The Hobbit: Battle of Five Armies - Adolygiad

I fi, does ‘na fawr gwaeth sarhad na chael fy ngalw’n gîc. Ond o ran Lord of the Rings, dwi’n amharod dderbyn y label. O, dwi’n caru’r hen Middle Earth, a hynny ers gweld y drioleg wreiddiol ddegawd yn ôl. Wedi hynny y darllenais i’r llyfrau. Ac yna The Hobbit, The Silmarillon a llyfrau lu yn ategu’r peth. Mae’r holl beth yn anhygoel imi. Does unman dwi’n ymgolli ynddo mwy. Ond llai o nonsens cyn i mi swnio fel mwy o gwd nag ydw i.

 

Ro’n i’n eiddgar ddisgwyl trioleg The Hobbit felly. Dyna’r tro cyntaf i mi fod i’r sinema ben fy hun, oedd yn beth mawr achos dwi'm rili yn foi sinema na ffilmiau. Wnes i fwynhau’r gyntaf a’r ail – yr ail yn benodol. Lord of the Rings nid oeddynt ond wnes i fwynhau’n fawr o hyd. Felly ar ôl blwyddyn o aros mi gefais i weld rhan derfynol y drioleg ddydd Gwener. Dwi ‘mond yn cael bwrw ‘mol achos nesi addo i Steff o gwaith na dywedwn unrhyw beth o gwbl yn unman nes iddo fo ei gweld/clywed rhag ei sbwylio.

 

Rŵan, tydw i’m yn burydd Tolkien o gwbl a ‘sgen i ddim mynadd â phurdeb efo pethau fel’na – blydi stori ffuglen ydi hi wedi’r cwbl. Ond ow, wnaeth The Hobbit: Battle of Five Armies fy siomi i gymaint. Hynny ydi, o’n i’n teimlo’n isel ar ôl gadael y sinema, achos oedd ‘na jyst cymaint yn rong – disgynnodd fy myd i’n ddarnau. Does dim ots gen i os na ddarlleno unrhyw un y blogiad hwn. Rhaid imi gael hyn allan o’m system. Ac os dydach chi’m isho spoilers, peidiwch â darllen ymhellach.

 

Wna i restr yn lle traethawd, achos ma’n haws a dwi’n caru rhestrau o waelod fy nghalon (sy ddim yn fy ngwneud i’n gîc):

 

1.    Y Frwydr Fawr. Ond dyma’r peth. Doedd o ddim mor epig ag y gallai o fod. Iawn, dydi o ddim i fod yn Pelennor arall, ond prin o frwydr oedd mewn difrif, wrth i’r ffilm neidio i gymeriadau eraill yn lle rhoi ffeit iawn i ni. Roedd o’n annigonol. Yn lle neidiodd y ffilm at bobl fel...

2.    Tauriel. Hon ydi’r peth prydferthaf yn Middle Earth ac eithrio Galadriel (er bod hi’m yn y llyfrau). Do’n i’m yn meindio hi yn yr ail ffilm gormod, ond roedd y peth cariad efo Kili jyst ddim wedi dod ynghyd – doedda ni ddim isio gweld hyn. A nath y berthynas ddim datblygu digon i ni fod efo ots beth ddigwyddodd beth bynnag – plot filler diog, arwynebol ac amlwg oedd o. Hefyd, oedd o jyst bach yn wirion ac annioddefol gawslyd. A nath y love rivalry posibl â’r gŵr dwi am ei drafod nesa ddim gweithio chwaith...

3.    Legolas. Ar wahân i Galadriel a Tauriel, Legolas ydi’r peth deliaf yn Middle Earth. Swni’n hapus iawn yn mynd am Italian efo fo. Ac roedd o’n un o’r cymeriadau mwyaf poblogaidd yn LOTR. Rŵan, doedd cael ymddangosiad gan Legolas yn y ffilmiau ddim yn wirion o gwbl – mae’n neud synnwyr o ryw fath, â Mirkwood yn filltir sgwâr i’r boi. Ond y broblem oedd cafodd o lawer gormod o sylw yn y ffilm hon. Llawer gormod – dynnodd o’r sylw oddi ar y prif blot a’r prif gymeriadau, a hynny gyda stori wan, flêr. Ddim ffilm amdano fo oedd hon i fod. Ac yna ar y diwedd dyma’i dad, Thranduil (cymeriad wnes i rili mwynhau yn y ffilmiau hyn) yn mwydro rwbath amdano’n mynd i ffeindio Aragorn, a bod ei fam yn ei garu. O’n i’n ista yn y sinema yn meddwl “o le ddaeth hynny o?”. (O.N. dwi’n dal i garu Legolas, newidith hyn fyth)

4.    Canlyniad y frwydr. Welsom ni mo hyn mewn difrif. Oedd pethau’n mynd fel shit i fyddin y Dynion, ac ar ôl iddyn nhw benderfynu fwrw ati am un last stand, efo hyd yn oed y merched yn penderfynu ymladd wrth eu dynion (tŵ blydi rait ‘fyd de hogia?); ym, wel, nath hynny gyd jyst ddigwydd yn ddiarwybod i ni. Welsom ni ddim galaru dros Fili a Kili (er criodd Tauriel dros Kili ond, fel y dywedais, doedd ddim ots gan neb erbyn hynny), dau etifedd Thorin. A wnaeth byddinoedd yr Elffyns a’r Corachod jyst cael eu lladd i gyd? Wyddom ni ddim am na welsom ni. Ac yn fwy na hynny, pan oedd pethau’n duo mwy, roedd ail fyddin y coblynnod yn cyrraedd. Aparyntli, nath yr Eryrod jyst chwalu honno. Un fyddin enfawr. A welsom ni fawr ddim o hynny’n digwydd. A welsom ni ddim...

5.    Yr Arkenstone. Un o’r pethau pwysicaf yn yr holl ffilm. Pwy â ŵyr beth ddaeth o hwn.

6.    Cymeriad Billy Connolly – Dáin. Doedd o’m yn ddoniol, ac roedd y CGI yn eithaf amlwg (dybiwn i fod o’n CGI achos nad ydi Connolly’n ddigon iach i chwarae’r rhan ar y funud). Roedd lot o CGI gwan yn y ffilm – wn i ddim a sylwodd unrhyw un arall bod yr holl Elffyns i gyd ag union yr un wyneb â’i gilydd jyst bod rhai bach yn dalach na’i gilydd. Hefyd, Dáin sy’n dod yn Frenin ar y Lonely Mountain ar ôl y frwydr. Ddylen ni fod wedi cael gwbod hynny rywsut, siwrli? Just cliw hyd yn oed?

7.    Perthynas Galadriel/Gandalf. O’r holl bethau allan o le yn y ffilm hon, roedd perthynas y ddau yma yr odiaf beth o’r cyfan. Ar ôl achub Gandalf, dyma Gandalf yn pledio efo hi i fynd efo fo, tra bod ‘na blydi llwyth o Nazgûl o gwmpas y lle, a chafodd hi drafferth i’w adael fynd. Roedd yr holl beth yn ensynio rhyw fath o gariad, neu hyd yn oed berthynas, rhyngddynt. Da chwi wrandewch arna i pan dwi’n dweud hyn: mae hyn yn ensyniad y tu hwnt i hurt.

