giovedì, dicembre 31, 2009
mercoledì, dicembre 30, 2009
Nifer yr Ymwelwyr
BlogMenai sy’n dweud ei fod yn licio ‘syllu ar ei fotwm bol’ bob mis a sôn am nifer yr ymwelwyr sy’n ymweld. Mae’r blogiau gwleidyddol yn boblogaidd iawn yn Gymraeg, wrth gwrs. Pan fydda i’n gwneud blogiad gwleidyddol bydd nifer y darllenwyr yn cynyddu’n eithriadol – hyd at dair gwaith yr arfer. Ond dwi wedi sylwi, er bod llai o sylwadau yn cael eu bwrw ar y blog hwn nag yn ei lencyndod flynyddoedd nôl, mae nifer y darllenwyr yn cynyddu, hyd yn oed pan y bydda i’n sôn am bethau dibwrpas fel cwyno am bobl gomon sy’n siopa’n Tesco. Ac, ydyn, mae pobol sy’n siopa’n Tesco yn gomon.
Fe’ch eithrir os gwnaethoch, fel y fi, nôl eich cinio o Tesco bach Cathays yn gynharach heddiw, afraid dweud.
‘Unique hits’ fydd yn mynd â’m bryd i, sef i raddau nifer yr ymweliadau unigol ac eithrio adnewyddu’r dudalen. Gan ei bod yn ddiwedd blwyddyn dyma gymhariaeth rhwng ail chwe mis 2008 a’r chwe mis diwethaf. Rhwng Gorffennaf a Rhagfyr 2008 ymwelodd 3,747 o bobl â blog yr Hogyn o Rachub (y fi). Dydi hynny ddim yn swnio lot, ond yng nghyd-destun y byd blogio Cymraeg mae’n ddigon parchus, yn enwedig am flog personol. Eleni y ffigur yw 5,401 – sef cynnydd o 44%. Ydw, dwi’n smyg am hynny. Mae hynny wrth gwrs dal yn llai na nifer o flogiau Cymraeg (am wn i), ond dwi wedi bod o gwmpas ers chwe mlynedd a hanner a dachi’n bownd o ddechrau blino arna’ i, chwarae teg. A minnau arnch chi, afraid dweud.
Mae lot o hynny’n ymwneud â’r blogroll (dydi rôl blogiau ddim yn swnio gystal), a gynrychiolir yma ar y dde fel ‘Dwi’n darllen...’. Dim ond yn ddiweddar dwi wedi dallt sut mae gosod y teclyn, ond mae pawb arall wedi ei dallt hi ers misoedd. Mae pobl ddiflas fel y fi sy’n licio darllen blogiau (dan fwgwd ‘isio gweld y newyddion diweddaraf’ i guddio ‘dwi’n bôrd’) yn mynd o flog i flog o’r blogrolls i fusnesu ar farn pawb arall.
Fel y gwyddoch prin iawn fod gen i ddiddordeb ym marn neb arall. Tasech chi’n gorfod dioddef yr un bobl â mi fyddech chi’n dallt hynny. Er enghraifft, mae Haydn Glyn yn Dori, ac mae Ceren Sian yn gwadu bodolaeth disgyrchiant. Yr enghraifft gyntaf sydd waethaf, afraid dweud – yn bur drist mae’r ddwy enghraifft yn wir.
Mae genod a barn yn beth peryg. Na, dwi ddim yn dweud na ddylai fod gan ferched farn, er gwaethaf manteision amlwg hynny, ond yn sicr mae gwylio neu ddarllen newyddion yn gyfagos iddynt yn straen. Onid ydi’ch Mam, neu Nain, neu wraig neu rywun bob amser yn gorfod dweud “O diar, mae hynny’n drist” pan fydd rhyw ddrwg newyddion yn cael ei gyfleu yn y cyfryngau? Ac wedyn, pan ddaw rhywun arall i’r amlwg, “Tydi o’m yn ofnadwy am X yn marw yn X?” (fel arfer ‘plant’ yn rhywle nad ydych chi erioed wedi clywed amdano o’r blaen, megis y Swistir).
Reit, pethau i’w gwneud. Dwi dal heb drefnu be dwi’n ei wneud Flwyddyn Newydd. Dwi’n eithaf hapus cyfarch y degawd nesa’ yn Stryd Machen, yn gachu bants ar ôl yfed gwin drud ben fy hun ac yn rhegi i mewn i’r drych yn y lownj.
Fe’ch eithrir os gwnaethoch, fel y fi, nôl eich cinio o Tesco bach Cathays yn gynharach heddiw, afraid dweud.
‘Unique hits’ fydd yn mynd â’m bryd i, sef i raddau nifer yr ymweliadau unigol ac eithrio adnewyddu’r dudalen. Gan ei bod yn ddiwedd blwyddyn dyma gymhariaeth rhwng ail chwe mis 2008 a’r chwe mis diwethaf. Rhwng Gorffennaf a Rhagfyr 2008 ymwelodd 3,747 o bobl â blog yr Hogyn o Rachub (y fi). Dydi hynny ddim yn swnio lot, ond yng nghyd-destun y byd blogio Cymraeg mae’n ddigon parchus, yn enwedig am flog personol. Eleni y ffigur yw 5,401 – sef cynnydd o 44%. Ydw, dwi’n smyg am hynny. Mae hynny wrth gwrs dal yn llai na nifer o flogiau Cymraeg (am wn i), ond dwi wedi bod o gwmpas ers chwe mlynedd a hanner a dachi’n bownd o ddechrau blino arna’ i, chwarae teg. A minnau arnch chi, afraid dweud.
Mae lot o hynny’n ymwneud â’r blogroll (dydi rôl blogiau ddim yn swnio gystal), a gynrychiolir yma ar y dde fel ‘Dwi’n darllen...’. Dim ond yn ddiweddar dwi wedi dallt sut mae gosod y teclyn, ond mae pawb arall wedi ei dallt hi ers misoedd. Mae pobl ddiflas fel y fi sy’n licio darllen blogiau (dan fwgwd ‘isio gweld y newyddion diweddaraf’ i guddio ‘dwi’n bôrd’) yn mynd o flog i flog o’r blogrolls i fusnesu ar farn pawb arall.
Fel y gwyddoch prin iawn fod gen i ddiddordeb ym marn neb arall. Tasech chi’n gorfod dioddef yr un bobl â mi fyddech chi’n dallt hynny. Er enghraifft, mae Haydn Glyn yn Dori, ac mae Ceren Sian yn gwadu bodolaeth disgyrchiant. Yr enghraifft gyntaf sydd waethaf, afraid dweud – yn bur drist mae’r ddwy enghraifft yn wir.
Mae genod a barn yn beth peryg. Na, dwi ddim yn dweud na ddylai fod gan ferched farn, er gwaethaf manteision amlwg hynny, ond yn sicr mae gwylio neu ddarllen newyddion yn gyfagos iddynt yn straen. Onid ydi’ch Mam, neu Nain, neu wraig neu rywun bob amser yn gorfod dweud “O diar, mae hynny’n drist” pan fydd rhyw ddrwg newyddion yn cael ei gyfleu yn y cyfryngau? Ac wedyn, pan ddaw rhywun arall i’r amlwg, “Tydi o’m yn ofnadwy am X yn marw yn X?” (fel arfer ‘plant’ yn rhywle nad ydych chi erioed wedi clywed amdano o’r blaen, megis y Swistir).
Reit, pethau i’w gwneud. Dwi dal heb drefnu be dwi’n ei wneud Flwyddyn Newydd. Dwi’n eithaf hapus cyfarch y degawd nesa’ yn Stryd Machen, yn gachu bants ar ôl yfed gwin drud ben fy hun ac yn rhegi i mewn i’r drych yn y lownj.
martedì, dicembre 29, 2009
Llanelli
Felly dyma ddod â ni at sedd a allai, o ildio’r canlyniad cywir, newid gwleidyddiaeth Cymru, a dwi o ddifrif am hynny. Pe baech wedi dweud nôl ym 1997, ddeng mlynedd yn ddiweddarach y byddai Plaid Cymru yn ennill Llanelli gyda hanner y bleidlais, i Seilam Dimbach â chi ar eich union. Bu degawd cyntaf yr 21ain ganrif yn gymysglyd i Blaid Cymru – ond dyma un o’i llwyddiannau pendant.
Dyma hefyd y dadansoddiad mwyaf swmpus a wnaed gennyf hyd yma – felly peidiwch â pharhau oni fo chi’n ddewr!
Dwi ddim am adrodd yr hanes yn fanwl – gwn yn iawn beth ddigwyddodd yn ’99 ac ers hynny. Dydw i ddim chwaith am roi sylw i’r Democratiaid Rhyddfrydol na’r Ceidwadwyr. Do, cawsant dros chwarter y bleidlais rhyngddynt ym 1997 – ond roedd yn llai na 14% yn 2007 ac mae’n wybodaeth gyffredin nad ydi’r un o’r pleidiau yn rymoedd yn yr ardal.
