De Clwyd

Beth am aros yn y gogledd-ddwyrain am rŵan? Mae hyn yn bennaf gan fy mod isio arbed gwaith i mi’n hun drwy greu dadansoddiad byr – mae amser yn mynd ac mae’n rhaid i mi frysio.

Dwi’n dweud ‘byr’ oherwydd, i raddau helaeth, mae ffigurau De Clwyd yn debyg iawn, iawn i rai Delyn. Yn bur syml, mae angen i’r Ceidwadwyr wneud union yr un peth yn Ne Clwyd ag sy’n rhaid iddynt ei wneud yn Nelyn. Edrychwch isod i ddarllen am hynny’n fanwl.

Beth ddywedwn am Dde Clwyd, felly? Etholaeth wledig ydyw gan fwyaf, gydag un o bob pump yn medru’r Gymraeg yma, er mai dim ond yng ngorllewin pellaf yr etholaeth y mae’r cymunedau Cymraeg. Fodd bynnag, dyma ffigur bach diddorol i chi, ganwyd 72% o’r boblogaeth yng Nghymru, sy’n gydradd ail yng Ngogledd Cymru gyda Wrecsam (Arfon sydd uchaf ar 74%), ac yn uwch na Sir Fôn.

Dwisho gwneud un peth ar fyrder, sef diystyru. Fel y rhan fwyaf o seddau Cymru, y Blaid a’r Democratiaid Rhyddfrydol gaiff fraint fy niystyru yn y sedd hon.

Yn San Steffan, ers ’97, mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi cael, ar gyfartaledd, 12% o’r bleidlais yn yr etholaeth, er eu bod wedi llwyddo cynyddu eu pleidlais bob etholiad o’r bron. Mae’r Blaid fymryn y tu ôl ar 9%. O ran y Cynulliad, er mwyn cymharu, cyfartaledd y Rhyddfrydwyr yw 10%, ond mae Plaid Cymru gryn dipyn yn uwch ar 22%, ond mae ei phleidlais wedi dirywio ym mhob etholiad ers 1999.

Tueddaf i feddwl yn y dyfodol y gallai Plaid Cymru wneud yn dda mewn sedd fel hon, sydd â chanran uchel o bobl a aned yng Nghymru. Er, eleni, dwi’n amau’n gryf a gaiff fawr o effaith, hyd yn oed gydag ymgeisyddiaeth Janet Ryder. Yn reddfol, byddwn i’n synnu petai’r Blaid neu’r Dems Rhydd yn llwyddo cael mwy na 15% o’r bleidlais yma.

Mae hynny yn ein gadael gyda Llafur a’r Ceidwadwyr. Dwi am ddechrau gyda’r Ceidwadwyr. Un o ragflaenwyr y sedd oedd De-orllewin Clwyd, a oedd (fel gyda Delyn) yn fwy na’r sedd gyfredol (roedd y boblogaeth dros 10% yn fwy) ac eto’n cynnwys mwy o ardaloedd Ceidwadol eu naws. Yn wir, ym 1983 enillodd y Ceidwadwyr yma gyda mymryn dros draean o’r bleidlais. Parhaodd i gael tua’r ganran honno yn gyson, er iddi golli o fil o bleidleisiau yn ’87. Cafodd dros 16,500 o bleidleisiau ym 1992, ond cynyddodd mwyafrif Llafur i bum mil.

Pan ddaeth y sedd i’w bodolaeth bresennol aeth pethau o chwith, er, wrth gwrs, ’97 oedd hi a’r holl elfennau yn erbyn y Ceidwadwyr. Dyma niferoedd pleidleisiau’r blaid o 1997 ymlaen, a’r ganran gyfatebol.

[1997] 9,091 – 23.1%
[2001] 8,319 – 24.8%
[2005] 7,988 – 25.5%

Amcanganlyniad (y notial result) yw 2005 o ganlyniad i newid ffiniau, ond ‘does rhaid i mi wirioneddol ddweud wrthych yr hyn a ddigwyddodd. Cynyddodd y ganran oherwydd i nifer y bobl a bleidleisiodd ostwng. Ers cyflafan 1997, mae un o bob wyth o bleidleiswyr y Ceidwadwyr yn Ne Clwyd wedi troi eu cefnau arnynt. O ystyried mai’r Ceidwadwyr fu’r prif wrthblaid ar hyd y blynyddoedd ac i’r llywodraeth fod fwyfwy amhoblogaidd, mae hynny’n sobor. Ni chynhaliodd y Ceidwadwyr eu sail yn yr etholaeth - mae’n ardal lle mae’r Ceidwadwyr wedi dirywio ond heb ddangos arwydd eu bod yn cryfhau.

Dyna ydi hanes Plaid Cymru yn y Cynulliad – mynd o sefyllfa dda i wanhau. Ond gallaf gynnig llygedyn o obaith i’r Ceidwadwyr yn eu hachubiaeth wrthgyferbyniol – y Cynulliad Cenedlaethol. Er cael llai na 20% o’r bleidlais ym 1999 ac yn 2003, gwelodd y Ceidwadwyr gynnydd o dros 10% yn eu pleidlais yma yn 2007, gan dorri’r mwyafrif Llafur i ychydig dros fil a gosod y Blaid yn gadarn iawn yn y trydydd safle. Y newyddion drwg ydi mai Llafurwyr arhosodd adref – dim ond 38% bleidleisiodd.

