Felly dyma benwythnos arall yn ein hwynebu. Fel y fi, mae’n siŵr y byddwch yn falch o’i weld yn dyfod, heblaw os ydych chi’n gweithio mewn siop. Ha ha, Rhys.
Yn gyffredinol, dydi’r penwythnos yng nghrombil Ionawr ddim yn rhywbeth rydyn ni’n cyboli efo fo’n ofnadwy. Yn ôl fy arfer blynyddol rhaid imi gwyno am fis Ionawr. Hen fis tywyll a hyll ydyw. Fodd bynnag, yn wahanol i’r arfer dwi wedi bod yn gwneud pethau eleni, gan gadw’n hun yn brysur cymaint ag y gallaf.
Mae’n wirion bod pobl yn penderfynu gwneud dim ym mis Ionawr, o bob mis. Wn i ein bod wedi’n stwffio a’n diddanu dros y ‘Dolig a’r Flwyddyn Newydd, ond nefoedd, a oedd ffordd waeth o wynebu’r dywyllaf fis na phenderfynu i ymwrthod ag alcohol, partis a throi’n feudwy? Mae’n drewi o hunangosbi yn fwy na dim.
Dwi’n un o’r rhai sy’n argyhoeddedig o fodolaeth blŵs mis Ionawr, mae pawb yn teimlo’n ddigon gwag ac isel. Ond eleni, fel y dywedais, dwi wedi ymwrthod â hynny. Yr unig beth sy’n fy nigio ydi gwybod y bydd fy miliau nwy yn uffernol, a’r unig beth sy’n fy nhristáu ydi fy mod allan o lefrith ers deuddydd.
Fues i fyth yn un am lefrith. Cofiaf yn iawn y tro cyntaf i lefrith droi arna’ i. Ro’n i’n ysgol fach, ac roedd hi’n nos Sul a ninnau’r teulu yn cael cyri, ac roedd gen i lasiad o lefrith i’w yfed – mewn cwpan blastig 101 Dalmatians. Fetia’ i mai ym mis Ionawr oedd hynny ‘fyd. Casáu Ionawr.
venerdì, gennaio 15, 2010
mercoledì, gennaio 13, 2010
Gorllewin Abertawe
Awn draw i Abertawe rŵan, yn benodol y sedd orllewinol, sef hefyd ochr fwyaf llewyrchus y ddinas. Mae’n siŵr nad oes yn rhaid i mi ddweud ei bod, yn gyffredinol, yn gadarn iawn o blaid Llafur, a hi sydd wedi’i chynrychioli yn San Steffan ers 1964 ac yn y Cynulliad erioed. Dwi ‘di penderfynu dadansoddi hon fesul plaid, a mi ddechreuwn gyda’r Ceidwadwyr.
Y Ceidwadwyr gynrychiolodd y sedd am gyfnod cyn ’64. Yn wir, yn yr wythdegau ac ar ddechrau’r nawdegau roeddent yn gymharol gryf yn y sedd, gan ennill tua thraean o’r bleidlais yn gyson, a lwyddo hefyd ennill dros 15,000 o bleidleisiau yn nau etholiad yr wythdegau.
Wel, ers hynny mae’r Torïaid wedi cilio’n ofnadwy. Syrthiodd eu canran o 20.5% ym 1997 i lawr at 16% yn yr etholiad cyffredinol diwethaf, gan gael traean o’r pleidleisiau a gafodd yn ei hanterth lled-ddiweddar yn yr wythdegau. Mae hynny’n ddirywiad sylweddol, ond nid cwbl annodweddiadol. Un peth yr wyf wedi sylwi arno wrth lunio’r dadansoddiadau hyn yw bod y Ceidwadwyr o hyd yn llawer gwannach yng Nghymru nag yr oeddent cyn chwalfa 1997.
Yn gyflym, ar gyfartaledd maent wedi cael 3,709 o bleidleisiau mewn etholiadau Cynulliad, ymhell o dan ugain y cant bob tro. Un cynghorydd sy’n weddill ganddynt yn y sedd etholaethol. I fod yn deg, daeth yn drydydd digon parchus yn etholiadau Ewrop, a llai na 600 o bleidleisiau o’r safle cyntaf.
Felly a oes gan y Ceidwadwyr gyfle o ennill yma eleni? Er y gallent, ac y byddant rwy’n siŵr, yn gwneud yn well eleni, wn i ddim a fyddant eto’n heibio’r 20%, ac yn sicr ni chânt fwy na chwarter y bleidlais.
Dydi hanes Plaid Cymru yma fawr well – wel, afraid dweud, yn y rhan hon o’r byd mae cryn dipyn yn waeth. Ond fel ambell sedd debyg, mae hi’n gwneud yn well yma nag y gwnaeth o’r blaen. Cafodd gyfanswm o 3,365 o bleidleisiau yma o bob etholiad cyffredinol rhwng 1983 a 1992, ond llwyddodd gynyddu hyn i gyfanswm o 8,229 rhwng 1997 a 2005 – cynnydd sylweddol.
I fod yn deg, cafodd Plaid Cymru eithaf hwyl arni yma mewn etholiadau Cynulliad. Daeth o fewn dwy fil o bleidleisiau i drechu Llafur yn ’99, a chafodd eto bron i chwarter y bleidlais yn 2003. Parchus os nad gwefreiddiol.
Gellid o bosibl diolch i Dai Lloyd am y llwyddiannau cymharol hynny, achos mi aeth pethau o’i le yn ddifrifol yn 2007, er i nifer o sylwebyddion, gan gynnwys neb llai na Vaughan Roderick, ddarogan yr âi Gorllewin Abertawe i ddwylo Plaid Cymru. Yn y pen draw, dirywiodd ei phleidlais 7% a disgynnodd i’r pedwerydd safle. Yn wahanol i’r pleidiau eraill, ‘does ganddi’r un cynghorydd yn yr etholaeth.
Yn waeth na hynny daeth yn bumed yma yn etholiadau Ewrop. Dyma un ardal, yn sicr, na fwriwyd unrhyw wreiddiau ar ôl ’99. A dweud y gwir, byddwn i’n cael sioc petai Plaid Cymru yn cael degfed o’r bleidlais yma. I’r Blaid, mae hon yn sedd bur anobeithiol.
Canolbwyntiwn nesaf ar blaid, er gwaethaf y ffaith bod nifer yn darogan y gallai ennill dim ond un sedd yng Nghymru eleni, allai’n sicr ennill yma yn 2010; y Democratiaid Rhyddfrydol.
Mae pleidlais y Rhyddfrydwyr yn yr etholaeth wedi cynyddu’n aruthrol dros y pum mlynedd diwethaf. Bu bron iddynt ddyblu eu pleidlais rhwng 2001 a 2005. Y flwyddyn honno, cawsant dros 9,500 o bleidleisiau, sef 29% - mae’r ganran, os nad y niferoedd, yn sicr yn agosáu at uchafbwynt y Ceidwadwyr yn yr wythdegau.
Adlewyrchir y patrwm hwn yn etholiadau’r Cynulliad – llenwodd y Rhyddfrydwyr y bwlch a adawyd gan gwymp Plaid Cymru. Yn 2007, torrwyd mwyafrif Llafur i 1,511 wrth iddynt ennill dros chwarter y bleidlais. Yn wir, petawn yn darogan 2011 (a fydda’ i sicr ddim yn gwneud hynny eto!) byddwn i’n tueddu at ddweud y gallai’r Rhyddfrydwyr gipio’r sedd, ond mae etholiadau San Steffan wastad yn dalcen caled ar ôl etholiad Cynulliad – i bawb ond am Lafur, fel rheol.
Cynhaliwyd y llwyddiannau. Mae gan y Democratiaid Rhyddfrydol 17 o gynghorwyr yn yr etholaeth, sef 68% ohonynt. Ar y cyngor, mae’r llanw yn sicr yn mynd i gyfeiriad y Rhyddfrydwyr – nhw sy’n arwain y Cyngor bellach. Dydw i ddim yn gwybod pa mor boblogaidd ydi’r arweinyddiaeth honno. Yr awgrym yw ei bod yn weddol boblogaidd, a hynny gan fod nifer seddau’r blaid wedi cynyddu’n gyson ers 1999.
O ddweud hynny, mae cynghorau sir, yn ogystal â llywodraeth ganolog, yn destun gwawd gan y cyhoedd pan fydd pethau fel yr economi’n mynd o chwith. Yn wir, gall arwain cyngor ar adeg etholiad fod yn fraint annymunol iawn. Gan ddweud hynny, parhaodd y Dems Rhydd i gadw’r pwysau ar Lafur y llynedd, gan ddod o fewn 400 o bleidleisiau i’r brig.
Ac, yn ddigon cyflym, awn at Lafur. Cafodd 23,000 o bleidleisiau yma ym 1997, sy’n drawiadol; roedd ymhell dros hanner y bleidlais. Felly gwyddwn ar unwaith bod dros hanner etholwyr (sy’n pleidleisio’n dra reolaidd) Gorllewin Abertawe wedi pleidleisio dros y blaid. Ers hynny, dydi pethau ddim mor gadarnhaol, ond dydw i ddim am eich diflasu drwy fwydro am y traean enwog. Yn anffodus i Lafur, erbyn 2005 roedd y niferoedd a bleidleisiodd drosti wedi lleihau bron ddeugain y cant. Yn wir, roedd y mwyafrif yn 4,269 (12.9%) – a hynny gydag aelod seneddol poblogaidd.
Yn anffodus eto i Lafur, ni fydd Alan Williams yn sefyll eleni. I wneud pethau’n waeth, cyn-AS Canol Croydon sy’n sefyll. Er yn Gymro, mae dethol rhywun felly mi deimlaf am wneud i bobl leol feddwl ei fod wedi’i barasiwtio i mewn. F’argraff i o’r sefyllfa ydi honno, cofiwch, croeso i chi anghytuno.
Ar lefel y Cynulliad, mae Llafur yn sylweddol wannach, ond ‘does neb eto wedi’i dal. Mae ei phleidlais yn gyson wedi bod rhwng 32% a 36%. Er na alla’ i fod yn siŵr o’r niferoedd a fydd yn pleidleisio eleni, synnwn i’n fawr petai isafswm canran Llafur yma yn is na hynny.
Mensiwn sydyn i’r cyngor ac Ewrop – dim ond 7 cynghorydd sydd gan Lafur yma bellach, sy’n ddeg yn llai na’r Democratiaid Rhyddfrydol, ac fel y soniwyd uchod, o drwch blewyn enillodd yma y llynedd.
Mae’n her newydd i mi geisio darogan y gogwydd rhwng Llafur a’r Democratiaid Rhyddfrydol, ond wn i ddim pa werth ydi hynny beth bynnag – ‘does gennym, hyd y gwn, ffigurau cadarn am hyn beth bynnag. Dwi ddim yn or-hoff o gymhwyso polau Prydeinig i Gymru, ond mi wnawn beth bynnag. Yr awgrym, yn ôl arolwg diweddaraf ICM, yw bod gogwydd o 2% o Lafur i’r Democratiaid Rhyddfrydol – o ystyried hanes polau wrth amcangyfrif pleidleisiau’r ddwy blaid (llai i’r Dems Rhydd a mwy i Lafur) mae’n debyg bod hynny’n fwy.