8.    Saruman. Un personol ydi hwn. Saruman ydi efallai fy hoff gymeriad mewn ffilm erioed – mae lot o hynny achos portread Christopher Lee ohono. Dwi’n licio fo yn y llyfrau hefyd. Blydi hel, dwi’n licio Saruman. Do’n i methu aros i’w weld yn cicio tinau. Yn y trailer i’r ffilm, un foment safodd allan yn fwy na dim sef Saruman yn dweud yn benderfynol ac yn ddramatig “LEAVE SAURON TO ME”. Ond, wel, wnaeth o ddim. Doedd ‘na ddim math o ffeit rhwng Saruman a Sauron. Wnaeth o fawr ddim, a dweud y gwir. Ddywedodd o hynny, a dyna ddiwedd ar antics fo, Galadriel ac Elrond. Roedd meddwl am weld y White Council (sef nhw i bob pwrpas yn y ffilm hon) in action yn rhywbeth o’n i’n glafoerio drosto. Ges i fy siomi gan y peth yn y ffordd waethaf.

9.    Y portread o’r rhan fwyaf o’r Corachod. Amhosibl fyddai cael pawb i malio am bob un o’r rhain, mae ‘na ormod ohonynt. Yn y ffilm gyntaf a’r ail, roedd ambell un yn dechrau datblygu i fod yn fwy cyflawn, ond anghofiwyd am bob un (minws Thorin a Kili) i bob pwrpas, felly erbyn y diwedd doedd ‘na fawr o ots amdanyn nhw. Ro’n i’n arbennig o siomedig nad oedd ‘na fymryn yn fwy o Balin (yr hen foi), achos roedd ei eiliadau prin o ar y sgrim ymhlith y goreuon.

10.  Y ddeialog ar adegau. Nath bron pob darn o gomic rilîff yn y ffilm ‘ma fethu, achos roedden nhw bob amser ar adeg rong. Ac roedd rhai o’r cymeriadau fel petaen nhw’n dweud pethau oedd wedi’u sticio mewn yn hytrach na’u sgriptio’n gall a threfnus ar adegau. Ymdrech fwriadol i greu llinellau sy’n sticio yn y cof – sef y ffordd rong o lunio sgript.

Wnes i fwynhau unrhyw beth? Wel, do. Roedd portread Richard Armitage o Thorin yn wych. Wnes i rili mwynhau cymeriad Brand hefyd – Cymro ai peidio, roedd o’n gymeriad bach da, ac yn un o’r rhai mwy credadwy (o ystyried ‘na ffilm ffantasi oedd hon). Ac mi wnes i fwynhau Martin Freeman fel Bilbo er nad oedd o yn y ffilm hon ryw lawer. A, do, wnes i licio gweld Smaug eto, y diawl drwg iddo fo.

 

Ond y gwir ydi gadawodd y rhan olaf o’r drioleg hon flas cas iawn yn fy ngheg i. A dwi mor ddiawledig o siomedig am y peth. Er yn dweud hynny mae o bron yn sicr y bydda i’n dal i brynu’r blydi DVD.

 

Sy ddim yn beth ‘sa gîc yn ei wneud, gyda llaw. Jyst rhag ofn i chi feddwl fel arall.

Proffwydo 2015: Y Democratiaid Rhyddfrydol

Wel, yn gynt na’r disgwyl, dyma sut dwi’n ei gweld hi o ran gobeithion y Democratiaid Rhyddfrydol yng Nghymru.

Mae’n anodd iawn cynnig unrhyw gysur i Ddemocratiaid Rhyddfrydol at 2015 - yng Nghymru neu’n unman arall. Does neb yn amau bod eu bod am wneud yn wael flwyddyn nesa’. Gallai pethau fod wedi bod mor wahanol.

Blwyddyn	Pleidleisiau	Canran	Seddi
2001	189,254	13.8	2
2005	256,249	18.4	4
2010	295,164	20.1	3

 

Roedd cynnydd sylweddol iawn yn eu cefnogaeth yn negawd cyntaf y ganrif, ond lwyddon nhw ddim drosi hynny’n llwyddiant o ran seddi, er y buon nhw drwch blewyn o lwyddo mewn sawl sedd yn 2010. Yna daeth y glymblaid a throdd pethau’n sur iawn dros nos. Dydi’r Democratiaid Rhyddfrydol heb gael mwy na 9% mewn unrhyw bôl Cymraeg ers etholiad 2010 – ar gyfartaledd yn 2014, maen nhw wedi sgorio 7.4% gan hyd yn oed lithro mor isel â 5% mewn dau bôl. Yn gryno, mae’r gefnogaeth i’r Dems Rhydd yng Nghymru wedi mwy na haneru.

Un ffordd o wir gyfleu’r argyfwng sy’n wynebu’r blaid yng Nghymru ydi hyn: petai’r un nifer o bobl yn pleidleisio flwyddyn nesaf ag yn 2010, a bod y Dems Rhydd yn cael y 7.4% ‘na yn yr etholiad, byddai hynny gyfystyr â thua 107,000 o bleidleisiau. Mae hynny ddwy ran o dair yn is na 2010. Awtsh. Ar ben hynny mae wir-yr yn anodd gweld unrhyw beth o gwbl yn digwydd a fydd yn cynyddu eu poblogrwydd rhwng rŵan a’r etholiad.  

Roedd ‘na arwydd o faint y gallai pethau fynd o chwith yn 2011 yn etholiadau’r Cynulliad – cafodd y blaid ddihangfa drwy golli ond un o’i chwe sedd y flwyddyn honno. Cafodd y blaid 10.6% o’r bleidlais yn yr etholaethau– mi fyddan nhw’n lladd er mwyn cael canlyniad cystal yn 2015 – ond doedd hynny ddim yn dangos y darlun yn ei gyfanrwydd chwaith. Cafodd y blaid lai na mil o bleidleisiau mewn 10 sedd (a llai na 500 mewn pedair o’r rheiny) a chollodd ei hernes mewn 17 o seddi. Mi fydd hi’n debygol o golli ei hernes mewn mwy yn 2015.

Y broblem fawr i’r Democratiaid Rhyddfrydol, yn bur eironig, ydi eu cryfder mwyaf nhw: strategaeth. Yn draddodiadol maen nhw wedi llwyddo targedu seddi a’u cadw, gan gyfeirio adnoddau at y seddi hynny a ffurfio cynghrair eang yn erbyn deiliaid y sedd. Pe na baent yn rhan o lywodraeth, mae seddi yng Nghasnewydd, Abertawe a hyd yn oed Merthyr a fyddai ar y rhestr darged ond sydd erbyn hyn yn freuddwyd gwrach. Llwyddo i fod yn ddewis arall oedd prif fantais y blaid, yn aml i Lafurwyr, ond wrth gwrs ni all y blaid ei chyfleu ei hun felly mwyach. Sy’n dod â ni at fap.

 

 

 

Yn ystod y dadansoddiadau plaid fydda i’n grwpio seddi’n dri chategori – y rhai nad oes gan y blaid obaith o’u hennill, rhai y mae’n bosibl iddynt eu hennill (sy’n cynnwys seddi lle bydd y canlyniad yn agos), a rhai y maent yn debygol/sicr o’u hennill. Fedra i ddim gweld gobaith mul i’r blaid yn 37 o seddi Cymru; ac os dwi’n onest, dwi wedi bod yn hael wrth liwio’r uchod.

