Gwynedd: dadansoddiad ystadegol

Fe wyddoch fy mod i’n licio ystadegau, felly dyma ddarn diduedd am ffigurau Gwynedd. Ac ydyn, maen nhw’n ddigon diddorol, ond mi adawaf i eraill gynnig dadansoddiad goddrychol. Fe ranna i’r blogiad hwn yn adrannau inni weld y darlun cyfan. Er gwybodaeth, pan gyfeiriaf at aelodau annibynnol, dw i hefyd yn cynnwys y rhai heb nodi plaid, a dw i’n ymddiheuro os oes unrhyw ystadegau anghywir – mae’n lot o waith ac mae’n ddigon hawdd drysu! Serch hynny gobeithio fy mod wedi cyfleu darlun cyflawn o sefyllfa wleidyddol Gwynedd.

Gwynedd Gyfan

Newid bach iawn a gafwyd yn nifer y seddi o’i gymharu ag etholiad 2008. Plaid Cymru enillodd fwyaf (+2 sedd), gyda Llais Gwynedd hefyd yn cipio un yn fwy. Nid oedd newid yn nifer yr aelodau annibynnol na Llafur, ond aeth y Democratiaid Rhyddfrydol i lawr o 4 sedd i un yn unig.

O ran canrannau, roedd Plaid Cymru 1.7% yn uwch (40.4%), Llais Gwynedd 3.4% yn uwch (24.2%) gyda rhai annibynnol i lawr 2.7% i 22.8%, a Llafur i lawr fymryn. Etholwyd 20 o gynghorwyr yn ddiwrthwynebiad yn 2008 – 18 oedd ffigwr 2012, er bod un ward eto i ddatgan. Enillodd Llais Gwynedd fil yn fwy o bleidleisiau o gymharu â 2008, ac roedd y Blaid hefyd i fyny ryw 300-400. Roedd Llafur i lawr fymryn – yn gwbl groes i’r duedd genedlaethol – gydag ymgeiswyr annibynnol yn cael mil yn llai o bleidleisiau.

Ymddengys, ar y cyfan, fod Llais Gwynedd, ac i raddau llai Blaid Cymru, wedi elwa ar drai’r ymgeiswyr annibynnol. Pleidleisiodd 670 o bobl yn llai yn 2012 nag yn 2008.

Arfon

Yn Arfon, enillodd Plaid Cymru sedd yn ychwanegol, ac aelodau annibynnol ddwy – collodd y Dems Rhydd dair. Roedd nifer y pleidleisiau, canran y bleidlais a’r newid yn y ganran fel a ganlyn

Plaid Cymru 6,200 (39.8% - 2.5% yn is)

Annibynnol 3,757 (24.1% - 2.6% yn uwch)

Llafur 2,634 (16.9% - 2.3% yn is)

Llais Gwynedd 2,049 (13.2% gyda chynnydd o 4.9%)

Ar wahân i Lais Gwynedd felly, prin fod newid yn ardal Arfon. Er i ganran Plaid Cymru leihau, enillwyd mwy o bleidleisiau. Gwelwyd cynnydd ym mhleidlais ymgeiswyr annibynnol, un sylweddol yn un Llais Gwynedd, cwymp bach i Lafur, a haneru pleidlais y Democratiaid Rhyddfrydol – enillodd lai na mil, a cholli un o’u seddi traddodiadol yng Ngwynedd ym Menai Bangor.

Dwyfor

Disodlwyd Plaid Cymru gan Lais Gwynedd fel y blaid fwyaf yn Nwyfor. Enillodd Llais Gwynedd dair sedd ychwanegol, gyda’r Blaid yn colli dwy, ac aelodau annibynnol 1. Enillodd Llais Gwynedd 42.2% o’r bleidlais, sef cynnydd o 5.3% - ond nid oedd ond 13 pleidlais yn fwy nag yn 2008. Collodd Plaid Cymru 599 o bleidleisiau ond roedd y ganran yn sefydlog. Arhosodd pleidlais ymgeiswyr annibynnol yn sefydlog, yn wahanol i weddill Gwynedd. Cadwodd y Democratiaid Rhyddfrydol sedd yn ddiwrthwynebiad.

I raddau, gellid dadlau mai Plaid Cymru gollodd yn Nwyfor yn hytrach na Llais Gwynedd yn ennill, ond mae gan y Llais bellach 10 o’r 20 sedd yno, gyda’r Blaid ar 6 yn unig. Roedd gan Blaid Cymru 15/20 sedd yma yn etholiad 2004, ac mae’n ardal y mae’n rhaid iddi ei hadennill i sicrhau grym fel plaid fwyafrifol ar Gyngor Gwynedd.

Meirionnydd

Ni chafwyd etholiad yn 9 allan o’r 20 o seddi ym Meirionnydd (5 Plaid Cymru; 4 Annibynnol), ond cafodd Plaid Cymru lwyddiant mawr yn y seddau a gystadlwyd. Enillodd dair sedd yn fwy (fyny i 13); 862 o bleidleisiau yn fwy, a 46.7% o’r bleidlais (+15.7%).

Roedd cwymp sylweddol yn nifer y rhai a bleidleisiodd dros ymgeiswyr annibynnol (-14.6% lawr i 29.0%). Serch hynny, cafodd Llais Gwynedd noson aflwyddiannus yma. Un aelod a etholwyd (-2) a chafwyd tua 500 pleidlais yn llai. Dim ond 5 ymgeisydd a safodd dros y Llais – ond serch hynny ni safodd ond 6 yn 2008 felly gwelwyd colled yn ei chefnogaeth gyffredinol ym Meirionnydd.

Plaid Cymru v Llais Gwynedd

Cystadlodd Plaid Cymru a Llais Gwynedd yn erbyn ei gilydd am 27 o seddi – 19 ohonynt benben â’i gilydd. Yn y seddi lle mai’r unig ddau ymgeisydd oedd un o Blaid Cymru ac un o Lais Gwynedd, dyma’r canlyniad cyffredinol:

Plaid Cymru 11 sedd; 5,788 (55.6%)

Llais Gwynedd 8 sedd; 4,616 (44.4%)

Felly Plaid Cymru enillodd y frwydr benben, a hynny yn gymharol hawdd ar y cyfan. Pan luchiwyd gwrthwynebwyr eraill i’r ornest (ar gyfer 8 sedd mewn 7 ward), cymerodd bethau tro diddorol iawn. Felly yr oedd:

Llais Gwynedd 4 sedd; 1,978 (30.1%)

Plaid Cymru 3 sedd; 2,129 (32.4%)

Eraill 2 sedd; 2,470 (37.5%)

Awgryma hyn raniad ym mhleidlais Plaid Cymru pan gafwyd amryw ymgeisydd, a Llais Gwynedd fanteisiodd ar hynny. Serch hynny, pe bai’r seddi hyn yn rhai penben rhwng y Blaid a’r Llais, mae’n aneglur pwy fyddai wedi ennill, er bod y ffigurau penben yn awgrymu y byddai gan Blaid Cymru fantais.  