Pleidleisiodd ganran is yn 2009 yn etholiadau Ewrop, ond roedd hon yn un o’r seddau hynny lle’r oedd y Ceidwadwyr yn fuddugol – yn wir, roedd 7% rhyngddynt â Llafur yma. Ond o ystyried na chafodd y Ceidwadwyr chwarter y bleidlais hyd yn oed, roedd y fuddugoliaeth ychydig yn wag.

Ac eithrio etholiad 2004 Ewrop (diffyg data ar fy rhan), ar gyfartaledd mae’r Ceidwadwyr wedi llwyddo ennill 23.8% o’r bleidlais dros y tair blynedd ar ddeg diwethaf. Rŵan, ac rwy’n dweud hyn yn gwisgo’r hen het ddiduedd honno, dydi hynny ddim yn drawiadol iawn.

Gydag eithriad y llynedd, mae Llafur ar y llaw arall wedi llwyddo ennill pob etholiad yma ers ’97 (a chyn hynny, os mynnwch). Dyma ei chanlyniadau hi yn San Steffan:

[1997] 22,901 – 58.1%
[2001] 17,217 – 51.4%
[2005] 14,808 – 45.0%

Faint ddirywiodd niferoedd pleidleisiau Llafur felly? Gyda’n gilydd: traean! Ydi, mae’r duedd yn ymestyn i bob rhan o Gymru fach. Mae’r mwyafrif ei hun wedi dirywio o 35% ym 1997 i 19% yn 2005, ond bai Llafur, nid gwaith caled y Ceidwadwyr, yw’r rheswm dros hynny. Dydi Llafurwyr bellach ddim isio dod allan i chwarae’r gêm wleidyddol.

Ar gyfartaledd mae pleidlais y Ceidwadwyr wedi cynyddu 1.2% ers 1997, a Llafur wedi gostwng 6.5%. Allai hynny ddigwydd eto? Mae hi bron yn sicr y bydd y Ceidwadwyr yn cynyddu eu pleidlais fwy na 1.2% - ond a allant gynyddu at y traean hwnnw a enillodd Dde-orllewin Clwyd nôl ym 1983?

Mae’n anoddach i’r Ceidwadwyr wneud hynny ers geni De Clwyd. Petai 70% yn pleidleisio y tro nesaf – sy ddim yn sicr wrth gwrs – byddai angen o leiaf 12,000 o bleidleisiau arnynt. Dwi ddim yn gweld hynny’n amhosib, rhaid i mi ddweud, ond yn ôl pob tebyg, fydd hynny ddim yn ddigon i ddisodli Llafur.

Gyda’u hantics diweddar mae Llafur wedi llithro’n ôl yn y polau. Troswn yn uniongyrchol, er cyfleuster, bôl diweddar (9-10 Ionawr) Angus Reid Strategies a PoliticalBetting.com sy’n anffafriol iawn i Lafur. Awgrymir ganddo fod bwlch o 16% rhwng y Ceidwadwyr a Llafur. Beth ddigwyddai yn Ne Clwyd gyda’r canlyniad hwnnw?

Llafur 34%
Ceidwadwyr 33%

Efallai y bydd hon yn flwyddyn dda i’r Ceidwadwyr yng Nghymru, ond gan fod tueddiadau Cymru o hyd yn fwy gwrth-Geidwadol fyddech chi efallai ddim yn disgwyl i Dde Clwyd fod mor agos. Ydi, mae’r bwlch rhwng patrwm Ceidwadol-Llafur Cymru yn agosáu at yr arfer Prydeinig, ond mewn etholiad cyffredinol mae’n anodd gen i ddychmygu ei bod hi yna eto. Gadewch i ni fod yn chwareus am eiliad, a chymryd yr uchod yn ganiataol, a hynny ar 70% o’r etholwyr yn pleidleisio. Dyma fyddai’r canlyniad arfaethedig:

Llafur 12,342
Ceidwadwyr 11,979

Manwl neu beth? Ro’n i’n iawn felly i ddweud y byddai angen o leiaf 12,000 o bleidleisiau ar y Ceidwadwyr i ennill yma. Byddai’n rhaid i’r bleidlais Lafur hefyd ostwng yn sylweddol drachefn.

Felly dyma’r cwestiynau sy’n rhaid eu gofyn: a fydd ymddeoliad Martyn Jones yn ergyd ddifrifol i Lafur? Ai Sais o Lerpwl sydd wedi ymladd etholiadau yn yr ardal (Ceidwadwyr) ynteu hogan leol sy’n cynrychioli ward yn Lloegr (Llafur) sydd fwyaf apelgar? Tybed a all Janet Ryder AC effeithio ar y canlyniad drwy ddwyn pleidleisiau? A thybed pwy allai gael budd o’r glymblaid wrth-Lafur ar Gyngor Wrecsam?

Dwi ddim yn gwybod. Ydych chi?

Proffwydoliaeth: Bydd De Clwyd eto’n goch, ond gallai fod yn agos – byddwn i’n rhoi mwyafrif o tua mil i fil a hanner i Lafur yma.

Dyma felly Gymru 2010 hyd yn hyn yn fy marn i ... dwi’n cadw’r hawl i newid ambell sedd cyn yr etholiad, cofiwch!
 
