Priflythrennau Cymry Cymraeg Caerdydd

Dwi wedi denig. O ba le meddech chwi? Caerdydd de. Dwi’n y Gogs am rai wythnosau. Ydw, dwi yn licio Caerdydd ond maen nhw’n lot rhy libral i mi yno ac yn licio mynd i’r theatr a ‘SGWENNU LLYTHYRAU MEWN PRIFLYTHRENNAU ACHOS MAE CYMRY CYMRAEG CAERDYDD MOR BWYSIG. Wel, maen nhw’n meddwl eu bod nhw eniwe. Chwi a allwch ddyfalu fy marn ar hynny. Efallai yr ymhelaethaf ryw ddydd, os galla i feddwl am ffordd o fynegi fy hun na fydd yn arwain at gael stîd.

Sut ‘Ddolig fuodd? Mi ges un da ‘leni. Ddim yn dda iawn o ran anrhegion ond pa ddyn dros ei bump ar hugain a gaiff anrhegion da fel y cyfryw? Bydda i’n cael dillad fel mater o arfer. Dillad ffasiynol – lot rhy ffasiynol i mi. Y chwaer fydd yn eu dewis ac ma hi’n ffasiynol chwarae teg, well gennai’r ‘Jim Parc Nest ar ôl 10 peint a noson mewn ffos’ motîff fy hun de. Hefyd, mi ges fy anrheg flynyddol o galendr Llais Ogwan. Anrheg dda ydi hon, ond ro’n i’n meddwl bod ei lapio’n beth digon dibwynt gwneud. Pwy fyddai’n lapio calendr wir? Wel, Mam de. Ond cofiwch, hon ydi’r ddynas a brynodd cyw iâr inni eleni yn lle twrci drwy gamgymeriad.

Fydda i fy hun yn drist o weld cefn ar 2013 achos mi wnes i ei mwynhau’n ofnadwy ar y cyfan, yn bennaf achos dyma’r tro cyntaf imi fwynhau fy haf. Glywsoch chi hynny’n gywir – fydda i’m yn licio’r haf, yn bennaf achos mae’r byd a’i gi yn gwneud pethau ac yn mynd i wyliau cerddorol, sef un o’m casbethau. Os ydach chi isio dechrau sgwrs efo fi, peidiwch â dechrau drwy ddweud pa mor ‘ôsym’ oedd un. Wna i ddeutha chi be sy’n ‘ôsym’ – pizza, a phizza’n unig. Pizza a fodca.

Ac wrth gwrs brandi coffi. Dim ond yn ddiweddar y darganfûm rinweddau’n ddiod ryfeddol hon. Os nad ydych chi wedi cael brandi coffi mae’n dlawd iawn arnoch i’r graddau waeth i chi stopio.

Jyst, stopio.

Ta waeth, rhaid imi fynd i newid dillad sy ddim yn ffitio. Cadwch mewn cysylltiad ia.

Mistar Piso

Dyfalwch lle dwi. Oni ddywedoch chi 'yn Rachub yn yfad coffi yn gwely' roeddech chi'n anghywir. Os y cawsoch yr ateb cywir, debyg y bydd yn rhaid imi gau'r llenni neu rywbeth, achos sa hynny'n ffriclyd ffwcedig. Yn blogio ar iPad - dyfais ddibwynt ac anodd ysgrifennu blog arni. iPad Mam ydi hwn, ac mae gan Nain un hefyd. Teulu modern ar y diawl yr ydym.

Ydach chi fel fi? Pan fydd angen pisiad arna i, mae'r angen i'w gael ar ei waethaf jyst cyn cyrraedd y pisfan a fwriadwyd. Mae rhai o eiliadau mwyaf poenus fy mywyd wedi'u treulio ar Stryd Machen yn ffwndro efo'r goriad a'm coesau'n croesi ei gilydd yn udo.

Dylai pethau fod wedi bod yn hawdd. Gadewais y gwaith am ddau. Dylai Caerdydd fod yn ddistaw tua hynny, meddwn i, ac mi gaf rediad da i'r Gogs. Jyst cyn y car mi es am bî-pî, dwi'n gall fel'na, a dyma fi ar fy ffordd.

Nid jyst bod yn gall oeddwn i'n cael pisiad cyn cychwyn. Roedd rhai o'm ffrindiau gorau wedi fy nghoroni â'r ffugenw MP yn ysgol fach. Roedd iddo ystyr dwbl. Ymwnâi'r cyntaf â'm diddordeb, hyd yn oed bryd hynny, mewn gwleidyddiaeth. Tra bod pawb arall yn cael pecynnau gyrfa am y fyddin, bod yn beilot neu enjinîar, geshi un am yr Hows o Comons. 

Yr ail reswm oedd, wel, nid Member of Parliament oedd ystyr MP eithr Mistar Piso. Roedd hyn achos fod gen i bledran gwan ac achubais ar bob cyfle posibl i'w wagio. Sylwodd ambell un ar hyn ac am rai misoedd Mistar Piso oeddwn i. Tydw i ddim yn meddwl y bydd y misoedd duon, pislyd hynny byth yn fy ngadael llonydd.

Ta waeth, ugain mlynedd yn ddiweddarach tydwi dal ddim yn wleidydd ond tydi fy mhledran heb dyfu fawr ddim. Felly pan gymrodd ddeugain munud i adael Caerdydd, dyfalwch chwi yr hyn yr oedd ei angen arnaf. Ni fyddai lleddfu oni wegid, a Thecso Pontypridd oedd y nod, ddeg munud o Gaerdydd. Arswydais ar weld maint y traffig a oedd ar adael y lle, byddai'n cymryd sbel i adael y lle hwn ac ail-ymuno â'r briffordd. Yr oedd Yr Ods eisoes wedi'u diffodd imi gael canolbwyntio ar beidio â'm gwlychu fy hun; doedd na ddim peryg fy mod i am aros fel hyn am byth.

Arswydo wnes i eto ar ôl parcio a chyrraedd y lle chwech. Mi oeddan nhw'n ei lanhau a doedd 'na ddim symud ar ba bwy bynnag oedd wedi hawlio'r toiled i bobl anabl. Mi arhosais, ond doedd 'ba ddim aros yndda i. Mi adewais ac ail-ymuno â'r briffordd, yn ddagreuol braidd o gofio maint y ciw.

Y mae'r ugain munud nesa yn flêr. KFC Merthyr oedd y nod a dwi'n cofio dim am y lôn, dim ond poen rhwng fy nghoesau. Doeddwn i ddim am fod eithr yr ail berson i biso yn fy nghar. Ia, ail, ddaru Lowri Dwd wneud nid nepell o Ganllwyd unwaith. Afraid dweud na fu imi cweit mor ddeniadol ar ôl hynny.

