Y Teimlad

Na, ‘doeddwn i byth am lwyddo rhoi llith i chwi ddoe, gyfeillion a gelynion, ro’n i’n gelain i’r byd drwy gydol y dydd. Mi gefais benwythnos trwm, a deimlodd yn sicr ar y Sul yn anarferol o drwm, felly dwi’n cael saib o’r meddwi os nad y peintiau hamddenol.

Bu’r teulu i lawr, a chawsom fwyd yn Le Brasserie yng nghanol dinas Caerdydd. Mae’n lle hynod posh, ond gyda U2 yn chwarae yn y stadiwm roedd gan y bwyty fwydlen wahanol ar gynnig nad oedd hanner cystal â’r arfer. Chwadan ges i. Fel rheol dwi’n caru chwadan, dyma fy hoff gig, ond chwadan posh oedd hon, a dydyn nhw ddim yn coginio chwadan posh yn iawn. ‘Motsh gen i pa beth ddywedyd neb, mae’n rhaid coginio chwadan yn iawn, ddim yn ganolig neu ar yr ochr amrwd, yn wahanol i stêc.

Gadewais y teulu a mynd allan gyda’r cyfeillion gyda’r nos. O, mi feddwais. Dydw i ddim yn cofio llawer o ddiwedd y noson, ond afraid dweud roedd dydd Sul yn ddedfryd greulon. Mam wnaeth bopeth yn waeth wrth fynnu ein bod yn mynd fel teulu i Gastell Coch ar gyrion Caerdydd. Yn bersonol, ‘doedd gen i ddim cymhelliant i fynd, a fawr ysgogiad i fynd nôl fel mae’n digwydd – nid ydi ystryffaglu o amgylch blydi castell bach dibwrpas yn rheswm i’m deffro o drwmgwsg meddw.

Felly’n bur flinedig ro’n i’n gwely ymhell cyn wyth ar nos Sul ac ni ddeffrois tan saith fora Llun, ac ni symudias nac am bisiad nac am ddiod na dim yn ystod y cyfnod hwnnw.

Wrth gwrs dwi’n teimlo’n well rŵan, er dwi’n cael un o’r teimladau erchyll ‘be ddiawl nes i nos Sadwrn’, sy’n pur amharu ar wythnos unrhyw un.

Am gyfaill cas ydi alcohol. Tebyg at ei debyg, de.

Y Pedwar Math o Genedlaetholdeb yng Nghymru

Dydw i ddim ond yn ysgrifennu hyn am fy mod wedi cael fy ngosod ar y rhestr ddirgel y soniais amdani yn y blogiad diwethaf, ond yn hytrach mae’n rhywbeth yr oeddwn am ysgrifennu amdano ond heb â chael cyfle i wneud. Dwi’n Rachub dirion ar hyn o bryd, a ddim yn mynd am Gaerdydd tan y p’nawn, felly ymlaen â fi.

Cododd Dyfrig bwynt a’m tarodd yn ei flogiad Gwlad a Bro wrth i rai ohonom ddadlau rhinweddau a diffygion plwyfoldeb a brogarwch. Yr hyn a godwyd oedd cenedlaetholdeb Cymreig namyn yr iaith Gymraeg, yn enwedig o safbwynt Cymro Cymraeg. Nid af ar yr union drywydd hwnnw.

Wrth i mi feddwl ac ystyried mae yn wir enghreifftiau o genedlaetholdeb, o sawl safbwynt, sy’n dangos ystod y daliadau o dan yr ymbarél genedlaetholgar, a pha mor eithriadol yw’r dasg o’u huno dan un faner. Nid sôn fan hyn am y chwith a’r dde ydw i, ond natur y mathau o genedlaetholdeb yng Nghymru.

Ymlaen llaw, rhaid dweud mai un peth sy’n uno cenedlaetholwyr o bob math yw’r egwyddor sylfaenol bod gan bob cenedl a gwerin yr hawl i reoli ei hun – boed hynny’n llwyr annibynnol neu’n ffurf ar ymreolaeth. O feddwl, a chofio hynny hefyd, mi fedraf nodi pedwar cenedlaetholdeb y Gymru fodern.