Dwi am gynnig dadansoddiad nid fesul plaid ond etholiad y tro hwn. Ac awn yn ôl i berfeddion ’97 yn gyntaf. Cafodd Llafur bron 24,000 o bleidleisiau, sef 58% o’r pleidleisiau. Wrth gwrs, roedd elfen gref o bleidlais bersonol i Denzil Davies, ond er mor uchel ydi’r bleidlais honno, a’r mwyafrif yn ei sgîl, rhaid cyfaddef ni fu fyth mor uchel â gweddill y cadarnleoedd, lle y gallasai Llafur ddisgwyl ennill yn hawdd dros 60% o’r bleidlais mewn blwyddyn wael. Dydi Llafur byth wedi gwneud hynny yn Llanelli dros yr 30 mlynedd diwethaf. Felly, mae’n gymharol wan yma. Pwysleisiaf y gair ‘cymharol’!
Fodd bynnag mae un gwahaniaeth sylfaenol rhwng Llanelli a chadarnleoedd eraill De Cymru Llafur, sef cryfder y Gymraeg. Mae 47% yn gallu siarad Cymraeg yma, ac yn wir ardal Pontyberem yw’r ardal Gymreiciaf ei hiaith yn Ne Cymru gyfan. Ond serch hynny, ni lwyddodd Plaid Cymru fwrw gwreiddiau yma fel y gwnaeth mewn rhannau eraill o Sir Gâr.
Roedd 1997 yn drobwynt i Blaid Cymru yma hefyd. Daeth yn ail, wedi blynyddoedd maith o fod yn drydydd, neu bedwerydd hyd yn oed. ‘Doedd hi ddim yn ail credadwy iawn – cafodd y Blaid lai na phumed o’r bleidlais, wedi’r cwbl. Megis dechrau oedd hi.
Fel y dywedais af i ddim i drafod ’99. Ond, tybed a fyddai’r Blaid wedi ennill hyd yn oed yn ei phenllanw heb Helen Mary Jones? Bydd rhaid i eraill ateb y cwestiwn hwnnw, dydw i ddim yn gwybod yr ateb.
Er gwaethaf 1999, roedd 2001 yn ganlyniad da yma i Blaid Cymru. Roedd y gogwydd o 10% yn sylweddol mewn etholiad cyffredinol. Ond dim ond tua dwy fil gynyddodd pleidlais Plaid Cymru – collodd Llafur tua 6,000 o bleidleisiau. Dydi ennill sedd ar golled gwrthwynebydd ddim yn sail gadarn i frwydro am sedd. Rhaid trosi pleidleisiau i’ch cornel chi. Ar ddechrau’r ganrif, nid dyma’r sefyllfa yma.
Ni welwyd canlyniad agosach mewn etholiad Cynulliad nac yma yn 2003. Collodd Helen Mary o 21 o bleidleisiau, a hynny oherwydd iddi golli mwy o bleidleisiau na Llafur. Rhaid nodi hyn, fodd bynnag: y flwyddyn honno cafodd y ddwy blaid eu niferoedd isaf o bleidleisiau yma erioed mewn etholiad Cynulliad, a Llafur ei nifer isaf erioed.
Collodd y ddwy eto bleidleisiau yn 2005, ond Plaid Cymru ddioddefodd fwyaf. Cydnabyddir y cafodd ymgyrch wan y flwyddyn honno yn y sedd. Dwi’n sylwi fodd bynnag bod patrwm ym maint dirywiad y blaid Lafur yma – roedd ei phleidlais i lawr tua thraean o 1997 – sy’n ddigon cyffredin ymhlith seddau ei chadarnleoedd, fel y gwelsom o ddadansoddiadau blaenorol. Dirywiad cyson a phendant; newid cymdeithasol a gwleidyddol yn troi’n realiti ystadegol.
Y ddwy blaid fach, y Torïaid a’r Rhyddfrydwyr, fanteisiodd ar gwymp yr uchod, o tua 4% yr un. Gwelaf y ddau yn cael eu gwasgu ym mrwydr y flwyddyn nesaf gan Blaid Cymru a Llafur.
Dyna grynodeb o 1997 i 2005. Trai arferol i Lafur, llanw a thrai i’r Blaid. Gellir i raddau alw’r cyfnod hwnnw yn gyfnod ‘cynnar’ sedd Llanelli yn oes datganoli – heb geisio swnio’n ymhongar, wrth gwrs! Adlewyrchai batrymau Cymreig o ran ei phleidleisio, ond roedd y duedd a welwyd yma ar ôl hynny, i bob pwrpas, yn unigryw.
Ail-gipiodd y Blaid Llanelli yn 2007. O ystyried mwyafrif y blaid Lafur, ‘doedd hynny fawr o gamp ar lefel y Cynulliad, ond roedd maint y fuddugoliaeth yn sicr yn gamp. Cafodd Helen Mary dros hanner y bleidlais, a bron 14,000 o bleidleisiau - mwyafrif o bedair mil dros Lafur. Yn wir, eisoes mae’r sedd yn ymddangos yn ddiogel iddi yn 2011. Y peth mwyaf anhygoel oedd iddi wneud hyn gyda 7% yn fwy o bobl yn pleidleisio (49% a wnaeth) nag yn 2005. A dyna sy’n gwneud Llanelli yn unigryw o safbwynt Plaid Cymru. Mewn parthau eraill, mae’r Llafurwyr wedi aros adref. Yn Llanelli, maent yn raddol droi at Blaid Cymru – sefyllfa nas adlewyrchir yn unman ac eithrio Arfon yn y gogledd.
Profir hynny gan y nifer a bleidleisiodd – roedd y ganran yr un fath yn ’99 a ’07. Dim ond 4% yn llai yw cyfradd Llafur, ond mae’r Blaid 8% yn uwch. Wn i, dwi’n dweud o hyd ‘ni ellir trosi canlyniadau Cynulliad i San Steffan ... ’ – ond ddôi at hynny yn y man.
Felly beth oedd cyfrinach llwyddiant y Blaid yn Llanelli, a pham na’i throsglwyddwyd i rannau eraill o Gymru Llafur? Rhaid clodfori Helen Mary yn hyn o beth, ond mae dwy ochr i’r geiniog. Mae hi’n llysgennad gwych i Blaid Cymru yn yr ardal. Ar y llaw arall, dwi ddim yn siŵr a fyddai Plaid Cymru mor gryf yn yr ardal hebddi – dydi cefnogaeth i unigolyn ddim bob amser yn gefnogaeth i Blaid. Gallai anwybyddu hynny wanychu ymgais y cenedlaetholwyr i gipio’r sedd yn 2010.
Rhywbeth sy’n awgrymu, yn hytrach na phrofi, ai cefnogaeth unigol ynteu newid sylfaenol sydd ar waith, ydi canlyniadau etholiadau i gyngor sir. Awgrymodd etholiadau cyngor 2008 mai’r ail yw’r brif reswm.
Cyn 2008, roedd gan Lafur 16 sedd yn etholaeth Llanelli, a Phlaid Cymru 5. Ar ôl yr etholiadau hynny, roedd gan Lafur 5 (-11) a Phlaid Cymru 15 (+10). Mae hynny’n dro byd, yn ogwydd uniongyrchol, ond yn ôl fy nealltwriaeth i (croeso i chi roi gwybod fel arall), cafodd Llafur o hyd fwy o bleidleisiau na Phlaid Cymru. Felly, er bod y Blaid wedi treblu ei chynrychiolaeth a Llafur wedi chwalu, Llafur fyddai wedi ennill ar ffurf gyfrannol.
Tri o’r bron oedd eleni - enillodd Plaid Cymru yma, ond nid yn gwbl argyhoeddedig fel y gwelwn. 34% o’r bleidlais a gafodd (5,990), er y cafodd Llafur gweir arall ar 23% (4,052). Er, mae cynsail; enillodd y Blaid yma yn etholiadau Ewrop 2004 hyd yn oed, a chynyddu gwnaeth mwyafrif Llafur yn 2005. Rhybudd o’r gorffennol yn anad dim.
Ym mêr fy esgyrn, alla’ i ddim meddwl y bydd y polau o fudd i ni ddadansoddi Llanelli. Yr unig arwydd sydd gennym o ba mor agos y gallai fod oedd y cafodd ei chynnwys eleni mewn arolwg barn o seddau ymylol y DU, ac ymddiheuraf am y diffyg dolen. Llafur ddylai ennill yn ôl y pôl hwnnw, ond meddyliwch ennyd. Llanelli - lle mae gan y blaid Lafur fwyafrif o dros 7,000 a thros 20% - ar restr o seddau ymylol?
Âf yn ôl at ddull dwi’n ei hoffi o geisio dadansoddi canlyniadau, sef isaf ac uchaf bleidleisiau. Yn yr achos hwn, bydd ond angen dadansoddi isaf bleidlais Llafur ac uchaf bleidlais Plaid Cymru, a hynny yn sgîl y ffaith y byddai rhywun yn disgwyl i Lafur fod yn ddigon agos i’w hisafswm yn 2010, a Phlaid Cymru dueddu at ei huchafswm.
Y ffigur hudol ydi’r 15,000 mi dybiaf. Os caiff Plaid Cymru yn agos at hynny, mae ganddi gyfle o ennill. Os caiff Llafur tua hynny, gallai golli. Do, cafodd Plaid Cymru 14,000 o bleidleisiau yn 2007, ond a all drosglwyddo hynny i San Steffan?