Gyrhaeddish i KFC yn wadlan i mewn fel chwadan yn syth am y lle chwech. Ew, mi wnes i fwynhau yno. Dwi'n siwr imi wenu i'm hun wrth yr iwreinal, ond braidd yn amheus fod yr adeilad cyfan yn ogla 'tha caws ar dost. Ond be' wnewch chi am hynny?

Hoffwn feddwl y byddai gweddill y daith wedi bod yn well, ond penderfynwyd cau hanner Sir Drefaldwyn - sy'n bell o fod yn fwyn pan fo'n gwneud taith ddiawledig yn waeth fyth - a bu'n rhaid imi ddilyn dargyfeiriad ffiaidd rownd bob mathia o lefydd. Penderfynodd y car na chaniatâi imi wrando ar ddim eithr Classic FM, a threuliais y cyfan o'r dargyfeiriad yn rhegi'n uchel ar y radio a phob ffwc gar arall a'm goddiweddodd. Chwech awr a gymerodd i gyrraedd Rachub. 

Dyna ni felly. Dwi mond yn ddiolchgar na mond pisiad onisho, deud y gwir.

Hefyd, aeth Mam â chath Anti Nel am dro, achos yn anffodus tydi 'nheulu i ddim llawn llathan

Problem sylfaenol addysgu Cymraeg ail iaith?

Cafwyd cryn sôn yn ddiweddar am addysgu ail iaith yn ein hysgolion ni. Galla i ddim cynnig llawer o sylwadau call ar hyn ond mi allaf gynnig ambell un.

Dydi o ddim yn gyfrinach bod addysgu Cymraeg ail iaith wedi bod yn fethiant yn ein hysgolion - bron yn gyfan gwbl felly. Ddylai hyn ddim fod o syndod i ni. Does ‘na fawr o ddisgyblion yn gadael ysgolion Saesneg sy'n dod allan y pen draw yn rhugl mewn ail iaith, y mae'r un mor wir am Ffrangeg ag am y Gymraeg, mae’r holl beth bach o smonach a dweud y gwir. Gallai fod sawl peth ynghlwm wrth y methiant, gan gynnwys dulliau dysgu ail iaith mewn ysgolion, ond mae safon athrawon yn y maes hefyd yn rhywbeth i’w ystyried.

Rŵan, wn i fod hyn yn dir peryglus - o blith holl broffesiynau’r byd, does fawr o rai mwy touchy nag athrawon. Allwch chi ddim cynnig y feirniadaeth leiaf i athrawon heb iddyn nhw wylltio a phwdu. Fedra i ddim dychmygu bod hynny’n beth iach - er y galla i fel aelod o'r ail broffesiwn mwyaf touchy yng Nghymru, cyfieithu, ei ddeall i raddau! Ond fel rhywun sy’n adnabod ambell athro sy’n dysgu Cymraeg ail iaith, fedra i ddweud wrthoch eu bod nhw o’r farn nad ydi safon athrawon Cymraeg ail iaith, ar y cyfan, yn uchel o gwbl. Mae hynny’n deillio i raddau o’r bobl sy’n cael eu derbyn ar gyrsiau ymarfer dysgu.

Gad i mi rannu hanesyn â chi. Pan fûm innau’n dilyn cwrs ymarfer dysgu (yn aflwyddiannus) roedd tua 12 ohonom yn y dosbarth. Roedd ‘na raniad clir iawn – roedd pedwar ohonom yn Gymry iaith gyntaf, ac yn siarad Cymraeg â’n gilydd, a’r saith arall yn Gymry Cymraeg ail iaith, pob un yn siarad Saesneg ymhlith ei gilydd. Nid dyna oedd y broblem. Doedd ambell un yn yr ail garfan ddim hyd yn oed yn rhugl yn y Gymraeg, ac felly dybiwn i ddim ffit i addysgu Cymraeg ail iaith. Beth dwi'n ei olygu wrth 'rhugl' yn yr ystyr hwn? Wel...

 

Roedd ‘na un yn ein dosbarth, yr oeddem ni’n pedwar yn ei galw’n Sglodion, oherwydd yr unig air Cymraeg y clywsom iddi ei ddweud erioed oedd ‘sglodion’. Doedd Sglodion ddim yn gallu cynnal sgwrs syml yn Gymraeg – roedd yn berffaith amlwg pan siaradai’r tiwtor â ni na ddeallasai bron dim y dywedodd. Dwi’n cofio’n iawn un tro yn y dosbarth i ni’r pedwar edrych ar ein gilydd â chryn syndod pan na allasai gofio’r Gymraeg am Friday, gan ar ôl oedi ddweud ‘dydd Mercher’.

Tydi honno ddim yn stori unigryw. Mae un o’m ffrindiau, sy’n athro Cymraeg ail iaith llwyddiannus, yn cofio pan ddilynodd yntau’r cwrs hwnnw flwyddyn cyn imi wneud, yn ei flwyddyn yntau fod y tiwtor wedi gofyn i un o’i gyd-fyfyrwyr droi’r golau ymlaen yn yr ystafell, a bod yn rhaid i rywun o’r dosbarth sibrwd wrtho beth oedd y tiwtor yn gofyn iddo ei wneud. am nad oedd y deall y cyfarwyddyd.

Jyst ystyriwch hynny am eiliad fach. Wn i ddim os bu newid ers imi geisio bod yn athro dan hyfforddiant saith mlynedd yn ôl, ond bryd hynny roedd pobl na allent gynnal sgwrs yn y Gymraeg yn cael eu derbyn i’r cwrs TAR i fod yn athrawon Cymraeg. Felly rhaid gofyn o ran ail iaith, ai’r holl system o addysgu ydi’r bai mewn gwirionedd, ynteu’r athrawon eu hunain*?

 

*             *             *

 

Un peth, fodd bynnag, a ddylai fod o fwy o bryder inni mewn difrif, ydi’r ysgolion Cymraeg eu hunain. Tydi o ddim yn rhywbeth a gydnabyddir yn eang, ond mae ‘na lawer o ddisgyblion mewn addysg Cymraeg sy’n gadael y system ar ôl 12 mlynedd a mwy o addysg drochi nad ydynt yn rhugl. Rydyn ni’n gywir wedi nodi bod diffyg cyfleoedd i ymarfer Cymraeg y tu allan i’r ysgol yn broblem yn hyn o beth, ond rhaid gofyn er gwaethaf hynny sut ddiawl fod hyn yn digwydd? Mae 12 mlynedd mewn addysg Gymraeg (h.y. 4-16 oed – y cyfnod ‘lleiaf’ o addysg Gymraeg mewn ffordd) ac yna’n methu â siarad yr iaith yn rhugl yn rhyfeddol.

Dwi’n ddigon call i wybod bod y gair ‘rhugl’ ynddo’i hun yn un anodd ei ddiffinio gan fod rhuglder yn raddfa yn hytrach nag yn safon benodol, ond dwi’n ei ddefnyddio fel term ymbarél llac. Efallai mai’r diffiniad gorau fyddai gallu cynnal sgwrs yn y Gymraeg nad yw'n arwynebol yn yr ystyr hwn - ac mae disgyblion yn yr ysgolion Cymraeg na allant wneud hynny.