 

Rhai o fawrion y wlad

Dywed BlogMenai y caiff ei gyhuddo o fod yn gas weithau. Un o bleserau blog personol ydi’r gallu i fod mor gas â hoffech heb i neb gwyno’n ormodol, gan wybod petai rhywun yn gwneud mai ‘ffwcia dy hun’ fyddai’r ateb nôl. Dwi ‘di colli cownt faint o weithiau dwi wedi mynegi fy nghasineb i’r Toris a Llafur a’r Dems Rhydd ac unoliaethwyr yn gyffredinol – ond does na’m hwyl i gael efo bod yn wleidyddol gas, mae’r teimlad yn debycach i ollwng rhech.

Ro’n i’n llawn disgwyl hel meddyliau cas wrth eistedd o flaen y teledu neithiwr yn gwylio rhaglen am un o’m hoff genres o raglen – sef rhaglen am bobl obîs. Wn i ddim pam fy mod i’n hoffi gwylio pobl yn cael trafferth yn cerdded oherwydd y pwysau anferth a roddir ar eu coesau, mae’n rhaid yn nwfn fy enaid fy mod naill ai isio bod felly, neu fy mod i’n fodlon iawn ar y ffaith nad ydw i’n obîs.

Fat Families oedd teitl y rhaglen ar Sky 1. Disgrifiad perffaith ydoedd, meddaf i wrth fwyta Bacon Fries ar y soffa, ac wedi cael dau dostwys cows a ham i de. Mae’n anodd gen i deimlo trueni dros bobl sy’n pwyso 33 stôn, fel oedd y mwyaf o’u mysg, oherwydd eu bai nhw ydi o am sglaffio. Dydi’r manteision o weddu Moel Faban byth wedi bod yn amlwg i mi. Ond rhydd i bawb fod fel y maen nhw isio bod, dwi ddim am bregethu na bod yn gas i wyneb rhywun sy’n morbidly obese, fel oedd y mwyaf, byddai hynny yn afiach o beth i wneud a byddai gen i ofn y byddan nhw’n fy mwyta.

Ro’n i’n teimlo trueni wrth gwrs. Roedd ‘na fwyty Tsieinîs lawr y ffordd a byddai’r teulu yn mynd yno “o leiaf unwaith yr wythnos” i gael all you can eat. Tasa gen i fwyty ac yn cynnig all you can eat a gweld y praidd hwn yn dod i mewn debyg y crïwn i am wythnos dda, oherwydd heblaw am fynd nôl i fwyta deirgwaith roedden nhw hefyd yn cael pwdin.

Ar gyfartaledd byddai’r teulu yn bwyta 12,000 o galorïau y pen bob diwrnod. Chwarae teg, rhwng y tri (y gŵr, y wraig a’r nain) llwyddasant golli 7.5 stôn mewn deg wythnos. Mae hynny’n dda am wn i. Da iawn nhw.

Roedd y ‘dognau iach’ y cyflwynwyd iddynt yn fach, a chlywish fy hun yn dweud na fyddai hynny’n hanner digon i mi. Yr unig iachrwydd ydi llond dy fol o fwyd – hyd yn oed salad, a gwyddoch fy marn am y bawbeth hwnnw.

Un o’r pethau gwaethaf am y cyfryw raglenni ydi’r cyflwynwyr. Er enghraifft, y ddynas McKeith ‘na sy’n edrych fel pathew sy’n trio gwneud pobol dew yn denau ond sy’ ddim yn edrych yn rhy iach ei hun – rhywun y byddwn i’n dweud bod isio brecwast iown arni. Neu Gok Wan, sy’n trio cael pobl i feddwl eu bod nhw’n ddel. Awn ni ddim i hynny, barn ydi beth sy’n ddel, a gŵyr pawb beth bynnag mai fi ydi’r deliaf sy’n bod.

Ryw gîc bach tenau efo acen gont oedd yn cyflwyno’r rhaglen neithiwr. Mae’n un o’m rhyfeddaf nodweddion fy mod i yn dueddol o wylio rhaglenni sydd naill ai’n cael eu cyflwyno gan bobl, neu sy’n cynnwys pobl, sy’n fy nigio.

Os ydi rhywun isio bod yn fawr, pob hwyl iddyn nhw, medda’ fi; mae’n nhw’n well na phobl sy’n mynd i’r gampfa ac sy’n bwyta hadau i ginio unrhyw ddydd!

Delyn

Mae’n bryd mentro i ran arall o Gymru rŵan, sef y gogledd-ddwyrain. Rhaid i mi ddweud cyn cychwyn nad ydi’r gogledd-ddwyrain yn gyfarwydd i mi yn y lleiaf – yn wir, ac eithrio Gorllewin Clwyd, mae’n ddiarth ofnadwy. Byddai unrhyw sylwadau yn cael eu croesawu’n fawr!

Beth allwn ni ddweud am Ddelyn yn fras felly, er mwyn ei chyflwyno i’r rhai ohonom nad ydym yn gyfarwydd â hi? Wel, mae’n cynnwys trefi fel Yr Wyddgrug, Treffynnon a Fflint. Mae llai o bobl o oedran ymddeol yn Nelyn na chyfartaledd Cymru, a chyfradd is na Chymru yn ddi-waith. Ganed 60% o’r boblogaeth yng Nghymru, gyda 17% yn medru Cymraeg. Ystadegau taclus, cyflym, digonol.