Fel y dywedais uchod, sail llwyddiant y Democratiaid Rhyddfrydol fel rheol oedd llwyddo i greu cynghrair o fath i ddisodli’r blaid oedd yn dal y sedd, rhywbeth yr oedden nhw’n llwyddiannus iawn yn ei wneud. Lwyddon nhw wneud hyn yng Nghanol Caerdydd a Cheredigion yn 2005, gan ddal y seddi ers hynny, a daethon nhw’n agos mewn sawl lle yn 2010, er am resymau penodol fe gollwyd Trefaldwyn. Ond wrth gwrs, drwy fynd i lywodraeth, mae’n anoddach cadw’r “wrth-bleidlais” y gwnaethon nhw ei meithrin mewn cynifer o seddi.  

O ystyried y glymblaid, mae’n anodd gweld y Dems Rhydd yn llwyddo i ddenu pobl i bleidleisio’n dactegol yn erbyn y Torïaid. Dyna ydi’r broblem fawr yn seddi Powys, achos dim ond dwy blaid sydd ynddi – y Dems Rhydd a’r Ceidwadwyr. I fod yn deg, mae gan y blaid gefnogaeth erioed yn y seddi hyn, yn hytrach na gorfod ennyn cefnogaeth yn erbyn plaid benodol, ond eto mae rhywun yn tybio bod ‘na ddigon o bobl ym Mhowys sydd wedi benthyg pleidlais i’r Dems Rhydd i atal y Ceidwadwyr. Anodd gweld hynny’n digwydd mwyach, p’un ai a ydi’r pleidleiswyr hyn yn eu cannoedd neu eu miloedd. Gobaith y Dems Rhydd yw mai’r cyntaf sydd agosaf ati yn hyn o beth, a bod eu cefnogaeth graidd yn dal i’w cefnogi.

Mewn difrif, mae’n anodd eu gweld yn disodli Glyn Davies yn Nhrefaldwyn, y tro hwn o leiaf, ac mi fydd hi’n agos ym Mrycheiniog a Maesyfed, i’r graddau fod y sedd honno’n amhosibl ei darogan ag unrhyw sicrwydd. Fydd ymyrraeth UKIP yn gwneud fawr ddim i’w gobeithion, neu anobeithion efallai – mewn ardal fel Powys maen UKIP yr un mor debygol o effeithio ar y Dems Rhydd ag ydyn nhw ar y Ceidwadwyr.

Yng Ngheredigion, bydd angen i Blaid Cymru ddwyn hen dacteg y Democratiaid Rhyddfrydol o geisio ffurfio cynghrair yn erbyn y blaid sy’n dal y sedd. Heb amheuaeth rhoddodd nifer o Lafurwyr bleidlais i’r Dems Rhydd yn 2010 yn y sedd, pleidleisiau nad ydyn nhw am eu cadw y tro hwn. Ond er gwaethaf gobeithion y Blaid yma erys un ffaith: mae gan Mark Williams fwyafrif enfawr yma, a ddylai fod yn ddigon i gadw’r sedd. Yn bersonol dwi’n meddwl os ydi’r Dems Rhydd am gadw sedd yng Nghymru, hon ydi’r bet gorau o bell ffordd (nid fod hynny’n beth dewr i’w ddweud o bell ffordd!). Bydd, mi fyddant yn colli pleidleisiau yma, ond byddai’n ganlyniad trychinebus iddynt golli. Mi ymhelaetha i ar y rhesymau fy mod i’n meddwl y dylen nhw gadw’r sedd mewn blog diweddarach, gan fod Ceredigion yn sicr yn sedd sy’n haeddu’r sylw.

Mi dybiaf fod y Dems Rhydd yng Nghymru yn gwybod yn iawn fod yn rhaid iddyn nhw ganolbwyntio ar y tair sedd hyn ac y byddan nhw’n defnyddio eu holl adnoddau i’w cadw, tra bydd gan y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru’n seddi eraill i’w hymladd, boed i’w cadw neu eu cipio. Mae hynny’n ei gwneud yn haws i’r blaid allu dal Ceredigion a Brycheiniog. Petai AS Ceidwadol Trefaldwyn yn llai poblogaidd, efallai y byddai mwy o obaith yno iddynt hefyd, o ddewis ymgeisydd cryf a thargedu’r sedd.

Byddwch chwi anoracs yn sylwi fy mod i heb drafod eu trydedd sedd Gymreig – Canol Caerdydd. Ond mi wyddoch pam mewn difrif: does ganddyn nhw ddim gobaith caneri o’i chadw. Os ydyn nhw’n gall, mi ganolbwyntian nhw ar y tair sedd yn y canolbarth yn hytrach na’u hunig sedd yn y brifddinas. Mae honno wedi hen fynd.

Felly ar hyn o bryd, o ystyried eu hamhoblogrwydd enfawr a’r ffaith nad oes ‘na fawr strategaeth y gallan nhw ei mabwysiadu i gadw eu pleidlais heb sôn am ddenu pleidleisiau newydd, mae’n edrych yn ddu iawn ar y Democratiaid Rhyddfrydol yng Nghymru. Synnwn i’n fawr petaent yn cynnal ymgyrch o unrhyw fath y tu allan i 4-5 sedd, a dyna fyddai gallaf iddynt wneud.

I grynhoi, mae’n anodd rhagweld sefyllfa lle bydd gan y blaid fwy na dwy sedd yng Nghymru yn 2015, a dydi naill ai Brycheiniog na Cheredigion yn sicr. Waeth beth fo’r canlyniadau Cymru gyfan, y gwir yw bydd cadw’r ddwy sedd hynny’n cyfrif fel etholiad llwyddiannus i’r blaid, hyd yn oed os ydi hi’n dod yn bumed o ran nifer y pleidleisiau, sydd bron yn sicr o ddigwydd erbyn hyn. Ond mae ‘na gyfle gwirioneddol y gallant golli pob sedd Gymreig, a allai wir arwain at dranc y blaid yng Nghymru. Yn yr etholiad hwn, y gwir ydi bod dyfodol y blaid Gymreig yn y fantol.

Proffwydo 2015

Y mae darogan gwleidyddol yn rhywbeth ffôl i’w wneud mewn difrif, all unrhyw un call ddweud hynny wrthoch chi. Ond mae o hefyd yn rhyfeddol o hwyl. Wel, o fath. Yn ôl yn 2009/10, mi wnes i gyfres fanwl o flogiadau yn ceisio darogan beth fyddai’n digwydd yn etholiad cyffredinol 2010, a oedd yn rhai o’r blogiadau mwyaf poblogaidd i mi eu hysgrifennu erioed. Bryd hynny doedd yna fawr ddim dadansoddi manwl, fesul sedd yn sicr, o wleidyddiaeth Cymru. Dydi’r sefyllfa honno heb wella llawer, er bod blog a pholau piniwn rheolaidd Elections in Wales erbyn hyn yn cynnig lot o ddadansoddi difyr a defnyddiol ynghylch y sefyllfa wleidyddol Gymreig.

Roedd etholiad 2010 yn un difyr, ond mi fydd 2015 yn fwy difyr. Mae UKIP yma i aros, ac mi fydd yn cael effaith ar ganlyniadau mewn amryw seddi. Ychwaneger at hyn y chwalfa debygol a welwn ym mhleidlais y Democratiaid Rhyddfrydol, perfformiad cymharol cadarn y Ceidwadwyr ym mholau piniwn Cymreig, segura cymharol Plaid Cymru a segura, os nad dirywiad, y bleidlais Lafur (o ran polau Cymreig y blynyddoedd diwethaf o leiaf) – wel, wn i ddim beth i’w feddwl.