Yn fy marn i, nid safon yr addysgu yn yr ysgolion Cymraeg ydi’r broblem yn hyn o beth (yn wahanol i ail iaith i raddau helaeth) ond y ffaith syml fod cymdeithas yn nwyrain Cymru bron yn uniaith Saesneg. Serch hynny, pan fo disgyblion yn gadael addysg drochi a ddim yn rhugl yn yr iaith, efallai bod yn rhaid inni ailystyried popeth rydyn ni’n ei wneud yn y maes.

 

*Un ymwadiad cyflym ar y pwynt hwn - tydw i ddim yn dweud bod pob athro sy'n dysgu ail iaith yn gwneud hynny'n wael, jyst bod 'na lot yn.

Sylwadau sydyn ar Syria

Dwi’n meddwl bod pawb, fwy neu lai, wedi’u rhannu ar Syria, neu yn fwy fanwl, a ddylai’r Gorllewin ymyrryd yno. Ar yr un llaw mae Irac, a’r llanast sy’n parhau yno, ym meddyliau pawb. Does neb isio Irac arall. Mae hynny’n safbwynt dealladwy a theg. Ond tydw i ddim yn siŵr a alla i’n bersonol gytuno. Egluraf pam.

 

Wedi’r cyfan, mae’r sefyllfa’n wahanol iawn a dylid cofio hynny. Aethpwyd i Irac ar gelwydd, dan gysgod yr arfau niwclear a chemegol honedig yr oedd Saddam Hussein yn eu celu, a’r bygythiad yr oedd i’r byd o’u herwydd. Pe byddai’r DU ac UDA wedi mynd i ryfel ar y sail bod angen disodli unben erchyll a ormesai ei bobl ei hun – i’r graddau na allwn ni ei amgyffred yn ein bywydau breintiedig yng Ngorllewin Ewrop ein hoes – mae’n bosibl y byddai’r gefnogaeth wedi bod yn fwy, a’r rheswm ei hun yn gyfiawn; a hynny hyd yn oed petai pethau o hyd wedi mynd yn draed moch. Doedd disodli Saddam ynddo’i hun ddim yn beth drwg.

 

Yn wir, tydi disodli arweinwyr gwledydd sy’n cam-drin ac yn gormesu eu pobl eu hunain ddim yn beth anghyfiawn ynddo’i hun. I’r gwrthwyneb, gellid dadlau mai dyma’r peth cyfiawn i’w wneud. Dylai pawb, ym mhob cwr o’r byd, fyw dan lywodraeth sy’n gofalu amdanynt ac yn rhoi iddynt hawliau sylfaenol fel yr hawl i fynegi barn a byw mewn heddwch. Tydi’r Gorllewin ddim yn berffaith yn hyn o beth – wedi’r cyfan, gwelsai Prydain dan Lafur Newydd gyfyngu mawr ar ein rhyddid personol, ac mae’n digwydd yn UDA dan Barack Obama yn llawer mwy na ddigwyddasai dan lywodraeth George Bush. Ond pan  ddaw at yr enghreifftiau gorau o lywodraethau agored sy’n gwneud yr hyn y dylai llywodraeth ei wneud – gofalu am ei phobl – y mae’r model gorllewinol yn cymharu’n dda â mathau eraill o lywodraeth.

 

Y mae gennym ddywediad yn y Gymraeg, Y pechod gwaethaf yw gweld pechod a gwneud dim amdano. Dyna wnaeth y byd cyfan yn Rwanda yn y 90au. Tydi Syria ddim yn yr union un sefyllfa â Rwanda, ond mae’r ddau yn gyffredin am eu bod yn dangos anallu’r byd i ymyrryd yn effeithiol ac yn ddigon cyflym pan fo sefyllfaoedd felly’n codi.

 

Ymddengys mai’r unig drywydd y gellid ei gymryd yn achos Syria ydi ymyrraeth filwrol. Ni fydd pwysau gwleidyddol yn cyflawni dim, nid pan fo gan Assad gyfaill pwerus a ffyddlon ar ffurf Rwsia – sydd ddim â llywodraeth all hawlio’r tir uchel moesol ar fawr ddim. A dybiwn i na châi sancsiynau economaidd unrhyw newid i wlad sydd â’i seilwaith economaidd yn rhacs. Ac a ydi’r rheiny’n ymatebion ddigonol pan fo gwlad yn gormesu ei phobl? Dengys enghraifft Gogledd Corea inni mai ‘na’ ydi’r ateb. Yn wir, dyna ichi wlad sydd eto’n dangos anallu’r byd i ymyrryd pan fo gormes yn rhan o fywyd bob dydd yno.

 

Un peth dwi’n sicr yn ei gylch yn yr holl sefyllfa: tydi o ddim yn iawn gwneud dim. Mae gan holl wledydd y byd ddyletswydd foesol i ymyrryd pan ormesir pobl gan eu harweinwyr. Y piti mwyaf ydi, er gwaethaf y ffaith fod gennym y Cenhedloedd Unedig a datganiadau lu ynghylch hawliau dynol, fod cynifer o wledydd – nid yn unig y rhai amlwg fel Sawdi Arabia neu Syria neu Ogledd Corea, ond rhai fel Rwsia a Tsieina – yn dal i reoli eu pobl dan bawen dduraidd, ddigyfaddawd. A pha gyfle gwirioneddol sydd i ddod â’r ddwy(+) ochr at y bwrdd trafod erbyn hyn? Dim.

 

Y cwestiwn mawr ydi, a oes gan y Gorllewin ddyletswydd, neu hawl, foesol i ymyrryd? Wel, oes. Er gwaethaf y ffaith fod sylfeini ein cymdeithas o blaid rhyddid, cyfiawnder a democratiaeth yn amherffaith ac weithiau’n wantan, a bod ein llywodraethau yn ddigon parod i gynghreirio ag unbeniaid a’u tebyg pan fo’n gyfleus iddynt, dwi’n meddwl y gallwn ni hawlio’r tir moesol pan ddaw at lywodraethu. Pwy yn wir allai ddweud i’r gwrthwyneb? Allwch chi ddim dweud bod llywodraeth Ffrainc yn fwy gormesol nag un Zimbabwe, er enghraifft, neu'r Almaen yn llymach na Byrma. Onid ydych chi’n gwbl wallgof, hynny yw.

 

Pan fo dioddef ar raddfa o’r fath rydyn ni’n ei gweld yn Syria, rhaid gwneud rhywbeth. Ac yn y sefyllfa hon, nid dim ond UDA a’i phwdl, Prydain, sy’n meddwl hynny. Y mae Ffrainc hefyd. Y mae nifer o wledydd y Gorllewin yn edrych tua’r Dwyrain Canol ac yn dechrau meddwl mai’r peth gwaethaf yw gwneud dim.