Cafwyd ad-drefnu yn y gogledd-ddwyrain ar gyfer etholiad 1997, ond roedd Delyn ar ryw ffurf yn bodoli cyn hynny, er ei bod ychydig yn fwy. Fe’i crëwyd ym 1983 i bob pwrpas – a phryd hynny roedd hollt wleidyddol amlwg yn yr ardal, gyda’r gorllewin yn pleidleisio i’r Ceidwadwyr, a’r dwyrain i Lafur. Y Ceidwadwyr enillodd yn ’83 ac yn ’87, a Llafur aeth â hi yn ’92. Ond cofiwn fod Delyn bryd hynny yn fwy ac yn cynnwys ardaloedd mwy Ceidwadol eu tueddiadau gwleidyddol, ac felly roedd ganddynt fantais mewn unrhyw etholiad. Dydi hi ddim yn syndod iddynt golli ym 1992, serch hynny; roedd y llanw’n hen droi yn erbyn y Ceidwadwyr ar ddechrau’r nawdegau.

Dilëwyd y fantais ym 1997 gyda’r newid ffiniau, a chollodd Delyn tua 9,000 o etholwyr - Ceidwadwyr gan fwyaf. Roedd buddugoliaeth Llafur ym 1997 yn enfawr - cafodd 23,000 o bleidleisiau, sef 57% o’r bleidlais; canran nid yn annhebyg i nifer o’i chadarnleoedd yn Ne Cymru. Roedd y Ceidwadwyr ymhell y tu ôl ar 26%.

Dydyn ni ddim am balu drwy’r ystadegau rhwng 1999 a 2004 oherwydd na fyddant o fudd i ni. Gallwn ddweud hyn, fodd bynnag. Yn y sedd hon, gall Llafur ennill hyd at 23,000 o bleidleisiau, a hithau wedi llwyddo gwneud eisoes. Ar ei ffurf bresennol, unwaith y mae’r Ceidwadwyr wedi cael mwy na 10,000 o bleidleisiau, a hynny yng nghyflafan ‘97. Yn amlwg, mae gwahaniaeth sylweddol yn apêl ehangaf bosibl y ddwy blaid yma.

Beth am gael newid bach? Beth am edrych nid ar y canrannau ond y pleidleisiau eu hunain y cafodd y pleidiau ym 1997 ac yn 2005. Ceir, fel arfer, faint a gafwyd yn ’05 a’r gwahaniaeth yn y cromfachau.

Llafur 15,540 (-7,760)
Ceidwadwyr 8,896 (-1,711)
Dems Rhydd 6,089 (+1,929)
Plaid Cymru 2,524 (+966)

Erbyn hyn gwyddom nad ydi’r gwymp enfawr ym mhleidlais y blaid Lafur yma yn rhywbeth arwyddocaol (i’r graddau nad yw’n unigryw), ond mae ffigurau’r Ceidwadwyr a’r Rhyddfrydwyr yn ddiddorol iawn. Gallwn ar yr olwg gyntaf gael ein twyllo i feddwl bod y Rhyddfrydwyr wedi dwyn nifer o bleidleisiau Ceidwadol, ond mewn difri dydi hynny ddim yn debygol ac mae’n fwy tebygol mai pleidleisiau Llafurwyr wedi’u dadrithio ydynt yn cynrychioli gogwydd uniongyrchol o Lafur i’r Democratiaid Rhyddfrydol.

Dydi hi ddim mor haws egluro dirywiad y Ceidwadwyr. Trefnidiaeth? Diffyg aelodau? Diffyg gweithgarwch? Yr esboniad amlycaf fyddai fod y gyfradd bleidleisio o 76% yn 1997 yn llawer uwch na’r 64% yn 2005. Gan ddweud hynny, ddylai hi ddim fod yn destun hyder i’r Ceidwadwyr i’w pleidlais ddirywio tua 20% ers y flwyddyn waethaf yn eu hanes. Cynnig rhesymau dwi - Ceidwadwyr yr ardal yw’r unig rai all egluro.

Gallwn ddiystyru unrhyw effaith y caiff y Blaid ar Ddelyn eleni, bydd hi’n ffodus cael 10% o’r bleidlais, ond tybed felly’r Rhyddfrydwyr? Y consensws ydi na fydd y Dems Rhydd yn cael cystal blwyddyn yn 2010 â 2005. Dwi wedi mynegi eisoes y gallai hynny fod yn anghywir – ond mae un posibilrwydd diddorol. O’u holi, ymddengys erbyn hyn y byddai’n well gan fwyafir o bobl sy’n bwriadu pleidleisio i’r Democratiaid Rhyddfrydol eleni weld David Cameron yn Rhif 10 na Gordon Brown. A fydd hynny, mewn ambell sedd, yn golygu gwyrdroi’r bleidlais wrth-Geidwadol draddodiadol yng Nghymru yn bleidlais wrth-Lafur?

I fod yn deg pe byddai pawb a bleidleisiodd Dem Rhydd yma yn 2005 am weld Cameron yn Rhif 10 yn lle Brown ac yn benthyg pleidlais i’r Ceidwadwyr, byddai’r Torïaid dal yn fyr o ychydig gannoedd. Ond dwi’n dueddol o feddwl, gyda’r llywodraeth o hyd yn amhoblogaidd, y gallai pleidlais ambell Ryddfrydwr gael ei benthyg i’r Ceidwadwyr mewn ambell sedd – gallai’r sedd hon fod yn un.