Casgliad

Cafodd Plaid Cymru etholiad llwyddiannus yng Ngwynedd eleni, er iddi fethu â chipio mwyafrif dros bawb. Gwelodd gynnydd yn ei phleidlais a chipiodd seddi ychwanegol. Er colli yn Nwyfor, a cholli’n wael o ran seddi, ni chollodd yn fawr o ran y bleidlais, a chafodd gynnydd sylweddol iawn ym Meirionnydd. Serch hynny, i’r blaid yn lleol, rhaid atgyfnerthu yn Nwyfor eto i sicrhau mwyafrifau ar y cyngor. Ar y llaw arall, mae hi wedi cryfhau ei gafael ar Arfon a Meirionnydd, ond awgryma’r canlyniadau o hyd elfen o ddadrithio â hi yn y sir.

Roedd etholiad Llais Gwynedd yn llwyddiant ar y cyfan, ond roedd ei pherfformiad ym Meirionnydd yn wan tu hwnt. Dangosodd nad fflach mo llwyddiannau 2008, a llwyddodd i ddal tir a enillwyd yn Nwyfor yn dda iawn. Serch hynny, ni safodd cymaint o ymgeiswyr ag y gobeithid (nifer sylweddol yn llai os rhywbeth), a phan aeth benben â’i phrif elynion, Plaid Cymru, aflwyddiannus ydoedd ar y cyfan.

Collodd ymgeiswyr annibynnol lawer iawn o bleidleisiau y tro hwn – er y cedwid 18 o seddi. Serch hynny, mae mwy o aelodau annibynnol ar y cyngor nag yn 2004, pan roedd 11.

Nid yn annisgwyl, chwalodd pleidlais y Democratiaid Rhyddfrydol, ac nid oedd gan y Ceidwadwyr fyth obaith mewn unrhyw ward yng Ngwynedd.

Gwelodd Llafur unwaith eto ddirywiad yng Ngwynedd, yn gwbl groes i unrhyw ran arall o Gymru. Awgryma wendid mawr yn y blaid leol o ran trefniadaeth a gweithgarwch, er yn Arfon gwelwyd yn 2010 bod o hyd bleidlais Lafur gref yma ar lefel Brydeinig nas adlewyrchir ar y lefel leol.

Peidiwch â digalonni: ymateb i'r etholiadau lleol

Gan nad ydi trydar yn cynnig digon o le i rywun fynegi barn gyflawn, dyma fi yma am y tro cyntaf ers misoedd maith i wneud hynny, a hynny yn sgîl yr etholiadau lleol a gynhaliwyd ddydd Iau. Dw i’n teimlo rheidrwydd i fynegi fy hun am hyn oherwydd ambell i ymateb hysteraidd gan Bleidwyr yn disgrifio’r canlyniad fel trychineb, ac ymateb rhai o’n gwrthwynebwyr sy’n honni rhywbeth tebyg. Ond doedd o ddim.

Yn gyntaf, chwi gofiwch efallai fy mod i droeon ar y blog hwn wedi digio i’r dim at Blaid Cymru, yn arbennig ar ôl canlyniadau 2010 a 2011, pan geisiodd y Blaid honni nad oedd yr etholiadau hynny’n rhy ddrwg yn y bôn (Er gwybodaeth, dwi wedi ailymaelodi erbyn hyn. Dal i ddigio at y Blaid yn aml fydda i o hyd cofiwch, mae ‘na lot o bethau dwi’n anghytuno â hi yn eu cylch!).  Ond y gwir ydi roedd y ddau etholiad hynny’n warthus i’r Blaid, a dydw i ddim yn un i roi mêl ar sefyllfa i’w melysu. Deuaf at fy mhryderon, oherwydd mae digon o resymau i siomi â’r canlyniad, ond gadewch inni ddweud y ffeithiau.

Collodd Plaid Cymru ddeugain sedd eleni, tua 20% o’i chynghorwyr, sy’n nifer sylweddol. Ond roedd hwn yn etholiad lle roedd ‘na gorwynt Llafuraidd i’w wynebu. Fe ysgubodd Llafur y gwrthwynebiad i’r neilltu, ond Plaid Cymru wrthsafodd y storom orau. Collodd y Ceidwadwyr dros draean o’u seddi nhw, a’r Democratiaid Rhyddfrydol hanner. Collodd aelodau Annibynnol ac eraill fwy na ni hefyd. Un wers inni yma ydi polau piniwn. Roedd arolwg barn diweddaraf YouGov yn dweud y câi Llafur tua hanner y bleidlais, ac fe wnaeth llawer iawn ohonom fwrw amheuaeth fawr drosto – yn sgîl y canlyniadau synnwn i ddim petai’r arolwg yn agos at y gwir. Rhaid derbyn bod arolygon barn Cymru erbyn hyn yn rhai sy’n agos ati wrth ddarogan canlyniadau. Nid y byddai credu’r arolwg wedi bod o fudd, ond pan fydd pethau'n edrych yn ddu yn yr arolygon barn, ddylen ni gymryd sylw.

Cofiwn hefyd, roedd 2008 yn rhyfeddol o dda inni, i’r fath raddau na wnaethom lawn werthfawrogi’r peth. Enillwyd mewn ardaloedd nas cynrychiolwyd gennym ynghynt. Er inni golli nifer o seddi yn 2012, ni chollwyd yr enillion hynny’n llwyr. Mae o hyd gynghorwyr yng Nghaerdydd, Torfaen a Wrecsam, er enghraifft, a gallai hynny fod yn bwysig yn y dyfodol. Beth am ardaloedd eraill?

Ceir o hyd garfan gref yng Nghaerffili, sy’n sylfaen i adennill y cyngor y tro nesaf. Roedd Rhondda Cynon Taf, ar y llaw arall, yn siomedig tu hwnt – ond rhaid cofio, ac eithrio yn ’99, dydyn ni byth wedi bygwth yno, ac mae’n parhau’n gadarnle dihafal i Lafur. Dydw i ddim yn gwybod os bydd Leanne Wood yn ein galluogi i atgyfnerthu mewn llefydd felly, amser a ddengys, ond dydi Leanne heb gael amser eto.

Mae’n biti mawr inni golli Caerffili. Roedd yn gyngor a reolwyd yn dda iawn, iawn dan ein llywyddiaeth ni. Ond rhaid inni jyst dderbyn, dydi rheoli cyngor yn dda ddim yn golygu y byddwn ni’n ei gadw dan ein rheolaeth, a dydi hynny ddim yn unigryw inni – dwi’n siŵr bod digon o gynghorau Ceidwadol a Rhyddfrydol digon gweithgar a llwyddiannus wedi’u colli i Lafur yn Lloegr oherwydd y cyd-destun ehangach, a’u bod nhw fel ni yn ddiymadferth i atal hynny rhag digwydd. Dywedaf yn amharod ond yn wir fod Caerdydd yn enghraifft dda o hyn.