 

Dwi’n gwybod bod yr uchod yn ddadansoddiad syml iawn a bod bylchau i’w cael ynddi e.e. bod mwy na dwy ochr i’r rhyfel, y gallai’r Gorllewin waethygu’r sefyllfa drwy ymyrryd heb gynllunio'n drylwyr, ymateb Rwsia ac Iran. Tydw i ddim yn awgrymu eu hanwybyddu. Ond allan nhw ddim atal y Gorllewin rhag ceisio dwyn y rhyfel brawychus hwn i ben.

 

Pan fo pobl yn cael eu lladd yn eu cannoedd a’u miloedd, pan fo arfau cemegol yn cael eu defnyddio ar ddinasyddion cyffredin, a phan fo’r dioddef ar raddfa rydym yn ffodus na allwn ei gwerthfawrogi fel dinasyddion y Gorllewin – pethau rydym yn falch yn y Gorllewin ein bod yn ymwrthod â nhw yn ein gwledydd ein hunain o leiaf – sut allwn ni fyth wynebu’r rhai yn ein byd sy’n dioddef a dweud “Wnaethon ni ddim am mai dyna’r peth cywir i’w wneud – rhyngo chi a’ch pethau”?

 

Dylai’r un person yn y byd cyfan hwn ddioddef dan law ei lywodraeth. Mae’r ffaith ein bod yn caniatáu iddo ddigwydd yn warth arnom oll. Ac os gall y Gorllewin atal llywodraeth Syria rhag lladd ei phobl ei hun, fe ddylai wneud, hyd yn oed os taw ymateb milwrol ydi’r ateb.

 

A dyma pam fy mod i'n amharod gefnogi ymyrraeth filwrol. Hawdd gweiddi heddwch, ond y pechod mwyaf ydi gweld pechod a gwneud dim amdano.

 

Hir Oes i Brydain

Fydda i nôl yng Nghaerdydd ymhen rhai dyddiau felly tawelu wnaiff y blog eto dybiwn i. Ond wyddoch, ar ryw fath o hap a dweud y gwir, mi drydarais hwn yn gynharach heddiw:

 

 

Rhyw ffaith fach ddiddorol ro’n i’n ei feddwl. Ond mi ddechreuais feddwl felly, tybed pa mor hir neu fyrhoedlog ydi’r Deyrnas Unedig go iawn? Nid yn y cyd-destun rhyngwladol, achos tydi hi ddim wedi bod o gwmpas bron dim ers i wareiddiad ddechrau (er bod y Cymry’n genedl hen iawn, dydyn ni ddim erioed wedi bod yn wladwriaeth ond am rai blynyddoedd dan Hywel Dda, Rhodri Fawr a Glyndŵr). Ond yn hytrach, yng nghyd-destun ynysoedd Prydain. Sut mae bodolaeth y Deyrnas Unedig hyd yma fel gwladwriaeth bendant, unigryw yn cymharu â theyrnasoedd a gwladwriaethau eraill yr ynysoedd hyn?

Tydi’r isod ddim yn ddiffiniol – dydyn ni ddim yn gwybod pryd y sefydlwyd ambell deyrnas. Ac mae rhai wedi ymffurfio’n raddol a dadfeilio’n rannol. A dwi heb gynnwys pob un wrth reswm! Rhestr fras ydi hon - a sori ymlaen llaw am ei blerwch.

 

1.       Gwynedd                       5ed G – 1282                      800+ mlynedd  

2.       Teyrnas yr Alban           9fed G – 1653              odd. 800 mlynedd

3.       Munster                          340 – 1138                           798 mlynedd

4.       Teyrnas Lloegr               927 – 1649                           722 mlynedd

5.       Powys                            5ed G – 1160                      700+ mlynedd

6.       Ystrad Clud                    5ed G – 11eg G            odd. 600 mlynedd

7.       Dyfed                             410 – 920                             510 mlynedd

8.       Ceredigion                     5ed G – 10fed G            dd. 500 mlynedd

9.       Manaw a’r Ynysoedd     849 – 1216                           417 mlynedd

10.   Mersia                            527- 918                               391 mlynedd

11.   Wessex                          6ed G – 927                        377 mlynedd

12.   Dwyrain Anglia               6eg G – 918                  odd. 370 mlynedd

13.   Sussex                           477 – 825                            348 mlynedd

14.   Y Deyrnas Unedig        1707 -                   306 mlynedd hyd yma

15.   Northumbria                    653 – 954                         301 mlynedd     

16.   Cernyw                           577 – 875(?)                        298 mlynedd

17.   Deheubarth                     920 – 1197                           277 mlynedd

18.   Seisyllwg                        680 – 920                             240 mlynedd

19.   Rheged                          6ed G – 7fed G            odd. 100 mlynedd

20.   Danelaw                         886 – 954                       68 mlynedd       

 

Felly, fel y gwelwch, babi bach ydi’r Deyrnas Unedig o’i chymharu â rhai o wladwriaethau eraill yr ynysoedd hyn a bydd yn rhaid iddi fodoli am o leiaf hanner mileniwm arall i ddisodli Gwynedd.

Tybed pa ods y byddai William Hill yn ei gynnig ar hynny’n digwydd?

Môn: y dadansoddi'n dechrau

Pleser o'r mwyaf yw gallu ysgrifennu 1000fed blogiad y blog 'newydd' ar fuddugoliaeth Rhun ap ar Ynys Môn 

Fydd pawb yn baglu dros ei gilydd heddiw i ddadansoddi neithiwr ond, diawl, ni ddisgwyliasai neb hynny. Neb. Roedd yn ganlyniad anhygoel. Yn ôl Dafydd Êlar Twitter, y mwyaf rhyfeddol ers 40 mlynedd. Efallai wir. Ond hoffwn gynnig dadansoddiad bras o ganlyniad pob plaid – ac eithrio Llafur Sosialaidd, tydw i ddim am wastraffu eiliadau prin fy mywyd yn gwneud hynny. Hoffwn gynnig beth oedd yn dda, beth oedd yn ddrwg, a gair i gall i atal pobl rhag mynd dros ben llestri gydag unrhyw un ohonynt. Mewn geiriau eraill, sbwylio hwyl pawb! Rhaid i rywun sbwylio’ch hwyl, yn does? (bydd Syniadau fwy na thebyg yn bitshio am y peth yn nes ymlaen heddiw i wneud hynny, ond twll ei din o, medda' fi).

Y DEMOCRATIAID RHYDDFRYDOL

Da: Allan nhw ddim gwneud yn waeth na hyn. Wir-yr. Dim peryg.  