Ond mae angen gogwydd o 6.5% ar y Democratiaid Rhyddfrydol i gipio Gorllewin Abertawe. Nid awgrymwyd hynny ychwaith yn yr arolwg barn Cymreig a wnaed gan YouGov y llynedd. Yn ôl hwnnw, deuai’r Ceidwadwyr yn ail yma, a fedra’ i ddim rhagweld hynny.
Na, bydd rhaid defnyddio rhywfaint o reddf i ddarogan Gorllewin Abertawe. Dyma grynodeb byr o’r ffeithiau:
Llafur
O’i phlaid: Hi yw deiliad y sedd ers 1964, gyda mwyafrif canran digon iach. Mae ganddi gynrychiolaeth yn yr ardal, ac mae’n sefydledig yma.
Yn ei herbyn: Nifer ei phleidleisiau wedi gostwng dros 8,000 ers 1997, o 56% i 42%. Wedi dod yn agos at golli yma yn 2007 ac yn 2009. Arolygon barn yn anffafriol iawn a’r aelod seneddol cyfredol yn ymddeol.
Y Democratiaid Rhyddfrydol
O’u plaid: Ar gynnydd sylweddol yn yr ardal, boed hynny ar y Cyngor, neu mewn etholiadau Cymreig a Phrydeinig. Mae’r ymgeisydd yn gynghorydd yn y sir ac wedi sefyll o’r blaen, yn 2007, a llwyddodd gynyddu’r bleidlais 7%. Arbenigwyr ar dargedu seddau unigol.
Yn eu herbyn: Y farn gyffredin ydi na fydd y blaid yn gwneud cystal yng Nghymru ag yn 2005. Os bydd mwy yn pleidleisio, gallai fod angen dros 5,000 o bleidleisiau yn ychwanegol arnynt i ennill yma – sef cynnydd o tua 50% yn eu pleidlais.
Dwi’n teimlo, fel ambell un arall, fod gan y Democratiaid Rhyddfrydol y momentwm yma, ond mae mwy iddi na hynny; mae’n storom berffaith. Mae Llafur yn amhoblogaidd, mae’r aelod poblogaidd yn gadael, a chryfhau’n gyson yw hanes y blaid yma dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf.
Mae cynsail i hyn, sef Canol Caerdydd. Er nifer y myfyrwyr yn yr etholaeth honno, roedd, ac mae, angen cefnogaeth pobl leol ar y Rhyddfrydwyr i ennill yno – hyd yn oed yng Nghanol Caerdydd, pobl leol ydi’r mwyafrif. Ychwaneger at hynny bod eisoes fyfyrwyr yn byw yn Abertawe, sy’n grŵp gweithgar a chefnogol i’r blaid, yna mae ganddynt gyfle yma.
Nid enillwyd Canol Caerdydd dros nos – gymerodd ewyllys a gwaith caled. Mae gan y Dems Rhydd hynny yma hefyd.
Mae momentwm, cangen weithgar a llwyddiannau’n lleol yn arf peryglus – a ‘does neb yn defnyddio’r arfau hynny’n well na’r Democratiaid Rhyddfrydol.
Proffwydoliaeth: Sticia’ i fy mhen allan. Un o ganlyniadau mawr Cymru fydd hwn; a bydd Gorllewin Abertawe yn dychwelyd Rhyddfrydwr i San Steffan am y tro cyntaf ers 86 o flynyddoedd gyda mwyafrif yn agosáu y fil.
Y Ceidwadwyr gynrychiolodd y sedd am gyfnod cyn ’64. Yn wir, yn yr wythdegau ac ar ddechrau’r nawdegau roeddent yn gymharol gryf yn y sedd, gan ennill tua thraean o’r bleidlais yn gyson, a lwyddo hefyd ennill dros 15,000 o bleidleisiau yn nau etholiad yr wythdegau.
Wel, ers hynny mae’r Torïaid wedi cilio’n ofnadwy. Syrthiodd eu canran o 20.5% ym 1997 i lawr at 16% yn yr etholiad cyffredinol diwethaf, gan gael traean o’r pleidleisiau a gafodd yn ei hanterth lled-ddiweddar yn yr wythdegau. Mae hynny’n ddirywiad sylweddol, ond nid cwbl annodweddiadol. Un peth yr wyf wedi sylwi arno wrth lunio’r dadansoddiadau hyn yw bod y Ceidwadwyr o hyd yn llawer gwannach yng Nghymru nag yr oeddent cyn chwalfa 1997.
Yn gyflym, ar gyfartaledd maent wedi cael 3,709 o bleidleisiau mewn etholiadau Cynulliad, ymhell o dan ugain y cant bob tro. Un cynghorydd sy’n weddill ganddynt yn y sedd etholaethol. I fod yn deg, daeth yn drydydd digon parchus yn etholiadau Ewrop, a llai na 600 o bleidleisiau o’r safle cyntaf.
Felly a oes gan y Ceidwadwyr gyfle o ennill yma eleni? Er y gallent, ac y byddant rwy’n siŵr, yn gwneud yn well eleni, wn i ddim a fyddant eto’n heibio’r 20%, ac yn sicr ni chânt fwy na chwarter y bleidlais.
Dydi hanes Plaid Cymru yma fawr well – wel, afraid dweud, yn y rhan hon o’r byd mae cryn dipyn yn waeth. Ond fel ambell sedd debyg, mae hi’n gwneud yn well yma nag y gwnaeth o’r blaen. Cafodd gyfanswm o 3,365 o bleidleisiau yma o bob etholiad cyffredinol rhwng 1983 a 1992, ond llwyddodd gynyddu hyn i gyfanswm o 8,229 rhwng 1997 a 2005 – cynnydd sylweddol.
I fod yn deg, cafodd Plaid Cymru eithaf hwyl arni yma mewn etholiadau Cynulliad. Daeth o fewn dwy fil o bleidleisiau i drechu Llafur yn ’99, a chafodd eto bron i chwarter y bleidlais yn 2003. Parchus os nad gwefreiddiol.
Gellid o bosibl diolch i Dai Lloyd am y llwyddiannau cymharol hynny, achos mi aeth pethau o’i le yn ddifrifol yn 2007, er i nifer o sylwebyddion, gan gynnwys neb llai na Vaughan Roderick, ddarogan yr âi Gorllewin Abertawe i ddwylo Plaid Cymru. Yn y pen draw, dirywiodd ei phleidlais 7% a disgynnodd i’r pedwerydd safle. Yn wahanol i’r pleidiau eraill, ‘does ganddi’r un cynghorydd yn yr etholaeth.
Yn waeth na hynny daeth yn bumed yma yn etholiadau Ewrop. Dyma un ardal, yn sicr, na fwriwyd unrhyw wreiddiau ar ôl ’99. A dweud y gwir, byddwn i’n cael sioc petai Plaid Cymru yn cael degfed o’r bleidlais yma. I’r Blaid, mae hon yn sedd bur anobeithiol.
Canolbwyntiwn nesaf ar blaid, er gwaethaf y ffaith bod nifer yn darogan y gallai ennill dim ond un sedd yng Nghymru eleni, allai’n sicr ennill yma yn 2010; y Democratiaid Rhyddfrydol.
Mae pleidlais y Rhyddfrydwyr yn yr etholaeth wedi cynyddu’n aruthrol dros y pum mlynedd diwethaf. Bu bron iddynt ddyblu eu pleidlais rhwng 2001 a 2005. Y flwyddyn honno, cawsant dros 9,500 o bleidleisiau, sef 29% - mae’r ganran, os nad y niferoedd, yn sicr yn agosáu at uchafbwynt y Ceidwadwyr yn yr wythdegau.
Adlewyrchir y patrwm hwn yn etholiadau’r Cynulliad – llenwodd y Rhyddfrydwyr y bwlch a adawyd gan gwymp Plaid Cymru. Yn 2007, torrwyd mwyafrif Llafur i 1,511 wrth iddynt ennill dros chwarter y bleidlais. Yn wir, petawn yn darogan 2011 (a fydda’ i sicr ddim yn gwneud hynny eto!) byddwn i’n tueddu at ddweud y gallai’r Rhyddfrydwyr gipio’r sedd, ond mae etholiadau San Steffan wastad yn dalcen caled ar ôl etholiad Cynulliad – i bawb ond am Lafur, fel rheol.
Cynhaliwyd y llwyddiannau. Mae gan y Democratiaid Rhyddfrydol 17 o gynghorwyr yn yr etholaeth, sef 68% ohonynt. Ar y cyngor, mae’r llanw yn sicr yn mynd i gyfeiriad y Rhyddfrydwyr – nhw sy’n arwain y Cyngor bellach. Dydw i ddim yn gwybod pa mor boblogaidd ydi’r arweinyddiaeth honno. Yr awgrym yw ei bod yn weddol boblogaidd, a hynny gan fod nifer seddau’r blaid wedi cynyddu’n gyson ers 1999.
O ddweud hynny, mae cynghorau sir, yn ogystal â llywodraeth ganolog, yn destun gwawd gan y cyhoedd pan fydd pethau fel yr economi’n mynd o chwith. Yn wir, gall arwain cyngor ar adeg etholiad fod yn fraint annymunol iawn. Gan ddweud hynny, parhaodd y Dems Rhydd i gadw’r pwysau ar Lafur y llynedd, gan ddod o fewn 400 o bleidleisiau i’r brig.
Ac, yn ddigon cyflym, awn at Lafur. Cafodd 23,000 o bleidleisiau yma ym 1997, sy’n drawiadol; roedd ymhell dros hanner y bleidlais. Felly gwyddwn ar unwaith bod dros hanner etholwyr (sy’n pleidleisio’n dra reolaidd) Gorllewin Abertawe wedi pleidleisio dros y blaid. Ers hynny, dydi pethau ddim mor gadarnhaol, ond dydw i ddim am eich diflasu drwy fwydro am y traean enwog. Yn anffodus i Lafur, erbyn 2005 roedd y niferoedd a bleidleisiodd drosti wedi lleihau bron ddeugain y cant. Yn wir, roedd y mwyafrif yn 4,269 (12.9%) – a hynny gydag aelod seneddol poblogaidd.
Yn anffodus eto i Lafur, ni fydd Alan Williams yn sefyll eleni. I wneud pethau’n waeth, cyn-AS Canol Croydon sy’n sefyll. Er yn Gymro, mae dethol rhywun felly mi deimlaf am wneud i bobl leol feddwl ei fod wedi’i barasiwtio i mewn. F’argraff i o’r sefyllfa ydi honno, cofiwch, croeso i chi anghytuno.