Cenedlaetholdeb Diwylliannol / Traddodiadol
Cymru fydd fel Cymru fu, yn glodus ymysg gwledydd

Fel y mwyafrif llethol o genedlaetholwyr Cymraeg eu hiaith, yr iaith ydi’r brif sbardun i’m cenedlaetholdeb i. Am wn i, mae hynny ynddo’i hun yn fy ngosod yn y categori cenedlaetholwr diwylliannol/traddodiadol yn y cyd-destun Cymreig. Yr ail brif nod yw annibyniaeth. A dyma pham.

Y brif rheswm dwi’n credu mewn annibyniaeth i Gymru ydi i ddiogelu’r Gymraeg a sicrhau dyfodol iddi; rhywbeth, mae arnaf ofn, nad sydd yn y Gymru sydd ohoni. O ystyried y safbwynt hwnnw, mae’n anodd gennyf weld beth fyddai fy nghymhelliant dros gredu mewn annibyniaeth pe na fyddwn yn Gymro Cymraeg. Dyna pam, er enghraifft, nad ydw i’n uniaethu â Phlaid Cymru yng Nghaerdydd a sawl rhan arall o’r wlad. Nid yr iaith sydd wrth wraidd y cenedlaetholdeb a arddelir.

Ac eto i’r cenedlaetholwr traddodiadol, parhad yr iaith drwy ba ddull bynnag ydi’r gwir nod – boed hynny o fewn fframwaith y Deyrnas Unedig neu Gymru Rydd. Dyma’r garfan sy’n galon i’r mudiad cenedlaethol – y rhai mwyaf penderfynol a diflino, ac eto’r garfan fwyaf ystyfnig a chul.

Y peth diddorol ydi, tan yn ddiweddar a monopoleiddio’r Gymraeg gan genedlaetholwyr (ysywaeth, dyma’r gwir), mae ‘na ddigon o enghreifftiau o eraill, boed hwythau’n Llafurwyr, yn Geidwadwyr neu’n Rhyddfrydwyr, y gellid eu galw’n genedlaetholwyr diwylliannol (os nad traddodiadol fel y cyfryw). Roedd adeg, cofiwch, nid cyn cof, yr oedd Llafur y Fro Gymraeg yr un mor ‘Gymreig/Cymraeg’ â Phleidwyr y Fro!

Faint o genedlaetholwyr Cymraeg eu hiaith sydd yno nad y Gymraeg mo’u prif ysgogiad? Ceir ambell un, ond maent yn lleiafrif. Mae cred y cenedlaetholwr traddodiadol wedi cario’r mudiad erioed, ond mae’r duedd i beidio ag edrych ‘y tu allan i’r bocs’ yn rhwystr fawr na ddylwn ei hanwybyddu.

Cenedlaetholdeb Ideolegol
Dros Gymru sosialaidd annibynnol

Mae cenedlaetholdeb yn naturiol weddnewid, a dyma’r wedd fwyaf newydd arno dwi’n credu. Os, yn draddodiadol, y gellid dweud mai’r iaith oedd prif gymhelliant y Cymry Cymraeg i droi at genedlaetholdeb, dydi hynny ddim yn gwbl wir rŵan. Cymer enghraifft Adam Price neu Bethan Jenkins. Dydw i ddim yn dweud nad ydi’r iaith yn gymhelliant ganddynt, ond yr agenda asgell chwith, y Gymru rydd sosialaidd ydi’r prif nod ganddynt hwy. Pa beth bynnag ydyw, mae’n wead arall ar genedlaetholdeb nad yw’n cyd-fynd â’m cenedlaetholdeb i. Bron y gellid galw’r cenedlaetholdeb hwn yn Genedlaetholdeb Ideolegol, hynny yw bod annibyniaeth yn fodd i arfer un ideoleg benodol.

O dop fy mhen, alla’ i ddim meddwl am unrhyw genedlaetholwyr rhyddfrydig na cheidwadol, neu y dyddiau hyn cenedlaetholwyr gwyrdd (sydd yn sicr yn wedd arall a welwn ymhen ychydig), sy’n dod i’r categori hwn. Mae hynny, mae’n siŵr, oherwydd bod gwleidyddiaeth Prydain yn asgell dde fel rheol, ac felly ni fyddai angen i genedlaetholwr ideolegol ar y dde fodoli yng Nghymru heddiw, i bob pwrpas.