Rŵan, fydda i ddim yn cynnig dadansoddiadau i bob sedd fel y gwnes yn Proffwydo 2010, ond mi fydda i’n edrych ar obeithion y pleidiau, ac efallai’n bwrw golwg ar ambell sedd all fod yn ddiddorol, dros yr wythnosau a’r misoedd nesaf – yn bennaf achos fod darogan etholiadau yn demtasiwn na fedra i ei gwrthsefyll. A chan fy mod i erbyn hyn ddim yn uniaethu nac wedi’i fy alinio ag unrhyw blaid wleidyddol, dwi’n gobeithio y galla i gynnig dadansoddi cwbl ddiduedd.

Fydda i’n edrych yn gyntaf ar y Democratiaid Rhyddfrydol, a bydd y blogiad hwnnw’n ymddangos naill ai mewn rhai dyddiau neu’n gynt.

 

Champion felly. Dyna ‘mywyd i wedi’i sortio am rai misoedd.

Cyflwr cenedlaetholdeb yng Nghymru

Dydw i ddim am ddadansoddi refferendwm yr Alban. Fyddai o’n cymryd yn rhy hir, a dwi, fel nifer ohonoch, yn gwbl ddigalon ynghylch y peth. Ond o leiaf o ran yr Alban dwi’m yn gwbl anobeithiol. Daw eto refferendwm i’r Alban, ac os dim arall bydd y newidiadau demograffig yn ei gwneud yr un hwnnw’n haws ei ennill. Er, mae rhywun yn amgyffred y bydd y sefydliad Prydeinig yn fwy parod at hwnnw ac efallai’n llai amaturaidd y tro nesaf o’r cychwyn cyntaf.

Ta waeth, Cymru, nid yr Alban, sy’n bwysig i mi. Dwi’n rhyw deimlo fod yn rhaid i’r Alban ennill annibyniaeth i Gymru ei dilyn, ac eto dydw i ddim yn gwbl sicr y gwnaiff am lu o resymau, o’n demograffeg i’n diffyg hunanhyder. Ond yn fwy na hynny, y broblem ydi’r arweinyddiaeth wleidyddol ymhlith cenedlaetholwyr Cymru.

Dwi’n un o’r bobl ddiflas ‘na sy’n hoffi trafod gwleidyddiaeth a dwi’n ddigon ffodus i nabod pobl eraill sy’n licio gwneud hynny hefyd. Felly poetsh o feddyliau’n deillio o sgyrsiau lu dros fisoedd maith ydi’r blogiad hwn mewn difrif. Cyffrowyd nifer ohonom gan yr hyn sy wedi bod yn digwydd yn yr Alban dros y flwyddyn ddiwethaf, a pham lai? Achos y gwir ydi ein bod wedi gorfod troi at yr Alban i gael rhywbeth i wenu amdano. Yr ymdeimlad amlycaf ymhlith cenedlaetholwyr yng Nghymru ydi digalondid llwyr, yn ymylu ar anobaith.

Mae ‘na lu resymau dros hyn, ond nid o’n cymharu ein hunain â’r Alban ond edrych ar Gymru ei hun. Mae’n sgwrs y dylid bod wedi’i chael ers talwm. Efallai dyma’r amser i wneud hynny. Y mae dwy agwedd arni. Hon yn fras ydi’r gyntaf.

Y broblem fwyaf ydi bod y blaid Lafur wedi llwyddo i ddominyddu bywyd cyhoeddus yng Nghymru. Bron yn gyfan gwbl. Mae Llafurwyr lond y lle yn uchaf swyddi cyhoeddus ein gwlad boed yn y wasg, yn y cyfryngau, yn y gwasanaeth sifil, yn yr Undeb Rygbi – mae hyd yn oed ein Comisiynydd Iaith aneffeithlon yn Llafurwraig ronc. Does ‘na ddim craffu ar lywodraeth o’r herwydd.

 

Daw’r diffyg craffu mwyaf o du’r BBC, y mae llawer ohonom yn gwybod nad yw’n fwy nag ymerodraeth Lafuraidd waeth bynnag. A phan mae straeon sy’n peri embaras i’r Llywodraeth yn torri maen nhw’n gwybod sut i ddelio â’r peth - maen nhw’n cyflogi’r rhai sy’ngyfrifol amdanynt (cofnod 2.5).

 

Yn gryno, mae’r sefydliad Cymreig – yn wahanol i fod yn grachach cenedlaetholgar (chwedl Llafur) – ddim mwy nag yn hierarchaeth Lafur gwbl, gwbl lwgr a hynod bwerus. Mae ‘na genedlaetholwyr neu Geidwadwyr yno hefyd, ond fel rheol maen nhw’n cael eu cadw i’r cyfryngau Cymraeg ac ymhell wrth y swyddi mawr eraill. Mae’n sefyllfa afiach sy’n llawn haeddu ei chymharu â gwladwriaeth Sofietaidd.

 

Ond mewn gwlad sy’n cael ei sathru a chael tlodi economaidd, diwylliannol a deallusol wedi’i orfodi arni, pa syndod nad oes neb yn sylwi, ac nad oes ots ganddyn nhw chwaith.  Y mae gorthrwm yn glyfar, a thydi ffydd, cariad a gobaith ddim hanner digon i’w drechu.

*             *             *

O du un lle yn unig, y tu allan i’r cyfryngau annibynnol Cymraeg eu hiaith bychain, y daw craffu, sef ymhlith gwrthbleidiau’r Cynulliad. O, mam bach. ‘Motsh gen i am y Ceidwadwyr na’r Democratiaid Rhyddfrydol – a dwi’m yn nabod fawr neb sy’n eu cefnogi – ond mae’r anobaith llwyr ymhlith cynifer o genedlaetholwyr pan ddaw hi at Blaid Cymru yn rhywbeth dwi wedi’i glwad dro ar ôl tro ar ôl tro ers misoedd. Tystiolaeth anecdotaidd ydi hynny, dwi’n deall, ond maen nhw’n mynd o’r Siôr i’r Cornwall a thydi o’m yn gwyno er mwyn cwyno chwaith. 

 

Dywed nifer fod grŵp Cynulliad Plaid Cymru yn fwy galluog, mewn rhai ffyrdd, na’r un Llafur.  Mae’r llywodraeth Lafur bresennol yn rhyfeddol o wael. Dylai unrhyw un ag unrhyw allu gallu manteisio ar sefyllfa o’r fath. Y broblem ydi dydi Plaid Cymru jyst ddim efo’r gallu hwnnw. 

 

Glywais i echnos y berl mai “problem Plaid Cymru ydi ei gwleidyddiaeth a’i gwleidyddion” - gallai neb fod wedi taro’r hoelen ar ei phen yn well. Gallwn fynd i drafod ei gwleidyddiaeth am oes pys, ond wna i ddim. Jyst mynegi anobaith fod y rhai yn uwch swyddi allweddol Plaid Cymru i gyd yn ffeministiaid blin, asgell chwith diddim sy’n dilyn gwleidyddiaeth blentynnaidd a heb ronyn o allu deallusol na greddf wleidyddol. A dyna fi wedi ei dweud hi.