Ar lefel y Cynulliad, mae Llafur yn sylweddol wannach, ond ‘does neb eto wedi’i dal. Mae ei phleidlais yn gyson wedi bod rhwng 32% a 36%. Er na alla’ i fod yn siŵr o’r niferoedd a fydd yn pleidleisio eleni, synnwn i’n fawr petai isafswm canran Llafur yma yn is na hynny.
Mensiwn sydyn i’r cyngor ac Ewrop – dim ond 7 cynghorydd sydd gan Lafur yma bellach, sy’n ddeg yn llai na’r Democratiaid Rhyddfrydol, ac fel y soniwyd uchod, o drwch blewyn enillodd yma y llynedd.
Mae’n her newydd i mi geisio darogan y gogwydd rhwng Llafur a’r Democratiaid Rhyddfrydol, ond wn i ddim pa werth ydi hynny beth bynnag – ‘does gennym, hyd y gwn, ffigurau cadarn am hyn beth bynnag. Dwi ddim yn or-hoff o gymhwyso polau Prydeinig i Gymru, ond mi wnawn beth bynnag. Yr awgrym, yn ôl arolwg diweddaraf ICM, yw bod gogwydd o 2% o Lafur i’r Democratiaid Rhyddfrydol – o ystyried hanes polau wrth amcangyfrif pleidleisiau’r ddwy blaid (llai i’r Dems Rhydd a mwy i Lafur) mae’n debyg bod hynny’n fwy.
Ond mae angen gogwydd o 6.5% ar y Democratiaid Rhyddfrydol i gipio Gorllewin Abertawe. Nid awgrymwyd hynny ychwaith yn yr arolwg barn Cymreig a wnaed gan YouGov y llynedd. Yn ôl hwnnw, deuai’r Ceidwadwyr yn ail yma, a fedra’ i ddim rhagweld hynny.
Na, bydd rhaid defnyddio rhywfaint o reddf i ddarogan Gorllewin Abertawe. Dyma grynodeb byr o’r ffeithiau:
Llafur
O’i phlaid: Hi yw deiliad y sedd ers 1964, gyda mwyafrif canran digon iach. Mae ganddi gynrychiolaeth yn yr ardal, ac mae’n sefydledig yma.
Yn ei herbyn: Nifer ei phleidleisiau wedi gostwng dros 8,000 ers 1997, o 56% i 42%. Wedi dod yn agos at golli yma yn 2007 ac yn 2009. Arolygon barn yn anffafriol iawn a’r aelod seneddol cyfredol yn ymddeol.
Y Democratiaid Rhyddfrydol
O’u plaid: Ar gynnydd sylweddol yn yr ardal, boed hynny ar y Cyngor, neu mewn etholiadau Cymreig a Phrydeinig. Mae’r ymgeisydd yn gynghorydd yn y sir ac wedi sefyll o’r blaen, yn 2007, a llwyddodd gynyddu’r bleidlais 7%. Arbenigwyr ar dargedu seddau unigol.
Yn eu herbyn: Y farn gyffredin ydi na fydd y blaid yn gwneud cystal yng Nghymru ag yn 2005. Os bydd mwy yn pleidleisio, gallai fod angen dros 5,000 o bleidleisiau yn ychwanegol arnynt i ennill yma – sef cynnydd o tua 50% yn eu pleidlais.
Dwi’n teimlo, fel ambell un arall, fod gan y Democratiaid Rhyddfrydol y momentwm yma, ond mae mwy iddi na hynny; mae’n storom berffaith. Mae Llafur yn amhoblogaidd, mae’r aelod poblogaidd yn gadael, a chryfhau’n gyson yw hanes y blaid yma dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf.
Mae cynsail i hyn, sef Canol Caerdydd. Er nifer y myfyrwyr yn yr etholaeth honno, roedd, ac mae, angen cefnogaeth pobl leol ar y Rhyddfrydwyr i ennill yno – hyd yn oed yng Nghanol Caerdydd, pobl leol ydi’r mwyafrif. Ychwaneger at hynny bod eisoes fyfyrwyr yn byw yn Abertawe, sy’n grŵp gweithgar a chefnogol i’r blaid, yna mae ganddynt gyfle yma.
Nid enillwyd Canol Caerdydd dros nos – gymerodd ewyllys a gwaith caled. Mae gan y Dems Rhydd hynny yma hefyd.
Mae momentwm, cangen weithgar a llwyddiannau’n lleol yn arf peryglus – a ‘does neb yn defnyddio’r arfau hynny’n well na’r Democratiaid Rhyddfrydol.
Proffwydoliaeth: Sticia’ i fy mhen allan. Un o ganlyniadau mawr Cymru fydd hwn; a bydd Gorllewin Abertawe yn dychwelyd Rhyddfrydwr i San Steffan am y tro cyntaf ers 86 o flynyddoedd gyda mwyafrif yn agosáu y fil.
Dyfodiad y dynion eira
Dyma’r eira’n ôl yng Nghaerdydd felly. Oherwydd y rhagwelir y bydd yn bwrw glaw y pnawn ‘ma, barith hi ddim. Dydw i ddim yn licio’r tywydd bob hyn a hyn ‘ma – dwisho lwmp go foddhaus ohono cyn symud ymlaen. Mae o fel yfed diod swigod. Wyddoch chi, pan gymrwch lymaid, a dachi’n cael y teimlad rhyfedd hwnnw wrth y chwarennau (glands i’r digyfieithwyr o’ch plith) sy’n dweud “ew, wnaeth honno’r tro”. Ond os cymrwch lymaid heb lawn cael y teimlad hwnnw rydych chi’n teimlo’n anghyflawn, a rhaid ceisio eto.
Fel yr ail dwi’n ei deimlo. Dwisho eira mawr am ambell ddiwrnod ac wedyn cawn symud ‘mlaen.
Dydw i ddim yn ymddiried mewn dynion eira i fod yn onest efo chi. Os ydych chi’n cerad i’r gwaith, a hynny’n o fuan hefyd, mae’r creaduriaid eisoes wedi’u codi. Gan ystyried nad ydi hi wedi bod yn bwrw eira yng Nghaerdydd tan hwyr y nos dwi’n dechrau poeni eu bod nhw’n codi’u hunain. Dyn ag ŵyr pwy fyddai’n codi cyn iddi wawrio i adeiladu dyn eira. Gwnaiff rhai pobl rwbath i fod yn wirion. Fel cael eu waled a’u ffôn wedi dwyn mewn un noson. Ffwcia chi, nid ‘y mai i ydi o bod Caerdydd yn bydew llawn lladron.
Mae’n beryg bywyd cerad ar hyd y strydoedd ‘fyd. Mae pawb i’w weld yn cerad ar y ffyrdd, gan fod graen ar y rheini. Mae’r palmentydd yn drybeulig o rewllyd a bydda’n well gan y lliaws risgio’r ceir na’r rhew, neu felly yr ymddengys.
Welish i hyd yn oed hen ddynas ar un o’r sgwtars hen bobl/pobl dew ddiog ‘na. Roedd hi’n ei heglu hi lawr Cornwall Road fel Colin McRae, ond, wel, yn fyw. Dydi’r henoed ddim y bobl fwya’ diogel ar y teclynnau, fe’ch sicrhâf. I’r gweddill ohonom sy’n ceisio cerad o amgylch Caerdydd, mae’r risg o geir, rhew a henoed ar y sgwtars ‘na yn ddigon i godi ofn ar rywun. Dwnim sut dwi wedi llwyddo llusgo’n hun o’r tŷ yn wyneb y fath arswyd.
Mae hefyd yn ei gwneud yn anoddach osgoi’r bobl elusen ar Heol y Frenhines. Pan fydd y llawr yn llithrig, bydda i’n cerdded fel pengwin – nid o eisiau, ond o raid. A dweud y gwir bydd rhywun yn dallt pam bod pengwins yn cerad felly erbyn hyn. Ond mae gan y bobl elusen ddawn ryfeddol o allu cerad yn normal, ac mae’n ddigon hawdd iddyn nhw eich dal chi’n ddirybudd.
“No, no, no” dwi’n dweud yn is bob sillaf wrth eu pasio’n araf, “I go back to work”. Dalith iddyn nhw wneud un diwrnod ohono, mwn.
Fel yr ail dwi’n ei deimlo. Dwisho eira mawr am ambell ddiwrnod ac wedyn cawn symud ‘mlaen.
Dydw i ddim yn ymddiried mewn dynion eira i fod yn onest efo chi. Os ydych chi’n cerad i’r gwaith, a hynny’n o fuan hefyd, mae’r creaduriaid eisoes wedi’u codi. Gan ystyried nad ydi hi wedi bod yn bwrw eira yng Nghaerdydd tan hwyr y nos dwi’n dechrau poeni eu bod nhw’n codi’u hunain. Dyn ag ŵyr pwy fyddai’n codi cyn iddi wawrio i adeiladu dyn eira. Gwnaiff rhai pobl rwbath i fod yn wirion. Fel cael eu waled a’u ffôn wedi dwyn mewn un noson. Ffwcia chi, nid ‘y mai i ydi o bod Caerdydd yn bydew llawn lladron.
Mae’n beryg bywyd cerad ar hyd y strydoedd ‘fyd. Mae pawb i’w weld yn cerad ar y ffyrdd, gan fod graen ar y rheini. Mae’r palmentydd yn drybeulig o rewllyd a bydda’n well gan y lliaws risgio’r ceir na’r rhew, neu felly yr ymddengys.
Welish i hyd yn oed hen ddynas ar un o’r sgwtars hen bobl/pobl dew ddiog ‘na. Roedd hi’n ei heglu hi lawr Cornwall Road fel Colin McRae, ond, wel, yn fyw. Dydi’r henoed ddim y bobl fwya’ diogel ar y teclynnau, fe’ch sicrhâf. I’r gweddill ohonom sy’n ceisio cerad o amgylch Caerdydd, mae’r risg o geir, rhew a henoed ar y sgwtars ‘na yn ddigon i godi ofn ar rywun. Dwnim sut dwi wedi llwyddo llusgo’n hun o’r tŷ yn wyneb y fath arswyd.
Mae hefyd yn ei gwneud yn anoddach osgoi’r bobl elusen ar Heol y Frenhines. Pan fydd y llawr yn llithrig, bydda i’n cerdded fel pengwin – nid o eisiau, ond o raid. A dweud y gwir bydd rhywun yn dallt pam bod pengwins yn cerad felly erbyn hyn. Ond mae gan y bobl elusen ddawn ryfeddol o allu cerad yn normal, ac mae’n ddigon hawdd iddyn nhw eich dal chi’n ddirybudd.
“No, no, no” dwi’n dweud yn is bob sillaf wrth eu pasio’n araf, “I go back to work”. Dalith iddyn nhw wneud un diwrnod ohono, mwn.
martedì, gennaio 12, 2010
De Clwyd
Beth am aros yn y gogledd-ddwyrain am rŵan? Mae hyn yn bennaf gan fy mod isio arbed gwaith i mi’n hun drwy greu dadansoddiad byr – mae amser yn mynd ac mae’n rhaid i mi frysio.