Dydi’r cenedlaetholwyr heb lwyddo gwneud hynny yn gyffredinol – ond ai fi ydi’r unig un sy’n teimlo y gallai Llanelli fod yn eithriad i’r rheol? I raddau helaeth iawn, mae Plaid Cymru wedi llwyddo o ddifrif i gipio a chadw pleidleisiau gan y blaid Lafur, a chynnal ei llwyddiant, yn yr ardal hon. Hyd y clywaf hefyd, mae ymgyrch y blaid Lafur yno ar hyn o bryd yn anweladwy a’i threfniant ar chwâl – mae hi’n flêr ac yn ddigyfeiriad - a Phlaid Cymru wedi dechrau ymgyrchu o ddifrif. A all gael 15,000 o bleidleisiau yma?
Mentraf ddweud y gall ragori ar hynny fymryn. Dylai yn sicr anelu at ennill tua 15,000 o bleidleisiau.
Ond beth am Lafur? A all ei phleidlais syrthio’n llai na hynny? Yn ystadegol, mae’n ddigon posib. Gan gael 16,500 yn yr etholiad diwethaf (mil i lawr o 2001), mae’n ddigon hawdd rhagweld yn y sefyllfa gyfredol Llafur yn colli tua 1,000 o bleidleisiau yn rhagor yma. I bwy, os rhywun o gwbl, wn i ddim. Un peth o’i phlaid ydi Nia Griffith – mae hi’n boblogaidd yn lleol ac yn cael ei chydnabod fel aelod cydwybodol ac effeithiol, ond heb ag ennyn yr un hoffter â Denzil gynt. A yw’n ddigon poblogaidd i wrthnewid y duedd a welir yn Llanelli?
A all Llafur ddisgyn at y 15,000? Gall. Mae’n anodd iawn dweud a ydi hynny’n debygol ai peidio, ond mae tueddiadau yn awgrymu ei bod yn bosibl. Ydi hyd yn oed y llai na 10,000 a bleidleisiodd i Lafur yn 2007 yn debygol oll i gadw’r driw i Nia Griffith? Ar y cyfan, ydyn, mae’n siŵr. Ond faint yn fwy na’r gwir selogion hynny a fydd yn cyboli pleidleisio dros lywodraeth amhoblogaidd, ‘sgwn i.
Byddwn i ddim yn mynd mor bell â dweud mai Plaid Cymru sydd â’r fantais, cofiwch, eithr y momentwm. Mae ‘na wahaniaeth mawr fanno.
Yn nifer o seddau Cymru, Llafur v. Ceidwadwyr yw’r frwydr, a disgwylir i seddau felly ddilyn patrwm cenedlaethol o ran arolygon barn ac ati. Ond mewn seddau felly gellir disgwyl, yn ddigon teg dwi’n meddwl, i Lafurwyr droi allan i bleidleisio i atal y Ceidwadwyr, ac ambell i genedlaetholwr neu ryddfrydwr fenthyg pleidlais iddynt – dyna natur y bleidlais wrth-Dorïaidd yng Nghymru. Ond yn y seddau prin hynny nad y Ceidwadwyr yw’r prif fygythiad, gellir diystyru’r effaith honno i raddau helaeth. Heb fygythiad lleol y Ceidwadwyr, mae’r cymhelliant i bleidleisio i Lafur yn is.
O ganlyniad i hynny, yn Llanelli o leiaf mae’n anodd gweld Llafur yn cynyddu ei phleidlais o dan unrhyw amodau. Os bydd mwy o bobl yn pleidleisio na’r tro diwethaf, gellir disgwyl i Lafur gadw ei phleidlais yn sefydlog – o bosibl ei chynyddu fymryn. Os bydd nifer tebyg, neu lai, yn pleidleisio, bydd nifer ei phleidleisiau yn syrthio yn ôl pob tebyg. Bryd hynny mae ‘na beryg mawr iddi.
Y peryg a gyflwynir gan Blaid Cymru ydi ei bod wedi llwyddo i wneud dau beth, sef cornelu’r bleidlais wrth-Lafur, a dwyn Llafurwyr i’w chorlan – a ‘does dim i awgrymu bod y duedd honno naill ai yn atal, neu o ran yr un sedd benodol hon, am newid mewn etholiad cyffredinol.
Mae 7,000 o fwyafrif yn gadarn ar yr olwg gyntaf. Ond er y disgwylir yn gyffredinol i seddau fel Gorllewin Caerdydd (mwyafrif: 8,167), Alun a Glannau Dyfrdwy (8,378), Delyn (6,644) a Wrecsam (6,819) fod yn agos, pam lai Llanelli? Yn fy marn i, mae Llanelli yn debycach o newid dwylo na’r un o’r uchod.
Un ystadegyn bach arall cyn i mi roi fy mhen ar y bloc. O ran etholiadau cenedlaethol o 2003 ymlaen (ac eithrio Ewrop 2004 oherwydd diffyg data ar fy rhan i – alla’ i ddim am fy myw dod o hyd i ganlyniadau seddau unigol ar gyfer 2004) mae Llafur wedi cael ar gyfartaledd 39.6% o’r bleidlais a Phlaid Cymru 37%. Agos.
Ydw, dwi isio i Blaid Cymru ennill yma, alla’ i ddim gwadu hynny. Ond dwi’n gwisgo fy het ddiduedd wrth wneud y dadansoddiadau hyn, gyda llond sach o ystadegau a phinsiad o reddf. Dyma hi.
Proffwydoliaeth: Bydd hwn yn ganlyniad mawr. Bydd llai na mil o bleidleisiau ynddi yr un ffordd neu’r llall, ond dwi am roi Llanelli i Blaid Cymru.
Dyma hefyd y dadansoddiad mwyaf swmpus a wnaed gennyf hyd yma – felly peidiwch â pharhau oni fo chi’n ddewr!
Dwi ddim am adrodd yr hanes yn fanwl – gwn yn iawn beth ddigwyddodd yn ’99 ac ers hynny. Dydw i ddim chwaith am roi sylw i’r Democratiaid Rhyddfrydol na’r Ceidwadwyr. Do, cawsant dros chwarter y bleidlais rhyngddynt ym 1997 – ond roedd yn llai na 14% yn 2007 ac mae’n wybodaeth gyffredin nad ydi’r un o’r pleidiau yn rymoedd yn yr ardal.
Dwi am gynnig dadansoddiad nid fesul plaid ond etholiad y tro hwn. Ac awn yn ôl i berfeddion ’97 yn gyntaf. Cafodd Llafur bron 24,000 o bleidleisiau, sef 58% o’r pleidleisiau. Wrth gwrs, roedd elfen gref o bleidlais bersonol i Denzil Davies, ond er mor uchel ydi’r bleidlais honno, a’r mwyafrif yn ei sgîl, rhaid cyfaddef ni fu fyth mor uchel â gweddill y cadarnleoedd, lle y gallasai Llafur ddisgwyl ennill yn hawdd dros 60% o’r bleidlais mewn blwyddyn wael. Dydi Llafur byth wedi gwneud hynny yn Llanelli dros yr 30 mlynedd diwethaf. Felly, mae’n gymharol wan yma. Pwysleisiaf y gair ‘cymharol’!
Fodd bynnag mae un gwahaniaeth sylfaenol rhwng Llanelli a chadarnleoedd eraill De Cymru Llafur, sef cryfder y Gymraeg. Mae 47% yn gallu siarad Cymraeg yma, ac yn wir ardal Pontyberem yw’r ardal Gymreiciaf ei hiaith yn Ne Cymru gyfan. Ond serch hynny, ni lwyddodd Plaid Cymru fwrw gwreiddiau yma fel y gwnaeth mewn rhannau eraill o Sir Gâr.
Roedd 1997 yn drobwynt i Blaid Cymru yma hefyd. Daeth yn ail, wedi blynyddoedd maith o fod yn drydydd, neu bedwerydd hyd yn oed. ‘Doedd hi ddim yn ail credadwy iawn – cafodd y Blaid lai na phumed o’r bleidlais, wedi’r cwbl. Megis dechrau oedd hi.
Fel y dywedais af i ddim i drafod ’99. Ond, tybed a fyddai’r Blaid wedi ennill hyd yn oed yn ei phenllanw heb Helen Mary Jones? Bydd rhaid i eraill ateb y cwestiwn hwnnw, dydw i ddim yn gwybod yr ateb.
Er gwaethaf 1999, roedd 2001 yn ganlyniad da yma i Blaid Cymru. Roedd y gogwydd o 10% yn sylweddol mewn etholiad cyffredinol. Ond dim ond tua dwy fil gynyddodd pleidlais Plaid Cymru – collodd Llafur tua 6,000 o bleidleisiau. Dydi ennill sedd ar golled gwrthwynebydd ddim yn sail gadarn i frwydro am sedd. Rhaid trosi pleidleisiau i’ch cornel chi. Ar ddechrau’r ganrif, nid dyma’r sefyllfa yma.
