Proffwydo 2015: Y Ceidwadwyr

I mi’n bersonol, mae’r hyn a allai ddigwydd i’r Ceidwadwyr yng Nghymru y flwyddyn nesaf yn fwy difyr nag unrhyw un o’r pleidiau eraill. Y rheswm dros hyn yn syml ydi UKIP. Er bod cynnydd UKIP i’w weld yn effeithio’n fwyfwy ar Lafur, teg dweud mai’r farn academaidd gyffredin o hyd yw y bydd yn effeithio ar y Ceidwadwyr yn fwy. Ond yng Nghymru, dwi’n amau’n gryf y gallai’r gwrthwyneb fod yn wir – hynny yw, y bydd Llafur yn colli mwy o bleidleisiau i UKIP nag y bydd y Ceidwadwyr. Y broblem i’r Ceidwadwyr ydi nad ydi eu seddi hanner mor ddiogel â rhai Llafur. Gallai Llafur golli mwy o bleidleisiau i UKIP na’r Ceidwadwyr, ond llwyddo i gipio seddi oddi ar y Ceidwadwyr serch hynny. Rhyfedd o fyd.

Heb isio mynd yn ôl gormod mewn hanes – dyma sut mae’r Ceidwadwyr wedi gwneud ers trychineb 1997.

Etholiad	Pleidleisiau	Canran	Seddi
1997	317,145	19.6	0
2001	288,623	21.0	0
2005	297,830	21.4	3
2010	382,730	26.1	8

Dwi’n meddwl ei fod yn deg dweud, erbyn 2010, roedd y Ceidwadwyr yn agos at wneud cystal ag y gallen nhw ddisgwyl ei wneud yng Nghymru y dyddiau hyn. Ar yr un olwg mae ystadegau 2010 yn rhai calonogol iddynt ond byddai hynny braidd yn gamarweiniol. Rhaid cofio, hon yw’r blaid gafodd hanner miliwn o bleidleisiau yng Nghymru, bron ar ei ben, mewn pedwar etholiad o’r bron rhwng 1979 a 1992. Erbyn heddiw, mae’n anodd iawn gweld y Ceidwadwyr yn gwneud cystal yng Nghymru byth eto.

Er, tydi’r patrwm yn y tabl uchod ddim yn unigryw. Mae’r bleidlais Geidwadol wedi cryfhau’n gyson yn etholiadau’r Cynulliad hefyd, gan godi o lai na 16% ym 1999 i bron 23% yn 2011. Y mae’r craidd Torïaidd i’w weld eto’n un gweddol gadarn, er nid yn un enfawr.

Ond o ran heddiw, yn hytrach na ddoe, roedd 2010 yn ganlyniad da i’r Ceidwadwyr, er yn bosib hoffen nhw fod wedi gwneud fymryn yn well o ran seddi. Serch hynny, mae’r Ceidwadwyr mewn llywodraeth ers bron pum mlynedd erbyn heddiw. A dydi hon ddim yn glymblaid boblogaidd. Mae’r blaid leiaf ynddi’n cael ei waldio yn y polau. Felly byddai disgwyl i’r Ceidwadwyr fod ar drai dirfawr yn y polau.

Wele dabl, wele ddifyrwch.

	Ceidwadwyr	UKIP	Llafur
Etholiad 2010	26.1%	2.4%	36.2%
Polau Cymreig 2012-2013	22.9%	8.3%*	49.9%
Polau Cymreig 2014	23.4%	13.0%	40.9%

* 2013 yn unig

Mae’r gefnogaeth i’r Ceidwadwyr, fel sydd wedi cael ei ddweud mewn blogiau eraill o’r blaen, wedi bod yn rhyfeddol tu hwnt o sefydlog. Cefnogaeth Llafur sydd i’w gweld yn chwalu, gydag UKIP ar gynnydd. Roedd cefnogaeth UKIP ym mhôl olaf eleni 8% yn uwch na’r un adeg y llynedd, gyda Llafur 10% yn is, a’r Ceidwadwyr 2% yn uwch. A dyna’r duedd a fu yn mholau Cymreig eleni o ddechrau’r flwyddyn hyd ei therfyn; UKIP ar gynnydd, Llafur ar drai, y Ceidwadwyr yn dal eu tir. Y mae’r rhyng-gysylltiad, fel petai, rhwng sgorau pôl y tair plaid hyn yng Nghymru yn rhyfeddol o ddifyr. Pan ddywedodd Nigel Farage, “There’s something happing in Walesthat I don’t fully understand”, dwi’n unfarn â fo.

 

Yr awgrym cryf ydi bod gogwydd mawr o Lafur i UKIP yn digwydd yng Nghymru, a bod y gogwydd oddi wrth y Ceidwadwyr yn llai, efallai’n wir yn sylweddol lai. Ond wrth gwrs, fel y crybwyllais uchod, problem y Ceidwadwyr ydi bod eu seddi nhw’n llawer, llawer mwy tebygol o gael eu colli, yn syml am fod y mwyafrifau’n llai, a bod demograffeg rhai o’r seddi a gadwant yn eithaf ffafriol i UKIP amharu ar eu gobeithion o’u cadw.

 

Sedd	Mwyafrif		Ail blaid yn 2010
Mynwy	10,425	22.4%	Llafur
Gorllewin Clwyd	6,419	16.8%	Llafur
Preseli Penfro	4,605	11.6%	Llafur
Bro Morgannwg	4,307	8.8%	Llafur
Aberconwy	3,398	11.3%	Llafur
Gorll. C’fyrddin a De Penfro	3,423	8.5%	Llafur
Trefaldwyn	1,184	3.5%	Democratiaid Rhyddfrydol
Gogledd Caerdydd	194	0.4%	Llafur

O edrych yn fras ar yr uchod, mae’n anodd dadlau, dwi’n meddwl, mai’r Ceidwadwyr ydi’r ffefrynnau clir iawn mewn pedair – Mynwy, Gorllewin Clwyd, Preseli Penfro a Threfaldwyn (a hynny am resymau penodol yn ymwneud â’r etholaeth honno). Mae’r mwyafrif ym Mynwy yn rhy fawr i Lafur ei oresgyn fel y saif pethau, a thybia rhywun y bydd David Jones, Stephen Crabb a Glyn Davies oll yn ddiogel diolch yn bennaf i bwy ydyn nhw. Dwi’n hapus y funud hon i alw pob un o’r seddi hynny i’r Ceidwadwyr.