Ond a oes tystiolaeth i’r ddamcaniaeth honno?

Yr ateb ydi – efallai (simsan, mi wn!). Mae dau etholiad gweddol ddiweddar y gellir eu defnyddio i awgrymu hyn, sef 2007 a 2009.

Os dechreuwn gyda 2007, roedd Delyn yn un o lond dwrn o seddau y daeth y Ceidwadwyr o fewn trwch blewyn i’w hennill. Mewn etholiad a welodd 10% yn fwy o bobl yn bwrw eu pleidlais nag yn 2003, daeth y Ceidwadwyr o fewn 511 o bleidleisiau i ddisodli Sandy Mewies. Dim ond 3% gynyddodd pleidlais y Ceidwadwyr, ond gostyngodd pleidlais y Dems Rhydd 5%. Mae hynny’n awgrymu i ambell Ryddfrydwr, hyd yn oed bryd hynny, fwrw pleidlais wrth-Lafur – er mi gyfaddefaf na all brofi hynny.

Ond nid Llafur, eithr UKIP drechodd y Ceidwadwyr yma. Gyda’r 1,300 o bleidleisiau a gafodd, gellir yn hawdd iawn dychmygu mai’r Ceidwadwyr ddioddefodd fwyaf yn sgîl presenoldeb y blaid – mwy am hynny yn y man.

Wrth i’r Democratiaid Rhyddfrydol segura yma yn etholiadau Ewrop, gyda dim ond degfed o’r bleidlais, enillodd y Ceidwadwyr gyda 27% i 19% Llafur. Tybed a roddodd ambell Ryddfrydwr gic i Brown gydag esgid Cameron? Yn bersonol, dwi ddim yn meddwl y bod y tu hwnt i reswm.

Mewn ardal heb draddodiad Rhyddfrydol diweddar, gellir damcaniaethu mai pleidlais feddal sydd gan y Dems Rhydd yma. O ganlyniad, gallai’r pleidleisiau hynny’n hawdd droi’n rhai tactegol, boed hynny yn yr achos hwn er budd y Ceidwadwyr neu Lafur.

Eithriad i hynny ydi etholiadau cyngor 2008. Cafodd y Democratiaid Rhyddfrydol fwy o bleidleisiau na’r Ceidwadwyr yma y flwyddyn honno, gyda Llafur yn gyntaf, er iddi golli rheolaeth ar gyngor Sir y Fflint.

Credaf fod tri rhwystr i’r Ceidwadwyr o ran ennill Delyn.

Yn gyntaf, mae angen miloedd o bleidleisiau ychwanegol arnynt. Synnwn i ddim petai’r bleidlais Lafur yn segura neu’n dirywio fymryn yma, ond dyweder bod 70% yn pleidleisio yma eleni, byddai dal angen i’r Ceidwadwyr ennill o leiaf 6,000 yn fwy o bleidleisiau ar ogwydd o 10% (er bod y mwyafrif ond yn 6,664, ‘sdim dianc o’r ffaith na welir y fath ogwyddau mewn etholiadau cyffredinol yn aml iawn).

Er gwaetha’r posibiliadau o ran pwy allai bleidleisio dros bwy y broblem ydi, ar ffurf bresennol Delyn, nad yw’r Ceidwadwyr byth wedi dod yn agos at ennill y ffasiwn gefnogaeth. Petai’r polau’n darogan buddugoliaeth fawr i’r Ceidwadwyr, a chyflafan i Lafur, gallai hynny yn hawdd iawn ddigwydd yma. Edrychasai felly ychydig fisoedd nôl. Nid erbyn hyn.

A dyna’r ail rwystr, yn bur syml - y polau. Dydyn nhw ddim yn awgrymu unrhyw beth tebyg i ogwydd o 10% i’r Ceidwadwyr ar hyn o bryd. Mae’n deg, mi gredaf, feddwl y bydd y gogwydd yng Nghymru yn debyg i 6%-8% wedi i’r pleidleisiau gael eu cyfrif. Ond dydi hynny jyst ddim yn ddigon.

Y trydydd rhwystr ydi un a grybwyllwyd yn fras uchod – bydd UKIP yn sefyll yma. Dim ond 500 o bleidleisiau gafodd yn 2005, cofiwch, ond cafodd ymhell dros fil yn 2007, ac ymhell dros ddwy fil yn 2009.

Hyd yn oed os bydd y polau eto’n ffafrio’n gryf y Ceidwadwyr am gyfnod hir, mae angen pob pleidlais arnynt i ennill Delyn. Mae’n annhebygol y caiff UKIP gymaint o bleidleisiau â’r llynedd, ond ‘sdim angen iddi er mwyn rhoi anrheg fach i Gordon Brown yng ngogledd-ddwyrain Cymru. Byddai’r pum cant o bleidleisiau a gafodd yn 2005, petaent oll ar draul y Ceidwadwyr, yn ddigon.

Credaf y caiff fwy y tro hwn, yn bennaf o du pobl a fyddai fel arall yn pleidleisio i’r Ceidwadwyr.