 

Ond o ran ei gwleidyddion – mae hon yn broblem wirioneddol gan Blaid Cymru ar hyn o bryd. Allan o’r 11 aelod cynulliad sydd gan y Blaid, a dwi ddim am enwi neb, ond pedwar fyddwn i’n dweud sy’n haeddu bod yno. O’r pedwar sy’n deilwng, un yn unig sydd efo’r gallu i arwain y Blaid (a thydi’r person hwnnw ddim yn ei harwain, gyda llaw). Byddai o leiaf dri AC Plaid Cymru yn ffodus bod yn gynghorwyr sir petaent yn aelodau o’r SNP. A ffyc mi, fyddwn i’m yn meiddio adrodd rhai o’r straeon (o ffynonellau dibynadwy) dwi’n eu clywed am rai o’u ACau nhw, ond mae rhai ohonynt nid llai na’n ffycin disgrês.

 

Gyda llaw, mae hynny’n mynd am y pleidiau eraill hefyd. Mae ‘na ddigon o ACau y mae’n rhyfeddol eu bod yn gallu sefyll heb sôn am sefyll etholiad, ac mae pob un ohonynt yn warthus. Ond y broblem i Blaid Cymru ydi nad ydi hi’n gallu eu disodli achos dydi hi fawr gwell ei hun. Lwcus ‘mod i ddim yn ddigon thic i enwi neb, de?

 

Wir-yr. Tra bod yr SNP yn llunio dadleuon economaidd cadarn a manwl, yn creu gweledigaeth, mae Plaid Cymru’n dweud wrthon ni y gallwn ni gael ein hysbrydoli gan Dîm Cymru Gemau’r Gymanwlad ac yn trafod “economic levers” amhenodol. Synnwn i ddim fod yr SNP wedi ochneidio’n ddwfn o weld bod rhai o genedlaetholwyr Cymru’n dod fyny i’w helpu yn y refferendwm. Mae’r peth yn embaras. 

 

*             *             *

Deilliodd y blogiad hwn nid am fy mod i’n chwerw am ganlyniad yr Alban, er dwi’n siŵr ei fod yn swnio felly. Daw o siarad eithaf dwfn efo cymaint o gyd-genedlaetholwyr, y rhan fwyaf â syniadau a syniadaeth wahanol i mi, dros fisoedd maith. 

 

Fydd rhai ohonoch sy wedi cyrraedd y pwynt yma yn y blogiad hwn yn rhannu’r gofidion hynny. Ond mae’n cymryd deryn glân i ganu, a bydd eraill yn meddwl yn ddig “be ffwc wyt ti’n neud ond am gwyno dros y we, yn ddiffiniad perffaith o keyboard warrior?”. Ac mi fyddech chi’n iawn i ofyn hynny.

 

Ond dyma’r broblem sy gen i. Dwi ddim yn gwybod beth allwn i wneud – ond yn fwy na hynny dwi’m yn gwybod beth y gellid ei wneud. ‘Sgen i ddim syniad. Dwi’n nabod pobl llawer, llawer clyfrach a llawer mwy deallusol na fi a bron yn ddieithriad maen nhw hefyd wedi cyfleu’r un peth. ‘Sneb yn gwybod beth i’w wneud, er ein bod ni’n gwybod beth ydi’r broblem. Mae ‘na bob math o atebion i’w cael: mae rhai wedi dweud cael mewn i’r swyddi allweddol cyhoeddus hynny drwy ryw fodd, eraill yn crybwyll fod angen ysgubo Plaid Cymru ymaith gan blaid genedlaetholgar arall, eraill yn dweud nad gwleidydda ydi’r ateb, rhai yn dweud bod angen mudiad llawr gwlad anwleidyddol. Digonedd yn gweld dim gobaith o gwbl.

 

Fel y dywedais, o’m rhan i, ‘sgen i ddim clem pa un sydd gywir, os unrhyw un.

 

Dwi dal er popeth, dwi’n meddwl, yn meddwl mai Plaid Cymru ydi’r ateb gorau. Ond mae angen arni strategaeth eang - mae angen cyflafan go iawn oddi mewn i’r Blaid ei hun i waredu’r sbwriel sydd wedi’i gasglu dros gyfnod o ddegawd a mwy, mae angen iddi ffeindio ffrindiau yn y sefydliadau Saesneg Llafur hynny i ddylanwadu, mae angen iddi lunio glasbrint manwl iawn o Gymru fel y mae ac fel y gallai fod, mae angen iddi wirioneddol, wirioneddol ail-argyhoeddi ei chefnogwyr traddodiadol ei bod yn dal yn driw iddynt (efallai cyn hyd yn oed dechrau meddwl am ehangu i’r ardaloedd Seisnig h.y. back to step one), mae wir angen arni wleidyddion gwell (a mentrwn i ddweud gweithwyr mewnol gwell) ac yn olaf ac yn bwysicaf rhaid iddi fod yn gwbl, gwbl ddigyfaddawd a didostur wrth ymosod ar Lafur yng Nghymru.

 

A Duw ag ŵyr, jyst ella wedyn fydd ‘na lygedyn o obaith.

Y diwrnod mwyaf cyffrous erioed

Fydda i’n licio meddwl bod gan Dduw ryw afael ar beth dwi’n ei wneud, er mwyn i mi gael ei feio Fo am fy ngweithredoedd yn hytrach na fi’n hun. Dwi’m yn siŵr a ydi hynny’n gabledd ai peidio, chwaith, ond amwni dydi Duw ddim yn darllen Blog yr Hogyn o Rachub felly dwi’n saff y tro hwn.

Yn ddi-ffael mi wnaf un camgymeriad bob tro y deuaf yn ôl i’r Gogladd i ddiogi, sef mynd am dro i Landudno. Dwnim pam. Mae’n siŵr y deillia hyn o’r adeg pan oeddwn fachgen ac yr aeth y teulu cyfan i Landudno bron pob dydd Sadwrn i fusnesu a chael paned mewn lle posh ... fel arfer wedi’i ddilyn gan KFC achos roedd Anti Blodwen yn ffan mawr o KFC.

Mae o actiwli yn waeth na hyn.

 

Felly mi es yno yn meddwl y gallwn fy niddori fy hun rywfaint. Ar ôl hanner awr daeth yn berffaith amlwg na fyddai difyrrwch imi yng nghanol yr holl Saeson ‘na, felly’n ôl â fi i’r car yn ddigon siomedig a heb syniad beth i’w wneud â gweddill fy niwrnod. Ro’n i wedi hanner meddwl mynd i ‘sgota ond roedd hi’n wyntog, a dydi ‘sgota’n y gwynt fawr o hwyl, a dwi byth yn dal dim ond am wymon eniwe. Dwi’m yn gor-ddweud, dwi’n ‘sgotwr gachu. Fydda i’n hapus iawn i fwyta ffish ond dwi’n dallt dim am gyfrinachau eu bachu. ‘Sna ddim un o ‘ngwialenni i’n cael fawr o iws ‘di mynd.

Ond ar y rowndabowt neshi fethu troad Bangor, a dyma fi’n penderfynu ar ennyd yr awn am dro i Gaer. Dreuliais i’r holl ffordd rhwng Llandudno a fanno’n ystyried pam fy mod i’n gwneud hyn, ac yn meddwl bob troad mai troi’n ôl fyddai orau. Ond wnes i ddim achos fy mod i isio cinio, a waeth i mi gael rhywbeth yn Gaer ddim pe cyrhaeddwn yno. Wyddoch chi’r adegau hynny pan dachi’n ddigon ‘styfnig i anwybyddu’ch hun am ddim rheswm call? Ia, fel ‘na fuo hi.