Hefyd, efallai bod yn rhaid inni dderbyn bod ein perfformiad ni ddim yn ddibynnol arnom ni’n hunain i raddau helaeth, ond ar fympwy tueddiadau gwleidyddol Prydeinig. Pwynt niwtral, os rhwystredig iawn, ydi hynny, gyda llaw – weithiau fydd hi’n dda ac weithiau fydd hi’n waeth – ond gwell yw cofio hynny pan fo pethau’n edrych yn dywyll arnom na cholli gwallt dros y peth.

Beth am y gorllewin? Darlun cymysg eto oedd hi. Yn Sir Gâr, gwrthbwyswyd colledion Llanelli gydag enillion yng ngweddill y Sir, ac rydym yn parhau fel y blaid fwyaf yno. Rhaid peidio â digalonni gormod â'r hyn ddigwyddodd – rhaid deall bod ardal Llanelli’n parhau yn wleidyddol debycach i’r Cymoedd na gweddill Sir Gâr, ac o ystyried y storom berffaith a gafodd Llafur cyn yr etholiad, roedd cadw rhai o’r seddi hynny wastad am fod yn anodd. Roedd Ceredigion yn siomedig iawn. Un arwydd da oedd inni ennill seddi gan y Dems Rhydd, er inni golli i aelodau Annibynnol. Serch hynny, mae’n bosib, er ein bod sedd i lawr ar 2008, y bydd hi’n haws denu aelodau annibynnol i’n cefnogi er mwyn arwain y sir am y tro cyntaf erioed. Neith hynny’n iawn.

Cael a chael oedd hi drwy’r gogledd, heb fawr newid ar y cyfan. Dylen ni fod yn siomedig na chipiwyd Gwynedd, ond eto cafwyd perfformiad cryfach nag yn 2008 ... ac mae ‘na isetholiad ar y gorwel a allai ildio mwyafrif inni. Serch hynny, mae’n amlwg iawn nad ydi Llais Gwynedd ar ddarfod, a hi bellach yw prif blaid Dwyfor, sef cartref ysbrydol cenedlaetholdeb. Ac eto, mae’n amlwg iawn bod gwleidyddiaeth Gwynedd – ynghyd â Cheredigion – yn unigryw ac yn annibynnol ar batrymau cenedlaethol.

Fel y dywedais, mae yna bryderon inni ym Mhlaid Cymru yn deillio o’r etholiad hwn. Diwedd y gân ydi mi gollasom seddi, er nad ydym, yn wahanol i’r tair plaid arall, mewn math o rym ar lefel genedlaethol neu Brydeinig. Hefyd, mae’n amlwg imi, er gwaetha’r ffaith bod ganddi arweinydd hurt ar lefel Brydeinig,  nad pleidlais brotest yn unig oedd hon i Lafur. Petai’n bleidlais brotest, fe ddylai Plaid Cymru fod wedi gwneud yn well (tybed a ydym wedi ymbellhau cymaint o’r ddelwedd ohonom fel plaid brotest fel na allem ddenu pleidlais brotest mwyach? Trafoder!) – roedd elfen gref iawn o gefnogaeth dros Lafur. Nid dim ond yng Nghymru y gwelwyd hyn – roedd hi hefyd felly’n Yr Alban, sy’n ddiddorol a dweud y lleiaf.

Nid oedd cyfnod 1999 – 2009 wedi sefydlu patrwm amlbleidiol yng Nghymru, fel y tybiasom. Yn hytrach, efallai mai blip i’r blaid Lafur ydoedd. Efallai ddim – ond mae’n bosibiliad. Y mae’r Cymry yn draddodiadol yn heidio at Lafur pan fydd pethau’n ddrwg arnynt. Dydi hynny, er y carem feddwl yn wahanol, heb newid.

Yr her i’r Blaid ydi ei thactegau dros y blynyddoedd nesaf. Mae’n rhaid iddi fod yn graff, a chofio mai prif nod unrhyw blaid wleidyddol ydi ennill etholiadau ac nid dadleuon syniadaethol, a bwrw ati i wneud hynny. Y nod ydi 2016. Mae’n rhy fuan i ddarogan dim, ond tybiai rhywun y bydd y sefyllfa bryd hynny’n hawdd ei rhagweld. Bydd UKIP a Llafur yn gwneud yn dda yn 2014. Yn 2015, caiff y glymblaid ei hysgubo o’r neilltu – fydd y Dems Rhydd wedi’u difa’n llwyr ac mi fydd y Ceidwadwyr mewn sefyllfa debyg i ’97, os nad yn waeth. Yn wir, rhagwela ambell i sylwebydd y bydd adain dde ranedig ym Mhrydain erbyn hynny gyda UKIP yn dwyn pleidleisiau lu gan y Ceidwadwyr. A bydd y blaid Lafur yn etifeddu economi a fydd o hyd mewn cyflwr gwael.

Ac mae hynny oll heb ystyried y ffaith y gallai’r Alban fod yn annibynnol bryd hynny. Dw i ddim yn gwybod a fydd hi, ond mae’n elfen arall i’r gymysgedd.

Yn 2016, bydd Llafur wedi rheoli Cymru ers 17 mlynedd hir. Bydd hi mewn grym yn Llundain a hynny yng nghanol trybini economaidd, gydag arweinydd a etholwyd am nad David Cameron mohono, nid am ei fod yntau’n boblogaidd ei hun. Bydd gan y Ceidwadwyr a’r Dems Rhydd eu problemau eu hunain hefyd – dydi hi ddim yn amhosib na fydd y Dems Rhydd yn bodoli mwyach. Yn debyg i 1999, gallai 2016 fod yn adeg berffaith i awr fawr Plaid Cymru ddyfod. Yn wir, mewn rhai ffyrdd, gallai fod yn well.

Ta waeth, nôl i rŵan, y pwynt ydi hyn – er nad ydym ni yn y sefyllfa gryfaf ar hyn o bryd, gallai eleni fod wedi bod yn llawer, llawer gwaeth. Ond doedd hi ddim. Dydyn ni ddim wedi ein hysgubo o ardaloedd 2008, er i’n cynrychiolaeth yno leihau, a gwrthsafwyd y storom yn well na phleidiau eraill, er ein bod ni yn wahanol iddyn nhw wrthi’n ailadeiladu. Megis dechrau mae’r gwaith hwnnw a megis dechrau mae’r daith i 2016.

Roedd ymateb rhai yn y trydarfyd yn orymateb llwyr – roedd o’n ymylu ar hysteria. Dw i’n rhannu eich siom i’r dim, ond dydi’r byd ddim ar ben, ac er ein sefydlu bron i 90 mlynedd yn ôl erbyn hyn, megis dechrau mae’r frwydr dros ryddid o ddifrif.

 

A ydy'r sefyllfa yn anobeithiol? Ydy', wrth gwrs, os bodlonwn ni i anobeithio. 'Does dim yn y byd yn fwy cysurus nag anobeithio. Wedyn gall dyn fynd ymlaen i fwynhau byw.