 

 

 

Ar yr un pryd, does ‘na ddim wir amheuaeth y bydd y Ceidwadwyr yn colli Gogledd Caerdydd – roedd pôl etholaeth yr Arglwydd Ashcroft ym mis Mai yn awgrymu bod y Ceidwadwyr ar ei hôl hi 40 i 33 pwynt canran i Lafur. Teimla rhywun, er bod Llafur o hyd yn gwanychu yn y polau Cymreig, nad oes ffordd yn ôl yma.

 

Mae Ashcroft yn eithaf handi pan ddaw i edrych ar etholaethau unigol – rhyddhawyd pôl arall (sydd â manylion hynod ddifyr ynddo os ewch chi drwy’r ffigurau) fis yma, ond hynny am Orllewin Caerfyrddin a De Penfro. Awgryma gwymp sylweddol ym mhleidlais y Ceidwadwyr, a chynnydd sylweddol i UKIP, ond gyda’r gefnogaeth i Lafur yn segur (yn wir, fymryn yn is nag yn 2010) yno, maen nhw’n edrych fel cadw’r sedd. Fodd bynnag, ym mis Rhagfyr rydyn ni hefyd wedi gweld Llafur yn ymestyn y bwlch dros y Ceidwadwyr yn y polau Prydeinig. Sedd arall ydi hon sy’n gwbl, gwbl ddibynnol ar oddi ar bwy mae UKIP yn denu eu cefnogaeth.

 

Gadewa hynny ddwy sedd arall, sef Bro Morgannwg ac Aberconwy, dwy sedd lle byddwn i’n tybio bod UKIP am ddenu mwy o bleidleiswyr Ceidwadol na Llafur. Yn ôl yn 2007, safodd UKIP ym Mro Morgannwg gan ennill dros 2,000 o bleidleisiau, a thybiodd lawer bryd hynny, heb eu hymyrraeth nhw, mai’r Ceidwadwyr fyddai wedi mynd â hi (os cofiwch chi, Llafur enillodd o 83 pleidlais).

 

Mae hefyd bleidleisiau i UKIP yn Aberconwy – mae demograffeg y sedd yn awgrymu hynny’n ddiamheuaeth. Dybiwn i fod gobeithion y Ceidwadwyr o gadw’r ddwy sedd hyn yn cymharu rhywfaint â Gorllewin Caerfyrddin – maen nhw am golli miloedd o bleidleisiau i UKIP, ond os gall UKIP hudo hyd yn oed rai cannoedd gan Lafur, gallai fod yn ddigon.

 

Dybiwn i fod Aberconwy’n fwy diogel na Bro Morgannwg ar y funud. Mae pleidleisiau i’w hennill a’u colli i bob cyfeiriad yn Aberconwy, ond ras rhwng dau ydi Bro Morgannwg, fydd efallai’n gwasgu ar bleidleisiau fymryn yn fwy. Cawn weld.

 

Mae UKIP, fodd bynnag, yn broblem fawr i’r Ceidwadwyr yng Nghymru. Os bydd UKIP yn denu digon o bleidleisiau ganddynt yng Ngorllewin Caerfyrddin, Bro Morgannwg, Aberconwy a hyd yn oed, ar ddiwrnod da iddynt, Gorllewin Clwyd, gallai’r seddi hyn gael eu colli. Dydi’r gwrthwyneb ddim yn wir o ran Llafur – bydd Llafur yn colli degau o filoedd o bleidleisiau i UKIP hefyd, ond ni welaf unrhyw sedd yng Nghymru lle mai’r Ceidwadwyr sydd debycaf o fanteisio ar hynny.  

 

Petaem ni’n byw mewn hinsawdd wleidyddol gyffredinol, mae ‘na ambell sedd arall y tu allan i’r wyth sydd ganddynt lle gallai’r Ceidwadwyr fod yn gystadleuol. Ond fel ag y mae hi, hyd yn oed petaent yn cadw pob un o’r seddi uchod, dim ond un sedd y gallen nhw gobeithio ei chipio eleni, sef (fel y trafodais wrth drafod y Democratiaid Rhyddfrydol) Brycheiniog a Maesyfed. Awgryma Ashcroft nad ydi hynny am ddigwydd. Dwi’n tueddu i feddwl, yn y sedd benodol honno yn yr etholiad penodol hwn sydd ar y gorwel, mai job y Ceidwadwyr ydi cynnal eu pleidlais graidd. Job syml, anodd fydd hynny, ond gallai fod yn ddigon a throi Powys gyfan yn las.

 

Serch hynny, fel hyn dwi’n ei gweld ar y Ceidwadwyr y tro hwn. O’u hwyth sedd bresennol, ond eu hanner sy’n ddiogel, maen nhw’n debygol o ennill mewn dwy (Aberconwy a Gorll. C’fyrddin), yn debygol o golli un (Bro Morgannwg) ac yn sicr o golli un (Gog. C’dydd). Os ydyn nhw’n dal eu tir yn y polau Cymreig – efallai’n ennill rhyw ganran neu fwy yn genedlaethol nag sy’n cael ei awgrymu yn y polau – gallai hynny fod yn ddigon i gadw 7 o’u seddi a chipio un.