Cenedlaetholdeb Economaidd
Diwedd y gân yw’r geiniog

Yn bersonol, dwi’n meddwl mai dyma’r math mwyaf diddorol o genedlaetholdeb yng Nghymru sy’n amlycach o lawer yn yr Alban nag ydyw fan hyn. Dyma’r rhai sy’n credu’n gryf y dylai Cymru gael ymreolaeth oherwydd y byddai Caerdydd yn sicrhau Cymru fwy llewyrchus nag y byddai Llundain. Byddwn i’n gosod y diweddar Phil Williams, D.J. Davies ac wrth gwrs Dafydd Wigley, yn yr adran hon.

Y broblem ydi mai dyma’r garfan leiaf ymhlith cenedlaetholwyr. Mae’r rhan fwyaf ohonom yn credu y gallai Cymru reoli economi Cymru yn well na Llundain a thrwy hynny sicrhau Cymru fwy llewyrchus, ac eto nid dyna flaenoriaeth ein cred. Er gwaethaf popeth, dydi cenedlaetholwyr heb â chyflwyno dadl economaidd gadarn dros Gymru annibynnol. Allwn ni ddim beio pobl am ofni colli eu swyddi a byw mewn gwlad sy’n economaidd wan, waeth pa mor ddi-sail ydi’r ofnau hynny, a dyma’r ddadl sy’n rhaid ei hennill i argyhoeddi’r mwyafrif bod annibyniaeth yn ymarferol bosibl.

Nododd David Melding yn ddiweddar fod y ddadl economaidd yn gwbl amherthnasol, hynny yw rydych chi’n credu mewn annibyniaeth neu beidio. Alla’ i ddim cytuno. Yn anad dim y ddadl hon fydd yn penderfynu p’un a yw Cymru i fod yn rhydd o Lundain ynteu’n gaeth iddi. Nid yw dweud “byddai Caerdydd yn rhoi economi Cymru’n gyntaf mewn gwlad annibynnol” yn ddigon. Mae angen ymchwil ac astudiaeth bellach yn y maes hwn.

Pan ddaw’r drafodaeth anochel ar annibynniaeth, gobeithiwn y bydd y cenedlaetholwyr economaidd wedi deall y drefn ac y bydd dadl gref wrthlaw ganddynt. Ni ddylai’r un cenedlaetholwr osgoi’r baich hwn, ond hwn fydd yn sicrhau llwyddiant.


Cenedlaetholdeb Dinesig/Sifig
Os ydym i fod yn rhydd, rhaid inni ymddwyn fel pe baem eisoes yn rhydd

Yn olaf, dyma’r cenedlaetholdeb nas cynrychiolir yn etholedig mewn difri. Mae llawer yn y gorffennol, fel Saunders, D.J. Davies ac o bosibl Arglwydd Êl ein hoes ni, wedi arddel elfennau o’r cenedlaetholdeb hwn sydd, i bob pwrpas, yn dderbyniol mewn gwledydd annibynnol, a hefyd yn gyffredin mewn gwledydd di-wladwriaeth sydd â llawer o sefydliadau a symbolau cenedlaethol, fel yr Alban, Gwlad y Basg a Chatalonia. Dyma genedlaetholdeb newydd y werin.

Mae’n newydd i ni yng Nghymru – pobl sy’n ymfalchïo bod gennym Gynulliad, system ysgolion ar wahân, yr Eisteddfod, yr iaith ac ati heb o reidrwydd weld annibyniaeth yn nod, yn bennaf oherwydd ofnau economaidd. Ond tan yn ddiweddar nid oedd gennym fawr o reswm arddel y cenedlaetholdeb hwn gan nad oedd modd i ni wneud hynny.

Dyma’r rhai y byddai’r ddadl economaidd yn eu hargyhoeddi o Gymru annibynnol, a dyma genedlaetholdeb y Gymru ddi-Gymraeg a welir mewn llefydd fel Caerdydd a’r Cymoedd, ac i raddau sy’n cymryd lle cenedlaetholdeb diwylliannol ymhlith pobl ifanc ein gwlad. Efallai ei fod yn fwy ‘feddal’ na chenedlaetholdeb traddodiadol, ond efallai bod yr apêl yn ehangach.

