For Wales, see England

Wythnos diwethaf mi soniais am sut y mae gen i, yn ddigon aml, gywilydd o fod yn Gymro, er dydi o ddim yn aml iawn fy mod i’n cael dweud hynny ddwywaith mewn pythefnos – mae’n rhaid bod y byd ar fin darfod!

Do, mae’r Lludw wedi cyrraedd Caerdydd. Mae’r cyfryngau, o’r Western Mail i S4C wedi bod nid yn unig yn ein hannog i gefnogi Lloegr (ddim ffiars) ond yn mynnu cymaint o fraint y bydd hi i’r Cymry gynnal digwyddiad o’r fath ac, wrth gwrs, yn cyfeu’r ffaith y bydd Cymru gyfan yn bloeddio dros Loegr i’r byd. Y peth trist ydi fydd ‘na lot yn gwneud. Mae’n rhaid bod yr Awstraliaid yn meddwl ein bod ni’n licio cael ein nabod fel rhan o Loegr. Sôn am sad!

Fyddwn i ddim efo unrhyw wrthwynebiad i’r Lludw yn cael ei gynnal yng Nghaerdydd pe bai gan Gymru ei thîm prawf ei hun. Mi fydd yn hwb fawr i economi Caerdydd, ac mae hynny’n beth da, dwi ddim yn dadlau hynny. Ond mae tîm criced Lloegr yn enghraifft berffaith o For Wales, see England.

Mi fyddai hyd yn oed newid enw’r tîm i ‘England and Wales’, fel ydyw mewn gwirionedd, yn rhywbeth. Ond eto, ‘does Cymro yn y garfan hyd fy neall i.

Mae gweld Come on England ar dudalen flaen y Western Mail, aelodau o glwb criced Morgannwg yn clodfori’r tîm ‘cenedlaethol’ yn fwy pathetig fyth o ddarllen papurau newydd Lloegr. Peidiwch â chael eich twyllo, maen nhw’n casáu’r ffaith bod Cymru’n cynnal y gêm a bod Hen Wlad fy Nhadau yn cael ei chanu cyn’ddi. Mae o mor rhyfedd gweld y Saeson yn bloeddio “fydd y Cymry byth yn ein cefnogi!” ar yr un ochr a chymaint o Gymry’n gweiddi “byddwn fe fyddwn!” ar y llall!

Wel, fydda i ddim. Mae’n iawn i Albanwyr beidio â chefnogi Lloegr waeth bynnag fo’r sefyllfa, ac mae ‘na Gymro bach fan hyn sy’n mynnu gwneud union yr un fath! A minnau'n meddwl y byddwn i byth yn cytuno â gwasg Llundain....!

P’un bynnag pan oeddwn i a Sion Bryn Eithin yn chwara criced ar compiwtar ym Mryn Eithin ‘stalwm roeddan ni’n cefnogi Pacistan a Salim Malik yn benodol, jyst achos bo gynno fo enw fel Sali Mali.

Gweiddi ar Siân Cothi

Eisteddon ni y tu allan i’r Mochyn Du. Roeddwn wedi dechrau mynd yn chwil, mi gredaf. Cerddai dynes walltgoch yr ochr arall i’r ffordd.

“Mae honno’n edrych fel Siân Cothi,” dywedasom.

“Siân, Siân!” gwaeddasom ar ei hôl, yn lled-ffraeth ein bwriad ar y ddynes hon, yr edrychasai fel Siân Cothi, ond nid Siân Cothi mohoni.

Troes hithau atom a chwifio’i breichiau. Siân Cothi ydoedd. Dechreuodd gerdded tuag atom. Roedd yn rhaid gwneud rhywbeth.

“Sori,” myfi a waeddais. Myfi’n gweiddi ar Siân Cothi! “Sori, roedden ni’n meddwl mai Siân Cothi oeddech chi, ond Siân Cothi ydach chi!"

Chwifiodd arnom eto ac ymlaen â hi ar ei thaith. Bu’n sefyllfa ryfedd, yn sicr.

Help

God dwi efo pen mawr. Dwi dal yn chwil dwi'n meddwl.

WTF

Carlo - 40 mlynedd o lyfu tin

Felly deugain mlynedd yn ôl cafodd Carlo ei arwisgo yng Nghaernarfon. Efo rhywfaint o lwc, welwn ni mo’r fath daeogrwydd eto. Os daw, gobeithio y ceir protest a gwrthsefyll a gwrthwynebwyd fel y gwelwyd y tro diwethaf. Tybed a fydd gan Gymru’r egni i wneud hynny?

Na, fwy na thebyg.