Wrth i mi ysgrifennu, fodd bynnag, daw’n amlwg, ar ôl cyfnod o dawelwch ac undod gweddol yn rhengoedd y Blaid Lafur, nad dyna’r achos mwyach. Wyddoch chi’n union oblygiadau plaid ranedig, ac os ydyw’r blaid Lafur yn ymddangos yn wan, mae seddau fel Delyn mewn peryg gwirioneddol. Os bydd y sïon o gynllwynio yn erbyn Brown yn parhau i fis Chwefror, gall seddau fel hon droi cefn arni.

Proffwydoliaeth: Er ei bod yn bosibl i'r Ceidwadwyr gipio Delyn, ar hyn o bryd tueddwn i roi Delyn i Lafur gyda mwyafrif o tua 1,000 – 2,000.

Gwyn ein byd

Gwyn ydi Caerdydd heddiw. Barith hi ddim tan y pnawn, ond dyna ni. Bydd pobl yn hoff o wneud lol efo’r eira a smalio na allan nhw fynd i’r gwaith. Athrawon sy’n hoff o beidio â gweithio ar ddiwrnod o eira. Ond nid wimp o athro wyf i, diolch i ffawd, cyfieithydd wyf – marîns byd y swyddfeydd heb os.

Fu pobol ‘stalwm ddim yn cwyno am bethau fel hyn, wrth gwrs. Gan ddweud hynny, ‘doedd dim rhaid i bobol ‘stalwm deithio fel sy’n rhaid i ni ei wneud. Rhyw ddwy fodfedd sydd yng Nghaerdydd bore ‘ma. Fawr ddim – mae Mam yn dweud bod hyd at ddeg modfedd adra. Dwi’n meddwl ei bod hi’n gor-ddweud mymryn ond dyna ni.

Gyda llaw, dim ond 15 wythnos sydd i fynd tan yr etholiad cyffredinol (gan gymryd y bydd, yn ôl y disgwyl cyffredinol, ar Far 6ed) ac mae o hyd dri chwarter o seddau Cymru fach i’w dadansoddi. Fe’ch gwelaf yn nes ymlaen.

Ymgyrch farchnata dda

Dwi bob amser wedi bod isio blasu cwningen - wn i ddim pam - a bu bron i mi brynu un yn y farchnad jyst er mwyn gwneud hynny oherwydd yr arwydd bach wrth ochr y creadur celain:

WATERSHIP DOWN
You've seen the film ...
... now eat the cast!

Torfaen

Bydd sawl un o seddau’r cymoedd yn ddiddorol iawn eleni: Castell-nedd, Pontypridd, Blaenau Gwent ac o bosibl Cwm Cynon, felly dwi am droi fy sylw at un sy’n llai diddorol, sef Torfaen.

Dwi’n dweud llai diddorol oherwydd mae’n un o’r seddau hynny y mae Llafur bron yn sicr o’i hennill. Mae’n wahanol i weddill y Cymoedd ‘go iawn’ oherwydd bod gan y Ceidwadwyr bleidlais gref yma – maent yn dueddol o gael tua 15% o’r bleidlais sy’n eu gosod yn ail fel rheol – fwy na thebyg oherwydd ‘gor-lif’ o bleidleisiau o Sir Fynwy Geidwadol gyfagos.

Mae pobl yn tueddu i feddwl mai’r unig rai a allai ddisodli Paul Murphy oedd Llais y Bobl. Dewiswyd Paul Starling fel ymgeisydd iddi ac roedd popeth i’w weld yn mynd yn weddol, ond yn ôl y sôn cafodd ei orfodi i sefyll i lawr, a ‘does fawr neb yn siŵr beth yn union sy’n digwydd o ran yr ymgeisyddiaeth.

Ond dydw i ddim yn siŵr faint o wirionedd oedd ym mygythiad Llais y Bobl yn y lle cyntaf. Dim ond tri chynghorydd llwyddodd y blaid eu hennill yn 2008 – sef yr un nifer â Phlaid Cymru. I fod yn onest, byddai dyn wedi disgwyl iddynt wneud yn well na’r Blaid o ran nifer y seddau, ond nid dyna’r achos. Yn wir, o lwyddo ennill 14% o’r bleidlais yn etholiad ’07, mae’n ymddangos fel trai yn hytrach na chynnydd yw ei hanes yma dros y flwyddyn neu ddwy ddiwethaf. Os y saif eleni mae’n anodd rhagweld y bydd yn rhagori ar hynny.

Hyd yn oed yn 2007 fe’i trechwyd gan y Ceidwadwyr yma.

Felly beth am edrych ar bleidleisiau’r pedair prif blaid mewn etholiadau Cynulliad ers 1999? Gwelir y ganran a gafwyd yn 2007 a’r newid o 1999 mewn cromfachau.

Llafur 43% (+5%)
Ceidwadwyr 20% (+11%)
Plaid Cymru 12% (+1%)
Dem Rhydd 11% (-)

Mae hynny’n ddiddorol! Cafodd Lynne Neagle fwy o bleidleisiau a chanran uwch yn 2007 nac y cafodd ym 1999 – a oes sedd Llafur arall yng Nghymru sy’n adlewyrchu’r patrwm hwnnw? Mae’r Ceidwadwyr, fel y gwelwn, wedi mwy na dyblu eu pleidlais, gyda’r Blaid a’r Dems Rhydd yn segur. Beth am felly wneud yr un peth gydag etholiadau 1997 a 2005?