Drwg: Wel, popeth. Ddaethon nhw’n olaf un, hyd yn oed y tu ôl i’r Blaid Lafur Sosialaidd sydd heb fath o wreiddiau yma, sy’n embaras llwyr. Yn waeth na hynny, mae 'na awgrym yng nghanlyniad neithiwr y gallai'r Dems Rhydd  fod yn blaid gwbl Seisnig yn 2015, heb dim ASau yng Nghymru na'r Alban. Y mae'n fwy o bosibiliad, o leiaf.  

Gair i gall: O’r cychwyn cyntaf roedd hwn am fod yn un anodd i’r Dems Rhydd. Mae Ynys Môn yn un o’u seddi gwannaf beth bynnag, ac mae’r cyd-destun gwleidyddol yn anffafriol iawn iddyn nhw. Fydd ‘na ddim tonnau o hyn. Ac eto, mae’n arwydd bach fod y blaid Gymreig yn mynd i’r llwch. Tybed beth ydi’r odds heddiw mai ond hi ei hun y bydd Kirsty Williams yn ei harwain yn y Senedd yn 2016?

 

CEIDWADWYR

 

Da: Eto, dim byd. Does dim cysur yn y canlyniad hwn i’r Torïaid, ond am y ffaith ei bod yng nghanol tymor llywodraeth Geidwadol, ac mae’r Ceidwadwyr wedi colli isetholiad wedi isetholiad ac yna ennill etholiad cyffredinol cofiwch (er, doedd dim UKIP i’w styrbio bryd hynny). Yr unig beth cadarnhaol oedd bod Neil Fairlamb wedi llonni calonnau ambell un ohonom ar Pawb a’i Farn ... roedd o’n lyfli, doedd?

Drwg: Roedd y canlyniad ei hun yn wael iawn, ond yn fwy na hynny dyma’r farwol i obeithion y Ceidwadwyr o ailadeiladu ar yr ynys. Tybia rhywun iddynt golli pleidleisiau nid yn unig i UKIP, ond dybiwn i Blaid Cymru hefyd y tro hwn (y mae yno ar Fôn bleidlais sy’n gogwyddo rhwng y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru). Ond dylai’r canlyniad hwn hoelio ar ddrws y Ceidwadwyr y ffaith, mewn etholaethau tebyg i Fôn yng Nghymru, fod UKIP yn fygythiad go iawn iddyn nhw. Allwch chi ddychmygu isetholiad yn Aberconwy neu Orllewin Clwyd ar y funud?

Gair i gall: Gan ddweud hynny, dyma’r stwffiad oedd ei angen ar y Ceidwadwyr i sortio’u hun allan go iawn ar Fôn – rhywbeth tebyg i ganlyniad siomedig iawn Plaid Cymru yn 2010. Gallan nhw ddysgu o Blaid Cymru sut i adfywio’u hunain. Ond er hynny mae’n dangos bod natur y bleidlais Geidwadol yng Nghymru – yn y gogledd yn benodol, efallai – yn ffafriol i gynulleidfa UKIP. Ac mae’n gwneud i’r sedd Ewropeaidd honno edrych yn freuach. Fentrwn i ddim edrych at 2016 eto o ran y Ceidwadwyr, mae ‘na ormod o bosibiliadau.

 

UKIP

Da: Canlyniad parchus iawn. Bron â dod yn ail wedi’r cyfan. Ac mae eu neges ‘genedlaethol’ yn taro deuddeg â pheth ran o'r etholwyr. Ac mae’n dangos pa mor agored yw’r bleidlais Geidwadol yng Nghymru iddynt, a dybiwn i fod hefyd bleidleisiau i’w dwyn oddi ar Lafur. Byddai gweld blychau Caergybi wedi bod yn ddiddorol.

Drwg: Y gwir plaen ydi mai dim ond 14% o’r bleidlais gawson nhw. Mae hynny’n llais nag y gallen nhw ei ddisgwyl mewn etholaeth gyffelyb yn Lloegr, ac o ystyried y cyd-destun gwleidyddol cyfredol, parchus – nid da – oedd eu pleidlais. Dwi’n rhyw dybio, yn gyfrinachol, yr hoffai UKIP fod wedi gwneud yn well.

Gair i gall: Dydi eu pleidlais gref ddim yn dynodi môr o newid yng ngwleidyddiaeth Cymru – y mae uchafbwynt pendant i’w cefnogaeth yma, sy’n gyfyng, er yn gallu creu problemau i bleidiau eraill. Ond o gael y lefel hon o gefnogaeth yn rhywle fel Môn fe allant fod yn hyderus at etholiadau Ewrop y flwyddyn nesaf; maen nhw’n sicr o gadw eu sedd Gymreig. Serch hynny, ymddengys nad ydi UKIP yn mynd i’r unman, mae wedi ei sefydlu ei hun, a hynny yng Nghymru yn ogystal ag ar y lefel Brydeinig. Y tric i UKIP ydi nodi a thargedu eu cefnogwyr yn hytrach na bloeddio’r un neges at bawb, er bod hynny’n gweithio i raddau hefyd. Os gwnawn nhw hynny, mi fyddan nhw’n rym peryglus dros y blynyddoedd nesaf.

 

LLAFUR

Da: Daeth y selogion allan i bleidleisio. Mewn rhai ardaloedd mae hynny o hyd yn ddigon, er nid ym Môn. A byddai dyn yn disgwyl i Lafur ddysgu llu o wersi o’r isetholiad hwn. Os na wnawn nhw maen nhw’n dwpsod o’r radd flaenaf.

Drwg: Yn fras, y bleidlais, canran y bleidlais a phob elfen ar yr ymgyrch a’u rhagflaenodd. Roedd hwn yn ganlyniad trychinebus i Lafur – fe ddylen nhw fod yn gwneud yn well ym Môn, dyna’r gwir amdani. Ond roedden nhw’n ddi-glem. Roedd hyn er gwaethaf i fawrion y blaid yng Nghymru ddod i ymgyrchu, ac yn ôl y sôn i £100,000 gael ei wario ar yr ymgyrch (er hoffwn i weld tystiolaeth o hynny). Isetholiad ai peidio, dangosodd arolwg barn ar ôl arolwg barn eleni y câi Llafur tua hanner y bleidlais yng Nghymru pe bai etholiad cynulliad – mae hynny’n ddigamsyniol ffafriol waeth beth fo materion penodol isetholiad lleol. Roedd 16% yn gywilyddus. Rhaid datgan yn glir, roedd isetholiad Ynys Môn yn drychineb i’r blaid Lafur, a phob elfen ar yr holl beth yn negyddol. Y gwir ydi, roedd yn gamp ynddo’i hun na lwyddon nhw gau’r bwlch rhyngddyn nhw a Phlaid Cymru, o leiaf fymryn. Anhygoel, a dweud y gwir!