Yn ôl arolwg barn gan y BBC mae tua 60% o blaid swydd Tywysog Cymru, a thua’r un faint o blaid arwisgiad arall pan ddaw’r tro. Fe’m synnwyd gan y canlyniad, rhaid i mi gyfaddef. Mae’n torri ‘nghalon fy mod yn Gymro i’r carn sy’n aml iawn yn teimlo cywilydd o fod yn Gymro. O weld taeogrwydd a diffyg hyder pobl Cymru dro ar ôl tro, heb sôn am y difaterwch cyffredinol at yr iaith, yr agwedd ddi-asgwrn cefn at annibynniaeth; dwi’n aml iawn yn meddwl y buasai’n well petawn wedi dilyn ochr Saesneg fy nhreftadaeth bersonol ac i’r diawl a’r Cymro ynof. Mi fyddai’n haws, o leiaf.

Ond yn ôl at Carlo. Dau bwynt yn unig y galla i wneud am hyn, fel un nad oedd yn agos at gael ei geni yn ystod y cyfnod. Y cyntaf ydi, dwi ddim yn weiniaethwr. Ddim o gwbl, mewn difri. Mae unrhyw wlad sydd â threftadaeth a hanes mor gyfoethog, gyda theyrn yn goron ar hynny (esgusodwch y pun gwael), yn iawn gen i. ‘Does gen i ddim byd yn erbyn y syniad o deulu brenhinol – gall yn fwy na dim grisialu gwlad, ei huno a’i hyrwyddo.

Yr ail bwynt ydi hwn: y broblem ydi mai’r wlad dan sylw ydi Lloegr. Dyna fy ngwrthwynebiad i fod yn ddeiliad i’r frenhines. Pe bawn i’n Sais (cyflawn) mi fyddwn i’n falch o’r teulu brenhinol.

Ond fel cenedlaetholwr, mae swydd Carlo yn swydd dwi’n ei weld fel sarhad ar Gymru. Mae’r egwyddor yn syml: os oes angen tywysog ar Gymru, dylai hwnnw fod yn Gymro. Mae Carlo’n symbol o orthymiad y Cymry, yn symbol o genedl a goncwerwyd. Os ydi 60% ohonom go wir yn gefnogol i hynny, yn wirioneddol credu y gall mwyaf Sais y Saeson gynrychioli Cymru, waeth i ni fod yn Orllewin Lloegr ddim.

Mae fy mheiriant golchi yn bwyta fy sanau

Mae’r byd hwn yn llawn hud. Hyd yn oed yn ei fodernrwydd bondigrybwyll mae dirgelwch i’w gael yn y mannau tywyll. Y fan dywyll yr wyf yn cyfeirio ati yw peiriannau golchi. Ai fi ydi’r unig un sydd ddim yn dallt, yn enw’r Tad a’r Mab a’r Ysbryd Glân, sut ar wyneb y ddaear y gellir rhoi rhif penodol o hosanau i mewn i beiriant golchi a chael llai yn ôl?

Digwyddodd hynny ddoe, ac nid am y tro cyntaf. Wn i ddim, er racio ‘mrêns hyd syrffed, sut y mae’n digwydd. Rŵan, o’r holl ledrith a rhyfeddodd a roddodd y Tad Mawr ar y ddaear, dwi’n gwbl argyhoeddedig na fwriadodd i’r peiriant golchi fod yn destun dirgelwch parthed hosanau, ond dyna ydyw o’m rhan i. Faint o sanau a gollwyd i’r bwystfil wrth y sinc ni wn – mae rhywun yn gwybod rhywbeth nad ydw i, mae’n rhaid (mae lot o bobl yn gwybod pethau nad ydw i, wrth gwrs).

Mae’n gas gen i olchi dillad. Os bydda i’n mynd i Rachub dwi o hyd yn fy henaint yn gwneud siŵr bod ‘na ddigon o ddillad budur yn dod efo fi. Mae pob rhan o olchi dillad yn orchwyl blinedig. Casglu’r cyfan drewsawr a’i roi yn y peiriant, ei dynnu (a gweld beth ddaw allan), ei osod ar y lein, wedyn mai’n bwrw glaw, wedyn ei roi yn y tymbl a digio wrth feddwl faint o drydan y mae hwnnw’n ei ddefnyddio, ac yna smwddio.

Fedra i ddim smwddio, a dwi ddim yn golygu sefyll wrth y bar min nos yn wincio ar dargedau. Na, bydd fy nillad i, waeth faint o ymdrech a roddaf i mewn i smwddio, yn parhau’n ddigon crintachlyd ar y cyfan, yn benodol trowsysau a chrysau. Gallwch weld o olwg dyn a all smwddio ai peidio, a gwn fod hynny y tu hwnt i’m dawn. Pe bai gen i ddigon o arian byddwn i’n cael rhywun arall i’w gwneud. Y broblem ydi mae pawb dwi’n eu nabod yn edrych cyn waethed â mi, a gwaeth mewn sawl achos, felly mi fyddai’n ddibwynt. Hidia befo, fues i fyth yn un am edrych yn drwsiadus p’un bynnag.