Dwi’n dweud ‘byr’ oherwydd, i raddau helaeth, mae ffigurau De Clwyd yn debyg iawn, iawn i rai Delyn. Yn bur syml, mae angen i’r Ceidwadwyr wneud union yr un peth yn Ne Clwyd ag sy’n rhaid iddynt ei wneud yn Nelyn. Edrychwch isod i ddarllen am hynny’n fanwl.
Beth ddywedwn am Dde Clwyd, felly? Etholaeth wledig ydyw gan fwyaf, gydag un o bob pump yn medru’r Gymraeg yma, er mai dim ond yng ngorllewin pellaf yr etholaeth y mae’r cymunedau Cymraeg. Fodd bynnag, dyma ffigur bach diddorol i chi, ganwyd 72% o’r boblogaeth yng Nghymru, sy’n gydradd ail yng Ngogledd Cymru gyda Wrecsam (Arfon sydd uchaf ar 74%), ac yn uwch na Sir Fôn.
Dwisho gwneud un peth ar fyrder, sef diystyru. Fel y rhan fwyaf o seddau Cymru, y Blaid a’r Democratiaid Rhyddfrydol gaiff fraint fy niystyru yn y sedd hon.
Yn San Steffan, ers ’97, mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi cael, ar gyfartaledd, 12% o’r bleidlais yn yr etholaeth, er eu bod wedi llwyddo cynyddu eu pleidlais bob etholiad o’r bron. Mae’r Blaid fymryn y tu ôl ar 9%. O ran y Cynulliad, er mwyn cymharu, cyfartaledd y Rhyddfrydwyr yw 10%, ond mae Plaid Cymru gryn dipyn yn uwch ar 22%, ond mae ei phleidlais wedi dirywio ym mhob etholiad ers 1999.
Tueddaf i feddwl yn y dyfodol y gallai Plaid Cymru wneud yn dda mewn sedd fel hon, sydd â chanran uchel o bobl a aned yng Nghymru. Er, eleni, dwi’n amau’n gryf a gaiff fawr o effaith, hyd yn oed gydag ymgeisyddiaeth Janet Ryder. Yn reddfol, byddwn i’n synnu petai’r Blaid neu’r Dems Rhydd yn llwyddo cael mwy na 15% o’r bleidlais yma.
Mae hynny yn ein gadael gyda Llafur a’r Ceidwadwyr. Dwi am ddechrau gyda’r Ceidwadwyr. Un o ragflaenwyr y sedd oedd De-orllewin Clwyd, a oedd (fel gyda Delyn) yn fwy na’r sedd gyfredol (roedd y boblogaeth dros 10% yn fwy) ac eto’n cynnwys mwy o ardaloedd Ceidwadol eu naws. Yn wir, ym 1983 enillodd y Ceidwadwyr yma gyda mymryn dros draean o’r bleidlais. Parhaodd i gael tua’r ganran honno yn gyson, er iddi golli o fil o bleidleisiau yn ’87. Cafodd dros 16,500 o bleidleisiau ym 1992, ond cynyddodd mwyafrif Llafur i bum mil.
Pan ddaeth y sedd i’w bodolaeth bresennol aeth pethau o chwith, er, wrth gwrs, ’97 oedd hi a’r holl elfennau yn erbyn y Ceidwadwyr. Dyma niferoedd pleidleisiau’r blaid o 1997 ymlaen, a’r ganran gyfatebol.
[1997] 9,091 – 23.1%
[2001] 8,319 – 24.8%
[2005] 7,988 – 25.5%
Amcanganlyniad (y notial result) yw 2005 o ganlyniad i newid ffiniau, ond ‘does rhaid i mi wirioneddol ddweud wrthych yr hyn a ddigwyddodd. Cynyddodd y ganran oherwydd i nifer y bobl a bleidleisiodd ostwng. Ers cyflafan 1997, mae un o bob wyth o bleidleiswyr y Ceidwadwyr yn Ne Clwyd wedi troi eu cefnau arnynt. O ystyried mai’r Ceidwadwyr fu’r prif wrthblaid ar hyd y blynyddoedd ac i’r llywodraeth fod fwyfwy amhoblogaidd, mae hynny’n sobor. Ni chynhaliodd y Ceidwadwyr eu sail yn yr etholaeth - mae’n ardal lle mae’r Ceidwadwyr wedi dirywio ond heb ddangos arwydd eu bod yn cryfhau.
Dyna ydi hanes Plaid Cymru yn y Cynulliad – mynd o sefyllfa dda i wanhau. Ond gallaf gynnig llygedyn o obaith i’r Ceidwadwyr yn eu hachubiaeth wrthgyferbyniol – y Cynulliad Cenedlaethol. Er cael llai na 20% o’r bleidlais ym 1999 ac yn 2003, gwelodd y Ceidwadwyr gynnydd o dros 10% yn eu pleidlais yma yn 2007, gan dorri’r mwyafrif Llafur i ychydig dros fil a gosod y Blaid yn gadarn iawn yn y trydydd safle. Y newyddion drwg ydi mai Llafurwyr arhosodd adref – dim ond 38% bleidleisiodd.
Pleidleisiodd ganran is yn 2009 yn etholiadau Ewrop, ond roedd hon yn un o’r seddau hynny lle’r oedd y Ceidwadwyr yn fuddugol – yn wir, roedd 7% rhyngddynt â Llafur yma. Ond o ystyried na chafodd y Ceidwadwyr chwarter y bleidlais hyd yn oed, roedd y fuddugoliaeth ychydig yn wag.
Ac eithrio etholiad 2004 Ewrop (diffyg data ar fy rhan), ar gyfartaledd mae’r Ceidwadwyr wedi llwyddo ennill 23.8% o’r bleidlais dros y tair blynedd ar ddeg diwethaf. Rŵan, ac rwy’n dweud hyn yn gwisgo’r hen het ddiduedd honno, dydi hynny ddim yn drawiadol iawn.
Gydag eithriad y llynedd, mae Llafur ar y llaw arall wedi llwyddo ennill pob etholiad yma ers ’97 (a chyn hynny, os mynnwch). Dyma ei chanlyniadau hi yn San Steffan:
[1997] 22,901 – 58.1%
[2001] 17,217 – 51.4%
[2005] 14,808 – 45.0%
Faint ddirywiodd niferoedd pleidleisiau Llafur felly? Gyda’n gilydd: traean! Ydi, mae’r duedd yn ymestyn i bob rhan o Gymru fach. Mae’r mwyafrif ei hun wedi dirywio o 35% ym 1997 i 19% yn 2005, ond bai Llafur, nid gwaith caled y Ceidwadwyr, yw’r rheswm dros hynny. Dydi Llafurwyr bellach ddim isio dod allan i chwarae’r gêm wleidyddol.
Ar gyfartaledd mae pleidlais y Ceidwadwyr wedi cynyddu 1.2% ers 1997, a Llafur wedi gostwng 6.5%. Allai hynny ddigwydd eto? Mae hi bron yn sicr y bydd y Ceidwadwyr yn cynyddu eu pleidlais fwy na 1.2% - ond a allant gynyddu at y traean hwnnw a enillodd Dde-orllewin Clwyd nôl ym 1983?
Mae’n anoddach i’r Ceidwadwyr wneud hynny ers geni De Clwyd. Petai 70% yn pleidleisio y tro nesaf – sy ddim yn sicr wrth gwrs – byddai angen o leiaf 12,000 o bleidleisiau arnynt. Dwi ddim yn gweld hynny’n amhosib, rhaid i mi ddweud, ond yn ôl pob tebyg, fydd hynny ddim yn ddigon i ddisodli Llafur.
Gyda’u hantics diweddar mae Llafur wedi llithro’n ôl yn y polau. Troswn yn uniongyrchol, er cyfleuster, bôl diweddar (9-10 Ionawr) Angus Reid Strategies a PoliticalBetting.com sy’n anffafriol iawn i Lafur. Awgrymir ganddo fod bwlch o 16% rhwng y Ceidwadwyr a Llafur. Beth ddigwyddai yn Ne Clwyd gyda’r canlyniad hwnnw?
Llafur 34%
Ceidwadwyr 33%
Efallai y bydd hon yn flwyddyn dda i’r Ceidwadwyr yng Nghymru, ond gan fod tueddiadau Cymru o hyd yn fwy gwrth-Geidwadol fyddech chi efallai ddim yn disgwyl i Dde Clwyd fod mor agos. Ydi, mae’r bwlch rhwng patrwm Ceidwadol-Llafur Cymru yn agosáu at yr arfer Prydeinig, ond mewn etholiad cyffredinol mae’n anodd gen i ddychmygu ei bod hi yna eto. Gadewch i ni fod yn chwareus am eiliad, a chymryd yr uchod yn ganiataol, a hynny ar 70% o’r etholwyr yn pleidleisio. Dyma fyddai’r canlyniad arfaethedig:
Llafur 12,342
Ceidwadwyr 11,979
Manwl neu beth? Ro’n i’n iawn felly i ddweud y byddai angen o leiaf 12,000 o bleidleisiau ar y Ceidwadwyr i ennill yma. Byddai’n rhaid i’r bleidlais Lafur hefyd ostwng yn sylweddol drachefn.
Felly dyma’r cwestiynau sy’n rhaid eu gofyn: a fydd ymddeoliad Martyn Jones yn ergyd ddifrifol i Lafur? Ai Sais o Lerpwl sydd wedi ymladd etholiadau yn yr ardal (Ceidwadwyr) ynteu hogan leol sy’n cynrychioli ward yn Lloegr (Llafur) sydd fwyaf apelgar? Tybed a all Janet Ryder AC effeithio ar y canlyniad drwy ddwyn pleidleisiau? A thybed pwy allai gael budd o’r glymblaid wrth-Lafur ar Gyngor Wrecsam?
Dwi ddim yn gwybod. Ydych chi?
Proffwydoliaeth: Bydd De Clwyd eto’n goch, ond gallai fod yn agos – byddwn i’n rhoi mwyafrif o tua mil i fil a hanner i Lafur yma.
Dyma felly Gymru 2010 hyd yn hyn yn fy marn i ... dwi’n cadw’r hawl i newid ambell sedd cyn yr etholiad, cofiwch!
Dwi’n dweud ‘byr’ oherwydd, i raddau helaeth, mae ffigurau De Clwyd yn debyg iawn, iawn i rai Delyn. Yn bur syml, mae angen i’r Ceidwadwyr wneud union yr un peth yn Ne Clwyd ag sy’n rhaid iddynt ei wneud yn Nelyn. Edrychwch isod i ddarllen am hynny’n fanwl.
Beth ddywedwn am Dde Clwyd, felly? Etholaeth wledig ydyw gan fwyaf, gydag un o bob pump yn medru’r Gymraeg yma, er mai dim ond yng ngorllewin pellaf yr etholaeth y mae’r cymunedau Cymraeg. Fodd bynnag, dyma ffigur bach diddorol i chi, ganwyd 72% o’r boblogaeth yng Nghymru, sy’n gydradd ail yng Ngogledd Cymru gyda Wrecsam (Arfon sydd uchaf ar 74%), ac yn uwch na Sir Fôn.