 

Pa beth bynnag eu ffawd yn 2015, mae dyddiau duon ’97 a ’01 yn hen, hen hanes erbyn hyn. Y mae’r blaid Geidwadol yma i aros am sbel.

 

Yn y flwyddyn newydd byddaf yn dadansoddi gobeithion Plaid Cymru.

The Hobbit: Battle of Five Armies - Adolygiad

I fi, does ‘na fawr gwaeth sarhad na chael fy ngalw’n gîc. Ond o ran Lord of the Rings, dwi’n amharod dderbyn y label. O, dwi’n caru’r hen Middle Earth, a hynny ers gweld y drioleg wreiddiol ddegawd yn ôl. Wedi hynny y darllenais i’r llyfrau. Ac yna The Hobbit, The Silmarillon a llyfrau lu yn ategu’r peth. Mae’r holl beth yn anhygoel imi. Does unman dwi’n ymgolli ynddo mwy. Ond llai o nonsens cyn i mi swnio fel mwy o gwd nag ydw i.

 

Ro’n i’n eiddgar ddisgwyl trioleg The Hobbit felly. Dyna’r tro cyntaf i mi fod i’r sinema ben fy hun, oedd yn beth mawr achos dwi'm rili yn foi sinema na ffilmiau. Wnes i fwynhau’r gyntaf a’r ail – yr ail yn benodol. Lord of the Rings nid oeddynt ond wnes i fwynhau’n fawr o hyd. Felly ar ôl blwyddyn o aros mi gefais i weld rhan derfynol y drioleg ddydd Gwener. Dwi ‘mond yn cael bwrw ‘mol achos nesi addo i Steff o gwaith na dywedwn unrhyw beth o gwbl yn unman nes iddo fo ei gweld/clywed rhag ei sbwylio.

 

Rŵan, tydw i’m yn burydd Tolkien o gwbl a ‘sgen i ddim mynadd â phurdeb efo pethau fel’na – blydi stori ffuglen ydi hi wedi’r cwbl. Ond ow, wnaeth The Hobbit: Battle of Five Armies fy siomi i gymaint. Hynny ydi, o’n i’n teimlo’n isel ar ôl gadael y sinema, achos oedd ‘na jyst cymaint yn rong – disgynnodd fy myd i’n ddarnau. Does dim ots gen i os na ddarlleno unrhyw un y blogiad hwn. Rhaid imi gael hyn allan o’m system. Ac os dydach chi’m isho spoilers, peidiwch â darllen ymhellach.

 

Wna i restr yn lle traethawd, achos ma’n haws a dwi’n caru rhestrau o waelod fy nghalon (sy ddim yn fy ngwneud i’n gîc):

 

1.    Y Frwydr Fawr. Ond dyma’r peth. Doedd o ddim mor epig ag y gallai o fod. Iawn, dydi o ddim i fod yn Pelennor arall, ond prin o frwydr oedd mewn difrif, wrth i’r ffilm neidio i gymeriadau eraill yn lle rhoi ffeit iawn i ni. Roedd o’n annigonol. Yn lle neidiodd y ffilm at bobl fel...

2.    Tauriel. Hon ydi’r peth prydferthaf yn Middle Earth ac eithrio Galadriel (er bod hi’m yn y llyfrau). Do’n i’m yn meindio hi yn yr ail ffilm gormod, ond roedd y peth cariad efo Kili jyst ddim wedi dod ynghyd – doedda ni ddim isio gweld hyn. A nath y berthynas ddim datblygu digon i ni fod efo ots beth ddigwyddodd beth bynnag – plot filler diog, arwynebol ac amlwg oedd o. Hefyd, oedd o jyst bach yn wirion ac annioddefol gawslyd. A nath y love rivalry posibl â’r gŵr dwi am ei drafod nesa ddim gweithio chwaith...

3.    Legolas. Ar wahân i Galadriel a Tauriel, Legolas ydi’r peth deliaf yn Middle Earth. Swni’n hapus iawn yn mynd am Italian efo fo. Ac roedd o’n un o’r cymeriadau mwyaf poblogaidd yn LOTR. Rŵan, doedd cael ymddangosiad gan Legolas yn y ffilmiau ddim yn wirion o gwbl – mae’n neud synnwyr o ryw fath, â Mirkwood yn filltir sgwâr i’r boi. Ond y broblem oedd cafodd o lawer gormod o sylw yn y ffilm hon. Llawer gormod – dynnodd o’r sylw oddi ar y prif blot a’r prif gymeriadau, a hynny gyda stori wan, flêr. Ddim ffilm amdano fo oedd hon i fod. Ac yna ar y diwedd dyma’i dad, Thranduil (cymeriad wnes i rili mwynhau yn y ffilmiau hyn) yn mwydro rwbath amdano’n mynd i ffeindio Aragorn, a bod ei fam yn ei garu. O’n i’n ista yn y sinema yn meddwl “o le ddaeth hynny o?”. (O.N. dwi’n dal i garu Legolas, newidith hyn fyth)

4.    Canlyniad y frwydr. Welsom ni mo hyn mewn difrif. Oedd pethau’n mynd fel shit i fyddin y Dynion, ac ar ôl iddyn nhw benderfynu fwrw ati am un last stand, efo hyd yn oed y merched yn penderfynu ymladd wrth eu dynion (tŵ blydi rait ‘fyd de hogia?); ym, wel, nath hynny gyd jyst ddigwydd yn ddiarwybod i ni. Welsom ni ddim galaru dros Fili a Kili (er criodd Tauriel dros Kili ond, fel y dywedais, doedd ddim ots gan neb erbyn hynny), dau etifedd Thorin. A wnaeth byddinoedd yr Elffyns a’r Corachod jyst cael eu lladd i gyd? Wyddom ni ddim am na welsom ni. Ac yn fwy na hynny, pan oedd pethau’n duo mwy, roedd ail fyddin y coblynnod yn cyrraedd. Aparyntli, nath yr Eryrod jyst chwalu honno. Un fyddin enfawr. A welsom ni fawr ddim o hynny’n digwydd. A welsom ni ddim...