Ni welwyd canlyniad agosach mewn etholiad Cynulliad nac yma yn 2003. Collodd Helen Mary o 21 o bleidleisiau, a hynny oherwydd iddi golli mwy o bleidleisiau na Llafur. Rhaid nodi hyn, fodd bynnag: y flwyddyn honno cafodd y ddwy blaid eu niferoedd isaf o bleidleisiau yma erioed mewn etholiad Cynulliad, a Llafur ei nifer isaf erioed.
Collodd y ddwy eto bleidleisiau yn 2005, ond Plaid Cymru ddioddefodd fwyaf. Cydnabyddir y cafodd ymgyrch wan y flwyddyn honno yn y sedd. Dwi’n sylwi fodd bynnag bod patrwm ym maint dirywiad y blaid Lafur yma – roedd ei phleidlais i lawr tua thraean o 1997 – sy’n ddigon cyffredin ymhlith seddau ei chadarnleoedd, fel y gwelsom o ddadansoddiadau blaenorol. Dirywiad cyson a phendant; newid cymdeithasol a gwleidyddol yn troi’n realiti ystadegol.
Y ddwy blaid fach, y Torïaid a’r Rhyddfrydwyr, fanteisiodd ar gwymp yr uchod, o tua 4% yr un. Gwelaf y ddau yn cael eu gwasgu ym mrwydr y flwyddyn nesaf gan Blaid Cymru a Llafur.
Dyna grynodeb o 1997 i 2005. Trai arferol i Lafur, llanw a thrai i’r Blaid. Gellir i raddau alw’r cyfnod hwnnw yn gyfnod ‘cynnar’ sedd Llanelli yn oes datganoli – heb geisio swnio’n ymhongar, wrth gwrs! Adlewyrchai batrymau Cymreig o ran ei phleidleisio, ond roedd y duedd a welwyd yma ar ôl hynny, i bob pwrpas, yn unigryw.
Ail-gipiodd y Blaid Llanelli yn 2007. O ystyried mwyafrif y blaid Lafur, ‘doedd hynny fawr o gamp ar lefel y Cynulliad, ond roedd maint y fuddugoliaeth yn sicr yn gamp. Cafodd Helen Mary dros hanner y bleidlais, a bron 14,000 o bleidleisiau - mwyafrif o bedair mil dros Lafur. Yn wir, eisoes mae’r sedd yn ymddangos yn ddiogel iddi yn 2011. Y peth mwyaf anhygoel oedd iddi wneud hyn gyda 7% yn fwy o bobl yn pleidleisio (49% a wnaeth) nag yn 2005. A dyna sy’n gwneud Llanelli yn unigryw o safbwynt Plaid Cymru. Mewn parthau eraill, mae’r Llafurwyr wedi aros adref. Yn Llanelli, maent yn raddol droi at Blaid Cymru – sefyllfa nas adlewyrchir yn unman ac eithrio Arfon yn y gogledd.
Profir hynny gan y nifer a bleidleisiodd – roedd y ganran yr un fath yn ’99 a ’07. Dim ond 4% yn llai yw cyfradd Llafur, ond mae’r Blaid 8% yn uwch. Wn i, dwi’n dweud o hyd ‘ni ellir trosi canlyniadau Cynulliad i San Steffan ... ’ – ond ddôi at hynny yn y man.
Felly beth oedd cyfrinach llwyddiant y Blaid yn Llanelli, a pham na’i throsglwyddwyd i rannau eraill o Gymru Llafur? Rhaid clodfori Helen Mary yn hyn o beth, ond mae dwy ochr i’r geiniog. Mae hi’n llysgennad gwych i Blaid Cymru yn yr ardal. Ar y llaw arall, dwi ddim yn siŵr a fyddai Plaid Cymru mor gryf yn yr ardal hebddi – dydi cefnogaeth i unigolyn ddim bob amser yn gefnogaeth i Blaid. Gallai anwybyddu hynny wanychu ymgais y cenedlaetholwyr i gipio’r sedd yn 2010.
Rhywbeth sy’n awgrymu, yn hytrach na phrofi, ai cefnogaeth unigol ynteu newid sylfaenol sydd ar waith, ydi canlyniadau etholiadau i gyngor sir. Awgrymodd etholiadau cyngor 2008 mai’r ail yw’r brif reswm.
Cyn 2008, roedd gan Lafur 16 sedd yn etholaeth Llanelli, a Phlaid Cymru 5. Ar ôl yr etholiadau hynny, roedd gan Lafur 5 (-11) a Phlaid Cymru 15 (+10). Mae hynny’n dro byd, yn ogwydd uniongyrchol, ond yn ôl fy nealltwriaeth i (croeso i chi roi gwybod fel arall), cafodd Llafur o hyd fwy o bleidleisiau na Phlaid Cymru. Felly, er bod y Blaid wedi treblu ei chynrychiolaeth a Llafur wedi chwalu, Llafur fyddai wedi ennill ar ffurf gyfrannol.
Tri o’r bron oedd eleni - enillodd Plaid Cymru yma, ond nid yn gwbl argyhoeddedig fel y gwelwn. 34% o’r bleidlais a gafodd (5,990), er y cafodd Llafur gweir arall ar 23% (4,052). Er, mae cynsail; enillodd y Blaid yma yn etholiadau Ewrop 2004 hyd yn oed, a chynyddu gwnaeth mwyafrif Llafur yn 2005. Rhybudd o’r gorffennol yn anad dim.
Ym mêr fy esgyrn, alla’ i ddim meddwl y bydd y polau o fudd i ni ddadansoddi Llanelli. Yr unig arwydd sydd gennym o ba mor agos y gallai fod oedd y cafodd ei chynnwys eleni mewn arolwg barn o seddau ymylol y DU, ac ymddiheuraf am y diffyg dolen. Llafur ddylai ennill yn ôl y pôl hwnnw, ond meddyliwch ennyd. Llanelli - lle mae gan y blaid Lafur fwyafrif o dros 7,000 a thros 20% - ar restr o seddau ymylol?
Âf yn ôl at ddull dwi’n ei hoffi o geisio dadansoddi canlyniadau, sef isaf ac uchaf bleidleisiau. Yn yr achos hwn, bydd ond angen dadansoddi isaf bleidlais Llafur ac uchaf bleidlais Plaid Cymru, a hynny yn sgîl y ffaith y byddai rhywun yn disgwyl i Lafur fod yn ddigon agos i’w hisafswm yn 2010, a Phlaid Cymru dueddu at ei huchafswm.
Y ffigur hudol ydi’r 15,000 mi dybiaf. Os caiff Plaid Cymru yn agos at hynny, mae ganddi gyfle o ennill. Os caiff Llafur tua hynny, gallai golli. Do, cafodd Plaid Cymru 14,000 o bleidleisiau yn 2007, ond a all drosglwyddo hynny i San Steffan?
Dydi’r cenedlaetholwyr heb lwyddo gwneud hynny yn gyffredinol – ond ai fi ydi’r unig un sy’n teimlo y gallai Llanelli fod yn eithriad i’r rheol? I raddau helaeth iawn, mae Plaid Cymru wedi llwyddo o ddifrif i gipio a chadw pleidleisiau gan y blaid Lafur, a chynnal ei llwyddiant, yn yr ardal hon. Hyd y clywaf hefyd, mae ymgyrch y blaid Lafur yno ar hyn o bryd yn anweladwy a’i threfniant ar chwâl – mae hi’n flêr ac yn ddigyfeiriad - a Phlaid Cymru wedi dechrau ymgyrchu o ddifrif. A all gael 15,000 o bleidleisiau yma?
Mentraf ddweud y gall ragori ar hynny fymryn. Dylai yn sicr anelu at ennill tua 15,000 o bleidleisiau.
Ond beth am Lafur? A all ei phleidlais syrthio’n llai na hynny? Yn ystadegol, mae’n ddigon posib. Gan gael 16,500 yn yr etholiad diwethaf (mil i lawr o 2001), mae’n ddigon hawdd rhagweld yn y sefyllfa gyfredol Llafur yn colli tua 1,000 o bleidleisiau yn rhagor yma. I bwy, os rhywun o gwbl, wn i ddim. Un peth o’i phlaid ydi Nia Griffith – mae hi’n boblogaidd yn lleol ac yn cael ei chydnabod fel aelod cydwybodol ac effeithiol, ond heb ag ennyn yr un hoffter â Denzil gynt. A yw’n ddigon poblogaidd i wrthnewid y duedd a welir yn Llanelli?
A all Llafur ddisgyn at y 15,000? Gall. Mae’n anodd iawn dweud a ydi hynny’n debygol ai peidio, ond mae tueddiadau yn awgrymu ei bod yn bosibl. Ydi hyd yn oed y llai na 10,000 a bleidleisiodd i Lafur yn 2007 yn debygol oll i gadw’r driw i Nia Griffith? Ar y cyfan, ydyn, mae’n siŵr. Ond faint yn fwy na’r gwir selogion hynny a fydd yn cyboli pleidleisio dros lywodraeth amhoblogaidd, ‘sgwn i.
Byddwn i ddim yn mynd mor bell â dweud mai Plaid Cymru sydd â’r fantais, cofiwch, eithr y momentwm. Mae ‘na wahaniaeth mawr fanno.