Gair i gall: Fydd Albert yn ‘cachu brics’, chwedyla Twitter? Na, er na fydd wedi’i gysuro ryw lawer. Roedd y cyfraddau pleidleisio isaf yn Amlwch a Chaergybi, y llefydd mae Llafur gryfaf, a bydd y bobl hynny’n pleidleisio mewn etholiad cyffredinol, neu yn sicr bydd mwy ohonynt yn pleidleisio na ddoe.

Yn fy marn i, Llafur o hyd yw’r ffefrynnau yn 2015 – y mae’r pethau aeth o’u lle iddynt eleni yn bethau y gallan nhw eu hunioni, ac yn fwy na hynny roedd y diffyg sylw (yng Nghymru, heb sôn am Brydain) wedi’u taro yn galed. Mi gânt y sylw hwnnw yn 2015. Ond mae hynny ynddo’i hun yn dangos pa mor fregus ydi peiriant etholiadol Llafur ar lawr gwlad y tu allan i’w gwir gadarnleoedd, y maen nhw’n dibynnu ar y cyfryngau, a phan nad oes cyfryngau maen nhw’n dioddef. Ond eto, ni fydd Plaid Cymru’n gallu rhoi cymaint o sylw i Fôn y tro nesaf chwaith. Felly tydi hi ddim yn fagddu ar Fôn i Lafur – ond prin iawn y bydd yno Lafurwyr sy’n edrych ymlaen at etholiad cyffredinol 2015 ar ôl neithiwr.

A thybed faint o etholwyr Môn oedd am anfon neges i lywodraeth Lafur Caerdydd – Lazy Labour (credaf fod lot fawr o filltiredd i’r slogan hwnnw!)? Byddai hynny’n newid mawr yng ngwleidyddiaeth Cymru, a’r dystiolaeth gyntaf o mid-term blues yn taro llywodraethau Cynulliad. Over to you, Dicw!

 

PLAID CYMRU

Da: Tri pheth. Y canlyniad – roedd hwn yn rhyfeddol ac y tu hwnt i unrhyw beth y meiddiai neb ei ddisgwyl. Yr ymgyrch – roedd yn amlwg iawn fod Plaid Cymru yn ymgyrchu’n galed iawn, ac mi dalodd ar ei ganfed. Yr ymgeisydd – ymgeisydd priodol a chryf a gyfiawnhaodd ei ddewis yn ddiamheuaeth. Roedd yn gyfuniad perffaith a ildiodd ganlyniad trawiadol tu hwnt.

Drwg: Yr unig negydd oedd y blas cas sy’n y geg am ymddygiad ambell Bleidiwr ar-lein – wyddoch chi’n iawn at bwy dwi’n ei gyfeirio ato. Os ydi hanes y Blaid yn dangos unrhyw beth, hynny ydi bod holltau yn gallu bod yn ddiawledig o beryglus i’w gobeithion etholiadol. Ond nid yw’r ‘drwg’ i Blaid Cymru ond yn negydd bach, ac yn bosibiliad bach - ond rhaid gwella'r briw.

Gair i gall: Er na allwch wadu mai Plaid Cymru oedd y ffefrynnau clir yma mewn difrif, nac ychwaith diglemrwydd eu gwrthwynebwyr, roedd maint y fuddugoliaeth yn wirioneddol anhygoel. Ond gochel a ddylai’r Blaid rhag datgan buddugoliaeth yn 2015. Nid yn unig y bydd y cyd-destun yn wahanol ond mae ‘na elfennau eraill i’w hystyried: ni fydd y llu o ymgyrchwyr a ddaeth i’r Ynys y tro hwn ar gael y tro nesaf – fwy na thebyg byddan nhw’n amddiffyn Arfon, a hyd yn oed Dwyrain Caerfyrddin, rhag yr ymchwydd Llafur. A bydd sylw’r cyfryngau Prydeinig i unrhyw etholiad yn fwrn, a mi fydd yn llu mewn etholiad cyffredinol, ar y telibocs bob nos. Yn fras, bydd 2015 o hyd yn etholiad anodd i’r Blaid. Serch hynny, mae rhywun yn teimlo y cofiodd y Blaid sut i ymladd ac ennill etholiad. Dyma oedd canlyniad gorau Plaid Cymru oddi ar 1999 – nid ym Môn, yn gyffredinol. Tybed a all y Blaid wneud yr hyn nad yw erioed wedi llwyddo’i wneud, a chynnal momentwm? Gofyn mawr o isetholiad, waeth pa mor dda’r canlyniad.

Ac er y bydd sylw pawb ar UKIP y flwyddyn nesaf, dwi’n eithaf siŵr y bydd gan Blaid Cymru bellach un llygad ar etholiadau Ewrop. Er na allwn drosi canlyniad isetholiad Môn yn ganlyniadau Ewropeaidd, os ydi Plaid Cymru’n defnyddio eu momentwm a’u dulliau ymgyrchu i’r eithaf, a bod yn gyfrwys, dydi ennill yr etholiad hwnnw ddim y tu hwnt i’w gafael.

Chwi gofiwch hefyd, dydi Plaid Cymru ddim yn rhai da am ddysgu gwersi. Ond y tro hwn, dysgu gwersi o fuddugoliaeth y maen nhw, nid o golli, ac mae hynny ynddo’i hun yn arwyddocaol.

 

*           *           *

 

Rhaid crybwyll yma hefyd yr isetholiad a gafwyd yng Nghaerffili ar ward Penyrheol – cadwodd Plaid Cymru ei sedd yno gyda mwyafrif mawr a thros hanner y bleidlais eto. Mewn ffordd mae hynny’n fwy arwyddocaol nag Ynys Môn. Os ystyriwn am funud fod Ynys Môn yn endid ar wahân yn wleidyddol, dydi Caerffili ddim – y mae’n fwy agored i ogwyddau cenedlaethol, ac mae pobl yn tueddu i ddilyn patrymau cenedlaethol hyd yn oed mewn etholiadau lleol i raddau helaeth. Fel y mae Richard Wyn Jones wedi’i ddweud (newydd ddarllen yr erthygl ar wefan y BBC ydw i – ‘di deud lot o be dwi wedi ‘fyd y diawl), er gwaethaf y ffaith bod Llafur ar y blaen yn y polau piniwn, y mae’r gefnogaeth honno’n feddal. Os na all Llafur ennill sedd cyngor yn y Cymoedd yn y cyd-destun gwleidyddol cyfredol (ac mae hynny gan ystyried ffactorau lleol) wel, mae’n gwneud i rywun feddwl ...

Rhun ap Iorwerth a Syniadau

Ni ddylai rhywun fel fi fod efo rheswm i gwyno am hyn y dweud y gwir, ond fedra i ddim ond â gwneud. Wedi’r cyfan, dwi wedi bod yn aelod o Blaid Cymru ddwywaith yn y gorffennol a dwi ond yn 28 oed – y gwir ydi, wrth fynd yn hŷn dwi wedi sylwi nad ydi bod yn aelod o blaid wleidyddol yn fy siwtio i. A dwi ddim yn meddwl, waeth beth fo daliadau gwleidyddol rhywun na chryfder y daliadau hynny, fod bod yn rhan o blaid wleidyddol i bawb. Digon teg, yn de?
 