5.    Yr Arkenstone. Un o’r pethau pwysicaf yn yr holl ffilm. Pwy â ŵyr beth ddaeth o hwn.

6.    Cymeriad Billy Connolly – Dáin. Doedd o’m yn ddoniol, ac roedd y CGI yn eithaf amlwg (dybiwn i fod o’n CGI achos nad ydi Connolly’n ddigon iach i chwarae’r rhan ar y funud). Roedd lot o CGI gwan yn y ffilm – wn i ddim a sylwodd unrhyw un arall bod yr holl Elffyns i gyd ag union yr un wyneb â’i gilydd jyst bod rhai bach yn dalach na’i gilydd. Hefyd, Dáin sy’n dod yn Frenin ar y Lonely Mountain ar ôl y frwydr. Ddylen ni fod wedi cael gwbod hynny rywsut, siwrli? Just cliw hyd yn oed?

7.    Perthynas Galadriel/Gandalf. O’r holl bethau allan o le yn y ffilm hon, roedd perthynas y ddau yma yr odiaf beth o’r cyfan. Ar ôl achub Gandalf, dyma Gandalf yn pledio efo hi i fynd efo fo, tra bod ‘na blydi llwyth o Nazgûl o gwmpas y lle, a chafodd hi drafferth i’w adael fynd. Roedd yr holl beth yn ensynio rhyw fath o gariad, neu hyd yn oed berthynas, rhyngddynt. Da chwi wrandewch arna i pan dwi’n dweud hyn: mae hyn yn ensyniad y tu hwnt i hurt.

8.    Saruman. Un personol ydi hwn. Saruman ydi efallai fy hoff gymeriad mewn ffilm erioed – mae lot o hynny achos portread Christopher Lee ohono. Dwi’n licio fo yn y llyfrau hefyd. Blydi hel, dwi’n licio Saruman. Do’n i methu aros i’w weld yn cicio tinau. Yn y trailer i’r ffilm, un foment safodd allan yn fwy na dim sef Saruman yn dweud yn benderfynol ac yn ddramatig “LEAVE SAURON TO ME”. Ond, wel, wnaeth o ddim. Doedd ‘na ddim math o ffeit rhwng Saruman a Sauron. Wnaeth o fawr ddim, a dweud y gwir. Ddywedodd o hynny, a dyna ddiwedd ar antics fo, Galadriel ac Elrond. Roedd meddwl am weld y White Council (sef nhw i bob pwrpas yn y ffilm hon) in action yn rhywbeth o’n i’n glafoerio drosto. Ges i fy siomi gan y peth yn y ffordd waethaf.

9.    Y portread o’r rhan fwyaf o’r Corachod. Amhosibl fyddai cael pawb i malio am bob un o’r rhain, mae ‘na ormod ohonynt. Yn y ffilm gyntaf a’r ail, roedd ambell un yn dechrau datblygu i fod yn fwy cyflawn, ond anghofiwyd am bob un (minws Thorin a Kili) i bob pwrpas, felly erbyn y diwedd doedd ‘na fawr o ots amdanyn nhw. Ro’n i’n arbennig o siomedig nad oedd ‘na fymryn yn fwy o Balin (yr hen foi), achos roedd ei eiliadau prin o ar y sgrim ymhlith y goreuon.

10.  Y ddeialog ar adegau. Nath bron pob darn o gomic rilîff yn y ffilm ‘ma fethu, achos roedden nhw bob amser ar adeg rong. Ac roedd rhai o’r cymeriadau fel petaen nhw’n dweud pethau oedd wedi’u sticio mewn yn hytrach na’u sgriptio’n gall a threfnus ar adegau. Ymdrech fwriadol i greu llinellau sy’n sticio yn y cof – sef y ffordd rong o lunio sgript.

Wnes i fwynhau unrhyw beth? Wel, do. Roedd portread Richard Armitage o Thorin yn wych. Wnes i rili mwynhau cymeriad Brand hefyd – Cymro ai peidio, roedd o’n gymeriad bach da, ac yn un o’r rhai mwy credadwy (o ystyried ‘na ffilm ffantasi oedd hon). Ac mi wnes i fwynhau Martin Freeman fel Bilbo er nad oedd o yn y ffilm hon ryw lawer. A, do, wnes i licio gweld Smaug eto, y diawl drwg iddo fo.

 

Ond y gwir ydi gadawodd y rhan olaf o’r drioleg hon flas cas iawn yn fy ngheg i. A dwi mor ddiawledig o siomedig am y peth. Er yn dweud hynny mae o bron yn sicr y bydda i’n dal i brynu’r blydi DVD.

 

Sy ddim yn beth ‘sa gîc yn ei wneud, gyda llaw. Jyst rhag ofn i chi feddwl fel arall.

Proffwydo 2015: Y Democratiaid Rhyddfrydol

Wel, yn gynt na’r disgwyl, dyma sut dwi’n ei gweld hi o ran gobeithion y Democratiaid Rhyddfrydol yng Nghymru.

Mae’n anodd iawn cynnig unrhyw gysur i Ddemocratiaid Rhyddfrydol at 2015 - yng Nghymru neu’n unman arall. Does neb yn amau bod eu bod am wneud yn wael flwyddyn nesa’. Gallai pethau fod wedi bod mor wahanol.