Dwisho gwneud un peth ar fyrder, sef diystyru. Fel y rhan fwyaf o seddau Cymru, y Blaid a’r Democratiaid Rhyddfrydol gaiff fraint fy niystyru yn y sedd hon.
Yn San Steffan, ers ’97, mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi cael, ar gyfartaledd, 12% o’r bleidlais yn yr etholaeth, er eu bod wedi llwyddo cynyddu eu pleidlais bob etholiad o’r bron. Mae’r Blaid fymryn y tu ôl ar 9%. O ran y Cynulliad, er mwyn cymharu, cyfartaledd y Rhyddfrydwyr yw 10%, ond mae Plaid Cymru gryn dipyn yn uwch ar 22%, ond mae ei phleidlais wedi dirywio ym mhob etholiad ers 1999.
Tueddaf i feddwl yn y dyfodol y gallai Plaid Cymru wneud yn dda mewn sedd fel hon, sydd â chanran uchel o bobl a aned yng Nghymru. Er, eleni, dwi’n amau’n gryf a gaiff fawr o effaith, hyd yn oed gydag ymgeisyddiaeth Janet Ryder. Yn reddfol, byddwn i’n synnu petai’r Blaid neu’r Dems Rhydd yn llwyddo cael mwy na 15% o’r bleidlais yma.
Mae hynny yn ein gadael gyda Llafur a’r Ceidwadwyr. Dwi am ddechrau gyda’r Ceidwadwyr. Un o ragflaenwyr y sedd oedd De-orllewin Clwyd, a oedd (fel gyda Delyn) yn fwy na’r sedd gyfredol (roedd y boblogaeth dros 10% yn fwy) ac eto’n cynnwys mwy o ardaloedd Ceidwadol eu naws. Yn wir, ym 1983 enillodd y Ceidwadwyr yma gyda mymryn dros draean o’r bleidlais. Parhaodd i gael tua’r ganran honno yn gyson, er iddi golli o fil o bleidleisiau yn ’87. Cafodd dros 16,500 o bleidleisiau ym 1992, ond cynyddodd mwyafrif Llafur i bum mil.
Pan ddaeth y sedd i’w bodolaeth bresennol aeth pethau o chwith, er, wrth gwrs, ’97 oedd hi a’r holl elfennau yn erbyn y Ceidwadwyr. Dyma niferoedd pleidleisiau’r blaid o 1997 ymlaen, a’r ganran gyfatebol.
[1997] 9,091 – 23.1%
[2001] 8,319 – 24.8%
[2005] 7,988 – 25.5%
Amcanganlyniad (y notial result) yw 2005 o ganlyniad i newid ffiniau, ond ‘does rhaid i mi wirioneddol ddweud wrthych yr hyn a ddigwyddodd. Cynyddodd y ganran oherwydd i nifer y bobl a bleidleisiodd ostwng. Ers cyflafan 1997, mae un o bob wyth o bleidleiswyr y Ceidwadwyr yn Ne Clwyd wedi troi eu cefnau arnynt. O ystyried mai’r Ceidwadwyr fu’r prif wrthblaid ar hyd y blynyddoedd ac i’r llywodraeth fod fwyfwy amhoblogaidd, mae hynny’n sobor. Ni chynhaliodd y Ceidwadwyr eu sail yn yr etholaeth - mae’n ardal lle mae’r Ceidwadwyr wedi dirywio ond heb ddangos arwydd eu bod yn cryfhau.
Dyna ydi hanes Plaid Cymru yn y Cynulliad – mynd o sefyllfa dda i wanhau. Ond gallaf gynnig llygedyn o obaith i’r Ceidwadwyr yn eu hachubiaeth wrthgyferbyniol – y Cynulliad Cenedlaethol. Er cael llai na 20% o’r bleidlais ym 1999 ac yn 2003, gwelodd y Ceidwadwyr gynnydd o dros 10% yn eu pleidlais yma yn 2007, gan dorri’r mwyafrif Llafur i ychydig dros fil a gosod y Blaid yn gadarn iawn yn y trydydd safle. Y newyddion drwg ydi mai Llafurwyr arhosodd adref – dim ond 38% bleidleisiodd.
Pleidleisiodd ganran is yn 2009 yn etholiadau Ewrop, ond roedd hon yn un o’r seddau hynny lle’r oedd y Ceidwadwyr yn fuddugol – yn wir, roedd 7% rhyngddynt â Llafur yma. Ond o ystyried na chafodd y Ceidwadwyr chwarter y bleidlais hyd yn oed, roedd y fuddugoliaeth ychydig yn wag.
Ac eithrio etholiad 2004 Ewrop (diffyg data ar fy rhan), ar gyfartaledd mae’r Ceidwadwyr wedi llwyddo ennill 23.8% o’r bleidlais dros y tair blynedd ar ddeg diwethaf. Rŵan, ac rwy’n dweud hyn yn gwisgo’r hen het ddiduedd honno, dydi hynny ddim yn drawiadol iawn.
Gydag eithriad y llynedd, mae Llafur ar y llaw arall wedi llwyddo ennill pob etholiad yma ers ’97 (a chyn hynny, os mynnwch). Dyma ei chanlyniadau hi yn San Steffan:
[1997] 22,901 – 58.1%
[2001] 17,217 – 51.4%
[2005] 14,808 – 45.0%
Faint ddirywiodd niferoedd pleidleisiau Llafur felly? Gyda’n gilydd: traean! Ydi, mae’r duedd yn ymestyn i bob rhan o Gymru fach. Mae’r mwyafrif ei hun wedi dirywio o 35% ym 1997 i 19% yn 2005, ond bai Llafur, nid gwaith caled y Ceidwadwyr, yw’r rheswm dros hynny. Dydi Llafurwyr bellach ddim isio dod allan i chwarae’r gêm wleidyddol.
Ar gyfartaledd mae pleidlais y Ceidwadwyr wedi cynyddu 1.2% ers 1997, a Llafur wedi gostwng 6.5%. Allai hynny ddigwydd eto? Mae hi bron yn sicr y bydd y Ceidwadwyr yn cynyddu eu pleidlais fwy na 1.2% - ond a allant gynyddu at y traean hwnnw a enillodd Dde-orllewin Clwyd nôl ym 1983?
Mae’n anoddach i’r Ceidwadwyr wneud hynny ers geni De Clwyd. Petai 70% yn pleidleisio y tro nesaf – sy ddim yn sicr wrth gwrs – byddai angen o leiaf 12,000 o bleidleisiau arnynt. Dwi ddim yn gweld hynny’n amhosib, rhaid i mi ddweud, ond yn ôl pob tebyg, fydd hynny ddim yn ddigon i ddisodli Llafur.
Gyda’u hantics diweddar mae Llafur wedi llithro’n ôl yn y polau. Troswn yn uniongyrchol, er cyfleuster, bôl diweddar (9-10 Ionawr) Angus Reid Strategies a PoliticalBetting.com sy’n anffafriol iawn i Lafur. Awgrymir ganddo fod bwlch o 16% rhwng y Ceidwadwyr a Llafur. Beth ddigwyddai yn Ne Clwyd gyda’r canlyniad hwnnw?
Llafur 34%
Ceidwadwyr 33%
Efallai y bydd hon yn flwyddyn dda i’r Ceidwadwyr yng Nghymru, ond gan fod tueddiadau Cymru o hyd yn fwy gwrth-Geidwadol fyddech chi efallai ddim yn disgwyl i Dde Clwyd fod mor agos. Ydi, mae’r bwlch rhwng patrwm Ceidwadol-Llafur Cymru yn agosáu at yr arfer Prydeinig, ond mewn etholiad cyffredinol mae’n anodd gen i ddychmygu ei bod hi yna eto. Gadewch i ni fod yn chwareus am eiliad, a chymryd yr uchod yn ganiataol, a hynny ar 70% o’r etholwyr yn pleidleisio. Dyma fyddai’r canlyniad arfaethedig:
Llafur 12,342
Ceidwadwyr 11,979
Manwl neu beth? Ro’n i’n iawn felly i ddweud y byddai angen o leiaf 12,000 o bleidleisiau ar y Ceidwadwyr i ennill yma. Byddai’n rhaid i’r bleidlais Lafur hefyd ostwng yn sylweddol drachefn.
Felly dyma’r cwestiynau sy’n rhaid eu gofyn: a fydd ymddeoliad Martyn Jones yn ergyd ddifrifol i Lafur? Ai Sais o Lerpwl sydd wedi ymladd etholiadau yn yr ardal (Ceidwadwyr) ynteu hogan leol sy’n cynrychioli ward yn Lloegr (Llafur) sydd fwyaf apelgar? Tybed a all Janet Ryder AC effeithio ar y canlyniad drwy ddwyn pleidleisiau? A thybed pwy allai gael budd o’r glymblaid wrth-Lafur ar Gyngor Wrecsam?
Dwi ddim yn gwybod. Ydych chi?
Proffwydoliaeth: Bydd De Clwyd eto’n goch, ond gallai fod yn agos – byddwn i’n rhoi mwyafrif o tua mil i fil a hanner i Lafur yma.
Dyma felly Gymru 2010 hyd yn hyn yn fy marn i ... dwi’n cadw’r hawl i newid ambell sedd cyn yr etholiad, cofiwch!
giovedì, gennaio 07, 2010
Rhai o fawrion y wlad
Dywed BlogMenai y caiff ei gyhuddo o fod yn gas weithau. Un o bleserau blog personol ydi’r gallu i fod mor gas â hoffech heb i neb gwyno’n ormodol, gan wybod petai rhywun yn gwneud mai ‘ffwcia dy hun’ fyddai’r ateb nôl. Dwi ‘di colli cownt faint o weithiau dwi wedi mynegi fy nghasineb i’r Toris a Llafur a’r Dems Rhydd ac unoliaethwyr yn gyffredinol – ond does na’m hwyl i gael efo bod yn wleidyddol gas, mae’r teimlad yn debycach i ollwng rhech.
Ro’n i’n llawn disgwyl hel meddyliau cas wrth eistedd o flaen y teledu neithiwr yn gwylio rhaglen am un o’m hoff genres o raglen – sef rhaglen am bobl obîs. Wn i ddim pam fy mod i’n hoffi gwylio pobl yn cael trafferth yn cerdded oherwydd y pwysau anferth a roddir ar eu coesau, mae’n rhaid yn nwfn fy enaid fy mod naill ai isio bod felly, neu fy mod i’n fodlon iawn ar y ffaith nad ydw i’n obîs.