Yn nifer o seddau Cymru, Llafur v. Ceidwadwyr yw’r frwydr, a disgwylir i seddau felly ddilyn patrwm cenedlaethol o ran arolygon barn ac ati. Ond mewn seddau felly gellir disgwyl, yn ddigon teg dwi’n meddwl, i Lafurwyr droi allan i bleidleisio i atal y Ceidwadwyr, ac ambell i genedlaetholwr neu ryddfrydwr fenthyg pleidlais iddynt – dyna natur y bleidlais wrth-Dorïaidd yng Nghymru. Ond yn y seddau prin hynny nad y Ceidwadwyr yw’r prif fygythiad, gellir diystyru’r effaith honno i raddau helaeth. Heb fygythiad lleol y Ceidwadwyr, mae’r cymhelliant i bleidleisio i Lafur yn is.
O ganlyniad i hynny, yn Llanelli o leiaf mae’n anodd gweld Llafur yn cynyddu ei phleidlais o dan unrhyw amodau. Os bydd mwy o bobl yn pleidleisio na’r tro diwethaf, gellir disgwyl i Lafur gadw ei phleidlais yn sefydlog – o bosibl ei chynyddu fymryn. Os bydd nifer tebyg, neu lai, yn pleidleisio, bydd nifer ei phleidleisiau yn syrthio yn ôl pob tebyg. Bryd hynny mae ‘na beryg mawr iddi.
Y peryg a gyflwynir gan Blaid Cymru ydi ei bod wedi llwyddo i wneud dau beth, sef cornelu’r bleidlais wrth-Lafur, a dwyn Llafurwyr i’w chorlan – a ‘does dim i awgrymu bod y duedd honno naill ai yn atal, neu o ran yr un sedd benodol hon, am newid mewn etholiad cyffredinol.
Mae 7,000 o fwyafrif yn gadarn ar yr olwg gyntaf. Ond er y disgwylir yn gyffredinol i seddau fel Gorllewin Caerdydd (mwyafrif: 8,167), Alun a Glannau Dyfrdwy (8,378), Delyn (6,644) a Wrecsam (6,819) fod yn agos, pam lai Llanelli? Yn fy marn i, mae Llanelli yn debycach o newid dwylo na’r un o’r uchod.
Un ystadegyn bach arall cyn i mi roi fy mhen ar y bloc. O ran etholiadau cenedlaethol o 2003 ymlaen (ac eithrio Ewrop 2004 oherwydd diffyg data ar fy rhan i – alla’ i ddim am fy myw dod o hyd i ganlyniadau seddau unigol ar gyfer 2004) mae Llafur wedi cael ar gyfartaledd 39.6% o’r bleidlais a Phlaid Cymru 37%. Agos.
Ydw, dwi isio i Blaid Cymru ennill yma, alla’ i ddim gwadu hynny. Ond dwi’n gwisgo fy het ddiduedd wrth wneud y dadansoddiadau hyn, gyda llond sach o ystadegau a phinsiad o reddf. Dyma hi.
Proffwydoliaeth: Bydd hwn yn ganlyniad mawr. Bydd llai na mil o bleidleisiau ynddi yr un ffordd neu’r llall, ond dwi am roi Llanelli i Blaid Cymru.
A dyna hynny drosodd eto
Gobeithio felly y cawsoch Nadolig Llawen, neu o leiaf Nadolig sydd yr un mor ‘llawen’ ag ydyw fel arfer. Byddwn i byth yn disgrifio’r Nadolig yn Rachub fel ‘llawen’ yn ein tŷ ni.
Wyddoch chi, wrth i mi yrru i’r gogledd wythnos yn ôl mi deimlais fy ngwddw yn rhyfedd. Mae hyn yn digwydd pob hyn a hyn, yn enwedig ar ôl cyfnod o yfed, ond aeth hwn ddim yn y ffordd arferol. Yn wir, gorfodi’n hun a wnes i fynd allan noswyl Nadolig. Daeth yr annwyd drannoeth.
O do, mi a’m tarodd fel mellten. Ro’n i’n swp sâl diwrnod Nadolig, ac ni wnaeth y siaced lledr roddodd Mam i mi fel anrheg Nadolig, a oedd i fod yn frown ond yr oedd yn ddu bitsh ac sy’n mynd nôl i Cheshire Oaks, yn help. Flasish i mo’r cinio yn llawn. A dweud y gwir, bu i mi deimlo’n sori iawn dros fy hun am ychydig ddyddiau. Wedi’r cyfan, dyn ydw i. Anaml y byddwyf yn sâl, ond pan fyddwyf mae’r byd ar fin dod i ben.
Ar yr ochr dda, ddioddefish i mo’r pen mawr traddodiadol, er i mi yfed mwy na’r arfer y noson gynt. Canlyniad.
Eleni, hynny ohoni sydd yn weddill, rhestra i mo fy ngobeithion am 2010. Fydda’ i’n 25 oed, a thraean o’m bywyd wedi hen fynd (fel rhywun a gafodd ei fid-leiff creisis yn y groth dwnim sut ydw i ‘di llwyddo para cyhyd beth bynnag, ond dwi’n dechrau teimlo’n fwy optimistaidd am gyrraedd y deg ar hugain o leiaf erbyn hyn).
Er, mae’r byd yn dod i ben mewn llai na dwy flynedd, felly dwi’m yn gweld fawr o bwynt poeni.
Wyddoch chi, wrth i mi yrru i’r gogledd wythnos yn ôl mi deimlais fy ngwddw yn rhyfedd. Mae hyn yn digwydd pob hyn a hyn, yn enwedig ar ôl cyfnod o yfed, ond aeth hwn ddim yn y ffordd arferol. Yn wir, gorfodi’n hun a wnes i fynd allan noswyl Nadolig. Daeth yr annwyd drannoeth.
O do, mi a’m tarodd fel mellten. Ro’n i’n swp sâl diwrnod Nadolig, ac ni wnaeth y siaced lledr roddodd Mam i mi fel anrheg Nadolig, a oedd i fod yn frown ond yr oedd yn ddu bitsh ac sy’n mynd nôl i Cheshire Oaks, yn help. Flasish i mo’r cinio yn llawn. A dweud y gwir, bu i mi deimlo’n sori iawn dros fy hun am ychydig ddyddiau. Wedi’r cyfan, dyn ydw i. Anaml y byddwyf yn sâl, ond pan fyddwyf mae’r byd ar fin dod i ben.
Ar yr ochr dda, ddioddefish i mo’r pen mawr traddodiadol, er i mi yfed mwy na’r arfer y noson gynt. Canlyniad.
Eleni, hynny ohoni sydd yn weddill, rhestra i mo fy ngobeithion am 2010. Fydda’ i’n 25 oed, a thraean o’m bywyd wedi hen fynd (fel rhywun a gafodd ei fid-leiff creisis yn y groth dwnim sut ydw i ‘di llwyddo para cyhyd beth bynnag, ond dwi’n dechrau teimlo’n fwy optimistaidd am gyrraedd y deg ar hugain o leiaf erbyn hyn).
Er, mae’r byd yn dod i ben mewn llai na dwy flynedd, felly dwi’m yn gweld fawr o bwynt poeni.
venerdì, dicembre 18, 2009
Cyfarchion yr ŵyl
Dwi’n meddwl fy mod yn llawn haeddu saib fer o flogio, ac felly dwi am roi’r gorau iddi tan ar ôl y Nadolig, felly gwaeth i mi ddymuno ‘Dolig Llawen i chi gyd ac fe’ch gwelaf faes o law!
A gyda llaw, da'r hogan!
A gyda llaw, da'r hogan!
mercoledì, dicembre 16, 2009
Anniddorol flwyddyn
Ro’n i dweud wrth Rhys neithiwr fy mod am ddoe ysgrifennu blogiad i ddadansoddi’r flwyddyn a fu. Wedi’r cyfan, mae’n rhywbeth dwi’n ei wneud ers blynyddoedd, ac yn fwy o ffordd i mi’n bersonol dod â therfyn ar bethau’r deuddeg mis diwethaf a dechrau o’r newydd.
Ond wrth i mi ddechrau ysgrifennu fe wagiodd fy mhen. Buan imi ddallt, er cryn siom i mi, nad ydw wedi gwneud unrhyw beth o werth yn ystod y flwyddyn. Yn wir, ar wahân i fynd i Farselona, ‘does dim. ‘Runig beth dwi wedi’i wneud yn gweithio, bwyta, yfed a chysgu. Am flwyddyn anniddorol.
Dydi hi heb â bod yn flwyddyn annifyr, cofiwch, eithr ddi-ddigwyddiad. Gallwn sôn am siom y Chwe Gwlad, Man Utd yn ennill y gynghrair eto – sonia’ i ddim am gynghrair y pencampwyr – etholiadau Ewrop (siom arall oedd hwnnw) ond, i beth? Wnes i ddim cyfrannu at yr un. Yn sicr, dwi’n gobeithio na wnes gyfrannu at aflwyddiant y Blaid yn yr etholiadau, ac yn anffodus nid fi gurodd yr Uwchgynghrair.
Ond dwi heb â gwneud dim. Fedra’ i ddim hyd yn oed cofio a ydw i wedi mwynhau’n arw neu os ydi hi wedi bod yn flwyddyn ddiflas, megis Sais mewn brechdan heb fenyn. Felly fedra’ i mo’i dadansoddi, sy’n drist iawn a minnau mor hoff o ddadansoddi.