Llafur 57% (-12%)
Ceidwadwyr 16% (+4%)
Dem Rhydd 16% (+4%)
Plaid Cymru 6% (+4%)

Eto, mae hynny’n ddiddorol iawn – mae cynnydd y pleidiau eraill yn gyfartal â dirywiad y Blaid Lafur. Y broblem i ni ydi, er mor ddiddorol ydi cymharu etholiadau yn Nhorfaen o safbwynt ystadegol pur, dydi hi fawr o les i ni wrth ddarogan canlyniad 2010. Serch hynny, unwaith eto dwi’n ffendio’n hun yn dweud, fodd bynnag, bod y bleidlais Lafur ei hun wedi gostwng tua thraean rhwng ’97 a ’05.

Wrth gwrs, gwyddom mai’r awgrym ydi na ddaw neb yn agos at Lafur yma. Felly y bydd hi, dwi’n meddwl. Byddai hyd yn oed y gogwydd arfaethedig o Lafur i’r Ceidwadwyr a gafwyd ym mhôl Cymreig y llynedd yn rhoi mwyafrif o dros 20% i’r blaid Lafur. Welwn ni mo’r fath ogwydd yma, wrth gwrs.

Yn olaf, dyma’r canrannau a gafwyd yn Etholiadau Ewrop o ran y pleidiau a gafodd dros fil o bleidleisiau:

Llafur 25%
Ceidwadwyr 16%
UKIP 16%
Plaid Cymru 12%
Dems Rhydd 9%
BNP 8%

Felly ‘doedd hi ddim yn fuddugoliaeth gadarn i Lafur, a chafodd y Ceidwadwyr dim ond tua faint y maent yn ei gael yma fel arfer. I fanylu’n fras, ymddengys bod y rhan fwyaf o bobl sy’n pleidleisio i’r BNP yn gyffredinol yn Llafurwyr, ond mae hefyd gyfradd uchel o’r rhai sy’n pleidleisio dros UKIP hefyd (mae’n gamgymryd mawr gan bobl ddweud mai Ceidwadwyr ydi’r mwyafrif llethol o’r rhain) – felly i raddau gellir dweud, heb y ddwy blaid honno, fod y bleidlais Lafur yn uwch mewn gwirionedd na 25%, hyd at y 40%. Byddai hefyd yn ganlyniad da i’r Ceidwadwyr ar tua chwarter y bleidlais.

Felly dwi’n cael fy hun mewn sefyllfa annymunol, lle gwyddom y canlyniad, ond nid i ba raddau y bydd Llafur yn ennill.

Dydi’r Democratiaid Rhyddfrydol, mi gredaf, heb â dewis ymgeisydd eto, ond mae plaid arall wedi, sef y Blaid Ryddewyllysol (y Libertarian Party). Gall tebygrwydd yr enw yn hawdd ddrysu pleidleiswyr, nid yn gwbl annhebyg i’r ffordd y mae’r Blaid Ryddfrydol yn dueddol o ddwyn llawer iawn o bleidleisiau wrth y Democratiaid Rhyddfrydol yn etholaeth Lerpwl Gorllewin Derby. O ystyried y cyfuniad hwnnw, gallai’r Dems Rhydd ddirywio fymryn yma – er dim ond ychydig o bwyntiau canran.

Wrth gwrs, gall Llafurwyr dadrithiedig yn hawdd wneud yn iawn am y golled bosibl honno.

Dydi Plaid Cymru byth wedi gwneud yn dda iawn yma, hyd yn oed ym 1999. Er, llwyddodd ennill gynrychiolaeth yn yr etholaeth am y tro cyntaf erioed yn 2008, gan ddychwelyd tri chynghorydd i’r cyngor sir. Oni welwn newid sylfaenol yng ngwleidyddiaeth yr ardal, mae’n anodd gweld Plaid Cymru yn ennill mwy na 10% o’r bleidlais yma. Er, synnwn i ddim tasa hi’n gwneud yn weddol.

Gwelwyd eisoes y gall y Ceidwadwyr wneud yn dda yma. Tueddaf i feddwl y cânt tua 20% o’r bleidlais y tro hwn, ac efallai rhagori ar hynny fymryn, ond mae’n annhebygol y byddant yn cael llawer mwy na hynny.

Felly beth am Lafur? Y peryg mawr ydi apathi. Mewn sedd lle mae gan Lafur fwyafrif cadarn, mae’r rhai y’u dadrithiwyd yn fwy tebygol o aros adref na bwrw pleidlais i rywun arall – er fan hyn y Democratiaid Rhyddfrydol neu Blaid Cymru ydi’r dewisiadau amlycaf. Ond gyda llywodraeth Geidwadol yn debygol, gall sbarduno Llafurwyr i aros yn driw am un etholiad arall. Teimlaf y gallai’r ddwy sefyllfa gydbwyso ei gilydd yn y pen draw.

Yn wir, er mor galed ydi hi i genedlaetholwr gyfaddef hyn, mae Paul Murphy yn wleidydd sy’n dallt y gêm wleidyddol yn llawn. Mae angen cymeriadau cryf ar y blaid Lafur, ac mae hwn yn un – bydd hynny’n fanteisiol.

