddai dirywiad mawr i Lafur yn 2011 er budd Plaid Cymru a’r Ceidwadwyr yn yr etholaethau yn arwain at gynnydd yn nifer y seddi Rhyddfrydol ar y rhestr, p’un a fyddant yn cynyddu eu pleidlais eu hunain ai peidio).
Ac Ieuan Wyn Jones ydi’r gorau y gall Plaid Cymru’r Cynulliad ei gynnig hefyd – a dwi ‘di newid fy meddwl amdano llawer gwaith ers 2007. Ar y funud dwi eto ddim yn ffan. A dwi’n ofni, ac yn teimlo yn mêr fy esgyrn, na fydd y Blaid yn gweld cynnydd mawr yn 2011, ac na fydd Adam Price yn AC bryd hynny chwaith. Byddai’r cyfnod diweddar o sefydlogi Plaid Cymru yn parhau yn hytrach na arwain at gyfnod o ffyniant – fe gewch chi weld.
Ond ta waeth, boed Carwyn, Edwina neu Huw yn bennaeth arnom ar garreg drws y ‘Dolig, dwi ddim yn meddwl y dylai neb arall ofni’r un ohonynt. O’r gwaelod i fyny y mae angen i’r Blaid Lafur ail-adeiladu, a chan na fu byth yn wannach ar lawr gwlad a’i gwrthwynebwyr cyn gryfed, a oes yn wir unrhyw un yn ei rhengoedd a allai atal ei thrai?
venerdì, ottobre 02, 2009
Gorllewin Caerdydd
Un sedd sydd wedi datblygu’n sedd ddiddorol iawn ers dyfodiad datganoli ydi Gorllewin Caerdydd. Yn wir, mewn cymhariaeth, mae tair sedd arall y Brifddinas yn ddigon anniddorol. Cynrychiolwyd hon gan George Thomas, nid yn un o’m hoff wleidyddion, am flynyddoedd maith, ac fel Llefarydd rhwng 1976 a 1983.
Cipiwyd y sedd gan y Ceidwadwyr ym mlwyddyn lwyddiannus 1983, a theg dweud bod hynny’n gyfuniad o’u poblogrwydd cymharol yn yr etholiad hwnnw a pherfformiad cryf iawn gan y Democratiaid Cymdeithasol, a enillodd dros chwarter pleidlais Gorllewin Caerdydd. Daeth yn ôl i’r gorlan Lafur yn ’87 ac felly y mae’n parhau hyd heddiw, a hynny’n weddol gadarn yn ddi-eithriad.
Etholaeth ddinesig ystrydebol, ddywedasoch chi? Byddwn i’n anghytuno. Mae hi’n weddol gymysg, ac nid yn gwbl drefol gydag ambell ran yn y gorllewin a’r gogledd yn gymharol wledig. Dim ond tua 11% sy’n medru Cymraeg, er bod rhannau Cymreiciaf y ddinas o ran iaith wedi’u lleoli yma. O ran cyfoeth mae’n cyferbynnu rhwng ardaloedd ffyniannus Pontcanna, rhannau o Landaf a Sain Ffagan ac ardaloedd mwy difreintiedig fel Glanyrafon a Threlái, a dyma etholaeth gartref Amgueddfa Werin Cymru, gerddi Soffeia a Stadiwm Athletau Caerdydd. O graffu’r wyneb mae Gorllewin Caerdydd yn llawn amrywiaeth.
Beth am felly ddadansoddi’r etholaeth amryfal hon ar sail etholiadau? Yn gyntaf, cymharwn ganlyniadau 1987 a 2005 – mae ugain mlynedd o gymharu yn hen ddigon dwi’n meddwl - gan gofio bod y Ceidwadwyr yn eithaf cryf yn ’87 a Llafur yn parhau’n lled-boblogaidd yn ’05. Yn wir, roedd y bleidlais Lafur yr un peth, tua 45% yn y ddau etholiad hynny (er, yn anochel braidd, yn llawer is na’r uchafbwynt o 60% ym 1997). Llwyddodd y Ceidwadwyr gael 38% yn yr achos cyntaf – ond hyd yn oed yn 2005 roedd y bleidlais Geidwadol mor isel â 22%. Ni fu adfywiad.
Segura y mae pleidlais trydedd blaid y DU yma hefyd – o gael 16% ar led-ffurf y Democratiaid Cymdeithasol yn ’87, cafodd y Democratiaid Rhyddfrydol 18% o’r bleidlais yn 2005, ac yn y cyfnod rhwng y ddau bwynt hynny ni chafodd fwy na 15% or’ bleidlais. Nid Canol Caerdydd mo hon.