Ar yr ochr gadarnhaol, dwi’n fyw (efallai y bydda i’n edifar erbyn blwyddyn nesa’, cawn weld), os nad yn iach yn y lleia’, ac mae gen i o hyd dŷ. Mae’r teulu ‘di goroesi blwyddyn arall, ac mae o hyd bobl i mi eu dirmygu (‘ffrindiau’ dwi’n credu ydi’r term).
O wel. At flwyddyn nesa’. O leiaf efallai y bydd rhywbeth yn digwydd yn 2010.
Ond wrth i mi ddechrau ysgrifennu fe wagiodd fy mhen. Buan imi ddallt, er cryn siom i mi, nad ydw wedi gwneud unrhyw beth o werth yn ystod y flwyddyn. Yn wir, ar wahân i fynd i Farselona, ‘does dim. ‘Runig beth dwi wedi’i wneud yn gweithio, bwyta, yfed a chysgu. Am flwyddyn anniddorol.
Dydi hi heb â bod yn flwyddyn annifyr, cofiwch, eithr ddi-ddigwyddiad. Gallwn sôn am siom y Chwe Gwlad, Man Utd yn ennill y gynghrair eto – sonia’ i ddim am gynghrair y pencampwyr – etholiadau Ewrop (siom arall oedd hwnnw) ond, i beth? Wnes i ddim cyfrannu at yr un. Yn sicr, dwi’n gobeithio na wnes gyfrannu at aflwyddiant y Blaid yn yr etholiadau, ac yn anffodus nid fi gurodd yr Uwchgynghrair.
Ond dwi heb â gwneud dim. Fedra’ i ddim hyd yn oed cofio a ydw i wedi mwynhau’n arw neu os ydi hi wedi bod yn flwyddyn ddiflas, megis Sais mewn brechdan heb fenyn. Felly fedra’ i mo’i dadansoddi, sy’n drist iawn a minnau mor hoff o ddadansoddi.
Ar yr ochr gadarnhaol, dwi’n fyw (efallai y bydda i’n edifar erbyn blwyddyn nesa’, cawn weld), os nad yn iach yn y lleia’, ac mae gen i o hyd dŷ. Mae’r teulu ‘di goroesi blwyddyn arall, ac mae o hyd bobl i mi eu dirmygu (‘ffrindiau’ dwi’n credu ydi’r term).
O wel. At flwyddyn nesa’. O leiaf efallai y bydd rhywbeth yn digwydd yn 2010.
lunedì, dicembre 14, 2009
Pen-y-bont
Dwi am roi’r proffwydoliaeth olaf cyn y Nadolig heddiw, a byddwn ni chwarter ffordd drwy seddau Cymru. Gydag etholiad yn bosibl ym mis Mawrth, mae’n ddigon posibl na fydda’ i’n agos at ddadansoddi pob sedd – sy’n biti achos mae digon ohonynt yr hoffwn eu dadansoddi!
Ddywedish i ddigon yn ôl y byddai Llafur yn gwneud yn well na disgwyl, ac mae’r blaid i’w gweld yn gwneud hynny eisoes. Pam? Un rheswm syml y galla’ i ei gynnig. Wrth ateb polau piniwn a chwestiynau gwleidyddol amrywiol, nid yn unig y mae pobl wedi cymryd arnynt fod y Ceidwadwyr am ennill yr etholiad nesaf, ond yn gwybod hynny cyhyd fel y maen nhw’n ateb y cwestiynau hynny fel petaent eisoes mewn grym. Hynny ydi, i bob bwrpas, ymddengys i raddau fod pobl yn trosglwyddo eu pleidlais debycaf o’r etholiad wedyn i’r etholiad hwn.
Fy namcaniaeth bersonol ydi honno, wrth gwrs, ‘does tystiolaeth i’w phrofi. Ond fel y dywedais eisoes hefyd, fe welwn mi dybiaf shy Tory syndrome, ond er budd Llafur, flwyddyn nesa’. Yn fy marn i, ar hyn o bryd, mae’r senedd grog yn debygol cymaint ag ydi o’n bosibl.
Yn ogystal â hynny, dydi’r Torïaid ddim mwyach yn cael getawê ag esgeuluso polisïau – mae’n rhaid iddyn nhw bellach ddweud beth ydi’r rheini, ond rhywsut dydyn nhw ddim yn llwyddo i’w cyfleu yn dda iawn. Mae’r gêm amyneddgar y mae Llafur wedi ei chwarae, o bosibl, am dalu. Cawn weld i ba raddau. Yn wir, gall goblygiadau hynny hefyd fod o fudd i Blaid Cymru a’r Rhyddfrydwyr mewn seddau fel Aberconwy a Brycheiniog a Maesyfed.
Ond beth am oblygiadau hynny yn sedd Prif Weinidog newydd Cymru, Pen-y-bont? Er ei bod yn sedd ‘cymoedd’, dydi hi ddim fel gweddill y cymoedd. Mae’n ardal glan-y-môr sydd ddim yn rhannu’r etifeddiaeth lofaol i’r un graddau. Mae llai o salwch yma, a mwy o gyfoeth. Ac mae’r Ceidwadwyr yn gryfach o lawer yma.
Sonia’ i’n gyflym am Blaid Cymru a’r Democratiaid Rhyddfrydol yma.
Dydi Plaid Cymru byth, hyd yn oed ym 1999, wedi bygwth yma. Cafodd bron bum mil o bleidleisiau y flwyddyn honno ac ers hynny, dim. A ‘does fawr fwy y gallwn ddweud am y blaid yn y sedd hon.
Ond beth am y Democratiaid Rhyddfrydol? Dyblodd pleidlais y blaid o 10% i 21% rhwng 1992 a 2005, er eu bod yn wannach yn y Cynulliad. Mae ganddynt hefyd chwe chynghorydd yn y sir (Pen-y-bont ar Ogwr), sef yr un nifer â’r Ceidwadwyr. Pe bai Llafurwyr yn troi atynt yn y sedd hon, mae’n ddigon posibl y gallant esgyn i’r ail safle, ond mae’n annhebygol. Ers ’05, mae hi wedi bod yn segur iawn ar y Rhyddfrydwyr yn gyffredinol yng Nghymru, ac mewn etholiad mor bwysig ar y gorwel, hawdd dychmygu mewn sedd fel hon, a allai fynd yn Geidwadol mewn blwyddyn dda iddynt, y bydd y Rhyddfrydwyr yn teimlo gwasgfa rhwng y coch a’r glas.
Ond mae’n ddigon hawdd dychmygu y gallai Llafurwyr dadrithiedig droi atynt i raddau. Dwi ddim yn meddwl y bydd hynny’n digwydd y tro hwn, ond dydi hi ddim yn amhosibl yn y tymor canolig.
Y Ceidwadwyr, wrth gwrs, ydi’r prif her i Lafur yma. Tua 38% y cawsant yma yn ystod llwyddiant ’83 a hefyd etholiad ’88, gan sicrhau 16,000 o bleidleisiau y tro cyntaf, a chynyddu hynny i 17,500 bum mlynedd yn ddiweddarach. Yn syml, yn etholaethau Cymru, mae hynny’n lot o bleidleisiau.
Ond dirywio y mae’r blaid wedi ers hynny. Ni chafodd dros y 10,000 o gwbl ar ôl 1992 – hyd yn oed yn 2005 roedd ei phleidlais fymryn uwch y chwarter. Ac eto, llwyddasant ennill yma eleni yn etholiadau Ewrop o ychydig gannoedd. Darlun cymysg; weithiau mae etholiadau Ewropeaidd yn trymhau’r niwl yn hytrach na’i godi.
Ni ddylwn ddiystyrru’r canlyniad hwnnw, ond roedd un broblem bosibl gyda’r fuddugoliaeth – pleidlais gref UKIP. Annhebyg y bydd UKIP yn sefyll yma flwyddyn nesa’, ond yn amlwg mae pleidleisiau yma iddynt, a gall eu hymgeisyddiaeth yma dynnu digon o bleidleisiau wrth y Ceidwadwyr i roi’r sedd i Lafur. Yn ffodus i’r Ceidwadwyr, dydi hi ddim yn debyg y bydd UKIP yn ceisio yma.
Ond mae’n mynd heb ddweud bod y bleidlais Lafur yma’n uchel hefyd. Unwaith yn unig y mae hi wedi cael llai na 16,000 o bleidleisiau ac roedd hynny pan gollodd y sedd. Ers hynny mae wedi amrywio rhwng fymryn uwch hynny a thros 24,000 – mae hynny’n sylweddol uwch na’r uchafswm Torïaidd.
Ystyriwn ddau arolwg barn wrth feddwl am sut y gallai ei phleidlais newid. Un o ddydd Sul yn gyntaf, i YouGov a’r Sunday Times. Roedd y Ceidwadwyr ar 40% a Llafur ar 31%. Beth fyddai goblygiadau hynny i’r Ceidwadwyr?