‘Does gen i ddim amheuaeth ymhen ugain mlynedd dyma fydd prif genedlaetholdeb Cymru, pan fydd y genedl hon, gobeithio, yn fwy hyderus a chyda mwy o sefydliadau unigryw iddi. Ohoni y deillir nid yn unig rhai o fawrion cenedlaetholdeb Cymru, ond yr unigolyn a fydd yn ein harwain at Gymru annibynnol, pa ffurf bynnag fydd arni.

Fel y soniais uchod, mae cyfuno cenedlaetholdeb dan un faner yn dasg anodd, ond o dan y faner hon y gall cenedlaetholdeb wir uno.

O ran yr iaith, bydd un o ddau drywydd, sef trywydd llwyddiannus Catalonia neu Wlad y Basg, neu enghraifft ddifrifol yr Iwerddon. Fel Cymry, rydym yn edrych tuag at enghreifftiau penrhyn Iberia a’r ynys werdd, a dyletswydd y cenedlaetholwyr traddodiadol fydd sicrhau mai ar drywydd Iberia yr awn. Ta waeth, gwelwn ddatblygiad y ffurf hon ar genedlaetholdeb ar fyr o dro mi dybiaf; mi all fod yn ysgubol lwyddiannus os fe’i gwneir yn iawn, ond gallai hefyd fod yn hynod boenus i’r cenedlaetholwyr diwylliannol – fydd yn ddiddorol, o leiaf.

Dawelaf i rŵan rhag mwydro gormod, ond dyna frasolwg o’m syniadau brysiog aar sefyllfa cenedlaetholdeb yng Nghymru heddiw.

Rhif 36 ar restr dwi heb glywed amdani o'r blaen...?!

Dyna gythraul o sioc dwi wedi’i gael bora ‘ma! Yn ôl pob tebyg fi ‘di rhif 36 o ran y blogiau gwleidyddol Cymreig gorau. Rŵan, dydi hynny fawr o ddim i fod yn falch ohono, achos ‘does ‘na ddim llawer o flogiau gwleidyddol Cymreig sy’n werth eu darllen yn fy marn i, ond y syndod mwyaf i mi ydi bod y blog hwn yn cael ei gyfrif fel blog gwleidyddol! Dwi bob amser wedi dweud nad blog gwleidyddol mo hwn, ond ei fod yn ymdrin â gwleidyddiaeth nawr ac yn y man. Ond tai’m i ddadlau, dwi byth wedi bod ar restr o’r blaen – wir wan. Rhaid bod hynny'n dda i rywbeth?

Hefyd mae’n cael ei nodi fel blog Plaid Cymru – sydd o ystyried y feirniadaeth gyson a dargedwyd at y Blaid yn ystod y dwy flynedd diwethaf yn rhyfeddach fyth!

Onslow

Fel rheol 'does gen i ddim mynadd blogio pan fy mod adra'n Rachub, ond waeth i mi ddweud y cefais freuddwyd ryfedd neithiwr. Ro'n i'n darllen erthygl mewn papur newydd, erthygl hirfaith a dweud y gwir, am Onslow Keeping Up Appeareances a'i fod wedi dod allan yn hoyw.

Glywsoch chi fan'ma gynta.

Dringo'r Wyddfa

Dyna oedd y cynllun, ond mi gerddasom o amgylch Llyn Padarn cyn mynd yn pissed.

Bro vs. Cenedl

Mae’r Hen Rech a Blogmenai wrthi’n dadlau am rinweddau a phroblemau brogarwch/plwyfoldeb a’r ffordd y maent yn cyd-fynd â chenedlaetholdeb. Rŵan, tai’m i fentro i mewn i’r ddadl hon yn uniongyrchol, ond fe hoffwn gynnig ambell i sylw, os y caf, Syr.