Er bod lle i ddadlau ym mhob plaid wleidyddol werth ei halen, mae egwyddorion craidd y dylid cytuno arnynt. Ym Mhlaid Cymru, dyrchafu’r iaith ac annibyniaeth ydi’r ddau beth hynny. Dyna dwi'n ei feddwl eniwe. Dwi’n cytuno â’r rheiny o waelod calon, ond wedi amgyffred yn y gorffennol diffyg ewyllys ynghylch yr iaith ar adegau o du’r arweinyddiaeth. Rhyw deimlo oeddwn hefyd nad ydi’r drws yn agored ym Mhlaid Cymru i bobl sydd ar y dde wleidyddol. Tydw i ddim yn llwyr. O ran daliadau economaidd galla i bron â bod yn gomiwnydd, ond ar faterion cymdeithasol dwi’n geidwadwr mawr. Ddim at y graddau fy mod i isio saethu hipis ... dim ond rhoi slap iddynt a dwyn eu wîd.
 
Ond dydw i ddim isio trafod gwendidau na rhinweddau’r Blaid yma. Achos, yn y pen draw, 90% o’r amser mewn unrhyw etholiad, ymgeisydd y Blaid ydi’r un dwi isio iddo ennill. Ddim bob un tro, ond y mwyafrif llethol o weithiau.
 
A gan hynny, wrth gwrs mai Rhun ap Iorwerth ydw i’n ei gefnogi yn Ynys Môn, er nad oes gen i bleidlais. Roeddwn i’n un o’r rhai a amheuai’r sibrydion amdano’n ymgeisio, ond roeddwn i’n falch o glywed y byddai’n sefyll, ac ar ôl ei glywed ers hynny does dim amheuaeth ei fod yn ymgeisydd delfrydol i’r etholaeth honno.  Ac yn ymgeisydd cryf. A, rhaid dweud, y math o ymgeisydd y dylai unrhyw blaid wleidyddol fod yn falch o’i gael. Y mae unrhyw un sy’n rhoi i’r naill ochr yrfa lwyddiannus – a chymharol hawdd, sori cyfryngis! – am yr hyn a dybiaf sy’n swydd anodd, ddiddiolch yn aml, ac am dâl llai mi dybiaf, yn union y math o berson y dylem eu croesawu yn y byd gwleidyddol. Ac mae Rhun ap Iorwerth y math o (ddarpar!) wleidydd sydd ei angen ar Blaid Cymru. Dim dowt. Dim dowt.
 
Y mae’r isetholiad hwn hefyd yn un pwysig tu hwnt – rhywbeth nad oes neb wedi rhoi dyledus sylw iddo. Mae’n penderfynu a gaiff Llafur fwyafrif yn y Cynulliad ai peidio. Mae’n brawf mawr o gymaint y mae’r gwynt yn hwyliau Plaid Cymru hefyd. Mae’n brawf i arweinyddiaeth Leanne Wood. Y mae hefyd, i raddau llai, yn brawf i’r Ceidwadwyr ac UKIP ac yn gipolwg (bach iawn) ar sut y gallai’r frwydr honno ddatblygu. Dyma isetholiad pwysig iawn.
 
 minnau felly ddim yn aelod o unrhyw blaid, gallaf wneud rhywbeth dwi’n licio’i wneud, sef mynegi fy marn yn rhydd, a chynnig safbwynt diduedd hefyd. Ga’i ganmol a beirniadu fel y mynnaf. Os ydych chi’n aelod o blaid wleidyddol, fodd bynnag, rhaid i chi fod yn fwy disgybledig.
 
Felly fel chi mi dybiaf, dwi’n anghrediniol o sut mae blog Syniadau wedi ymateb i ymgyrch Rhun ap Iorwerth dros yr wythnosau diwethaf. Dechreuodd drwy bwdu, yna dilorni, cyhuddo ymgeisydd ei blaid ei huno gelwydda ac, yn goron ar y cyfan, mae’n dweud heddiw y byddai’n drychineb pe câi ei ethol. Tydw i ddim erioed yn cofio aelod o blaid wleidyddol yn mynd ati’n gwbl fwriadol, mewn etholiad mor hanfodol bwysig â hwn, i danseilio’r ymgeisydd sy’n sefyll dros ei blaid ar bob cyfle posibl. Dim jyst unrhyw aelod ydi o chwaith, cyn belled ag y mae aelodau Plaid Cymru nas etholir yn y cwestiwn, does fawr amlycach dybiwn i. O ystyried y feirniadaeth lu y mae Syniadau wedi’i chynnig ar Dafydd Êl a’i ddiffyg disgyblaeth, y mae’n rhagrith o’r radd flaenaf.
 
A hyn i gyd dros un mater – Wylfa B – gwendid canfyddedig Plaid Cymru yn yr etholiad hwn y mae Llafur wedi bod yn pigo arno dro ar ôl tro. Pe na bai gan y Blaid ymgeisydd cystal, sydd wedi cyfleu ei weledigaeth yn glir ac yn onest, gallai Llafur fod wedi cael llawer iawn o sbort efo hyn. Yn lwcus, achos cryfder yr ymgeisydd hwnnw, mae’n ymddangos nad ydi Llafur wedi gwneud hynny. Yn wir, y mwyaf y maen nhw wedi sylwi na allan nhw danseilio ymgyrch y Blaid na Rhun ap Iorwerth drwy sôn am Wylfa B, y lleiaf y maen nhw wedi’i drafod.
 
Ond dyna ni, pam ceisio’i danseilio tra bod rhywun yn ei blaid ei hun yn gwneud hynny, gan ennyn sylw’r Western Mail a nifer ar Twitter yn y broses? Yn fy marn i, mae ymddygiad Syniadau dros yr wythnosau diwethaf wedi bod yn warthus. Ychydig wythnosau y mae wedi’i gymryd imi fynd o fwynhau’r blog (er anghytuno ag o ar nifer o bynciau), i feddwl ei fod yn chwerthinllyd, yn blentynnaidd ac yn bwdlyd. Dwi'n eithaf sicr nad fi ydi'r unig un sydd wedi digio i'r diawl â fo.

A hefyd, mae’n sarhaus o’r ymdrech enfawr mae cynifer o aelodau’r Blaid – ac mi dybiaf rai pobl nad ydynt yn aelodau – wedi’i wneud dros yr wythnosau diwethaf i gefnogi ymgyrch y Blaid i gadw’r sedd. Y mae geiriau Syniadau gystal ymosodiad ar waith caled pob un wan jac ohonynt ag ydyw ar yr ymgeisydd ei hun.
 
Ta waeth...
 