-          Saunders Lewis

Y mae'n awr yn hwyr y dydd (a gyda llaw, helo eto)

Wel helo helo! Dwi wedi cael penwythnos hyfryd ac yn teimlo fel y boi. Chewch chi’m crynodeb o’m hanes diweddar achos does ‘na ddim byd wedi newid, hen goc oen fues i erioed a hen goc oen ydw i. Dwi dal yng Nghaerdydd er fy mod i isio mynd nôl i Rachub, a dwi dal yn sillafu Vimto fel Vimpto ac yn ei ddweud felly hefyd, ac fydd na’m stop arna’ i yn hyn o beth. A pheidiwch â meddwl eich bod chi’n gwbl ddiogel rhagof, dwi’n dilyn y blogiau yn gyson a ffyddlon o hyd, yn gwneud yn siŵr eich bod chi gyd yn byhafio, er nad ydw i’n dweud llawer fy hun wrth gwrs. Sy’n drist ofnadwy achos, fel y gwyddoch, mae fy marn i’n bwysig.

Fe wnaeth un peth godi fy nghalon dros y dyddiau diwethaf, sef bod fy newis cyntaf i arwain Plaid Cymru, Elin Jones, wedi datgan ei bod am fynd am yr arweinyddiaeth. Efallai y soniaf am hynny’n fanylach maes o law, pan ddaw pethau’n gliriach parthed pawb sy’n bwriadu sefyll, ond petawn i’n ailymaelodi â’r Blaid (a ‘sgen i’m math o fwriad gwneud hynny – pan dwi’n llenwi cwisys ar-lein ‘pwy ddylia chdi fotio iddo fo’ dwi’n ddi-ffael yn cael y BNP) fel dwi wedi’i nodi o’r blaen, Elin Jones y buaswn i’n pleidleisio drosti, heb ronyn o amheuaeth. Y mae hi’n sefyll dros y Blaid ar y ffurf y credais ynddi.

Ond er bod Elin wedi codi ‘nghalon (a dyna’r unig beth iddi godi galla i eich sicrhau) mae ‘na ddigon o bethau sy’n parhau i’m digalonni, a rhoddodd Blog Banw fawr o achos imi wenu. Nid fy mod i ddim yn licio’r blog, wrth gwrs, dwi’n eithaf licio Blog Banw, ond ei eiriau am y Fro Gymraeg, ac a ddylem gefnogi Cymru ddwyieithog ynteu gwarchod y Fro. Ac a oes angen i ni ddewis.

Un peth dwi wrth fy mod am Gaerdydd ydi fy mod i’n gallu twyllo fy hun. Efallai bod y gymuned Gymraeg yma’n artiffisial i raddau helaeth, ond mae hi’n gymuned Gymraeg serch hynny, ac un sy’n cryfhau. Ond nid cymuned gynhenid ydi hi, mewn difri, eithr cymuned o alltudiaid o’r gorllewin a’r gogledd, sy’n gosod ei ffiniau ac yn hapus byw oddi mewn iddynt. Hyd yn oed os wyt Gymro Cymraeg a aned yma, mae’n bur debyg na aned dy rieni yma. Serch hynny, dwi ddim yn licio clywed pobl o’r hen ardaloedd yn poeri’n ewynnog eiriau cas am Gymry Caerdydd – y mae brwydr ieithyddol i’w hymladd yma hefyd.

Ydi’r frwydr honno yr un mor bwysig â brwydr y Bröydd? Wel, nac ydi. Y rheswm bod y Gymraeg yn rhyw fath o gryfhau yn y de-ddwyrain (a dwi’n dweud “rhyw fath o gryfhau” ar bwrpas) ydi oherwydd athrawon, cyfieithwyr, swyddogion a phobl broffesiynol alltud eraill yn dod i’r ardaloedd hyn o’r cymunedau Cymraeg, ac mae llif cyson ohonynt wedi bod ers dau ddegawd; y Fro gynhaliodd y Gymraeg yn y de-ddwyrain yn ystod ei dyddiau duaf. Ond dwy ochr i’r geiniog ydi hynny, wrth gwrs. Fel dwi wedi mynegi droeon erbyn hyn, mae’r Fro Gymraeg yn marw, ac oni wneir ymdrech benodol i’w hachub, y mae ar ben arni hi.

Yn anffodus, mae’r haul eisoes ar fachlud dros y Bröydd, ac mewn rhannau helaeth o’n gwlad y mae’r canfyddiad mai Cymraeg ydi’r brif iaith yno’n gwbl wallus; hunan-dwyll ydyw, fel i mi ganfod ar ymweliad diweddar â Chaerfyrddin. Yn 2011, myth ydi cadarnleoedd Cymraeg y de-orllewin; myth cysurus, bodlon. Nid canrannau siaradwyr sy’n bwysig eithr y geiriau ar dafodau pobl.

Y mae elfen o’r hunan-dwyll hwn hefyd yn y gogledd-orllewin. Dwi’n gwybod fy mod i’n cyfeirio lot at Ynys Môn fel enghraifft o rywle y mae’r Gymraeg mewn sefyllfa ddifrifol, ond fyddech chi fawr gwell yn ymweld â Rachub. Ynfytyn fyddai’r diystyru effaith y mewnlifiad ar y cymunedau hyn, ac mae digon o bobl gwleidyddol gywir sy’n gwneud hyn hyd yn oed ymhlith rhengoedd cenedlaetholdeb. Er enghraifft, dwi’n cofio i flog Syniadau ddatgan (er na allaf ffeindio’r union neges) na fyddai’n drychineb pe collid mwyafrifoedd Cymraeg Ceredigion a Sir Gâr yn y cyfrifiad nesaf. Wel, mi fyddai hynny’n drychineb – ac yn bwysicach fyth, trychineb fydd hi.

A beth am yr iaith ymhlith plant? Wn i ddim be sydd haru pobl sy’n magu eu plant yn y Saesneg tra y gallant wneud hynny’n Gymraeg, ond mae’n gyffredin iawn erbyn hyn – ac nid dim ond yn Rachub, neu yn Sir Gâr lle daw llai na 25% o blant ysgolion cynradd y sir o aelwydydd Cymraeg, mi glywch chi hyn yn ddigon cyffredin yn Llangefni neu Gaernarfon hefyd. Ac o ran y Gymraeg, chewch chi fawr gadarnach na’r llefydd hynny. Arferai pobl yr ardaloedd hyn, a’r Fro’n helaethach, feddwl ‘siarad Cymraeg = Cymro’.  Cytunwch ai peidio â hynny, mi dybiaf fod yr ymdrech i ddileu’r agwedd honno wedi niweidio’r Gymraeg yn enfawr mewn rhai cymunedau, ac efallai’n fwy penodol yn y de na’r gogledd. Hynny ydi, geith y plant siarad Saesneg a dal fod yn Gymry achos dydi’r Gymraeg ddim mwyach yn rhan hanfodol o Gymreictod.