Mae’n gwbl hysbys i unrhyw sydd wedi darllen pwt gwleidyddol ar y blog hwn nad ydw i’n gefnogol i Lais Gwynedd, ‘does gen i ddim da i ddweud am y blaid honno mae arna’ i ofn, ond mae brogarwch ac i raddau helaeth plwyfoldeb yn rhan annatod o’m cyfansoddiad, fe welir hynny o deitl y blog hwn ei hun. Iawn, dwi’n byw yng Nghaerdydd am y tro, ond yn fy hanfod dwi’n ‘fab y mynydd oddi cartref yn creu cân...’ Un o Ddyffryn Ogwen fydda i, a dwi gymaint o un o Ddyffryn Ogwen ag ydwyf o Gymro.

Yn draddodiadol, mae brogarwch yn rhan annatod o ddaliadau’r cenedlaetholwr Cymreig; D.J. Williams fyddai’r amlycaf o’u plith mae’n siŵr. Mae eich bro, gan amlaf, yn cronni’r hyn rydych yn ei garu am eich gwlad, i mi yr iaith, y dirwedd, y bobl. Pe na charwm Ddyffryn Ogwen ni a charwn Gymru. Mae honno’n ffaith. Mae’r dyhead i weld parhad y pethau hynny sy’n unigryw a chraidd i’m bro yn gwbl ynghlwm wrth y pethau hynny sy’n llywio fy nyheadau ar gyfer cenedl y Cymry.

Efallai nad ydi brogarwch erbyn hyn yn rhan mor hanfodol o genedlaetholdeb Cymreig. Mae hynny’n beth trist. Dydi cenedlaetholdeb lwyr genedlaethol ddim yn rhywbeth dwi’n cytuno ag ef. Peth personol ydi hynny, dwi ddim yn genedlaetholwr sifig eithr cenedlaetholwr diwylliannol i bob pwrpas.

Ond er mwyn i genedlaetholwyr ymafael mewn grym rhaid edrych ar Gymru fel uned, yn gymuned genedlaethol. Yr her ydi gwneud hynny ac ymladd y frwydr genedlaethol, heb adael bwlch o ran brwydrau lleol. Mae’n anodd dadlau, mi gredaf, i Blaid Cymru lwyddo yn hynny o beth ym Meirionnydd, a gwelwyd yn sgîl hynny dyfodiad Llais Gwynedd. Wn i ddim a ydi’r Blaid wedi ail-wreiddio, ond mae’n hanfodol i adennill Gwynedd i’r gorlan werdd.

Mae brogarwch yn bwysig i’r Cymry Cymraeg. Os na all Plaid Cymru gyfleu’r dyheadau hynny, mae ganddi broblem gyda’i chefnogaeth greiddiol. Rhaid iddi beidio â chymryd y gefnogaeth honno yn ganiataol, ac fedra i ddim ond helpu â theimlo bod arweinyddiaeth Plaid Cymru yn gwneud hynny o hyd, hynny yw y dysgwyd gwersi yn lleol (am wn i) ond nad ydi’r gwersi hynny wedi cyrraedd y brig – ond fy argraff i o’r sefyllfa ydi hynny.

Pwynt a wnaeth Blogmenai oedd bod cefnogi’r pleidliau rhanbarthol yn wrth-genedlaetholgar. Rŵan, dwi’n meddwl bod hynny’n sweeping statement i raddau helaeth iawn, ond nid pwynt annheg mohono. Dydi Llais Gwynedd, er enghraifft, ddim am ddod â rhagor o bwerau i’r Cynulliad, ac o ran hynny pwerau dros bethau fel tai ac addysg a all fod yn gwbl angenrheidiol i ddiogelu’r pethau hynny y mae nifer yn Llais Gwynedd yn sefyll drosynt: ysgolion lleol, gwasanaethau lleol, yr iaith Gymraeg (er bod ambell un yn LlG yn malio dim am yr iaith, dwi’n llwyr fodlon dweud).