Fat Families oedd teitl y rhaglen ar Sky 1. Disgrifiad perffaith ydoedd, meddaf i wrth fwyta Bacon Fries ar y soffa, ac wedi cael dau dostwys cows a ham i de. Mae’n anodd gen i deimlo trueni dros bobl sy’n pwyso 33 stôn, fel oedd y mwyaf o’u mysg, oherwydd eu bai nhw ydi o am sglaffio. Dydi’r manteision o weddu Moel Faban byth wedi bod yn amlwg i mi. Ond rhydd i bawb fod fel y maen nhw isio bod, dwi ddim am bregethu na bod yn gas i wyneb rhywun sy’n morbidly obese, fel oedd y mwyaf, byddai hynny yn afiach o beth i wneud a byddai gen i ofn y byddan nhw’n fy mwyta.
Ro’n i’n teimlo trueni wrth gwrs. Roedd ‘na fwyty Tsieinîs lawr y ffordd a byddai’r teulu yn mynd yno “o leiaf unwaith yr wythnos” i gael all you can eat. Tasa gen i fwyty ac yn cynnig all you can eat a gweld y praidd hwn yn dod i mewn debyg y crïwn i am wythnos dda, oherwydd heblaw am fynd nôl i fwyta deirgwaith roedden nhw hefyd yn cael pwdin.
Ar gyfartaledd byddai’r teulu yn bwyta 12,000 o galorïau y pen bob diwrnod. Chwarae teg, rhwng y tri (y gŵr, y wraig a’r nain) llwyddasant golli 7.5 stôn mewn deg wythnos. Mae hynny’n dda am wn i. Da iawn nhw.
Roedd y ‘dognau iach’ y cyflwynwyd iddynt yn fach, a chlywish fy hun yn dweud na fyddai hynny’n hanner digon i mi. Yr unig iachrwydd ydi llond dy fol o fwyd – hyd yn oed salad, a gwyddoch fy marn am y bawbeth hwnnw.
Un o’r pethau gwaethaf am y cyfryw raglenni ydi’r cyflwynwyr. Er enghraifft, y ddynas McKeith ‘na sy’n edrych fel pathew sy’n trio gwneud pobol dew yn denau ond sy’ ddim yn edrych yn rhy iach ei hun – rhywun y byddwn i’n dweud bod isio brecwast iown arni. Neu Gok Wan, sy’n trio cael pobl i feddwl eu bod nhw’n ddel. Awn ni ddim i hynny, barn ydi beth sy’n ddel, a gŵyr pawb beth bynnag mai fi ydi’r deliaf sy’n bod.
Ryw gîc bach tenau efo acen gont oedd yn cyflwyno’r rhaglen neithiwr. Mae’n un o’m rhyfeddaf nodweddion fy mod i yn dueddol o wylio rhaglenni sydd naill ai’n cael eu cyflwyno gan bobl, neu sy’n cynnwys pobl, sy’n fy nigio.
Os ydi rhywun isio bod yn fawr, pob hwyl iddyn nhw, medda’ fi; mae’n nhw’n well na phobl sy’n mynd i’r gampfa ac sy’n bwyta hadau i ginio unrhyw ddydd!
Ro’n i’n llawn disgwyl hel meddyliau cas wrth eistedd o flaen y teledu neithiwr yn gwylio rhaglen am un o’m hoff genres o raglen – sef rhaglen am bobl obîs. Wn i ddim pam fy mod i’n hoffi gwylio pobl yn cael trafferth yn cerdded oherwydd y pwysau anferth a roddir ar eu coesau, mae’n rhaid yn nwfn fy enaid fy mod naill ai isio bod felly, neu fy mod i’n fodlon iawn ar y ffaith nad ydw i’n obîs.
Fat Families oedd teitl y rhaglen ar Sky 1. Disgrifiad perffaith ydoedd, meddaf i wrth fwyta Bacon Fries ar y soffa, ac wedi cael dau dostwys cows a ham i de. Mae’n anodd gen i deimlo trueni dros bobl sy’n pwyso 33 stôn, fel oedd y mwyaf o’u mysg, oherwydd eu bai nhw ydi o am sglaffio. Dydi’r manteision o weddu Moel Faban byth wedi bod yn amlwg i mi. Ond rhydd i bawb fod fel y maen nhw isio bod, dwi ddim am bregethu na bod yn gas i wyneb rhywun sy’n morbidly obese, fel oedd y mwyaf, byddai hynny yn afiach o beth i wneud a byddai gen i ofn y byddan nhw’n fy mwyta.
Ro’n i’n teimlo trueni wrth gwrs. Roedd ‘na fwyty Tsieinîs lawr y ffordd a byddai’r teulu yn mynd yno “o leiaf unwaith yr wythnos” i gael all you can eat. Tasa gen i fwyty ac yn cynnig all you can eat a gweld y praidd hwn yn dod i mewn debyg y crïwn i am wythnos dda, oherwydd heblaw am fynd nôl i fwyta deirgwaith roedden nhw hefyd yn cael pwdin.
Ar gyfartaledd byddai’r teulu yn bwyta 12,000 o galorïau y pen bob diwrnod. Chwarae teg, rhwng y tri (y gŵr, y wraig a’r nain) llwyddasant golli 7.5 stôn mewn deg wythnos. Mae hynny’n dda am wn i. Da iawn nhw.
Roedd y ‘dognau iach’ y cyflwynwyd iddynt yn fach, a chlywish fy hun yn dweud na fyddai hynny’n hanner digon i mi. Yr unig iachrwydd ydi llond dy fol o fwyd – hyd yn oed salad, a gwyddoch fy marn am y bawbeth hwnnw.
Un o’r pethau gwaethaf am y cyfryw raglenni ydi’r cyflwynwyr. Er enghraifft, y ddynas McKeith ‘na sy’n edrych fel pathew sy’n trio gwneud pobol dew yn denau ond sy’ ddim yn edrych yn rhy iach ei hun – rhywun y byddwn i’n dweud bod isio brecwast iown arni. Neu Gok Wan, sy’n trio cael pobl i feddwl eu bod nhw’n ddel. Awn ni ddim i hynny, barn ydi beth sy’n ddel, a gŵyr pawb beth bynnag mai fi ydi’r deliaf sy’n bod.
Ryw gîc bach tenau efo acen gont oedd yn cyflwyno’r rhaglen neithiwr. Mae’n un o’m rhyfeddaf nodweddion fy mod i yn dueddol o wylio rhaglenni sydd naill ai’n cael eu cyflwyno gan bobl, neu sy’n cynnwys pobl, sy’n fy nigio.
Os ydi rhywun isio bod yn fawr, pob hwyl iddyn nhw, medda’ fi; mae’n nhw’n well na phobl sy’n mynd i’r gampfa ac sy’n bwyta hadau i ginio unrhyw ddydd!
mercoledì, gennaio 06, 2010
Delyn
Mae’n bryd mentro i ran arall o Gymru rŵan, sef y gogledd-ddwyrain. Rhaid i mi ddweud cyn cychwyn nad ydi’r gogledd-ddwyrain yn gyfarwydd i mi yn y lleiaf – yn wir, ac eithrio Gorllewin Clwyd, mae’n ddiarth ofnadwy. Byddai unrhyw sylwadau yn cael eu croesawu’n fawr!
Beth allwn ni ddweud am Ddelyn yn fras felly, er mwyn ei chyflwyno i’r rhai ohonom nad ydym yn gyfarwydd â hi? Wel, mae’n cynnwys trefi fel Yr Wyddgrug, Treffynnon a Fflint. Mae llai o bobl o oedran ymddeol yn Nelyn na chyfartaledd Cymru, a chyfradd is na Chymru yn ddi-waith. Ganed 60% o’r boblogaeth yng Nghymru, gyda 17% yn medru Cymraeg. Ystadegau taclus, cyflym, digonol.
Cafwyd ad-drefnu yn y gogledd-ddwyrain ar gyfer etholiad 1997, ond roedd Delyn ar ryw ffurf yn bodoli cyn hynny, er ei bod ychydig yn fwy. Fe’i crëwyd ym 1983 i bob pwrpas – a phryd hynny roedd hollt wleidyddol amlwg yn yr ardal, gyda’r gorllewin yn pleidleisio i’r Ceidwadwyr, a’r dwyrain i Lafur. Y Ceidwadwyr enillodd yn ’83 ac yn ’87, a Llafur aeth â hi yn ’92. Ond cofiwn fod Delyn bryd hynny yn fwy ac yn cynnwys ardaloedd mwy Ceidwadol eu tueddiadau gwleidyddol, ac felly roedd ganddynt fantais mewn unrhyw etholiad. Dydi hi ddim yn syndod iddynt golli ym 1992, serch hynny; roedd y llanw’n hen droi yn erbyn y Ceidwadwyr ar ddechrau’r nawdegau.
Dilëwyd y fantais ym 1997 gyda’r newid ffiniau, a chollodd Delyn tua 9,000 o etholwyr - Ceidwadwyr gan fwyaf. Roedd buddugoliaeth Llafur ym 1997 yn enfawr - cafodd 23,000 o bleidleisiau, sef 57% o’r bleidlais; canran nid yn annhebyg i nifer o’i chadarnleoedd yn Ne Cymru. Roedd y Ceidwadwyr ymhell y tu ôl ar 26%.
Dydyn ni ddim am balu drwy’r ystadegau rhwng 1999 a 2004 oherwydd na fyddant o fudd i ni. Gallwn ddweud hyn, fodd bynnag. Yn y sedd hon, gall Llafur ennill hyd at 23,000 o bleidleisiau, a hithau wedi llwyddo gwneud eisoes. Ar ei ffurf bresennol, unwaith y mae’r Ceidwadwyr wedi cael mwy na 10,000 o bleidleisiau, a hynny yng nghyflafan ‘97. Yn amlwg, mae gwahaniaeth sylweddol yn apêl ehangaf bosibl y ddwy blaid yma.
Beth am gael newid bach? Beth am edrych nid ar y canrannau ond y pleidleisiau eu hunain y cafodd y pleidiau ym 1997 ac yn 2005. Ceir, fel arfer, faint a gafwyd yn ’05 a’r gwahaniaeth yn y cromfachau.
Llafur 15,540 (-7,760)
Ceidwadwyr 8,896 (-1,711)
Dems Rhydd 6,089 (+1,929)
Plaid Cymru 2,524 (+966)
Erbyn hyn gwyddom nad ydi’r gwymp enfawr ym mhleidlais y blaid Lafur yma yn rhywbeth arwyddocaol (i’r graddau nad yw’n unigryw), ond mae ffigurau’r Ceidwadwyr a’r Rhyddfrydwyr yn ddiddorol iawn. Gallwn ar yr olwg gyntaf gael ein twyllo i feddwl bod y Rhyddfrydwyr wedi dwyn nifer o bleidleisiau Ceidwadol, ond mewn difri dydi hynny ddim yn debygol ac mae’n fwy tebygol mai pleidleisiau Llafurwyr wedi’u dadrithio ydynt yn cynrychioli gogwydd uniongyrchol o Lafur i’r Democratiaid Rhyddfrydol.