Er fy mod i’n eithaf siŵr na fydd Rhun ei hun yn darllen, hoffwn ar lefel bersonol ddymuno pob hwyl iddo at yfory. Fo ydi’r ymgeisydd gorau i Fôn, ynys sy’n agos at fy nghalon innau hefyd. Bydd yn Aelod Cynulliad penigamp ac yn gynrychiolydd gwych i Sir Fôn – pobl Môn, nid Syniadau, a brofir yn iawn drwy ei ethol yfory.

 

Cerddoriaeth a Dirmyg

Tydw i ddim yn gigydd – hynny yw, rhywun sy’n licio mynd i gigiau, yn hytrach na’r bobol trin anifeiliaid celain. Meindiwn i ddim fod yn gigydd o’r math hwnnw achos dwi’n rêl boi am gig, ac yn eithriadol ddrwgdybus o lysieuwyr. Be ydi’i gêm nhw dŵad?

Ond yn gyffredinol welwch chi mohonof mewn gig.  Er, dibynna hynny ar y math o gig sy dan sylw. Os oes ‘na ddigon o le mae’n bosib y byddaf o gwmpas. Ro’n i yng Ngŵyl Gardd Goll ddoe, ac mae hynny’n iawn imi achos ga’i nôl ‘y nghwrw a sgwrsio efo fy ffrindiau heb amharu ar neb ond amdanyn nhw. Allwch chi ddim gwneud hynny mewn llawer o gigiau bychain achos disgwylir bryd hynny i rywun roi gwrandawiad. Ydw, dwi’n un o’r rheiny y mae pawb yn gwgu arno mewn gig fach achos dwi’n cymdeithasu yn hytrach na gwrando. A phan fydda i wedi cael peint does neb na siarada i â nhw. Felly tueddu i gadw draw o’r gigiau hynny ydw i.

Yn bersonol, dwi byth wedi deall yr holl ‘mynd i gig i wrando’ thing. I mi, mae bandiau bob amser yn swnio’n well ar gryno-ddisg beth bynnag, a gwell gennai dalu tenar am CD y galla i ei chwarae dro ar ôl tro na mynd i weld rhywun yn canu oddi ar lwyfan ac wedyn gorfod talu am gwrw eniwe.

Oce, mae ‘na eithriadau. Cyn belled ag y mae gigiau Cymraeg yn y cwestiwn chewch chi ddim gwell na gig Bryn Fôn. Mae’r rheiny’n hwyl ar y diawl – mae pawb yn racs jibidêrs a phawb yn cydganu rhai o’n caneuon mwyaf poblogaidd, a fawr ddim ohonyn nhw’n ‘bobol miwsig’. Wyddoch chi y teip hwnnw sy’n mynd i gigiau bob munud. Gwallt cyrliog, sbectol sgwâr, chinos (o mam fach dwi’n casáu blydi chinos), pobl y gwnâi pythefnos yn hel defaid fyd o les iddynt. Meddaf i yn gyfieithydd i gyd...

Tydw i’m isio bod yn rhy ddirmygus cofiwch, dwi’n licio cerddoriaeth yn fawr iawn hefyd. Does ‘na ddim llawer o gigiau dwi wedi bod iddynt nad ydw i wedi’u mwynhau mewn difrif – Meic Stevens yn methu cofio ei eiriau yn Clwb rywbryd oedd y gwaethaf mae’n siŵr. Dyna oedd gwastraff pres. Ond dyna ni, hanner yr hwyl efo gig Meic Stevens ydi ceisio dyfalu pa mor chwil fydd o wrth gyrraedd.

Gan hynny dwi yn licio fy ngherddoriaeth Gymraeg. Mae ‘na lot o fandiau ac unigolion dwi’n eu hoffi – y mae'r casgliad CD’s sy’n y car yn eithaf rhyfeddod i rai pobl, gan amrywio o’r Ods i Hogia’r Wyddfa. Ac wrth gwrs Celt. Byddai peidio â chael CD Celt yn y car, a dŵad o Rachub, yn bechod marwol.

Ond dwi’n meddwl y band Cymraeg imi ei fwynhau fwyaf dros y blynyddoedd diwethaf ydi Gwibdaith Hen Frân. Mi brynais eu cryno-ddisg newydd heddiw a gyrru o amgylch Pen Llŷn yn gwrando arni (gan fynd ar goll am tua awr, fyddwn i’m llai coll ‘tawn i’n Japan i fod yn onest). Wn i ddim a ydi’r gymhariaeth wedi’i gwneud o’r blaen ond mae Gwibdaith yn debyg iawn, iawn i Hogia Llandegai – fersiwn gyfoes ydyn nhw. Fydda i ddim yn gallu stopio gwenu yn gwrando ar Gwibdaith.  Dwi’n siŵr i rai o bobl Pen Llŷn gael eithaf sioc fy ngweld i’n gwenu achos does gen i mo’r wên ddeliaf yn y byd. Mae’n edrych braidd fel bod rhywun ‘di selotêpio banana i’m hwyneb.

Fydda i’n fwy tebygol o fynd i gig tra dwi’n Gogs ‘fyd yn hytrach na Chaerdydd. Er gwaethaf ei rhinweddau, ac mae llawer iawn ohonynt, mae gan Gaerdydd wendidau mawr. Y peth dwi ddim yn ei licio am y brifddinas ydi nad ydw i’n nabod fawr neb sy heb swydd bonslyd. Celfyddydau, cyfryngau, cyfieithu, addysgu, Llywodraeth ... mae ‘na rywbeth annormal iawn am Gymry Cymraeg y ddinas, maent yn perthyn i’w byd bach eu hunain. ‘Ffug’ ydi’r disgrifiad casaf dwi wedi’i glywed am i’w disgrifio, er rhaid imi ddweud byddwn i ddim yn anghytuno. Ydi, mae Cymry Cymraeg Caerdydd yn licio 'cael eu gweld' a chael eu nabod. Pe byddwn yn fentrus mi awgrymwn eu bod yn lleiafrif swnllyd a hunanbwysig sy'n gwneud fawr ddim lles i ddelwedd yr iaith. Ond gwell imi beidio bod mor fentrus â hynny. I fod yn deg, byddai hynny'n orgyffredinoli mawr.

Rhaid dweud, y mae rhaniad mawr, eithaf chwerw ar adegau, rhwng y Cymry Cymraeg dinesig – Caerdydd yn benodol – a’r Cymry Cymraeg cefn gwlad. Fel Cymro Cymraeg cefn gwlad (hynny ydi, o’r gogledd neu’r gorllewin yn hytrach na ‘chefn gwlad’ yn ei wir ystyr) sy’n byw yn y ddinas dwi wedi gweld dwy ochr y peth. Mae’r dirmyg sy gan y ddwy garfan at ei gilydd yn eithaf dwfn.

Ond wyddoch, maen nhw’n gwisgo chinos yn y ddinas. A tydi hynny, ym mha gyd-destun bynnag, jyst ddim yn iawn.