Serch hynny, a gaiff Llafur fwy o bleidleisiau na’r 20,472 a gafodd yn 2005? Fel y dywedais gyda Llanelli, yr unig ffordd y gallwch ddychmygu y caiff ydi os bydd cynnydd sylweddol yn y niferoedd sy’n pleidleisio, a oedd yn 59% tro diwethaf. Byddai rhywun yn disgwyl cyfradd bleidleisio tua 65% i weld Llafur yn cynyddu ei phleidlais.

Y peth anoddaf i rywun sy’n darogan y pethau hyn ydi darogan y niferoedd a fydd yn pleidleisio. Dwi’n tueddu i feddwl y gallai fod yn weddol segur yn nifer o seddau’r Cymoedd; dydi mwyafrifoedd enfawr, dadrithio cyffredinol a phleidiol, a’r sefyllfa economaidd gyfredol ddim yn newyddion da i Lafur.

Proffwydoliaeth: Disgwyliaf i Lafur ennill gyda thua 12,000 o bleidleisiau yma – ond gan gael llai nag 20,000 o bleidleisiau.

Blwyddyn Newydd Dda!

Oes unrhyw beth arall i'w ddweud? Mwynhewch 2010!

Nifer yr Ymwelwyr

BlogMenai sy’n dweud ei fod yn licio ‘syllu ar ei fotwm bol’ bob mis a sôn am nifer yr ymwelwyr sy’n ymweld. Mae’r blogiau gwleidyddol yn boblogaidd iawn yn Gymraeg, wrth gwrs. Pan fydda i’n gwneud blogiad gwleidyddol bydd nifer y darllenwyr yn cynyddu’n eithriadol – hyd at dair gwaith yr arfer. Ond dwi wedi sylwi, er bod llai o sylwadau yn cael eu bwrw ar y blog hwn nag yn ei lencyndod flynyddoedd nôl, mae nifer y darllenwyr yn cynyddu, hyd yn oed pan y bydda i’n sôn am bethau dibwrpas fel cwyno am bobl gomon sy’n siopa’n Tesco. Ac, ydyn, mae pobol sy’n siopa’n Tesco yn gomon.

Fe’ch eithrir os gwnaethoch, fel y fi, nôl eich cinio o Tesco bach Cathays yn gynharach heddiw, afraid dweud.

‘Unique hits’ fydd yn mynd â’m bryd i, sef i raddau nifer yr ymweliadau unigol ac eithrio adnewyddu’r dudalen. Gan ei bod yn ddiwedd blwyddyn dyma gymhariaeth rhwng ail chwe mis 2008 a’r chwe mis diwethaf. Rhwng Gorffennaf a Rhagfyr 2008 ymwelodd 3,747 o bobl â blog yr Hogyn o Rachub (y fi). Dydi hynny ddim yn swnio lot, ond yng nghyd-destun y byd blogio Cymraeg mae’n ddigon parchus, yn enwedig am flog personol. Eleni y ffigur yw 5,401 – sef cynnydd o 44%. Ydw, dwi’n smyg am hynny. Mae hynny wrth gwrs dal yn llai na nifer o flogiau Cymraeg (am wn i), ond dwi wedi bod o gwmpas ers chwe mlynedd a hanner a dachi’n bownd o ddechrau blino arna’ i, chwarae teg. A minnau arnch chi, afraid dweud.

Mae lot o hynny’n ymwneud â’r blogroll (dydi rôl blogiau ddim yn swnio gystal), a gynrychiolir yma ar y dde fel ‘Dwi’n darllen...’. Dim ond yn ddiweddar dwi wedi dallt sut mae gosod y teclyn, ond mae pawb arall wedi ei dallt hi ers misoedd. Mae pobl ddiflas fel y fi sy’n licio darllen blogiau (dan fwgwd ‘isio gweld y newyddion diweddaraf’ i guddio ‘dwi’n bôrd’) yn mynd o flog i flog o’r blogrolls i fusnesu ar farn pawb arall.

Fel y gwyddoch prin iawn fod gen i ddiddordeb ym marn neb arall. Tasech chi’n gorfod dioddef yr un bobl â mi fyddech chi’n dallt hynny. Er enghraifft, mae Haydn Glyn yn Dori, ac mae Ceren Sian yn gwadu bodolaeth disgyrchiant. Yr enghraifft gyntaf sydd waethaf, afraid dweud – yn bur drist mae’r ddwy enghraifft yn wir.

Mae genod a barn yn beth peryg. Na, dwi ddim yn dweud na ddylai fod gan ferched farn, er gwaethaf manteision amlwg hynny, ond yn sicr mae gwylio neu ddarllen newyddion yn gyfagos iddynt yn straen. Onid ydi’ch Mam, neu Nain, neu wraig neu rywun bob amser yn gorfod dweud “O diar, mae hynny’n drist” pan fydd rhyw ddrwg newyddion yn cael ei gyfleu yn y cyfryngau? Ac wedyn, pan ddaw rhywun arall i’r amlwg, “Tydi o’m yn ofnadwy am X yn marw yn X?” (fel arfer ‘plant’ yn rhywle nad ydych chi erioed wedi clywed amdano o’r blaen, megis y Swistir).

Reit, pethau i’w gwneud. Dwi dal heb drefnu be dwi’n ei wneud Flwyddyn Newydd. Dwi’n eithaf hapus cyfarch y degawd nesa’ yn Stryd Machen, yn gachu bants ar ôl yfed gwin drud ben fy hun ac yn rhegi i mewn i’r drych yn y lownj.