Ar y llaw arall, mae Plaid Cymru wedi cryfhau’n aruthrol yma. Cafodd lai na 2% o’r bleidlais ym 1987, gan golli ei hernes y flwyddyn honno ac eto’n y ddau etholiad ar ôl hynny. Er nad yw’r 13% a gafodd yn yr etholiad cyffredinol diweddaraf yn drawiadol, mae hi’n dro byd o ugain mlynedd yn ôl.
Yn ôl arolwg barn cymharol ffafriol i Lafur a gyhoeddwyd yn ddiweddar (YouGov, 29-30 Medi) mae’r Ceidwadwyr ar 37% a Llafur ar 30%. Pe buasem yn ceisio adlewyrchu hynny yng Ngorllewin Caerdydd, gan ddi-ystyru Plaid Cymru oherwydd diffyg data, byddai’r canlyniad yn rhywbeth tebyg i:
Llafur : 40%
Ceidwadwyr : 27%
DRh : 19%
Buddugoliaeth glir i Lafur felly, ond beth am ddefnyddio arolwg diweddar arall sy’n llawer llai ffafriol i Lafur, gan ei gosod yn drydydd ledled Prydain (Ipsos MORI, 25-27 Medi)? Byddai’r canlyniad fel a ganlyn:
Llafur : 34%
Ceidwadwyr : 26%
DRh: 23%
Felly, yr awgrym yw, a hynny’n swnio’n rhyfedd ddigon o ystyried yr hinsawdd wleidyddol bresennol, o drosi’r canlyniadau hyn i Orllewin Caerdydd (dull syml, anwyddonol mi wn), fyddai’r Ceidwadwyr ddim yn agos yma. Ymhellach at hynny, mae’r bwlch lleiaf (8%) yn ensynio y gallai nifer nid ansylweddol o Lafurwyr aros adref ac y byddai Llafur o hyd yn fuddugol yma – a chofiwn nad Llafur ydi’r unig blaid sy’n dioddef o apathi.
Dydi hi ddim yn beth call trosi canlyniadau’r Cynulliad i rai San Steffan, ond dyma hanes pedair prif blaid Cymru yn y sedd hon. Dangosir canran y bleidleis a gafwyd, a nodir y gwahaniaeth rhwng canlyniad ’99 a chanlyniad ’07 mewn cromfachau.
Llafur : 37% (-25%)
Ceidwadwyr : 25% (+10%)
Plaid Cymru : 21% (+6%)
Dem Rhydd : 15% (+6%)
Yn debyg i Aberconwy gynt, mae Llafur ar drai gyda’r Ceidwadwyr a Phlaid Cymru’n elwa yn ddigon tebyg o’i dirywiad, ond gyda’r Democratiaid Rhyddfrydol hefyd yn elwa yn yr achos hwn. Byddai proffwydo i Blaid Cymru ennill cymaint ag ugain y cant o’r bleidlais yma mewn etholiad cyffredinol yn ffôl ... ond tybed ...
Oherwydd, gyfeillion, mae un canlyniad yn sicr na fyddai neb wedi’i ragweld yma ychydig flynyddoedd yn ôl, sef canlyniadau etholiadau cyngor 2008 yn y sedd hon. Dydw i ddim am gyfrif nifer y pleidleisiau, yn wir mae gan bob ward ei hanes ei hun, ond ar ôl y cyfrif dyma faint o gynghorwyr oedd gan bob plaid yn yr etholaeth:
Plaid Cymru 7
Llafur 6
Democratiaid Rhyddfrydol 4
Ceidwadwyr 2
Os cyfrwn nifer y cynghorwyr fel ffon fesur, dyma un o ardaloedd gwannaf y Ceidwadwyr a’r Democratiaid Rhyddfrydol, gyda bron i hanner seddau Llafur Caerdydd yma, a phob un o seddau Plaid Cymru’r ddinas. Er gwaetha’r ffaith ei bod yn swnio’n hurt, yn y rhan hon o Caerdydd mae gan y cenedlaetholwyr fwy o gynghorwyr na’r un blaid unigol arall, sydd ddim yn sefyllfa a adlewyrchir o gwbl yng ngweddill dinasoedd mwyaf Cymru.
O ran y Blaid, mae’r ffaith iddi ennill tair sedd y Tyllgoed a dim un yn Nhreganna yn dweud llawer am natur ei chefnogaeth yn y ddinas – yn fras, nid y Cymry Cymraeg bellach yw sail ei chefnogaeth. Yn wir, gellir mynd mor bell â dweud bod y Blaid yn y ddinas wedi creu carfan sy’n elyniaethus tuag ati o blith y Cymry Cymraeg, ond stori arall ydi honno.