Blwyddyn	Pleidleisiau	Canran	Seddi
2001	189,254	13.8	2
2005	256,249	18.4	4
2010	295,164	20.1	3

 

Roedd cynnydd sylweddol iawn yn eu cefnogaeth yn negawd cyntaf y ganrif, ond lwyddon nhw ddim drosi hynny’n llwyddiant o ran seddi, er y buon nhw drwch blewyn o lwyddo mewn sawl sedd yn 2010. Yna daeth y glymblaid a throdd pethau’n sur iawn dros nos. Dydi’r Democratiaid Rhyddfrydol heb gael mwy na 9% mewn unrhyw bôl Cymraeg ers etholiad 2010 – ar gyfartaledd yn 2014, maen nhw wedi sgorio 7.4% gan hyd yn oed lithro mor isel â 5% mewn dau bôl. Yn gryno, mae’r gefnogaeth i’r Dems Rhydd yng Nghymru wedi mwy na haneru.

Un ffordd o wir gyfleu’r argyfwng sy’n wynebu’r blaid yng Nghymru ydi hyn: petai’r un nifer o bobl yn pleidleisio flwyddyn nesaf ag yn 2010, a bod y Dems Rhydd yn cael y 7.4% ‘na yn yr etholiad, byddai hynny gyfystyr â thua 107,000 o bleidleisiau. Mae hynny ddwy ran o dair yn is na 2010. Awtsh. Ar ben hynny mae wir-yr yn anodd gweld unrhyw beth o gwbl yn digwydd a fydd yn cynyddu eu poblogrwydd rhwng rŵan a’r etholiad.  

Roedd ‘na arwydd o faint y gallai pethau fynd o chwith yn 2011 yn etholiadau’r Cynulliad – cafodd y blaid ddihangfa drwy golli ond un o’i chwe sedd y flwyddyn honno. Cafodd y blaid 10.6% o’r bleidlais yn yr etholaethau– mi fyddan nhw’n lladd er mwyn cael canlyniad cystal yn 2015 – ond doedd hynny ddim yn dangos y darlun yn ei gyfanrwydd chwaith. Cafodd y blaid lai na mil o bleidleisiau mewn 10 sedd (a llai na 500 mewn pedair o’r rheiny) a chollodd ei hernes mewn 17 o seddi. Mi fydd hi’n debygol o golli ei hernes mewn mwy yn 2015.

Y broblem fawr i’r Democratiaid Rhyddfrydol, yn bur eironig, ydi eu cryfder mwyaf nhw: strategaeth. Yn draddodiadol maen nhw wedi llwyddo targedu seddi a’u cadw, gan gyfeirio adnoddau at y seddi hynny a ffurfio cynghrair eang yn erbyn deiliaid y sedd. Pe na baent yn rhan o lywodraeth, mae seddi yng Nghasnewydd, Abertawe a hyd yn oed Merthyr a fyddai ar y rhestr darged ond sydd erbyn hyn yn freuddwyd gwrach. Llwyddo i fod yn ddewis arall oedd prif fantais y blaid, yn aml i Lafurwyr, ond wrth gwrs ni all y blaid ei chyfleu ei hun felly mwyach. Sy’n dod â ni at fap.

 

 

 

Yn ystod y dadansoddiadau plaid fydda i’n grwpio seddi’n dri chategori – y rhai nad oes gan y blaid obaith o’u hennill, rhai y mae’n bosibl iddynt eu hennill (sy’n cynnwys seddi lle bydd y canlyniad yn agos), a rhai y maent yn debygol/sicr o’u hennill. Fedra i ddim gweld gobaith mul i’r blaid yn 37 o seddi Cymru; ac os dwi’n onest, dwi wedi bod yn hael wrth liwio’r uchod.

Fel y dywedais uchod, sail llwyddiant y Democratiaid Rhyddfrydol fel rheol oedd llwyddo i greu cynghrair o fath i ddisodli’r blaid oedd yn dal y sedd, rhywbeth yr oedden nhw’n llwyddiannus iawn yn ei wneud. Lwyddon nhw wneud hyn yng Nghanol Caerdydd a Cheredigion yn 2005, gan ddal y seddi ers hynny, a daethon nhw’n agos mewn sawl lle yn 2010, er am resymau penodol fe gollwyd Trefaldwyn. Ond wrth gwrs, drwy fynd i lywodraeth, mae’n anoddach cadw’r “wrth-bleidlais” y gwnaethon nhw ei meithrin mewn cynifer o seddi.  

O ystyried y glymblaid, mae’n anodd gweld y Dems Rhydd yn llwyddo i ddenu pobl i bleidleisio’n dactegol yn erbyn y Torïaid. Dyna ydi’r broblem fawr yn seddi Powys, achos dim ond dwy blaid sydd ynddi – y Dems Rhydd a’r Ceidwadwyr. I fod yn deg, mae gan y blaid gefnogaeth erioed yn y seddi hyn, yn hytrach na gorfod ennyn cefnogaeth yn erbyn plaid benodol, ond eto mae rhywun yn tybio bod ‘na ddigon o bobl ym Mhowys sydd wedi benthyg pleidlais i’r Dems Rhydd i atal y Ceidwadwyr. Anodd gweld hynny’n digwydd mwyach, p’un ai a ydi’r pleidleiswyr hyn yn eu cannoedd neu eu miloedd. Gobaith y Dems Rhydd yw mai’r cyntaf sydd agosaf ati yn hyn o beth, a bod eu cefnogaeth graidd yn dal i’w cefnogi.

Mewn difrif, mae’n anodd eu gweld yn disodli Glyn Davies yn Nhrefaldwyn, y tro hwn o leiaf, ac mi fydd hi’n agos ym Mrycheiniog a Maesyfed, i’r graddau fod y sedd honno’n amhosibl ei darogan ag unrhyw sicrwydd. Fydd ymyrraeth UKIP yn gwneud fawr ddim i’w gobeithion, neu anobeithion efallai – mewn ardal fel Powys maen UKIP yr un mor debygol o effeithio ar y Dems Rhydd ag ydyn nhw ar y Ceidwadwyr.