Cyrraedd wnes i a pharcio’r car mewn ardal breswyl cyn cerdded i mewn i’r dre ei hun. Caffi eithaf gwag oedd y nod. Wn i ddim amdanoch chi, ond pan fydda i ben fy hun well gennai rywle go wag i fwyta rhywbeth neu baneidio, a hynny oedd fy mhrif gonsyrn. Y broblem ydi mae caffi gwag yn wag am reswm. Chofiais i mo hyn nes i’m panini cyw iâr pesto fy nghyrraedd yn ddiffygiol braidd o gyw iâr.

A minnau wedi cyrraedd Caer o’n i’n meddwl ‘sa waeth i mi wneud rhywbeth, er nad oedd fawr o awydd arna i wneud dim. Esi am dro i farchnad Caer, sydd bob tro’n siomedig (dani’n sôn Llandudno-siom ar y raddfa siomedigaethau yma) ond nesi gael pishyn bach o gaws am ddim o un stondin. Doedd o’m yn neis iawn, ond dwi’n foi bwyd am ddim. Dwi am dreulio fy henaint yn mynd rownd tai fy ffrindiau jyst cyn amser te, ar yr amod fy mod i’n cyrraedd henaint ac y bydd gen i ffrindiau bryd hynny. Dachi’n gweld, yn eu hanfod, i mi mae ffrindiau yn rhyw fath o insiwrans bwyd fydd yn talu mewn rhyw ddeng mlynedd ar hugain. Diodda nhw sy’n rhaid tan hynny.

Hwn dio. Hwn dwisho bod.

Ar ôl fy mhum munud yn y farchnad mi heibiais y gadeirlan a phenderfynu mynd i mewn. Fydda i’n mynd i’r eglwys Gatholig gadeiriol yng Nghaerdydd weithiau – ddim i wasanaeth na dim, ond jyst i ista a gwagio fy meddwl. Dwi’n llawn sypreisys bach rhyfedd fel’na. Dwi’m cweit hyd yn oed yn siwdo-Gatholig, ond dwi’n fwy o siwdo-Gatholig na neb dachi’n ei nabod, dybiwn i. Chyrhaeddais i ddim mo’r seddi o gwbl yn y gadeirlan, ‘mond y siop, so esi allan yn ddigon sydyn achos o’n i’m isho rhoi pres jyst i fynd i ista i rywle a doedd dim awydd arna i wynebu syllu blin neb am beidio â rhoi cyfraniad.

Ar ôl treulio tua thair eiliad yn sbïo ar ryw gi oedd ‘na ddyn wedi’i wneud o dywod gwlyb (tair eiliad lon oedden nhw ‘fyd), mi esi i siop gemau cyfrifiadur. Fydda i’n licio chwarae ar y cyfrifiadur weithiau, ond dwi’m yn foi mawr am y peth chwaith. Dim ond un gêm a apeliodd, ond mi wnes i benderfyniad cydwybodol nad oedd ei hangen arna i, er bod yr ysfa i’w phrynu’n rhyfeddol.

Ydi, ma hon yn actiwal gêm.

Dwi’n teimlo fel bach o wirdo yn mynd i siopau gemau cyfrifiadur erbyn hyn a minnau’n mynd am 30 oed nesaf. Hen bryd imi gael hobi, ond gan na alla i ‘sgota na chynganeddu dwi’m yn meddwl bod ‘na ddim arall i’w wneud. Prynu dillad fyddai wedi bod yn syniad bryd hynny pan gamais i Primark. Welais i a Lowri Dwd ddynas yn gwisgo bocs cardbord amdani yn Primark Caer unwaith, so dwi’n meddwl fy mod i’n rhyw hanner gobeithio gweld rhywbeth felly yno unwaith eto. Ac mae angen tracsiwt newydd arna i ers tro byd.

Dim ond dillad shit welais i.

 Uchod: beth i'w wisgo os dachi ddim isho fi brynu peint i chi

Peidiwch â’m camddallt, nid Huw Ffash mohonof, fydda i’n gwisgo fel hwch sy wedi mynd drwy siop elusen. Ond mae gen i fy limits. Roedd ‘na ryw siop drws nesa i Primark oedd yn cau lawr, a phan wela’ i 70% o ostyngiad ar rywbeth dwi yno fel cath i gythraul, er y cymerodd amser weithio allan pa ochr oedd y dillad dynion a pha rai’r dillad merched. Os ti am groeswisgo gwna fo’n iawn, fel Mr Harris Cwm Cadnant. Bu farw ei fam o a dechreuodd o wisgo’i dillad hi, yn ôl Nain. Ddim ffycin dillad iwnisecs. Mae ‘na rai pethau na ddylai dyn eu gwisgo.

Fydda i fyw i weld hyn yn dderbyniol

‘Sna ddim gwaeth na phlant yn gwisgo dillad drud chwaith nac oes? Maen nhw’n neud hynny’n fwy ‘di mynd. Oedd ‘na ryw hogyn – dwnim, tua 11 oed ella – yn gwisgo ryw jaced siwt wrth ei fodd. Dwi jyst ... dwi jyst ddim yn dallt pam.

Un o’r pethau tywyllach amdana i, fel y bydd y rhai a’m hadwaen yn ei wybod, ydi na fedra i ddioddef plant chwaith. Wir-yr rŵan. Wna i unrhyw beth i osgoi cwmni plant. Dwi’m hyd yn oed yn mwynhau nhw ar You’ve Been Framed ‘blaw pan fydd pêl yn eu taro nhw drosodd. 

 Nob

 

O wel. To’n i methu penderfynu a oedd angen diod boeth ynteu oer arna i cyn dechrau ei throi hi tuag adra. So mi geshi goffi oer o Costa. Y tro cyntaf i mi yfad panad lawn o goffi, un oer oedd hi yn yr Eidal. Dwi’n cofio’r boi yn gofyn a oeddwn i’n gwybod bod cappuchino freddo yn oer yn hytrach na phoeth. Dwnim a lwyddish i actiwli gyfleu fy mod i’n gwybod hynny, achos o’n rhy brysur yn gwgu ar Saeson oedd yn mynnu dweud graçias wrth y gweinydd arall.

 

Ta waeth, o’n i’n teimlo’n digon o gont yn cerddad rownd Gaer efo panad oer, ddrud yn fy nwylo hogan-fach-5-oed i. Wnes i ddim mwynhau. Esi’n ôl at y car yn yr ardal grand, yn styffaglu i’w ffeindio ac yn ymwybodol iawn o’r ffaith ‘mod i’n edrych yn ddigon od wrth wneud hynny. Wn i fod pobol posh yn amheus iawn o rywun sy’n gwisgo trainers ac sy ddim yn loncian. Ond ei ffeindio a wnes. Dwi'n aml yn cyfeirio ataf fy hun fel y Golomen Ddynol achos fy ngallu i ffeindio fy ffordd i lefydd. Dwi mor rhyfeddol o dda am hyn y bydda i weithiau hyd yn oed yn ffeindio llefydd do'n i'm yn bwriadu eu ffeindio. Bendigedig.

 

Gyrhaeddais i’r car erbyn ugain munud wedi dau. Roedd y diwrnod mawr drosodd. Yrrais i adra’n canu’r holl ffordd, yn smalio ‘mod i’n ganwr enwog ar lwyfan gerbron miloedd. Fyddai’n licio meddwl ‘mod i’n rhywbeth dwi ddim; canwr enwog, awdur talentog, jiráff. Ond ar ddiwrnod pan mai’n llwyddiant mwyaf i oedd deffro allwch chi mo ‘meio i chwaith, na fedrwch?