Ychwaneger hyn at y ffaith bod llawer o blant o aelwydydd Cymraeg yn dewis siarad Saesneg gyda’i gilydd o’u gwirfodd, a dydi’r dyfodol ddim yn dda iawn. ‘Does ‘na ddim pwynt gofyn i rywun fel fi am atebion i’r problemau uchod – ‘sgen i ddim un a dwi’m yn meddwl bod gan fawr neb un. Y mae hynny yn ei hun yn dweud y cyfan.

Wrth gwrs, mae gynnon ni hefyd lywodraeth ym Mae Caerdydd sy’n ymddangos yn eithaf penderfynol mewn rhai rhannau o’n gwlad i ddileu’r Gymraeg yn llwyr ac yn ddi-droi’n ôl – wele gynlluniau tai’r gogledd-ddwyrain a Chaerfyrddin. Petawn ni oll yn erfyn ar ein llywodraeth i warchod yr iaith a Chymreictod a gwrthod y fath gynlluniau, neges i glustiau di-glyw fyddai. Dwi’m yn meddwl bod na gweinidog nac aelod cynulliad yn rhengoedd Llywodraeth Cymru sy’n poeni dim ei bod am ddifa’r Gymraeg. Pwy feddyliasai nôl yn ’99 y buasai ein llywodraeth genedlaethol ymhlith y llu ffactorau yn erbyn parhad yr iaith?

Dywed Blog Banw am eiriau Saunders Lewis:

Os am achub ein hiaith fel dywedodd Saunders, rhaid i ni brofi chwyldro, nid ond ar bapur ac arwyddbost ond ym meddylfryd y Cymry, a’r rheiny sydd yn galw Cymru yn gartref arnynt bellach. Rhaid i siroedd fel Sir Gâr, Ceredigion, Conwy, Sir Fôn neud camau arwyddocaol i brofi eu bod o ddifri dros ddiogelu’r iaith. Yr hyn a gawn yw ffug gefnogaeth, sydd yn wastraff. Beth yw’r pwynt cael arwyddbost Cymraeg os na ellir cael gwasanaeth Cymraeg mewn cymuned Cymraeg?

Y mae’r hen Saunders yn cael ei ddilorni llawer heddiw, hyd yn oed ymysg rhai aelodau mwy trendi Plaid Cymru sy’n meddwl bod nationalist yn hen air cas, ond mae gen i barch mawr at Saunders (er y buaswn i’n sicr yn rhoi cic allan o’r gwely iddo). Yn anffodus i ni, roedd Saunders ychydig o broffwyd; ystyriwch sefyllfa adeg ‘Tynged yr Iaith’ a heddiw. Mi rhagwelodd y sefyllfa bresennol i’r dim, hanner canrif yn ôl, ac alla’ i ddim ond am gytuno â’i eiriau. Read it and weep, Cymru fach:

Yn fy marn i, pe ceid unrhyw fath o hunan-lywodraeth i Gymru cyn arddel ac arfer yr iaith Gymraeg yn iaith swyddogol yn holl weinyddiad yr awdurdodau lleol a gwladol yn y rhanbarthau Cymraeg o'n gwlad, ni cheid mohoni'n iaith swyddogol o gwbl, a byddai tranc yr iaith yn gynt nag y bydd ei thranc hi dan Lywodraeth Loegr.

John ac Alun y Ffycars

Na, dwi'm yn blogio rhyw lawer ddim mwy. Ond fydda i dal yn licio gweld y pethau y mae pobl yn eu teipio ar Gwgl i gyrraedd y blog. Pa un o'r isod ydi fy ffefryn, meddech chwi?

Y Diffyg

Wel, dwi mewn man rhyfedd ar y funud. Efallai eich bod chi wedi sylweddoli bod y blog wedi bod yn ddistaw yn ddiweddar a felly fydd hi o hyn ymlaen. A dweud y gwir dim ond hyn a hyn y gallwn ei ddweud am hanesion fy nheulu od. Dydi'r ffaith bod Nain yn honni iddi ond wneud un omlet yn ei bywyd o fawr o ddiddordeb i'r rhan fwyaf o bobl, na'r ffaith i 'Nhaid honni iddi roi blawd efo fo. Fe edrychodd hi arno, yn llawn casineb, a dweud bod 'na "rhywbeth yn rong yn dy ben". Dydi Nain ddim yn licio pobol yn gwneud iddi edrych yn wirion ac i'r diben hwnnw mae rhywun yn hapus iawn nad oes ganddi ryngrwyd.

Ond y prif reswm am ddistawrwydd y blog ydi gwleidyddiaeth, un o gonglfeini fy mwydro dros y blynyddoedd diwethaf. Ydi, mae gwleidyddiaeth yn rhannol ddiddorol ar y funud, ond mae gen i gyfaddefiad. Daeth datgeliad ataf yn ddiweddar sef fy mod i wedi llwyr, llwyr colli diddordeb mewn gwleidyddiaeth. Dwi wedi teimlo'n debyg i hyn ambell waith, ond y tro hwn dwi 'di cael amser i bwyso a mesur yn lle dweud rhywbeth yn ffwrdd â hi.

Dwi wedi fy nadrithio o'r blaen ambell waith. Dwi'n teimlo felly ar y funud. Soniwyd lawer am ddiffyg gwahaniaethau'r pleidiau yn etholiad eleni, ac alla i ddim anghytuno. I'r diben hwnnw, dydw i ddim yn teimlo bod unrhyw blaid yn fy nghynrychioli mwyach. Y mae'r Blaid, yn hytrach na arddel ei chenedlaetholdeb, fel petai'n fwyfwy cilio rhagddo - a dim ond hyn a hyn y gall Cymro Cymraeg oddef clywed "dydyn ni ddim jyst i siaradwyr Cymraeg" heb deimlo ar y naill law wedi'i gymryd yn ganiatol ac ar y llall ychydig yn amhwysig, a hynny'n enwedig gan ein bod i raddau helaeth yn teimlo perchenogaeth dros Blaid Cymru. Dydi geiriau diweddar Adam Price a Rhuanedd Richards ddim wedi gwneud llawer i adfer fy ffydd yng nghenedlaetholdeb diwylliannol y Blaid.

Ac anobeithio sydd hefyd yn beth hawdd ac yn rhywbeth rydyn ni gyd yn ei wneud. Haws fyth gwneud hynny yn y sefyllfa wleidyddol ac ariannol sydd ohoni. Ond mae'n ddyfnach na hynny. Rydyn ni'n nôl i'r dyddiau y credasom eu bod ar ben: tra-arglwyddiaeth Llafur dros Gymru. Ac onid ydym wedi gweld dros y flwyddyn ddiwethaf gynnydd yn lleisiau gelynion yr iaith, o brifysgolion i bentrefi'r de-ddwyrain i ACau newydd Llafur. A pha reswm iddynt beidio â bod uchel eu croch? Mae'n torri fy nghalon hyd dorri f'enaid gwybod bod yr iaith o hyd ar drai, ac wela' i ddim gobaith iddi yn y bôn. Agosáu y mae ei thynged, ac nid tynged da mohono.