Dydi hi ddim mor haws egluro dirywiad y Ceidwadwyr. Trefnidiaeth? Diffyg aelodau? Diffyg gweithgarwch? Yr esboniad amlycaf fyddai fod y gyfradd bleidleisio o 76% yn 1997 yn llawer uwch na’r 64% yn 2005. Gan ddweud hynny, ddylai hi ddim fod yn destun hyder i’r Ceidwadwyr i’w pleidlais ddirywio tua 20% ers y flwyddyn waethaf yn eu hanes. Cynnig rhesymau dwi - Ceidwadwyr yr ardal yw’r unig rai all egluro.
Gallwn ddiystyru unrhyw effaith y caiff y Blaid ar Ddelyn eleni, bydd hi’n ffodus cael 10% o’r bleidlais, ond tybed felly’r Rhyddfrydwyr? Y consensws ydi na fydd y Dems Rhydd yn cael cystal blwyddyn yn 2010 â 2005. Dwi wedi mynegi eisoes y gallai hynny fod yn anghywir – ond mae un posibilrwydd diddorol. O’u holi, ymddengys erbyn hyn y byddai’n well gan fwyafir o bobl sy’n bwriadu pleidleisio i’r Democratiaid Rhyddfrydol eleni weld David Cameron yn Rhif 10 na Gordon Brown. A fydd hynny, mewn ambell sedd, yn golygu gwyrdroi’r bleidlais wrth-Geidwadol draddodiadol yng Nghymru yn bleidlais wrth-Lafur?
I fod yn deg pe byddai pawb a bleidleisiodd Dem Rhydd yma yn 2005 am weld Cameron yn Rhif 10 yn lle Brown ac yn benthyg pleidlais i’r Ceidwadwyr, byddai’r Torïaid dal yn fyr o ychydig gannoedd. Ond dwi’n dueddol o feddwl, gyda’r llywodraeth o hyd yn amhoblogaidd, y gallai pleidlais ambell Ryddfrydwr gael ei benthyg i’r Ceidwadwyr mewn ambell sedd – gallai’r sedd hon fod yn un.
Ond a oes tystiolaeth i’r ddamcaniaeth honno?
Yr ateb ydi – efallai (simsan, mi wn!). Mae dau etholiad gweddol ddiweddar y gellir eu defnyddio i awgrymu hyn, sef 2007 a 2009.
Os dechreuwn gyda 2007, roedd Delyn yn un o lond dwrn o seddau y daeth y Ceidwadwyr o fewn trwch blewyn i’w hennill. Mewn etholiad a welodd 10% yn fwy o bobl yn bwrw eu pleidlais nag yn 2003, daeth y Ceidwadwyr o fewn 511 o bleidleisiau i ddisodli Sandy Mewies. Dim ond 3% gynyddodd pleidlais y Ceidwadwyr, ond gostyngodd pleidlais y Dems Rhydd 5%. Mae hynny’n awgrymu i ambell Ryddfrydwr, hyd yn oed bryd hynny, fwrw pleidlais wrth-Lafur – er mi gyfaddefaf na all brofi hynny.
Ond nid Llafur, eithr UKIP drechodd y Ceidwadwyr yma. Gyda’r 1,300 o bleidleisiau a gafodd, gellir yn hawdd iawn dychmygu mai’r Ceidwadwyr ddioddefodd fwyaf yn sgîl presenoldeb y blaid – mwy am hynny yn y man.
Wrth i’r Democratiaid Rhyddfrydol segura yma yn etholiadau Ewrop, gyda dim ond degfed o’r bleidlais, enillodd y Ceidwadwyr gyda 27% i 19% Llafur. Tybed a roddodd ambell Ryddfrydwr gic i Brown gydag esgid Cameron? Yn bersonol, dwi ddim yn meddwl y bod y tu hwnt i reswm.
Mewn ardal heb draddodiad Rhyddfrydol diweddar, gellir damcaniaethu mai pleidlais feddal sydd gan y Dems Rhydd yma. O ganlyniad, gallai’r pleidleisiau hynny’n hawdd droi’n rhai tactegol, boed hynny yn yr achos hwn er budd y Ceidwadwyr neu Lafur.
Eithriad i hynny ydi etholiadau cyngor 2008. Cafodd y Democratiaid Rhyddfrydol fwy o bleidleisiau na’r Ceidwadwyr yma y flwyddyn honno, gyda Llafur yn gyntaf, er iddi golli rheolaeth ar gyngor Sir y Fflint.
Credaf fod tri rhwystr i’r Ceidwadwyr o ran ennill Delyn.
Yn gyntaf, mae angen miloedd o bleidleisiau ychwanegol arnynt. Synnwn i ddim petai’r bleidlais Lafur yn segura neu’n dirywio fymryn yma, ond dyweder bod 70% yn pleidleisio yma eleni, byddai dal angen i’r Ceidwadwyr ennill o leiaf 6,000 yn fwy o bleidleisiau ar ogwydd o 10% (er bod y mwyafrif ond yn 6,664, ‘sdim dianc o’r ffaith na welir y fath ogwyddau mewn etholiadau cyffredinol yn aml iawn).
Er gwaetha’r posibiliadau o ran pwy allai bleidleisio dros bwy y broblem ydi, ar ffurf bresennol Delyn, nad yw’r Ceidwadwyr byth wedi dod yn agos at ennill y ffasiwn gefnogaeth. Petai’r polau’n darogan buddugoliaeth fawr i’r Ceidwadwyr, a chyflafan i Lafur, gallai hynny yn hawdd iawn ddigwydd yma. Edrychasai felly ychydig fisoedd nôl. Nid erbyn hyn.
A dyna’r ail rwystr, yn bur syml - y polau. Dydyn nhw ddim yn awgrymu unrhyw beth tebyg i ogwydd o 10% i’r Ceidwadwyr ar hyn o bryd. Mae’n deg, mi gredaf, feddwl y bydd y gogwydd yng Nghymru yn debyg i 6%-8% wedi i’r pleidleisiau gael eu cyfrif. Ond dydi hynny jyst ddim yn ddigon.
Y trydydd rhwystr ydi un a grybwyllwyd yn fras uchod – bydd UKIP yn sefyll yma. Dim ond 500 o bleidleisiau gafodd yn 2005, cofiwch, ond cafodd ymhell dros fil yn 2007, ac ymhell dros ddwy fil yn 2009.
Hyd yn oed os bydd y polau eto’n ffafrio’n gryf y Ceidwadwyr am gyfnod hir, mae angen pob pleidlais arnynt i ennill Delyn. Mae’n annhebygol y caiff UKIP gymaint o bleidleisiau â’r llynedd, ond ‘sdim angen iddi er mwyn rhoi anrheg fach i Gordon Brown yng ngogledd-ddwyrain Cymru. Byddai’r pum cant o bleidleisiau a gafodd yn 2005, petaent oll ar draul y Ceidwadwyr, yn ddigon.
Credaf y caiff fwy y tro hwn, yn bennaf o du pobl a fyddai fel arall yn pleidleisio i’r Ceidwadwyr.
Wrth i mi ysgrifennu, fodd bynnag, daw’n amlwg, ar ôl cyfnod o dawelwch ac undod gweddol yn rhengoedd y Blaid Lafur, nad dyna’r achos mwyach. Wyddoch chi’n union oblygiadau plaid ranedig, ac os ydyw’r blaid Lafur yn ymddangos yn wan, mae seddau fel Delyn mewn peryg gwirioneddol. Os bydd y sïon o gynllwynio yn erbyn Brown yn parhau i fis Chwefror, gall seddau fel hon droi cefn arni.
Proffwydoliaeth: Er ei bod yn bosibl i'r Ceidwadwyr gipio Delyn, ar hyn o bryd tueddwn i roi Delyn i Lafur gyda mwyafrif o tua 1,000 – 2,000.
Beth allwn ni ddweud am Ddelyn yn fras felly, er mwyn ei chyflwyno i’r rhai ohonom nad ydym yn gyfarwydd â hi? Wel, mae’n cynnwys trefi fel Yr Wyddgrug, Treffynnon a Fflint. Mae llai o bobl o oedran ymddeol yn Nelyn na chyfartaledd Cymru, a chyfradd is na Chymru yn ddi-waith. Ganed 60% o’r boblogaeth yng Nghymru, gyda 17% yn medru Cymraeg. Ystadegau taclus, cyflym, digonol.
Cafwyd ad-drefnu yn y gogledd-ddwyrain ar gyfer etholiad 1997, ond roedd Delyn ar ryw ffurf yn bodoli cyn hynny, er ei bod ychydig yn fwy. Fe’i crëwyd ym 1983 i bob pwrpas – a phryd hynny roedd hollt wleidyddol amlwg yn yr ardal, gyda’r gorllewin yn pleidleisio i’r Ceidwadwyr, a’r dwyrain i Lafur. Y Ceidwadwyr enillodd yn ’83 ac yn ’87, a Llafur aeth â hi yn ’92. Ond cofiwn fod Delyn bryd hynny yn fwy ac yn cynnwys ardaloedd mwy Ceidwadol eu tueddiadau gwleidyddol, ac felly roedd ganddynt fantais mewn unrhyw etholiad. Dydi hi ddim yn syndod iddynt golli ym 1992, serch hynny; roedd y llanw’n hen droi yn erbyn y Ceidwadwyr ar ddechrau’r nawdegau.
Dilëwyd y fantais ym 1997 gyda’r newid ffiniau, a chollodd Delyn tua 9,000 o etholwyr - Ceidwadwyr gan fwyaf. Roedd buddugoliaeth Llafur ym 1997 yn enfawr - cafodd 23,000 o bleidleisiau, sef 57% o’r bleidlais; canran nid yn annhebyg i nifer o’i chadarnleoedd yn Ne Cymru. Roedd y Ceidwadwyr ymhell y tu ôl ar 26%.
Dydyn ni ddim am balu drwy’r ystadegau rhwng 1999 a 2004 oherwydd na fyddant o fudd i ni. Gallwn ddweud hyn, fodd bynnag. Yn y sedd hon, gall Llafur ennill hyd at 23,000 o bleidleisiau, a hithau wedi llwyddo gwneud eisoes. Ar ei ffurf bresennol, unwaith y mae’r Ceidwadwyr wedi cael mwy na 10,000 o bleidleisiau, a hynny yng nghyflafan ‘97. Yn amlwg, mae gwahaniaeth sylweddol yn apêl ehangaf bosibl y ddwy blaid yma.
Beth am gael newid bach? Beth am edrych nid ar y canrannau ond y pleidleisiau eu hunain y cafodd y pleidiau ym 1997 ac yn 2005. Ceir, fel arfer, faint a gafwyd yn ’05 a’r gwahaniaeth yn y cromfachau.