 

Dyma'n llythrennol yr unig beth i mi ei fwynhau heddiw

Clymblaid 2016: rhaid dweud na

Aeth rhywbeth ‘dan y radar’ wythnos diwethaf - ddim yn rhywbeth mawr ond mae’n werth ei drafod. Stori yn y Western Mail ydoedd, gyda Jocelyn Davies AC (y cyn-Ddirprwy Weinidog Tai yn Llywodraeth Cymru’n Un)  yn dweud, heb unrhyw amwyster, y byddai’n llwyr gefnogi Plaid Cymru yn mynd i glymblaid arall â Llafur ar ôl etholiadau 2016. Cafodd y stori ei thrydar gan Adam Price, sy’n ensynio’i gefnogaeth yntau i’r syniad (a gwyddom pa mor ddylanwadol ydi Adam Price yn y Blaid), a does fawr ddim amheuaeth fod yna bobl yn y Blaid sydd hefyd yn gefnogol i’r syniad (Dafydd Êl yn un amlwg arall).

Fel y gwyddoch, tydw i ddim yn aelod o’r Blaid ond dwi’n gefnogol iddi ar y cyfan. Ond mae’r syniad o ailgodi Cymru’n Un yn gyrru ias oer lawr fy nghefn, am fwy nag un rheswm – ac mae gwybod bod ‘na bobl ddylanwadol yn y Blaid yn ei chefnogi ond yn ategu’r ias honno.

Gawn ni un peth o’r ffordd. Roedd Cymru’n Un, ar y cyfan, yn llwyddiannus. Does ‘na ddim amheuaeth mai’r llywodraeth honno oedd y fwyaf effeithiol a welsai’r Cynulliad erioed. Ac o weld pa mor bathetig ydi’r llywodraeth bresennol, allwch chi ddim ond â dod i’r casgliad mai mewnbwn Plaid Cymru fu’n gyfrifol am hynny i raddau helaeth. Serch hynny, roedd 2011 yr etholiad gwaethaf a gafodd y Blaid erioed yn y Cynulliad. Tydw i ddim yn siŵr a ydi pawb yn y Blaid yn deall yn llwyr pam.

Ni wnawn i sôn am y ffaith fod y blaid leiaf mewn clymblaid yn tueddu i gael ei niweidio na hinsawdd wleidyddol 2011 yma – mi wn yn iawn fod rheini’n ffactorau yn yr etholiad hwnnw ac maent wedi'u hen ddadansoddi a'u trafod.

Ond dwi’n meddwl ei bod ‘na ffactor symlach ar waith. Tydi nifer o’r bobl sydd o blaid ailgodi Cymru’n Un efallai ddim yn deall natur carfan helaeth o bleidlais Plaid Cymru - dwi'n dweud deall ond bod yn fwriadol ddall i'r peth dwi'n ei olygu mewn difrif. Ydi, mae hi’n bleidlais dros y Blaid ei hun, ond mae hi’n rhywbeth arall, o'r cadarnleoedd i'r Cymoedd – mae hi’n bleidlais wrth-Lafur. Dydi pobl ddim yn pleidleisio dros y Blaid er mwyn iddi gadw Llafur mewn grym, maen nhw’n pleidleisio drosti am eu bod nhw am ddod â’r gyfundrefn unbleidiol sydd ohoni yng Nghymru i ben. Ni waeth beth a wnaeth y Blaid oedd yn dda rhwng 2007 a 2011, mentrwn i ddweud y collodd bleidleisiau yn 2011 achos, yn syml, fod elfen gref o Vote Plaid, Get Labour, ac roedd hynny i’w weld hyd yn oed yn ei chadarnleoedd, ar ffurf apathi yn fwy nag ymchwydd o gefnogaeth i neb arall.

Yn y bôn, daw hynny â ni at Blaid Cymru ei hun a’r hyn y mae hi ei eisiau. Ai setlo ar ddylanwadu ar Lafur drwy glymbleidio â hi bob hyn a hyn, ynteu ei disodli?

Os yr ail, wnaiff hi fyth mo hyn drwy glymbleidio â Llafur. Byth. Dim gobaith caneri. A fu erioed achos o’r blaid leiaf mewn clymblaid yn mynd ati i ddisodli’r blaid fwyaf? Achos, er gwaetha effeithlonrwydd Cymru’n Un, roedd yna’n sicr elfen o bropio Llafur i fyny pan ddaethpwyd i gytundeb â nhw, a hynny ar adeg yr oedd Llafur mewn gwendid. Mae’n bosib i Gymru’n Un fod yn achubiaeth fechan i Lafur i’r graddau hynny.

Os dylanwadu ar Lafur drwy fod y partner lleiaf mewn clymblaid er mwyn gallu cyflwyno rhai polisïau ydi’r dewis arall, yna waeth i Blaid Cymru roi’r ffidil yn y to. Yn etholiadol, gallai bod yn rhan o lywodraeth a arweinir gan Lafur ddifa’r Blaid, achos, yn syml, pwy arall fyddai, yn realistig, i bleidleisio drosto nad yw’n cadw Llafur mewn grym? Gan ystyried na fydd y Ceidwadwyr yn ennill etholiad Cymreig am amser hirfaith, yr ateb ydi neb. Am sefyllfa dorcalonnus.

Dwi’n coelio mai llywodraeth a arweinir gan y Blaid fyddai orau i Gymru (a hynny er gwaetha’r ffaith dwi’m yn gweld lygad yn llygad â hi ar nifer fawr o bethau). Ond hyd yn oed yn fwy na hynny, dwi’n gwbl, gwbl grediniol fod angen cyfnod o lywodraeth yng Nghymru nad yw dan arweiniad Llafur. Mae’r sefyllfa dragwyddol sydd ohoni’n un sy’n niweidiol i’n democratiaeth, ac o ystyried pa mor wirioneddol ddifrifol ydi Llafur, i Gymru ei hun.

Gwn fod cymariaethau cyson â’r SNP yn gallu bod yn gamarweiniol - nid Cymru mo’r Alban - ond mae ‘na wers fawr y dylai Plaid Cymru ei dysgu gan ei chwaer-blaid. Y mae’r SNP yn lle mae hi nid achos ei bod hi wedi cynorthwyo Llafur yn yr Alban dro ar ôl tro, gan ennill consesiynau mewn cyllidebau neu drwy glymbleidio. Hi yw prif blaid yr Alban am iddi lwyddo i danseilio Llafur yn llwyr a byth â methu ar gyfle i wneud hynny. Ac mi lwyddodd i wneud hynny rhwng 2003-2007 pan oedd yr SNP ar ei gwannaf. Os ydi Plaid Cymru o ddifrif am efelychu’r SNP, mae gwneud hyn yn hanfodol bwysig.

Byddai rhai’n dadlau bod hynny’n anegwyddorol - bod angen cydweithio a chael cyfaddawd er budd Cymru - ond maen nhw’n anghywir. Achos, yn y pen draw, byddai disodli Llafur yn gwneud llawer, llawer iawn mwy o les i Gymru yn yr hirdymor na’i helpu, boed hynny yn y mân ffyrdd neu’r ffyrdd mawr, fel ei chadw mewn grym drwy glymblaid.