Mae rheini'n resymau digonol i wfftio gwleidyddiaeth ond nid dyna fy mhroblem. Gwleidyddiaeth ers blynyddoedd fu fy mhrif ddiddordeb, gwleidyddiaeth bleidiol yn bennaf. Dwi jyst ddim yn gweld gwleidyddiaeth fel rhywbeth sy'n werth poeni amdano ddim mwy. A dwi ddim yn gallu ysgogi fy hun i fod efo ots. Dwi ddim yn darllen nac yn gwylio'r newyddion fel yr arferais. Dwi jyst ddim efo mynadd gwneud. 

Fel dwi'n dweud, mae'n hawdd teimlo'n anobeithiol ac wedi dadrithio. Ond mae colli diddordeb yn lefel arall i mi. 'Sgen i jyst ddim ots am wleidyddiaeth ddim mwy, ac yn fwy na hynny ddim awydd ailafael ar fy niddordeb ynddi. Wn i ddim faint o bobl sy'n teimlo felly, ond swni ddim yn synnu os mai 'lot' ydi atab.

Pregeth drosodd.

Caws Rong

"What's in the bechdan?" medda fi wrth y jipsan.
"Pickle and Emmerdale cheese," ebe hi.
Amheuais ei doethineb ar y mater, ond mi brynish y frechdan serch hynny.

Y Gath Wely

Hawddamor! Ma oriau hirach yn golygu nad oes gen i fawr o amser i chi ddim mwy. Wel, mae gen i’r amser ond mae amynedd yn rhywbeth arall. Dydi o’m yn hawdd dod adra a blogio wyddoch. A dwi’n meddwl bod wyth mlynedd o yfed penwythnosol gor-drwm yn dechrau effeithio arnaf. Dwi’n edrych tua 35 erbyn hyn. Yn wir mi dreuliais nos Wener ddiwethaf gan fwyaf yn gwylio Hogia’r Wyddfa ar S4C yn, wel, chwil gaib. A swni’n ei wneud eto. A dweud y gwir dwi’n meddwl y dylai Hogia’r Wyddfa fod ar y teli bob nos.

Mae ‘na rai pethau sydd mewn llefydd na ddylent fod. Gesi sgwrs efo Danny drws nesa’ am gathod y diwrnod o’r blaen, a dydi o na fi yn licio cathod ond yn eu goddef achos eu bod nhw’n cadw’r llygod mawr draw. Dwi’n licio llygod mawr llai na chathod de. Er, dydyn nhw ddim cweit mor ddrwg â sbwnjys. Gobeithio na wnaiff gwyddonwyr esblygu hybrid ll’godan fawr-sbwnj. Fedra i ddim meddwl am unrhyw reswm iddynt wneud hyn heblaw i’m dychryn i’n uffernol. Sy’n golygu ei fod fwy na thebyg yn gwbl anochel.

Ond ia, pethau mewn llefydd na ddylent fod. Soniais o’r blaen dwi’n siŵr am y gath fabwysiedig sydd acw yn Rachub. Mae Dad wedi mynd o licio’r peth i gwyno ei bod hi yno gormod, a gormod yno y mae hi os gofynnwch chi i mi. Siaradais â Mam dros y ffôn wythnos diwethaf, yn bur ddifynadd fel arfer dwi’n siŵr (mae hi’n haeddu mab gwell ... wel, mi gaiff fab gwell pan ma’ hi’n stopio dweud “you’re fat” bob tro mai’n fy ngweld – jipsan ddigywilydd), fod y gath bellach yn rhan o’r dodrefn acw. Mae hi’n cysgu acw bob nos ‘fyd. Ar fy ngwely i.

Gredish i fyth ŷm disodlid gan gath. Dydi fy ystafell i yn Rachub heb newid dim ers i mi adael adref flynyddoedd nôl, sy’n od ond eto’n wych o’m safbwynt i, gan wneud adra deimlo’n gynnes gartrefol, a hoffwn i ddim petai’n newid.

Fy mai ydi o mewn ffordd. Pan o’n i adra ro’n i’n ddigon hapus i adael i’r gath gysgu ar y gwely efo fi tra ro’n i’n gwylio’r Hotel Inspector nes rhoi fflich allan iddi cyn i mi gysgu. Ond diolch i Mam, mae’r gath wedi symud i mewn bron yn gyfan gwbl.

Felly dyna’r newyddion diweddaraf gan yr Hogyn. Mae ‘na gath yn cysgu yn fy ngwely a dwi’m yn rhyw hapus iawn am y peth.

Penderfyniad ac Ewyllys

Yr hyn yr aethpwyd yn unfrydol i'w brynu:
Baguettes
Peth dal llestri wrth iddynt sychu

Y pethau eraill cwbl ddiangen a gafwyd:
Tri phaced o greision
Dau baced o Babybells
Bisgedi Rich Tea
Dau frwsh golchi llestri
Bylb
Tun o ffa pob
Peth dal cyllyll a ffyrc wrth iddynt sychu

Pan ddaeth yr haf i Gaerdydd

Wel dyma fi wedi dechrau ar fy swydd newydd ers dros wythnos bellach ac OW STWFFIAI dwi’m isio siarad am waith wir! Dim ond un peth sydd ar fy meddwl i sef y ffaith fy mod i’n wlyb. Allwn i ddim bod yn fwy gwlyb taswn i’n newid fy enw i Gwlyb.

Ow, doedd hi ddim i fod fel hyn, wyddoch. Roedd hi’n braf yn y bora, ac er i’r bobl tywydd ddweud y byddai’n bwrw glaw yn nes ymlaen mi benderfynais eu herio. Dydyn nhw byth yn iawn pan dwi isio iddyn nhw fod yn iawn a byth yn anghywir pan maen nhw’n dweud ei bod hi am fwrw. Ond wrth i mi edrych drwy’r ffenestr cyn gadael gwaith, ro’n i’n gwbod nad oedd y Duwiau o’m plaid heddiw ddydd. A dydi'r ffaith bod boy racers a gyrwyr bws bob tro yn cynllwyno yn f'erbyn yn y glaw fawr o help chwaith. Er, efallai bod hynny'n dweud mwy amdanaf i na nhw.

Roedd o’n law oer. Hen law oer cas. A dydi glaw’r ddinas ddim fel mwynlaw’r wlad. Pan fo’i bwrw glaw yn y wlad o leiaf mae ‘na elfen o ffresni yn treiddio’r awyr. Yn y ddinas mae popeth yn troi’n stici. A’r Hogyn yntau drodd y stici wrth gerdded adra. Dwi’n casáu, yn casáu, Caerdydd yn y glaw. Mae’n ddigon i dorri calon rhywun.