Yng Ngheredigion, bydd angen i Blaid Cymru ddwyn hen dacteg y Democratiaid Rhyddfrydol o geisio ffurfio cynghrair yn erbyn y blaid sy’n dal y sedd. Heb amheuaeth rhoddodd nifer o Lafurwyr bleidlais i’r Dems Rhydd yn 2010 yn y sedd, pleidleisiau nad ydyn nhw am eu cadw y tro hwn. Ond er gwaethaf gobeithion y Blaid yma erys un ffaith: mae gan Mark Williams fwyafrif enfawr yma, a ddylai fod yn ddigon i gadw’r sedd. Yn bersonol dwi’n meddwl os ydi’r Dems Rhydd am gadw sedd yng Nghymru, hon ydi’r bet gorau o bell ffordd (nid fod hynny’n beth dewr i’w ddweud o bell ffordd!). Bydd, mi fyddant yn colli pleidleisiau yma, ond byddai’n ganlyniad trychinebus iddynt golli. Mi ymhelaetha i ar y rhesymau fy mod i’n meddwl y dylen nhw gadw’r sedd mewn blog diweddarach, gan fod Ceredigion yn sicr yn sedd sy’n haeddu’r sylw.

Mi dybiaf fod y Dems Rhydd yng Nghymru yn gwybod yn iawn fod yn rhaid iddyn nhw ganolbwyntio ar y tair sedd hyn ac y byddan nhw’n defnyddio eu holl adnoddau i’w cadw, tra bydd gan y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru’n seddi eraill i’w hymladd, boed i’w cadw neu eu cipio. Mae hynny’n ei gwneud yn haws i’r blaid allu dal Ceredigion a Brycheiniog. Petai AS Ceidwadol Trefaldwyn yn llai poblogaidd, efallai y byddai mwy o obaith yno iddynt hefyd, o ddewis ymgeisydd cryf a thargedu’r sedd.

Byddwch chwi anoracs yn sylwi fy mod i heb drafod eu trydedd sedd Gymreig – Canol Caerdydd. Ond mi wyddoch pam mewn difrif: does ganddyn nhw ddim gobaith caneri o’i chadw. Os ydyn nhw’n gall, mi ganolbwyntian nhw ar y tair sedd yn y canolbarth yn hytrach na’u hunig sedd yn y brifddinas. Mae honno wedi hen fynd.

Felly ar hyn o bryd, o ystyried eu hamhoblogrwydd enfawr a’r ffaith nad oes ‘na fawr strategaeth y gallan nhw ei mabwysiadu i gadw eu pleidlais heb sôn am ddenu pleidleisiau newydd, mae’n edrych yn ddu iawn ar y Democratiaid Rhyddfrydol yng Nghymru. Synnwn i’n fawr petaent yn cynnal ymgyrch o unrhyw fath y tu allan i 4-5 sedd, a dyna fyddai gallaf iddynt wneud.

I grynhoi, mae’n anodd rhagweld sefyllfa lle bydd gan y blaid fwy na dwy sedd yng Nghymru yn 2015, a dydi naill ai Brycheiniog na Cheredigion yn sicr. Waeth beth fo’r canlyniadau Cymru gyfan, y gwir yw bydd cadw’r ddwy sedd hynny’n cyfrif fel etholiad llwyddiannus i’r blaid, hyd yn oed os ydi hi’n dod yn bumed o ran nifer y pleidleisiau, sydd bron yn sicr o ddigwydd erbyn hyn. Ond mae ‘na gyfle gwirioneddol y gallant golli pob sedd Gymreig, a allai wir arwain at dranc y blaid yng Nghymru. Yn yr etholiad hwn, y gwir ydi bod dyfodol y blaid Gymreig yn y fantol.

Proffwydo 2015

Y mae darogan gwleidyddol yn rhywbeth ffôl i’w wneud mewn difrif, all unrhyw un call ddweud hynny wrthoch chi. Ond mae o hefyd yn rhyfeddol o hwyl. Wel, o fath. Yn ôl yn 2009/10, mi wnes i gyfres fanwl o flogiadau yn ceisio darogan beth fyddai’n digwydd yn etholiad cyffredinol 2010, a oedd yn rhai o’r blogiadau mwyaf poblogaidd i mi eu hysgrifennu erioed. Bryd hynny doedd yna fawr ddim dadansoddi manwl, fesul sedd yn sicr, o wleidyddiaeth Cymru. Dydi’r sefyllfa honno heb wella llawer, er bod blog a pholau piniwn rheolaidd Elections in Wales erbyn hyn yn cynnig lot o ddadansoddi difyr a defnyddiol ynghylch y sefyllfa wleidyddol Gymreig.

Roedd etholiad 2010 yn un difyr, ond mi fydd 2015 yn fwy difyr. Mae UKIP yma i aros, ac mi fydd yn cael effaith ar ganlyniadau mewn amryw seddi. Ychwaneger at hyn y chwalfa debygol a welwn ym mhleidlais y Democratiaid Rhyddfrydol, perfformiad cymharol cadarn y Ceidwadwyr ym mholau piniwn Cymreig, segura cymharol Plaid Cymru a segura, os nad dirywiad, y bleidlais Lafur (o ran polau Cymreig y blynyddoedd diwethaf o leiaf) – wel, wn i ddim beth i’w feddwl.

Rŵan, fydda i ddim yn cynnig dadansoddiadau i bob sedd fel y gwnes yn Proffwydo 2010, ond mi fydda i’n edrych ar obeithion y pleidiau, ac efallai’n bwrw golwg ar ambell sedd all fod yn ddiddorol, dros yr wythnosau a’r misoedd nesaf – yn bennaf achos fod darogan etholiadau yn demtasiwn na fedra i ei gwrthsefyll. A chan fy mod i erbyn hyn ddim yn uniaethu nac wedi’i fy alinio ag unrhyw blaid wleidyddol, dwi’n gobeithio y galla i gynnig dadansoddi cwbl ddiduedd.