O drosi’n uniongyrchol, byddai’r Ceidwadwyr yn ennill tua 35% o’r bleidlais, sy’n agosáu at lefelau’r wythdegau. Ond byddai Llafur ar 39%. Mae hynny’n bur agos ond eto: mantais i Lafur, felly. Gan ystyried hefyd bod Llafur yn gwneud yn well yng Nghymru nag yn y DU yn gyffredinol, a’r Ceidwadwyr yn waeth, mi ellir dadlau bod y 4% hwnnw’n fwyafrif twyllodrus o isel.
Beth am ddefnyddio’r arolwg barn Cymreig a gynhaliwyd eleni? Mae hynny’n hŷn erbyn hyn ond awgrymodd ogwydd o tua 10% yng Nghymru o Lafur i’r Ceidwadwyr. Y canrannau wedyn fyddai Ceidwadwyr 36%; Llafur 33%.
Felly, eto, mae’r darlun yma’n niwlog. Serch hynny, fe fyddwn yn dueddol o awgrymu, o’u cyfuno, mai mantais fechan i Lafur a awgrymir.
Er gwybodaeth, yn y Cynulliad, roedd y ddwy blaid yn gryfach yma yn 2007 nag ym 1999, fwy na thebyg oherwydd dirywiad Plaid Cymru. Ond y patrwm cyffredinol sydd i’w weld yn datblygu ydi bod y Ceidwadwyr yn gwthio ond nad oes ganddynt yr ‘wmff’ ychwanegol i allu ennill – hynny ydi, mae angen trydedd plaid gref yma i sicrhau buddugoliaeth Geidwadol.
Dyna hanes ’83 – y Democratiaid Cymdeithasol oedd wrthi eto, yn hawlio bron i chwarter y bleidlais. Mi all y ffurf gyfredol ar y blaid honno wneud hynny – o gynyddu ei phleidlais fymryn, gallai’r Rhyddfrydwyr roi’r sedd hon yn nwylo’r Ceidwadwyr. Yn reddfol, byddwn i’n dweud mewn sedd fel hon y byddai Rhyddfrydwyr yn fwy tueddol o fenthyg pleidlais i Lafur – a dyn ag ŵyr, gall ambell Bleidiwr hefyd – na gweld y Ceidwadwyr yn ennill yma, ond dydi hynny ddim yn sicr.
Efallai bod y bleidlais wrth-Dorïaidd yng Nghymru yn un gref – ond erbyn hyn mae’r bleidlais wrth-Lafur hefyd yn ffactor.
O ystyried hynny oll, a lluchio y nifer a fydd yn pleidleisio i’r fargen, gadewch i mi felly gynnig dyfaliad ynghylch isafswm ac uchafswm pleidleisiau’r Ceidwadwyr a Llafur. Ddywedwn i y bydd Llafur yn cael rhwng 13,500 a 15,500, ac y caiff y Ceidwadwyr unrhyw beth rhwng 11,000 a 15,000 – gobeithio bod hynny’n swnio’n deg i chi. Awgryma hynny yr un peth a wyddom eisoes – mi all y Ceidwadwyr ennill yma, ond efallai y bydd yn rhaid iddyn nhw wneud yn well nag y maen nhw ar hyn o bryd i sicrhau’r fuddugoliaeth honno, a gobeithio yn gyntaf y bydd y Llafurwyr yn aros adref, ac y bydd effaith pleidlais wrth-Dorïaidd yn fach.
Efallai, y tro hwn, mae hynny fymryn yn rhy obeithiol.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 1,500 – 2,000 i Lafur.
Ddywedish i ddigon yn ôl y byddai Llafur yn gwneud yn well na disgwyl, ac mae’r blaid i’w gweld yn gwneud hynny eisoes. Pam? Un rheswm syml y galla’ i ei gynnig. Wrth ateb polau piniwn a chwestiynau gwleidyddol amrywiol, nid yn unig y mae pobl wedi cymryd arnynt fod y Ceidwadwyr am ennill yr etholiad nesaf, ond yn gwybod hynny cyhyd fel y maen nhw’n ateb y cwestiynau hynny fel petaent eisoes mewn grym. Hynny ydi, i bob bwrpas, ymddengys i raddau fod pobl yn trosglwyddo eu pleidlais debycaf o’r etholiad wedyn i’r etholiad hwn.
Fy namcaniaeth bersonol ydi honno, wrth gwrs, ‘does tystiolaeth i’w phrofi. Ond fel y dywedais eisoes hefyd, fe welwn mi dybiaf shy Tory syndrome, ond er budd Llafur, flwyddyn nesa’. Yn fy marn i, ar hyn o bryd, mae’r senedd grog yn debygol cymaint ag ydi o’n bosibl.
Yn ogystal â hynny, dydi’r Torïaid ddim mwyach yn cael getawê ag esgeuluso polisïau – mae’n rhaid iddyn nhw bellach ddweud beth ydi’r rheini, ond rhywsut dydyn nhw ddim yn llwyddo i’w cyfleu yn dda iawn. Mae’r gêm amyneddgar y mae Llafur wedi ei chwarae, o bosibl, am dalu. Cawn weld i ba raddau. Yn wir, gall goblygiadau hynny hefyd fod o fudd i Blaid Cymru a’r Rhyddfrydwyr mewn seddau fel Aberconwy a Brycheiniog a Maesyfed.
Ond beth am oblygiadau hynny yn sedd Prif Weinidog newydd Cymru, Pen-y-bont? Er ei bod yn sedd ‘cymoedd’, dydi hi ddim fel gweddill y cymoedd. Mae’n ardal glan-y-môr sydd ddim yn rhannu’r etifeddiaeth lofaol i’r un graddau. Mae llai o salwch yma, a mwy o gyfoeth. Ac mae’r Ceidwadwyr yn gryfach o lawer yma.
Sonia’ i’n gyflym am Blaid Cymru a’r Democratiaid Rhyddfrydol yma.
Dydi Plaid Cymru byth, hyd yn oed ym 1999, wedi bygwth yma. Cafodd bron bum mil o bleidleisiau y flwyddyn honno ac ers hynny, dim. A ‘does fawr fwy y gallwn ddweud am y blaid yn y sedd hon.
Ond beth am y Democratiaid Rhyddfrydol? Dyblodd pleidlais y blaid o 10% i 21% rhwng 1992 a 2005, er eu bod yn wannach yn y Cynulliad. Mae ganddynt hefyd chwe chynghorydd yn y sir (Pen-y-bont ar Ogwr), sef yr un nifer â’r Ceidwadwyr. Pe bai Llafurwyr yn troi atynt yn y sedd hon, mae’n ddigon posibl y gallant esgyn i’r ail safle, ond mae’n annhebygol. Ers ’05, mae hi wedi bod yn segur iawn ar y Rhyddfrydwyr yn gyffredinol yng Nghymru, ac mewn etholiad mor bwysig ar y gorwel, hawdd dychmygu mewn sedd fel hon, a allai fynd yn Geidwadol mewn blwyddyn dda iddynt, y bydd y Rhyddfrydwyr yn teimlo gwasgfa rhwng y coch a’r glas.
Ond mae’n ddigon hawdd dychmygu y gallai Llafurwyr dadrithiedig droi atynt i raddau. Dwi ddim yn meddwl y bydd hynny’n digwydd y tro hwn, ond dydi hi ddim yn amhosibl yn y tymor canolig.
Y Ceidwadwyr, wrth gwrs, ydi’r prif her i Lafur yma. Tua 38% y cawsant yma yn ystod llwyddiant ’83 a hefyd etholiad ’88, gan sicrhau 16,000 o bleidleisiau y tro cyntaf, a chynyddu hynny i 17,500 bum mlynedd yn ddiweddarach. Yn syml, yn etholaethau Cymru, mae hynny’n lot o bleidleisiau.
Ond dirywio y mae’r blaid wedi ers hynny. Ni chafodd dros y 10,000 o gwbl ar ôl 1992 – hyd yn oed yn 2005 roedd ei phleidlais fymryn uwch y chwarter. Ac eto, llwyddasant ennill yma eleni yn etholiadau Ewrop o ychydig gannoedd. Darlun cymysg; weithiau mae etholiadau Ewropeaidd yn trymhau’r niwl yn hytrach na’i godi.
Ni ddylwn ddiystyrru’r canlyniad hwnnw, ond roedd un broblem bosibl gyda’r fuddugoliaeth – pleidlais gref UKIP. Annhebyg y bydd UKIP yn sefyll yma flwyddyn nesa’, ond yn amlwg mae pleidleisiau yma iddynt, a gall eu hymgeisyddiaeth yma dynnu digon o bleidleisiau wrth y Ceidwadwyr i roi’r sedd i Lafur. Yn ffodus i’r Ceidwadwyr, dydi hi ddim yn debyg y bydd UKIP yn ceisio yma.
Ond mae’n mynd heb ddweud bod y bleidlais Lafur yma’n uchel hefyd. Unwaith yn unig y mae hi wedi cael llai na 16,000 o bleidleisiau ac roedd hynny pan gollodd y sedd. Ers hynny mae wedi amrywio rhwng fymryn uwch hynny a thros 24,000 – mae hynny’n sylweddol uwch na’r uchafswm Torïaidd.