Rŵan mae un etholiad arall y cawn edrych yn fras drosto, sef rhai eleni. Felly y bu o blith y pleidiau ‘mawrion’:
Llafur : 4,236 (23%)
Ceidwadwyr: 4,012 (22%)
Plaid Cymru: 3,142 (17%)
Dem Rhydd : 1,725 (9%)
Eraill : 5,214 (29%)
Ambell ffaith: i bob pwrpas roedd hon yn hollt deirffordd, cafodd y Democratiaid Rhyddfrydol lai o bleidleisiau na UKIP (a fawr fwy na’r Gwyrddion) a dyma’r unig sedd y bu i Lafur ei hennill yng Nghaerdydd. Gan ddweud hynny, mae etholiadau Ewropeaidd yn ddi-eithriad yn rhoi cic i’r llywodraeth gyfredol, a 12 mlynedd i mewn i lywodraethu ‘doedd Llafur byth am wneud yn dda hyd yn oed fan hyn, ond mi enillodd waeth bynnag.
A dyma ni’n dod ati – pwy sydd am ennill? Dydi’r Democratiaid Rhyddfrydol ddim – o’i gymharu â bron pob rhan arall o Gaerdydd, a hwythau’n arweinwyr y cyngor, maen nhw’n wan yma.
A beth am y Blaid? Ydi, mae hi ar gynnydd yma, heb ronyn o amheuaeth, ond nid dyma’r fath o sedd y gall drosglwyddo ei phleidlais Cynulliad yn bleidlais San Steffan, ac mae’r seiliau dal yn rhy fach yma – yn realistig, byddai trydydd parchus yn ganlyniad da iddi.
Un o ddwy sydd am ennill yma. Yn gyntaf, dau ffigur am Lafur yma ers 1987. Cafodd ei pherfformiad cryfaf ym 1992, wrth i Rhodri Morgan ennill 24,300 o bleidleisiau, ac fe ddaeth ei chanlyniad gwaethaf o ran nifer y pleidleisiau yn 2005 gan sicrhau 15,700 o bleidleisiau (Byddai’n werth nodi fan hyn hefyd hyd yn oed ym 1983 pan enillodd y Ceidwadwyr ac y cafodd y Democratiaid Cymdeithasol 10,000 o bleidleisiau y llwyddodd Llafur ennill y nesaf peth i 14,000 o bleidleisiau – gan gofio hefyd nad ydi polau heddiw yn eithriadol o wahanol i rai’r cyfnod hwnnw o ran Llafur).
A all y Ceidwadwyr ragori ar hynny? Roedd ei chanlyniad gorau hi yma ers 1987 ym 1987 ei hun gan ennill 16,200 o bleidleisiau (a oedd yn wir yn fwy na chafodd pan fu’n fuddugol yma ym 1983). Gwnaeth waethaf yn y gorffennol agos, yn 2001, gan ennill 7,300 o bleidleisiau. Poenus.
A’r gwahaniaeth rhwng y ddwy blaid yn yr etholiad diwethaf? 8,167. Mae’r gagendor yn fwy na’r bleidlais Dorïaidd.
Mae angen gogwydd o 12% ar y Ceidwadwyr i gipio Gorllewin Caerdydd oddi ar Kevin Brennan, sydd ddim yn eithriadol o boblogaidd dwi ddim yn meddwl, ond eto’n wyneb gweddol adnabyddus. Dydi’r polau ddim yn awgrymu bod y fath ogwydd am ddigwydd, felly sut y byddai’r Ceidwadwyr yn ennill yma?
Yn gyntaf, mae’n rhaid i’r blaid ddyblu nifer y pleidleisiau a gafodd yn 2005, ac yn ail mae’n rhaid iddi obeithio y bydd Llafur yn colli digon o bleidleisiau, naill ai i apathi neu bleidiau eraill. Byddai perfformiad cryf gan Blaid Cymru ac, i raddau llai, y Democratiaid Rhyddfrydol o fudd yn hynny o beth, ond amheuaf yn fawr a fyddai hynny i’r graddau y gwaneth y Democratiaid Cymdeithasol ym 1983.
Proffwydoliaeth: Er gwaetha proffwydiadau gan ambell un arall, dwi am sticio fy mhen allan a dweud na fydd hon yn ildio i’r llanw glas. Buddugoliaeth o tua 2,500 i Lafur.