Sbeitllyd yw Albany Road

Ddim ots gen i be gythraul ddywedwch chi, mae’r tywydd yn blydi horybl yng Nghaerdydd. Pump ar hugain gradd selsiws (dwi’n casáu’r gair selsiws – ma’n swnio fel cyfuniad o sensual a selsig). Mai’n chwilboeth. Does ‘na ddim chwa o awyr chwaith, ac mae’r aer yn drwm fel plwm llwm. Ac ni throf yn frown oherwydd dwi ddim am fynd allan ynddo. Ddim eto. Es allan amser cinio o amgylch y ddinas am dro, i Albany Road, a dwi ddim am wneud ‘fory os mae hi fel hyn.

Bydda i’n mynd i Albany Road yn dra aml. Wel, dim ond i fynd i Iceland, yn de. O’n i’n ddig iawn wythnos diwethaf wrth bigo fyny, ac afraid dweud prynu, carbonara eog a chorgimwch. Wn i ddim pam mai ond pan gyrhaeddish i adra y bu i mi edrych yn y bocs ei hun a sylwi bod rhyw gont sbeitllyd wedi cyfnewid y nwyddau hysbys am reis pilau. Fyddwn i ddim yn meindio gormod fel arfer ond dwi’m yn licio blydi reis pilau.

Ond arferwn dreulio cryn dipyn o amser ar Albany Road yn fyfyrwyr trydydd blwyddyn, yn bennaf yn Peacocks achos ei bod yn siop rad + arferwn eithaf hoffi dillad Peacocks. Roedd/Mae ‘na fwyty Indaidd hefyd ar ffordd – dwi’m yn cofio’r enw rŵan – ond dwi yn cofio mynd yno’n ddigon aml efo Dyfed ar ôl noson allan i nôl cyri, a chyri da ydoedd ‘fyd. Hoffais yn fawr unwaith, pan aethom yn ffyliaid gwlyb a hithau’n stido bwrw i nôl un. Llithrodd Dyfed ar y stryd laith a brifo, ac mi chwarddish i nes i mi gyrraedd adra. Un sbeitllyd fuesh i ‘rioed.

Galw enwau ar bobl ... Cymraeg style!

Un o wychaf bethau ein hannwylaf iaith ydi’r gallu i alw enwau ar bobl sy’n gwbl ddiniwed ac eto’n cyfleu cymaint. Mae’r Saesneg yn wych am hyn hefyd i raddau helaeth ond mae ‘na rhywbeth mwy gwirion am y Gymraeg, sy’n gwneud iddi ragori.

Faint o fath o fwydydd y gellir sarhau rhywun yn Saesneg gyda hwy? Lemon, wrth gwrs, ond gallwn ni alw rhywun yn lemon yn Gymraeg. Ac yn nionyn. Ac yn dorth. Ac yn sgonsan (ffefryn Nain a’m ffefryn diweddar). Ac, wrth gwrs, yn ben rwdan. Allwch chi ddim mynd rownd Lloegr yn galw rhywun yn onion, loaf na’n scone (dwi byth yn cofio be ‘di rwdan yn Saesneg).

A beth am dwmffat? “Beth ti’n gwneud y twmffat?” / “What are you doing you funnel?” – penderfynwch chi p’un sydd orau.

Gallwch chi alw rhywun yn unrhyw beth dal haul yn y Gymraeg ac fe’i cyflëir mewn ffordd ddoniol, lled-sarhaus ond eto cyfeillgar – dychmygwch alw rhywun yn “hen gwpan wirion” neu’n “be sy dy haru di’r draenog?” – fe fyddent yn codi gwên yn hytrach na dwrn.

Ond yn ôl y draenog, mae anifeiliaid yn gallu bod yn faes cyfoethog a diddorol i alw enwau yn Gymraeg: colomen/sguthan, cranc, mul, cranci mul (cyfuniad!), brân, iâr, mochyn, hwch, ci, ast, deryn – ond onid ydi hi’n rhyfadd, yn Gymraeg, bod galw rhywun yn fath o anifail bron yn ddi-eithriad sarhaus iawn, ond eto chymerech mohono â’r sarhad a fyddai’n briodol gyfatebol yn Saesneg?

Gallwn wrth gwrs barablau ‘mlaen am hyn, ond dyna un o gryfderau’r Gymraeg i mi. Mae hi’n iaith fach gyfeillgar a hyblyg, y mae ei geiriau’n gwneud fawr o synnwyr ond yn golygu cymaint.