Ystyriwn ddau arolwg barn wrth feddwl am sut y gallai ei phleidlais newid. Un o ddydd Sul yn gyntaf, i YouGov a’r Sunday Times. Roedd y Ceidwadwyr ar 40% a Llafur ar 31%. Beth fyddai goblygiadau hynny i’r Ceidwadwyr?
O drosi’n uniongyrchol, byddai’r Ceidwadwyr yn ennill tua 35% o’r bleidlais, sy’n agosáu at lefelau’r wythdegau. Ond byddai Llafur ar 39%. Mae hynny’n bur agos ond eto: mantais i Lafur, felly. Gan ystyried hefyd bod Llafur yn gwneud yn well yng Nghymru nag yn y DU yn gyffredinol, a’r Ceidwadwyr yn waeth, mi ellir dadlau bod y 4% hwnnw’n fwyafrif twyllodrus o isel.
Beth am ddefnyddio’r arolwg barn Cymreig a gynhaliwyd eleni? Mae hynny’n hŷn erbyn hyn ond awgrymodd ogwydd o tua 10% yng Nghymru o Lafur i’r Ceidwadwyr. Y canrannau wedyn fyddai Ceidwadwyr 36%; Llafur 33%.
Felly, eto, mae’r darlun yma’n niwlog. Serch hynny, fe fyddwn yn dueddol o awgrymu, o’u cyfuno, mai mantais fechan i Lafur a awgrymir.
Er gwybodaeth, yn y Cynulliad, roedd y ddwy blaid yn gryfach yma yn 2007 nag ym 1999, fwy na thebyg oherwydd dirywiad Plaid Cymru. Ond y patrwm cyffredinol sydd i’w weld yn datblygu ydi bod y Ceidwadwyr yn gwthio ond nad oes ganddynt yr ‘wmff’ ychwanegol i allu ennill – hynny ydi, mae angen trydedd plaid gref yma i sicrhau buddugoliaeth Geidwadol.
Dyna hanes ’83 – y Democratiaid Cymdeithasol oedd wrthi eto, yn hawlio bron i chwarter y bleidlais. Mi all y ffurf gyfredol ar y blaid honno wneud hynny – o gynyddu ei phleidlais fymryn, gallai’r Rhyddfrydwyr roi’r sedd hon yn nwylo’r Ceidwadwyr. Yn reddfol, byddwn i’n dweud mewn sedd fel hon y byddai Rhyddfrydwyr yn fwy tueddol o fenthyg pleidlais i Lafur – a dyn ag ŵyr, gall ambell Bleidiwr hefyd – na gweld y Ceidwadwyr yn ennill yma, ond dydi hynny ddim yn sicr.
Efallai bod y bleidlais wrth-Dorïaidd yng Nghymru yn un gref – ond erbyn hyn mae’r bleidlais wrth-Lafur hefyd yn ffactor.
O ystyried hynny oll, a lluchio y nifer a fydd yn pleidleisio i’r fargen, gadewch i mi felly gynnig dyfaliad ynghylch isafswm ac uchafswm pleidleisiau’r Ceidwadwyr a Llafur. Ddywedwn i y bydd Llafur yn cael rhwng 13,500 a 15,500, ac y caiff y Ceidwadwyr unrhyw beth rhwng 11,000 a 15,000 – gobeithio bod hynny’n swnio’n deg i chi. Awgryma hynny yr un peth a wyddom eisoes – mi all y Ceidwadwyr ennill yma, ond efallai y bydd yn rhaid iddyn nhw wneud yn well nag y maen nhw ar hyn o bryd i sicrhau’r fuddugoliaeth honno, a gobeithio yn gyntaf y bydd y Llafurwyr yn aros adref, ac y bydd effaith pleidlais wrth-Dorïaidd yn fach.
Efallai, y tro hwn, mae hynny fymryn yn rhy obeithiol.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 1,500 – 2,000 i Lafur.
venerdì, dicembre 11, 2009
Cyri Eidalaidd Nain
Bydd Nain yn dweud rhyw stori weithiau, hanner call fel ag y mae hi. Pan fydda’ i’n hen, dwi ddim isho bod fel Nain. A dweud y gwir, dwi ddim isho bod dim byd tebyg i un o’r ddwy Nain, y taid a’r taid arall heddwch i’w lwch. Pan dwi’n hen dwisho byw mewn hen dŷ budur a threulio fy holl amser yn y dafarn leol efo fy nghi o’r enw, dwnim, Cerys, dd’wedwn ni.
Bu bwyd byth yn gryfder gan Nain. Daw hyn i’r amlwg dros y ffôn pan fyddwn yn siarad. Bydda i’n siarad â Nain unwaith yr wythnos fel rheol, gan fod gen i alwadau am ddim ar ôl 6 rŵan, ac am o leiaf ddeg munud fel rheol, sy’n bethwmbrath o lot mwy nag y bydda i’n siarad â’r rhieni. Wrth gwrs, fel pawb, dwi’n caru fy rhieni, ond dydw i ddim yn dda iawn yn siarad â nhw dros y ffôn, y broblem fawr ydi bod eu bywydau hwy yr un mor ddigyffro â’m un i (ar y wyneb, tai’m i adrodd hanner y stwff dwi’n ei wneud nôl iddyn nhw!)
A minnau angen siarad â Mam, ond hithau’n y bath yn ôl Dad, ffonio Nain a wnes yn gyflym i ddweud helo. Fy nhaid, Grandad, canys Sais yw, atebodd. Bydda’ i’n gwneud ymdrech i siarad ond mi fydd hwnnw’n dweud yn syth bin ‘Your Nain’s here...’ cyn trosglwyddo’r ffôn ati.
Sôn am beth y cafodd i de y byddwn bron yn ddi-ffael. Fydda’ i’n licio siarad am fwyd gyda Nain – dwi’n meddwl bod pawb yn – achos mae’n mynd â chi’n nôl i ryw oes aur na fuoch chi’n rhan ohono. Wyddoch y math o beth; “ew, mae lobsgows yn cadw’n dda”, “mi eith tatws efo rhywbeth” ac ati. Ddim y tro hwn.
“Gafon ni Italian Cyri diwrnod o’r blaen,” dywedodd hi.
“Ti’n siŵr? Dwi’m yn meddwl bod ffasiwn beth,” meddwn i yn f’ôl, yn llawn gwybod fy mod yn gywir – mae o fel cymysgu Sais â charisma. Gwnewch y hynny beth a fynnwch.
Italian Cyri oedd hi ‘fyd, medd hi, un ‘medium’, ac egluro’r dull o’i goginio, sef gosod pasta (heb ei goginio) mewn dysgl a gosod y ‘cyri’ drosto a’i bobi am ugain munud.
Afraid dweud, bob tro y byddaf yn cael bwyd efo Nain, y bydda i’n awgrymu ffish a chips o siop.
Bu bwyd byth yn gryfder gan Nain. Daw hyn i’r amlwg dros y ffôn pan fyddwn yn siarad. Bydda i’n siarad â Nain unwaith yr wythnos fel rheol, gan fod gen i alwadau am ddim ar ôl 6 rŵan, ac am o leiaf ddeg munud fel rheol, sy’n bethwmbrath o lot mwy nag y bydda i’n siarad â’r rhieni. Wrth gwrs, fel pawb, dwi’n caru fy rhieni, ond dydw i ddim yn dda iawn yn siarad â nhw dros y ffôn, y broblem fawr ydi bod eu bywydau hwy yr un mor ddigyffro â’m un i (ar y wyneb, tai’m i adrodd hanner y stwff dwi’n ei wneud nôl iddyn nhw!)
A minnau angen siarad â Mam, ond hithau’n y bath yn ôl Dad, ffonio Nain a wnes yn gyflym i ddweud helo. Fy nhaid, Grandad, canys Sais yw, atebodd. Bydda’ i’n gwneud ymdrech i siarad ond mi fydd hwnnw’n dweud yn syth bin ‘Your Nain’s here...’ cyn trosglwyddo’r ffôn ati.
Sôn am beth y cafodd i de y byddwn bron yn ddi-ffael. Fydda’ i’n licio siarad am fwyd gyda Nain – dwi’n meddwl bod pawb yn – achos mae’n mynd â chi’n nôl i ryw oes aur na fuoch chi’n rhan ohono. Wyddoch y math o beth; “ew, mae lobsgows yn cadw’n dda”, “mi eith tatws efo rhywbeth” ac ati. Ddim y tro hwn.
“Gafon ni Italian Cyri diwrnod o’r blaen,” dywedodd hi.
“Ti’n siŵr? Dwi’m yn meddwl bod ffasiwn beth,” meddwn i yn f’ôl, yn llawn gwybod fy mod yn gywir – mae o fel cymysgu Sais â charisma. Gwnewch y hynny beth a fynnwch.
Italian Cyri oedd hi ‘fyd, medd hi, un ‘medium’, ac egluro’r dull o’i goginio, sef gosod pasta (heb ei goginio) mewn dysgl a gosod y ‘cyri’ drosto a’i bobi am ugain munud.
Afraid dweud, bob tro y byddaf yn cael bwyd efo Nain, y bydda i’n awgrymu ffish a chips o siop.
Iscriviti a:
Post (Atom)