Fydda i’n edrych yn gyntaf ar y Democratiaid Rhyddfrydol, a bydd y blogiad hwnnw’n ymddangos naill ai mewn rhai dyddiau neu’n gynt.

 

Champion felly. Dyna ‘mywyd i wedi’i sortio am rai misoedd.

Cyflwr cenedlaetholdeb yng Nghymru

Dydw i ddim am ddadansoddi refferendwm yr Alban. Fyddai o’n cymryd yn rhy hir, a dwi, fel nifer ohonoch, yn gwbl ddigalon ynghylch y peth. Ond o leiaf o ran yr Alban dwi’m yn gwbl anobeithiol. Daw eto refferendwm i’r Alban, ac os dim arall bydd y newidiadau demograffig yn ei gwneud yr un hwnnw’n haws ei ennill. Er, mae rhywun yn amgyffred y bydd y sefydliad Prydeinig yn fwy parod at hwnnw ac efallai’n llai amaturaidd y tro nesaf o’r cychwyn cyntaf.

Ta waeth, Cymru, nid yr Alban, sy’n bwysig i mi. Dwi’n rhyw deimlo fod yn rhaid i’r Alban ennill annibyniaeth i Gymru ei dilyn, ac eto dydw i ddim yn gwbl sicr y gwnaiff am lu o resymau, o’n demograffeg i’n diffyg hunanhyder. Ond yn fwy na hynny, y broblem ydi’r arweinyddiaeth wleidyddol ymhlith cenedlaetholwyr Cymru.

Dwi’n un o’r bobl ddiflas ‘na sy’n hoffi trafod gwleidyddiaeth a dwi’n ddigon ffodus i nabod pobl eraill sy’n licio gwneud hynny hefyd. Felly poetsh o feddyliau’n deillio o sgyrsiau lu dros fisoedd maith ydi’r blogiad hwn mewn difrif. Cyffrowyd nifer ohonom gan yr hyn sy wedi bod yn digwydd yn yr Alban dros y flwyddyn ddiwethaf, a pham lai? Achos y gwir ydi ein bod wedi gorfod troi at yr Alban i gael rhywbeth i wenu amdano. Yr ymdeimlad amlycaf ymhlith cenedlaetholwyr yng Nghymru ydi digalondid llwyr, yn ymylu ar anobaith.

Mae ‘na lu resymau dros hyn, ond nid o’n cymharu ein hunain â’r Alban ond edrych ar Gymru ei hun. Mae’n sgwrs y dylid bod wedi’i chael ers talwm. Efallai dyma’r amser i wneud hynny. Y mae dwy agwedd arni. Hon yn fras ydi’r gyntaf.

Y broblem fwyaf ydi bod y blaid Lafur wedi llwyddo i ddominyddu bywyd cyhoeddus yng Nghymru. Bron yn gyfan gwbl. Mae Llafurwyr lond y lle yn uchaf swyddi cyhoeddus ein gwlad boed yn y wasg, yn y cyfryngau, yn y gwasanaeth sifil, yn yr Undeb Rygbi – mae hyd yn oed ein Comisiynydd Iaith aneffeithlon yn Llafurwraig ronc. Does ‘na ddim craffu ar lywodraeth o’r herwydd.

 

Daw’r diffyg craffu mwyaf o du’r BBC, y mae llawer ohonom yn gwybod nad yw’n fwy nag ymerodraeth Lafuraidd waeth bynnag. A phan mae straeon sy’n peri embaras i’r Llywodraeth yn torri maen nhw’n gwybod sut i ddelio â’r peth - maen nhw’n cyflogi’r rhai sy’ngyfrifol amdanynt (cofnod 2.5).

 

Yn gryno, mae’r sefydliad Cymreig – yn wahanol i fod yn grachach cenedlaetholgar (chwedl Llafur) – ddim mwy nag yn hierarchaeth Lafur gwbl, gwbl lwgr a hynod bwerus. Mae ‘na genedlaetholwyr neu Geidwadwyr yno hefyd, ond fel rheol maen nhw’n cael eu cadw i’r cyfryngau Cymraeg ac ymhell wrth y swyddi mawr eraill. Mae’n sefyllfa afiach sy’n llawn haeddu ei chymharu â gwladwriaeth Sofietaidd.

 

Ond mewn gwlad sy’n cael ei sathru a chael tlodi economaidd, diwylliannol a deallusol wedi’i orfodi arni, pa syndod nad oes neb yn sylwi, ac nad oes ots ganddyn nhw chwaith.  Y mae gorthrwm yn glyfar, a thydi ffydd, cariad a gobaith ddim hanner digon i’w drechu.

*             *             *

O du un lle yn unig, y tu allan i’r cyfryngau annibynnol Cymraeg eu hiaith bychain, y daw craffu, sef ymhlith gwrthbleidiau’r Cynulliad. O, mam bach. ‘Motsh gen i am y Ceidwadwyr na’r Democratiaid Rhyddfrydol – a dwi’m yn nabod fawr neb sy’n eu cefnogi – ond mae’r anobaith llwyr ymhlith cynifer o genedlaetholwyr pan ddaw hi at Blaid Cymru yn rhywbeth dwi wedi’i glwad dro ar ôl tro ar ôl tro ers misoedd. Tystiolaeth anecdotaidd ydi hynny, dwi’n deall, ond maen nhw’n mynd o’r Siôr i’r Cornwall a thydi o’m yn gwyno er mwyn cwyno chwaith. 

 

Dywed nifer fod grŵp Cynulliad Plaid Cymru yn fwy galluog, mewn rhai ffyrdd, na’r un Llafur.  Mae’r llywodraeth Lafur bresennol yn rhyfeddol o wael. Dylai unrhyw un ag unrhyw allu gallu manteisio ar sefyllfa o’r fath. Y broblem ydi dydi Plaid Cymru jyst ddim efo’r gallu hwnnw. 