Llafur 15,540 (-7,760)
Ceidwadwyr 8,896 (-1,711)
Dems Rhydd 6,089 (+1,929)
Plaid Cymru 2,524 (+966)
Erbyn hyn gwyddom nad ydi’r gwymp enfawr ym mhleidlais y blaid Lafur yma yn rhywbeth arwyddocaol (i’r graddau nad yw’n unigryw), ond mae ffigurau’r Ceidwadwyr a’r Rhyddfrydwyr yn ddiddorol iawn. Gallwn ar yr olwg gyntaf gael ein twyllo i feddwl bod y Rhyddfrydwyr wedi dwyn nifer o bleidleisiau Ceidwadol, ond mewn difri dydi hynny ddim yn debygol ac mae’n fwy tebygol mai pleidleisiau Llafurwyr wedi’u dadrithio ydynt yn cynrychioli gogwydd uniongyrchol o Lafur i’r Democratiaid Rhyddfrydol.
Dydi hi ddim mor haws egluro dirywiad y Ceidwadwyr. Trefnidiaeth? Diffyg aelodau? Diffyg gweithgarwch? Yr esboniad amlycaf fyddai fod y gyfradd bleidleisio o 76% yn 1997 yn llawer uwch na’r 64% yn 2005. Gan ddweud hynny, ddylai hi ddim fod yn destun hyder i’r Ceidwadwyr i’w pleidlais ddirywio tua 20% ers y flwyddyn waethaf yn eu hanes. Cynnig rhesymau dwi - Ceidwadwyr yr ardal yw’r unig rai all egluro.
Gallwn ddiystyru unrhyw effaith y caiff y Blaid ar Ddelyn eleni, bydd hi’n ffodus cael 10% o’r bleidlais, ond tybed felly’r Rhyddfrydwyr? Y consensws ydi na fydd y Dems Rhydd yn cael cystal blwyddyn yn 2010 â 2005. Dwi wedi mynegi eisoes y gallai hynny fod yn anghywir – ond mae un posibilrwydd diddorol. O’u holi, ymddengys erbyn hyn y byddai’n well gan fwyafir o bobl sy’n bwriadu pleidleisio i’r Democratiaid Rhyddfrydol eleni weld David Cameron yn Rhif 10 na Gordon Brown. A fydd hynny, mewn ambell sedd, yn golygu gwyrdroi’r bleidlais wrth-Geidwadol draddodiadol yng Nghymru yn bleidlais wrth-Lafur?
I fod yn deg pe byddai pawb a bleidleisiodd Dem Rhydd yma yn 2005 am weld Cameron yn Rhif 10 yn lle Brown ac yn benthyg pleidlais i’r Ceidwadwyr, byddai’r Torïaid dal yn fyr o ychydig gannoedd. Ond dwi’n dueddol o feddwl, gyda’r llywodraeth o hyd yn amhoblogaidd, y gallai pleidlais ambell Ryddfrydwr gael ei benthyg i’r Ceidwadwyr mewn ambell sedd – gallai’r sedd hon fod yn un.
Ond a oes tystiolaeth i’r ddamcaniaeth honno?
Yr ateb ydi – efallai (simsan, mi wn!). Mae dau etholiad gweddol ddiweddar y gellir eu defnyddio i awgrymu hyn, sef 2007 a 2009.
Os dechreuwn gyda 2007, roedd Delyn yn un o lond dwrn o seddau y daeth y Ceidwadwyr o fewn trwch blewyn i’w hennill. Mewn etholiad a welodd 10% yn fwy o bobl yn bwrw eu pleidlais nag yn 2003, daeth y Ceidwadwyr o fewn 511 o bleidleisiau i ddisodli Sandy Mewies. Dim ond 3% gynyddodd pleidlais y Ceidwadwyr, ond gostyngodd pleidlais y Dems Rhydd 5%. Mae hynny’n awgrymu i ambell Ryddfrydwr, hyd yn oed bryd hynny, fwrw pleidlais wrth-Lafur – er mi gyfaddefaf na all brofi hynny.
Ond nid Llafur, eithr UKIP drechodd y Ceidwadwyr yma. Gyda’r 1,300 o bleidleisiau a gafodd, gellir yn hawdd iawn dychmygu mai’r Ceidwadwyr ddioddefodd fwyaf yn sgîl presenoldeb y blaid – mwy am hynny yn y man.
Wrth i’r Democratiaid Rhyddfrydol segura yma yn etholiadau Ewrop, gyda dim ond degfed o’r bleidlais, enillodd y Ceidwadwyr gyda 27% i 19% Llafur. Tybed a roddodd ambell Ryddfrydwr gic i Brown gydag esgid Cameron? Yn bersonol, dwi ddim yn meddwl y bod y tu hwnt i reswm.
Mewn ardal heb draddodiad Rhyddfrydol diweddar, gellir damcaniaethu mai pleidlais feddal sydd gan y Dems Rhydd yma. O ganlyniad, gallai’r pleidleisiau hynny’n hawdd droi’n rhai tactegol, boed hynny yn yr achos hwn er budd y Ceidwadwyr neu Lafur.
Eithriad i hynny ydi etholiadau cyngor 2008. Cafodd y Democratiaid Rhyddfrydol fwy o bleidleisiau na’r Ceidwadwyr yma y flwyddyn honno, gyda Llafur yn gyntaf, er iddi golli rheolaeth ar gyngor Sir y Fflint.
Credaf fod tri rhwystr i’r Ceidwadwyr o ran ennill Delyn.
Yn gyntaf, mae angen miloedd o bleidleisiau ychwanegol arnynt. Synnwn i ddim petai’r bleidlais Lafur yn segura neu’n dirywio fymryn yma, ond dyweder bod 70% yn pleidleisio yma eleni, byddai dal angen i’r Ceidwadwyr ennill o leiaf 6,000 yn fwy o bleidleisiau ar ogwydd o 10% (er bod y mwyafrif ond yn 6,664, ‘sdim dianc o’r ffaith na welir y fath ogwyddau mewn etholiadau cyffredinol yn aml iawn).
Er gwaetha’r posibiliadau o ran pwy allai bleidleisio dros bwy y broblem ydi, ar ffurf bresennol Delyn, nad yw’r Ceidwadwyr byth wedi dod yn agos at ennill y ffasiwn gefnogaeth. Petai’r polau’n darogan buddugoliaeth fawr i’r Ceidwadwyr, a chyflafan i Lafur, gallai hynny yn hawdd iawn ddigwydd yma. Edrychasai felly ychydig fisoedd nôl. Nid erbyn hyn.
A dyna’r ail rwystr, yn bur syml - y polau. Dydyn nhw ddim yn awgrymu unrhyw beth tebyg i ogwydd o 10% i’r Ceidwadwyr ar hyn o bryd. Mae’n deg, mi gredaf, feddwl y bydd y gogwydd yng Nghymru yn debyg i 6%-8% wedi i’r pleidleisiau gael eu cyfrif. Ond dydi hynny jyst ddim yn ddigon.
Y trydydd rhwystr ydi un a grybwyllwyd yn fras uchod – bydd UKIP yn sefyll yma. Dim ond 500 o bleidleisiau gafodd yn 2005, cofiwch, ond cafodd ymhell dros fil yn 2007, ac ymhell dros ddwy fil yn 2009.
Hyd yn oed os bydd y polau eto’n ffafrio’n gryf y Ceidwadwyr am gyfnod hir, mae angen pob pleidlais arnynt i ennill Delyn. Mae’n annhebygol y caiff UKIP gymaint o bleidleisiau â’r llynedd, ond ‘sdim angen iddi er mwyn rhoi anrheg fach i Gordon Brown yng ngogledd-ddwyrain Cymru. Byddai’r pum cant o bleidleisiau a gafodd yn 2005, petaent oll ar draul y Ceidwadwyr, yn ddigon.
Credaf y caiff fwy y tro hwn, yn bennaf o du pobl a fyddai fel arall yn pleidleisio i’r Ceidwadwyr.
Wrth i mi ysgrifennu, fodd bynnag, daw’n amlwg, ar ôl cyfnod o dawelwch ac undod gweddol yn rhengoedd y Blaid Lafur, nad dyna’r achos mwyach. Wyddoch chi’n union oblygiadau plaid ranedig, ac os ydyw’r blaid Lafur yn ymddangos yn wan, mae seddau fel Delyn mewn peryg gwirioneddol. Os bydd y sïon o gynllwynio yn erbyn Brown yn parhau i fis Chwefror, gall seddau fel hon droi cefn arni.
Proffwydoliaeth: Er ei bod yn bosibl i'r Ceidwadwyr gipio Delyn, ar hyn o bryd tueddwn i roi Delyn i Lafur gyda mwyafrif o tua 1,000 – 2,000.
Gwyn ein byd
Gwyn ydi Caerdydd heddiw. Barith hi ddim tan y pnawn, ond dyna ni. Bydd pobl yn hoff o wneud lol efo’r eira a smalio na allan nhw fynd i’r gwaith. Athrawon sy’n hoff o beidio â gweithio ar ddiwrnod o eira. Ond nid wimp o athro wyf i, diolch i ffawd, cyfieithydd wyf – marîns byd y swyddfeydd heb os.
Fu pobol ‘stalwm ddim yn cwyno am bethau fel hyn, wrth gwrs. Gan ddweud hynny, ‘doedd dim rhaid i bobol ‘stalwm deithio fel sy’n rhaid i ni ei wneud. Rhyw ddwy fodfedd sydd yng Nghaerdydd bore ‘ma. Fawr ddim – mae Mam yn dweud bod hyd at ddeg modfedd adra. Dwi’n meddwl ei bod hi’n gor-ddweud mymryn ond dyna ni.
Gyda llaw, dim ond 15 wythnos sydd i fynd tan yr etholiad cyffredinol (gan gymryd y bydd, yn ôl y disgwyl cyffredinol, ar Far 6ed) ac mae o hyd dri chwarter o seddau Cymru fach i’w dadansoddi. Fe’ch gwelaf yn nes ymlaen.
Fu pobol ‘stalwm ddim yn cwyno am bethau fel hyn, wrth gwrs. Gan ddweud hynny, ‘doedd dim rhaid i bobol ‘stalwm deithio fel sy’n rhaid i ni ei wneud. Rhyw ddwy fodfedd sydd yng Nghaerdydd bore ‘ma. Fawr ddim – mae Mam yn dweud bod hyd at ddeg modfedd adra. Dwi’n meddwl ei bod hi’n gor-ddweud mymryn ond dyna ni.
Gyda llaw, dim ond 15 wythnos sydd i fynd tan yr etholiad cyffredinol (gan gymryd y bydd, yn ôl y disgwyl cyffredinol, ar Far 6ed) ac mae o hyd dri chwarter o seddau Cymru fach i’w dadansoddi. Fe’ch gwelaf yn nes ymlaen.
lunedì, gennaio 04, 2010
Ymgyrch farchnata dda
Dwi bob amser wedi bod isio blasu cwningen - wn i ddim pam - a bu bron i mi brynu un yn y farchnad jyst er mwyn gwneud hynny oherwydd yr arwydd bach wrth ochr y creadur celain:
WATERSHIP DOWN
You've seen the film ...
... now eat the cast!
WATERSHIP DOWN
You've seen the film ...
... now eat the cast!
Iscriviti a:
Post (Atom)