Ond dwi gam ar y blaen i’r glaw ac ni chaiff fy nhrechu yn fy nhŷ, oni fydd fy nhŷ yn disgyn i lawr gan fy ngwneud yn gardotyn. Sydd ddim yn annhebyg os dachi’n edrych ar waliau’r bathrwm. Dwi yma ar ôl cael cawod, yn gynnes, yn edrych drwy’r ffenestr, gyda chawl yn ffrwtian yn braf ar y nwy uwch y popty. Fydda i’n torri bara ac yn rhoi menyn iawn arno toc ac yn edrych allan o’r ffenast o’m cartref budur a theimlo buddugoliaeth.

"Shithole."

Arwyddwch y ddeiseb

Mae hi ond yn iawn bod gan y Cynulliad Cenedlaethol gofnod dwyieithog, felly arwyddwch y ddeiseb i unwaith eto gael y Cynulliad i gyfieithu'r cofnod. Gymrith hi ond ychydig eiliadau, ac os oes gan berson ifanc proffesiynol uffernol o brysur fel fi gyfle i wneud, mae ganddoch chi hefyd!

Dydi hi ddim yn gyd-ddigwyddiad bod gwahanol sefydliadau yng Nghymru benbaladr wedi bod yn gynyddol ddilornus tuag at y Gymraeg dros y flwyddyn ddiwethaf. Rhaid i hynny ddod i stop ac mae'n rhaid i'r Cynulliad osod esiampl.

Ac mae hi'n gyfle hyfryd i sticio dau fys at Dafydd Êl, achos ei fai o ydi'r cyfan.

Da iawn Ieuan Wyn Jones

A minnau wedi diflasu braidd ar wleidyddiaeth yn ddiweddar pwy feddyliai mai Ieuan Wyn Jones fyddai yn ailysgogi fy niddordeb drwy gadw draw o agoriad swyddogol, taeogaidd, y Cynulliad ddoe? Ac eto, ar yr un pryd, fe wnaeth ymateb rhai o’n gwleidyddion, yn benodol Carwyn Jones a rhai o aelodau’r grŵp Ceidwadol, f’atgoffa pam ei bod mor drybeilig anodd weithiau barchu fy nghydwladwyr. A dweud y gwir, agwedd pobol fel Carwyn Jones sy’n aml yn gwneud i mi gywilyddio yn fy Nghymreictod.

Ond dyna ni, pwy a ddisgwyliai well gan unoliaethwyr?

Dydw i ddim yn cael fawr o gyfle i roi canmoliaeth i Ieuan Wyn Jones ond roedd aros draw o sbwrielbeth ddoe, waeth beth fo’r rhesymau, yn rhywbeth mawr i’w wneud a buaswn i’n rhoi clod enfawr iddo am wneud, yn enwedig fel arweinydd plaid. Fe fyddai wedi bod yn wych petai pob un o ACau Plaid Cymru wedi gwneud. Fe’u hetholwyd yn genedlaetholwyr. Pa ffordd well o sefyll dros genedlaetholdeb nag ymwrthod â’n ffugdeyrn a chadw draw a gwneud rhywbeth a fyddai o fudd i bobl gyffredin Cymru? Dwi’m yn gwybod pwy fyddai isio bod yn rhan o’r llyfu traed sycoffantaidd yn y lle cyntaf; fel cenedlaetholwr mae meddwl am fod yno’n codi cyfog arna’ i. Mae meddwl am tyngu llw i bennaeth estron yn codi cyfog arna’ i, ond dyna sy’n rhaid i lawn wasanaethu’r etholwyr. Ma’r holl beth yn gwbl, gwbl afiach. Buaswn i yn meddwl hynny, wrth gwrs, achos nid Dafydd Êl mohonof.

Beth arall all rhywun ei ddweud ond am

DA IAWN LEANNE WOOD

DA IAWN BETHAN JENKINS

DA IAWN LLYR HUWS GRIFFITHS

DA IAWN LINDSAY WHITTLE

DA IAWN IEUAN WYN JONES

Ac yn 2016, beth am i holl Aelodau Cynulliad Plaid Cymru wneud safiad o’r fath, dros genedlaetholdeb a thros Gymru?

ACau yn dweud bod plant yn rhywiol

Wel, yn ôl Golwg360 ... drwy fodd Google translate ...

Rhwng swyddi a phethiach

Bore da o Rachub dirion! A minnau mewn ffordd yn ddi-waith tan wythnos nesa, mae gen i gyfle i fwynhau bywyd. Swnio’n annodweddiadol? Hah, wrth gwrs ei fod! ‘Sa well gen i fod yn gweithio na cheisio llenwi’r diwrnodau yn creu’r llysnafedd waethaf y gellir ei dychmygu. Fues i fyth yn un am chwythu ‘nhrwyn ond ‘sgen i fawr o ddewis ar hyn o bryd. Snort-a-phoer dwi fel rheol.


Ond mi ydw i wedi bod yn gwneud ambell beth, cofiwch. Euthum gyda’r teulu i Gaer y diwrnod o’r blaen (wel, ddoe). Roedd angen ambell beth arnaf. Do’n i heb fod yng Nghaer ers blynyddoedd maith, felly fu’n rhaid i mi ddibynnu ar GPRS y ffôn gydag ambell siop. Wel, un, sef Primark. Aeth hwnnw â fi ar gyfeilion. Ddim cymaint â ‘Nhad chwaith. Mi ddywedais wrtho, er mwyn creu sgwrs de, “Dwi newydd weld rhywun dwi’n nabod yn Burtons” a chael yr anfaddeuol ateb “Oes, mae gen ti ddigon o gotiau adra”.

Gyda’r nos, mi biciais draw i Lidiart y Gwenyn at Sion a Gwawr efo Helen i gael gwahoddiadau priodas. Dwy briodas fues i ynddynt erioed, ro’n i’n page boy mewn un ac yn usher yn y llall, a’m cefnder a oedd yn priodi yn y ddwy. Fydda i’m yn cael gwadd i bethau neis fel priodas, wyddoch. Ta waeth, yn y cefndir roedd Porthpenwaig ar y teledu. Ro’n i’n edrych ymlaen at y gyfres ar y dechrau ... roedd hi’n hen bryd cael rhywbeth o’r Gogledd ar nos Sul, 'nenwedig i mi sy'n byw yn y blydi De ac yn ei weld ddydd ar ôl dydd. Ar ôl gwylio hanner rhaglen Porthpenwaig ryw ychydig wythnosau’n ôl mi wnes benderfyniad cydwybodol i beidio mynd yn agos at y rhaglen eto, er nad oedd gen i reolaeth ar y remôt neithiwr. Heb sôn am ddeialog a oedd yn fwy annaturiol nag unrhyw ddeialog a glywid ar S4C ‘stalwm, roedd y posibilrwydd ar y diwedd o gyfres arall yn ddigon i yrru ias lawr cefn rhywun. Tipyn o Stad, plîs tyrd nôl! Neu gyfres wedi’i selio yn Rachub. ‘Dan ni heb gael un ers Jini Mê Jones.