 

Glywais i echnos y berl mai “problem Plaid Cymru ydi ei gwleidyddiaeth a’i gwleidyddion” - gallai neb fod wedi taro’r hoelen ar ei phen yn well. Gallwn fynd i drafod ei gwleidyddiaeth am oes pys, ond wna i ddim. Jyst mynegi anobaith fod y rhai yn uwch swyddi allweddol Plaid Cymru i gyd yn ffeministiaid blin, asgell chwith diddim sy’n dilyn gwleidyddiaeth blentynnaidd a heb ronyn o allu deallusol na greddf wleidyddol. A dyna fi wedi ei dweud hi.

 

Ond o ran ei gwleidyddion – mae hon yn broblem wirioneddol gan Blaid Cymru ar hyn o bryd. Allan o’r 11 aelod cynulliad sydd gan y Blaid, a dwi ddim am enwi neb, ond pedwar fyddwn i’n dweud sy’n haeddu bod yno. O’r pedwar sy’n deilwng, un yn unig sydd efo’r gallu i arwain y Blaid (a thydi’r person hwnnw ddim yn ei harwain, gyda llaw). Byddai o leiaf dri AC Plaid Cymru yn ffodus bod yn gynghorwyr sir petaent yn aelodau o’r SNP. A ffyc mi, fyddwn i’m yn meiddio adrodd rhai o’r straeon (o ffynonellau dibynadwy) dwi’n eu clywed am rai o’u ACau nhw, ond mae rhai ohonynt nid llai na’n ffycin disgrês.

 

Gyda llaw, mae hynny’n mynd am y pleidiau eraill hefyd. Mae ‘na ddigon o ACau y mae’n rhyfeddol eu bod yn gallu sefyll heb sôn am sefyll etholiad, ac mae pob un ohonynt yn warthus. Ond y broblem i Blaid Cymru ydi nad ydi hi’n gallu eu disodli achos dydi hi fawr gwell ei hun. Lwcus ‘mod i ddim yn ddigon thic i enwi neb, de?

 

Wir-yr. Tra bod yr SNP yn llunio dadleuon economaidd cadarn a manwl, yn creu gweledigaeth, mae Plaid Cymru’n dweud wrthon ni y gallwn ni gael ein hysbrydoli gan Dîm Cymru Gemau’r Gymanwlad ac yn trafod “economic levers” amhenodol. Synnwn i ddim fod yr SNP wedi ochneidio’n ddwfn o weld bod rhai o genedlaetholwyr Cymru’n dod fyny i’w helpu yn y refferendwm. Mae’r peth yn embaras. 

 

*             *             *

Deilliodd y blogiad hwn nid am fy mod i’n chwerw am ganlyniad yr Alban, er dwi’n siŵr ei fod yn swnio felly. Daw o siarad eithaf dwfn efo cymaint o gyd-genedlaetholwyr, y rhan fwyaf â syniadau a syniadaeth wahanol i mi, dros fisoedd maith. 

 

Fydd rhai ohonoch sy wedi cyrraedd y pwynt yma yn y blogiad hwn yn rhannu’r gofidion hynny. Ond mae’n cymryd deryn glân i ganu, a bydd eraill yn meddwl yn ddig “be ffwc wyt ti’n neud ond am gwyno dros y we, yn ddiffiniad perffaith o keyboard warrior?”. Ac mi fyddech chi’n iawn i ofyn hynny.

 

Ond dyma’r broblem sy gen i. Dwi ddim yn gwybod beth allwn i wneud – ond yn fwy na hynny dwi’m yn gwybod beth y gellid ei wneud. ‘Sgen i ddim syniad. Dwi’n nabod pobl llawer, llawer clyfrach a llawer mwy deallusol na fi a bron yn ddieithriad maen nhw hefyd wedi cyfleu’r un peth. ‘Sneb yn gwybod beth i’w wneud, er ein bod ni’n gwybod beth ydi’r broblem. Mae ‘na bob math o atebion i’w cael: mae rhai wedi dweud cael mewn i’r swyddi allweddol cyhoeddus hynny drwy ryw fodd, eraill yn crybwyll fod angen ysgubo Plaid Cymru ymaith gan blaid genedlaetholgar arall, eraill yn dweud nad gwleidydda ydi’r ateb, rhai yn dweud bod angen mudiad llawr gwlad anwleidyddol. Digonedd yn gweld dim gobaith o gwbl.

 

Fel y dywedais, o’m rhan i, ‘sgen i ddim clem pa un sydd gywir, os unrhyw un.

 

Dwi dal er popeth, dwi’n meddwl, yn meddwl mai Plaid Cymru ydi’r ateb gorau. Ond mae angen arni strategaeth eang - mae angen cyflafan go iawn oddi mewn i’r Blaid ei hun i waredu’r sbwriel sydd wedi’i gasglu dros gyfnod o ddegawd a mwy, mae angen iddi ffeindio ffrindiau yn y sefydliadau Saesneg Llafur hynny i ddylanwadu, mae angen iddi lunio glasbrint manwl iawn o Gymru fel y mae ac fel y gallai fod, mae angen iddi wirioneddol, wirioneddol ail-argyhoeddi ei chefnogwyr traddodiadol ei bod yn dal yn driw iddynt (efallai cyn hyd yn oed dechrau meddwl am ehangu i’r ardaloedd Seisnig h.y. back to step one), mae wir angen arni wleidyddion gwell (a mentrwn i ddweud gweithwyr mewnol gwell) ac yn olaf ac yn bwysicaf rhaid iddi fod yn gwbl, gwbl ddigyfaddawd a didostur wrth ymosod ar Lafur yng Nghymru.

 

A Duw ag ŵyr, jyst ella wedyn fydd ‘na lygedyn o obaith.