Drwy ymdynnu o un mudiad cenedlaethol, er gwaethaf ei wendidau (a dwi fy hun wedi cwyno droeon yma am wendidau’r Blaid), gwanychir yr achos cenedlaethol. Os gwanychir hwnnw ‘does dwywaith am un peth, ni chawn y grym ar lefel genedlaethol i fedru ddiogelu yn pethau hynny y mae rhai yn Llais Gwynedd yn ceisio eu harbed; drwy wanhau’r prif fudiad cenedlaethol, fe allai niweidio’r hyn y mae’n brwydro drosto yn y pen draw. Byddai dirywiad cenedlaetholdeb ar y lefel genedlaethol yn cael effaith andwyol iawn ar frogarwch, a hefyd plwyfoldeb yn ei holl ffurfiau. Yng Nghymru, ac yn y Gymru Gymraeg yn benodol, ni ellir arwahanu brogarwch a chenedlaetholdeb, ac mae brogarwch yn naturiol yn arwain at genedlgarwch.

Dwi ddim yn dweud, roedd, ac mae dal i raddau, angen cic yn din ar Blaid Cymru yng Ngwynedd. Mae’r plwyfoldeb a fu’n rhan o ddaliadau y Blaid ar lefel leol o hyd yn berthnasol yn y rhan honno o’r wlad. Ond os ydym yn chwarae brogarwch a chenedlaetholdeb yn erbyn ei gilydd, credwch chi fi, fydd y ddau beth allan o’r gêm yn sydyn reit.

Y Cibab

Dyna oedd un o jôcs poblogaidd f’arddegau – be ti’n galw babi Arab? Cebabi oedd yr ateb oni wyddoch chi hynny eisoes, ac mae’n dal i wneud i mi chwerthin, unigolyn cwbl anwleidyddol gywir ag wyf. Ond mi fydda i’n licio cibab. Mae’n ffaith bur ryfedd na chyffyrddais mewn cibab yn ystod blwyddyn gynta’ nac ail flwyddyn y brifysgol, nac am gyfnod hir wedi ei gadael. Pan fuon ni’n byw yn Russell Street roeddwn i a Kinch yn ffans enfawr o le cibab Troys ar City Road. Nid lle donner cibab oedd hi ond cibabs Twrcaidd go iawn, a oedd yn ein tyb ni yn anfarwol o flasus.

Troys bob tro oedd y gorau gen i, gyda chibabs Caernarfon yn ail agos. Erbyn hyn, er na fydda i’n cael cibab yn aml, mae o’n drît chwil a drygionus ambell waith. Mi fyddaf yn dweud wrth fy hun, ‘cei, mi gei gibab os ti’n mynd adra rŵan yn hytrach nag aros allan’ ac mi fydda i’n cael clamp o beth afiachus gan gerdded ar hyd Heol Penarth yn nwfn y bore bach.

Ro’n i wedi bod yn fflat Kinch am oriau nos Sadwrn, yn gwylio gêm Newcastle ac WBA ac yna cael gêm o poker. Dwi heb wneud ers hir. Ar y cyfan dydw i ddim yn chwaraewr poker drwg, ond mae gen i dueddiad i flyffio yn rhy aml, gamblar bach ag wyf – sy’n iawn pan fo rhywun yn sobor ac mi weithiodd hynny’n dda ar ddechrau’r gêm nos Sadwrn, ond po fwyaf i mi feddwi y mwyaf gwirion yr aeth y blyffio a fi oedd y cyntaf allan yn y pen draw.

Wedi deg can o John Smiths a dau lasiad o win coch mae’n deg dweud fy mod wedi blino, ac y dylwn fynd adra o Dreganna draw nôl i Grangetown, sy ddim yn daith gwbl gysurus wedi hanner nos mewn crys-t a throwsus tri chwarter, ac mi oeddwn wedi cael awch am gibab.

‘Does fawr o le ar agor yn Grangetown yn hwyr i rywun cael eu ffics o chwilfwyd ond mae un lle yng Nglan-yr-afon. Dwi’m yn cofio’r enw, mae wrth ymyl lle y bu’r genod oll yn byw flynyddoedd nôl, a hwythau’n mynd yno’n ddigon aml i gael rhywbeth ar ddiwedd noson, ond doeddwn i byth wedi bod fy hun. ‘Cibab a sglodion!’ meddwn i wrth foi y siop. Mae’n anodd cyfleu pa mor afiach o le ydyw o’r tu allan, ond, er fy racsrwydd, mi drodd rhywbeth fy stumog.