Gawn ni fod yn hollol onest am hyn? Yr unig ffordd i Gymru wirioneddol lwyddo fel gwlad ydi i Lafur yng Nghymru ddilyn trywydd Llafur yn yr Alban. Tydi’r SNP ddim yn unigryw. Ledled Ewrop mae pleidiau cenedlaetholgar wedi cyrraedd lle maen nhw drwy danseilio ac amlygu gwendidau eu gwrthwynebwyr unoliaethol a’u naratif gwleidyddol, a dyma un rheswm mawr pam fod mudiadau cenedlaethol o’r Alban i Wlad y Basg yn gryfach na Chymru. Maen nhw’n gwrthwynebu eu gwrthwynebwyr.

Mewn nifer o ffyrdd tydw i ddim yn rhy nodweddiadol o gefnogwr Plaid Cymru. Ond mae ‘na rywbeth sy gen i’n gyffredin â’r mwyafrif ohonynt: dwi ddim yn licio Llafur, a dwi ddim yn licio Llafur achos ei bod hi’n fethiant. Pan fydd Llafur yn llywodraethu yng Nghymru, mae hi’n llanast diddychymyg aneffeithlon. Dwi ddim jyst isio i Lafur beidio ag arwain ein llywodraeth nesaf – dwi’n gwybod, a dybiwn i eich bod chithau’n gwybod hefyd, nad ydi hi’n haeddu gwneud hynny.

Daw hyn â ni at gwestiwn sydd gennyf i unrhyw un sy’n fodlon ymateb, achos hoffwn i farn eraill ar hyn.

Am resymau egwyddorol ond hefyd dactegol, fydd Plaid Cymru byth yn clymbleidio â’r Ceidwadwyr. Y mae hynny’n gwneud synnwyr ar bron pob lefel. Mae hi wedi datgan hynny’n onest ac yn agored. Ac mi ddylai fod yn onest am y cwestiwn canlynol, fel plaid gyfan:

A fyddai Plaid Cymru yn fodlon bod yn rhan o lywodraeth a arweinir gan y blaid Lafur?

Yn bersonol, os na ddywed y Blaid na fydd yn fodlon gwneud hyn – sef, yn y bôn, cadw Llafur mewn grym am 4/5 mlynedd arall – dwi ddim yn meddwl y gallwn i fy hun fwrw pleidlais drosti yn 2016. Pwy arall sy’n teimlo felly? A fyddech chi’n fodlon pleidleisio dros y Blaid, ac endio fyny â llywodraeth arall eto fyth a arweinir gan Lafur?

Pam na ddywedai am nad ydi Llafur yn ffit i arwain Cymru, ni fyddwn ni'n rhan o lywodraeth a arweinir ganddi?

Tybed faint o’i chefnogwyr sy’n teimlo felly hefyd? Faint o bobl, sydd wedi laru ar Lafur, ond na allent fyth bleidleisio Tori, fyddai’n cymryd sylw o’r Blaid yn dweud o flaen llaw, “NA”? Faint o bobl fyddai wedyn yn meddwl bod cyfle am newid go iawn? Wn i ddim. Cryn dipyn dwi’n amau, er na alla i brofi’r ffasiwn beth.

Dylanwadu ar Lafur neu ddisodli Llafur? Os y cyntaf fydd hi eto yn 2016, mentrwn ddweud nad dewis rhwng dylanwadu a disodli fydd dewis y Blaid wedi hynny, ond disodli ynteu ddirywio. Ac efallai bryd hynny fydd hi'n rhy hwyr i geisio'i disodli - gan Blaid Cymru o leiaf.

Mesen o un rymusach

Fydda i ddim yn wir yn hoffi ysgrifennu am rywun na fu i mi erioed gwrdd â nhw rhag imi swnio’n arwynebol neu’n  ffuantus. Ond heddiw bu farw Gerallt Lloyd Owen, a dwi’n teimlo rhyw reidrwydd i ddweud pwt.

Dwi’n cofio’n iawn dysgu am farddoniaeth Gymraeg yn yr ysgol. Dwi’n siŵr nad oedd pawb yn licio barddoniaeth i’r un graddau â fi (a dwi ymhell o fod yn arbenigwr o unrhyw fath ar farddoniaeth cofiwch) ond ro’n i wrth fy modd yn bersonol. Ond cofiaf pan ofynnai athro pwy oedd ein hoff fardd o’r hyn a astudiem, roedd ateb y dosbarth yn gwbl unfrydol bob tro: Gerallt Lloyd Owen.

Egin genedlaetholwr oeddwn i pan ddarllenais Fy Ngwlad am y tro cyntaf erioed. Ro’n i wedi gwirioni arni. Roedd o fel petai’n adrodd rhywbeth wrthyf  a anghofiais ond na wyddwn erioed amdano. Go brin fod unrhyw linell unigol yn holl lenyddiaeth y Gymraeg sydd drwy ryw fodd yn deffro’r Cymro greddfol yn rhywun na Wylit, wylit, Lywelyn ... a hynny heb, ar ei phen ei hun, olygu unrhyw beth o gwbl.

Mae rhywbeth am gerddi Gerallt sydd rywsut yn deffro rhywbeth ym mêr yr esgyrn. Fedra i ddim hyd heddiw roi fy mys ar y peth. Arddelant genedlaetholdeb y pridd – y gwladgarwch greddfol a rhyfedd hwnnw sydd i’w gael ymhlith ni’r Cymry Cymraeg  – nid un yn seiliedig ar resymeg oeraidd na maniffesto nac, efallai, synnwyr cyffredin llawer o’r amser, ond y cariad dwfn hwnnw y gall dyn ei deimlo at ei dir, ei bobl a’i iaith sydd mor naturiol â charu mam. Nid bod yn perthyn i rywbeth nac uniaethu ag ef ond ymdoddi iddo.

A, rhag i mi gamgyfleu fy hun, mae hyn yr un mor wir am ei gerddi nad ydyn nhw’n rhai gwladgarol neu genedlaetholgar. Mae’r naws ynddyn nhw hefyd. Ond i mi ei gerddi am Gymru bob amser ydi’r rhai dwi’n troi atynt dro ar ôl tro.

Mae beirdd dirifedi wedi llwyddo i gyfleu cariad at Gymru a’i phethau, ond nid oes yr un ohonynt wedi gwneud yr hyn a wnaeth Gerallt. Do, gwnaeth hynny. Ond nid drwy fawlganu iddi Hi wlad y gân neu Walia wen. Nid drwy ei throsi’n winllan na dweud mai yma fydd Hi hyd Ddydd y Farn.

Yr hyn lwyddodd Gerallt i’w fynegi oedd y boen ddofn, fyw honno sy’n aml yn cyd-fynd â bod yn Gymro Cymraeg. Bod yn rhan o hen hil ar gyrion. Ac mor braf ydi’r gydnabyddiaeth honno yn lle cael ein llesteirio’n gyson â meddwl bod popeth yn iawn. Roedd yn rhyddhad clywed gwirionedd moel. Roedd yn rhyddhad darllen y gwewyr hwnnw ar bapur. A thrwy hynny, nid gyrru neb i bwll o anobaith a wnaeth, ond atgyfnerthu eu gwydnwch.

Bydd y teimladau a ysgytia cerddi Gerallt yn dragwyddol, hyd yn oed os, ar ddiwedd ein cân, na fyddwn ninnau.

Am golled i Gymru Gymraeg ydi Gerallt Lloyd Owen. Ond, Iesgob, roedden ni ar ein hennill o’i gael.