Roedd un gŵr, Somali dwi’n meddwl, yn y siop yn eistedd efo’i fygyr. Mi a’i gododd at ei wefusau, a beth ddaeth allan o’r ochr arall ond rhaeadr o saim yn diferu, a phan dwi’n dweud rhaeadr dwi’n sôn Aber Falls. Syllish i arno, ac mi syllodd yn ôl, ei lygaid yn dywedyd ‘ffac off’. Teimlais yn sâl, a throi’n ôl i arolygu’r cibab a oedd yn dyfod fy ffordd.

Ro’n i’n iawn wrth i mi gael fy seimbeth fy hun, wrth gwrs, a cherddais nôl adra yn llawen, a seimllyd, fy myd.

Dy wialen a'th ffon am cysurant

Fedr pethau ddim mynd yn waeth. Mi glywais neithiwr fod y chwaer acw hefyd yn sâl, ac yn waeth fyth dwi newydd dynnu rhywbeth ar waelod fy nghefn yn gwneud panad ac yn cerdded o amgylch y lle fel bwgain brain efo polio.

Wyddoch chi be ydw i’n ei ddarllen ar y funud? Y Beibl. Nid allan o gymhelliant crefyddol o gwbl a dweud y gwir, ond dwi’n meddwl ei fod o’n un o’r llyfrau hynny y dylid ei ddarllen, os nad am fwy o reswm na mai dyma’r llyfr sydd wedi gwerthu mwy o gopïau na’r un arall yn hanes y byd.

Ni’m synnid o gwbl fy mod i’n dysgu digon, ac yn gwerthfawrogi rhywfaint o’r doethineb a gynigir ganddo – er teg yw dweud mewn llyfr fel y Beibl y byddem oll yn dehongli gwahanol ddarnau yn wahanol pe rhoesem gynnig arno – ond eto dwi’n gwrthod credu y bu Noa yn 600 mlwydd oed yn ystod y Dilyw Mawr. Dydi hyd yn oed Nain Eidalaidd ddim y 600 oed.

Ond mae’n ddiddorol, o leiaf, feddwl am darddiadau straeon fel Noa a Joseff (dwi heb heibio Genesis eto, a dwi’n fodlon dweud bod Genesis o fel asid trip yn fwy na dim arall hyd yn hyn – fydd Duw ddim yn meindio i mi ddweud hynny dwi’n siŵr), achos heblaw am ambell eithafwr does neb heddiw wirioneddol yn credu yn stori Noa, Adda ac Efa a’r gweddill ohono – ond mae’n rhaid bod rhyw fath o wraidd i’r sawl stori. Fyddai o leiaf yn ddiddorol gwybod beth. Efallai bod rhyw hen neges ddoeth ynghlwm wrtho nad ydw i’n ei weld ac mai dyna’r pwynt yn fwy nag adrodd hanes cywir. Fyddai gen i ddiddordeb darllen rhywbeth am ddamcaniaethau esboniadol hefyd. Ond wna i ddim, maesho mynadd g’neud hynny.

Er does â wnelo hunanwelliant ddim â darllen unrhyw lyfr, yn fy marn i, o lyfr crefyddol i’r llyfrau ‘How To Be Really Confident’ ac ati ‘na rydych chi’n eu gweld wedi’u pentyrru yn nhawelaf gorneli’r siopau llyfrau, yn benodol gan fod y bobl sydd angen y llyfrau hynny fwyaf yn rhy swil i’w prynu, mi dybiaf. Ond dwi hefyd yn meddwl bod hunanwelliant yn bwysig ac yn rhan annatod o’r seice/ysbryd dynol.

Ond mae’r fersiwn Cymraeg modern o Salm 23 yn rybish. Pa grefydd neu ddiffyg crefydd bynnag sy’n cymryd eich ffansi, mae

Ie, pe rhodiwn ar hyd glyn cysgod angau, nid ofnaf niwed, canys yr wyt ti gyda mi

yn go drawiadol, ac mae ‘na ferw yn y geiriau, yn enwedig o’i gymharu â

Er imi gerdded trwy ddyffryn tywyll du nid ofnaf unrhyw niwed: oherwydd yr wyt ti gyda mi

a geir yn y Beibl Cymraeg Newydd. Dallt be dwi’n feddwl?