Roedd pawb yn ysgol fach yn obsesd efo Jini Mê, achos mai yn Rachub gafodd y gyfres ei ffilmio. Wedyn welson ni hi’n pigo’i thrwyn mewn rhywbeth yr Urdd yng Nghaernarfon rywbryd. Dyna ddiwedd arnon ni’n ei licio hi, y bitch fudur iddi hi.

Pennod newydd

Mae fy niwrnod olaf yn gwaith yfory. Un o’r rhesymau fy mod i ‘di bod yn weddol ddistaw yn ddiweddar ydi oherwydd hyn, achos i rywun fel fi mae hyn yn newid mawr. A fel rheol dydw i ddim yn rhywun sy’n licio newid. Ond mae’n fwy na hynny, fy swydd bresennol ydi’r swydd gyntaf go iawn dwi wedi’i chael, ac mae ‘na bobl yno dwi’n ystyried yn ffrindiau mawr i mi. Dwi’n mwynhau eu gweld nhw bob dydd ac yn edrych ymlaen i wneud hynny yn y bore.

Wrth gwrs, mae rhywun yn newid swydd am bob math o resymau, a dwi ddim am fynd i’r rheinia rŵan (rhaid i mi gadw rhywfaint o’m mystique), ond ar y cyfan dwi wedi mwynhau’r blynyddoedd yn fy swydd yn fawr iawn, ac mae gen i deimladau cymysg iawn. Dwi’n edrych ymlaen at swydd newydd mewn ychydig dros wythnos – efo dogn da o’r nerfusrwydd a’r hunanamheuaeth sy’n cyd-fynd â chael swydd newydd - ond hefyd dwi ‘di ypsetio o waelod calon fy mod i’n gadael. A dydw i ddim yn rhywun sy’n ypsetio’n hawdd o gwbl.

Ta waeth, dyna bennod arall drosodd yn hanes yr Hogyn. Gobeithio fydd y nesa cystal. Ac y bydda i’m yn marw de.

A&E (fy hoff le i)

O ffisig. Efallai y gwnaethoch sylwi ddoe fy mod i mewn rhywle ychydig yn wahanol i’r arfer. Yn feddyliol, hynny yw. Wel ia, mi ges ddamwain, fel y dywedais yn fras. Dwi’n dechrau blino ar gael damweiniau’n chwil ac erbyn hyn yn argyhoeddedig fy mod i am farw o ganlyniad i un ohonynt ryw bryd, ond o leiaf y tro hwn y gallaf roi’r bai ar rywun arall sef Haydn Blin am fy ngwthio. Jario fy ysgwydd. Mi frifodd. Wedi bod allan yng Nghaerfyrddin yr oeddwn efo hwnnw a Rhys. Do’n i’m yn dallt bod y lle llawn Saeson – yn wir, yr unig un i ni glywed yn siarad Cymraeg oedd Hedd Gwynfor (cyfarfod siawns os bu un erioed). Fe alla i ddweud gyda’m llaw ar fy nghalon fy mod i’n clywed mwy o Gymraeg ar noson allan yng Nghaerdydd nag a wnes yng Nghaerfyrddin. Dadrithiol iawn.

Felly mi es gyda’r Dwd i adran damweiniau brys Ysbyty’r Mynydd Bychan yng Nghaerdydd nos Sul. A diolch iddi hithau am ddod yn de. Ceir cyfuniad rhyfedd iawn o bobl yno, rhai’n frawychus, rhai’n druenus, ac un yn ddynes chwil yn ei phumdegau yn llawn gwaed ac a oedd yn drewi o waed sych. Mae arogl gwaed sych yn troi arnaf, rhaid i mi gyfaddef. No wê bod y butain wirion feddu’n cael benthyg fy ffôn i. Ac ni chafodd. Aeth am fygyn a mewn ac allan o’r adran yr aethai. Symudasom ni i’r gornel o’r ffordd wrth ryw ddynas Somali oedd yn gwneud y peswch a snortian erchyllaf a glywais innau erioed, a chanddi drwyn fel skislope. A hogyn a’i fam. Roedden nhw’n ddoniol oherwydd mi allai rhywun ddweud eu bod nhw yno am reswm amheus, a hithau’n ysgwyd ei phen arno bob pum munud. Rwbath yn nhwll ei din, cytunais i a’r Dwd.

O oes, mae ‘na hwyl i’w gael yn yr adran damweiniau brys. Duw, waeth i chi chwerthin ar rai o’r cleifion ddim os ydych chi yn eu plith ac yr un mor bathetig â nhw.

Ta waeth, ar ôl gweld y nyrs, a hen jadan flin oedd honno ‘fyd er fy mod innau’n gwrtais iawn efo hi, cefais sgan pelydr-x a gweld nyrs arall a oedd yn neis. So mi roes i mi gocodamol. A ffyc mi, dwi ‘di treulio’r deuddydd dwytha yn spaced out – fedra i ddim meddwl am ffordd Gymraeg gall o ddweud hynny. Ond yn wahanol i amheusach bethau, do’n i’m yn licio bod ar y cocodamol. Felly dwi wedi stopio’i gymryd.

A dwi’m isho mynd i ffisio wsos nesa achos dwisho mynd i’r Gogladd am ychydig ddiwrnodau, cyn i mi fynd i’r afael â swydd newydd yr wythnos ganlynol. Dyna wnaf, geith y ffisio a’r cocodamol fynd i ffwcio. Sa chdi’m yn cael y fath beth yn chwaral ‘stalwm eniwe. 

Cocodamol

Oherwydd Haydn Blin a'i fileindod (natho fy ngwthio a doedd 'na'm cyfle mul i fi ddisgyn yn gall) dwi mewn byd bach gwahanol ar y funud ac yn drygd yp ar gocodamol. Ma'n brofiad diddorol. Nid argymhellaf.

Mae Lowri Dwd ac ASDA yn gyfuniad peryglus

Siopa bwyd, fy hoff fath o siopa. Dwi’n siŵr fy mod wedi sôn droeon am beryglon siopa hungover neu siopa bol gwag. Maen nhw’n andros o beryglus, ond nid dyna sydd gen i mewn golwg heddiw gyfeillion, naci wir. Ceir math o siopa bwyd hynod beryglus. Enw’r math hwn o siopa bwyd ydi siopa bwyd Lowri Dwd.

A hithau heb gar na thrafnidiaeth bersonol, bydd Lowri Dwd yn rheolaidd gymryd mantais ohonof ac yn dod yn y car i Morrisons neu ASDA neu i ba le bynnag dwi’n penderfynu mynd. Y broblem o safbwynt yr Hogyn ydi ei bod hi’n gofyn os ydw i’n mynd siopa bwyd nid pan fo angen siopa bwyd go iawn arnaf, ond pan fo angen manion arnaf. Y math o bethau y gallaswn eu cael yn Tesco bach Grangetown pe dymunwn. Ond â minnau mor hoff o yrru – caiff, mi gaiff yr Amazon fynd i ffwcio – mae’r daith i’r siopau mawr yn anochel.

Y broblem graidd ydi bod Lowri a minnau’n ddylanwad drwg iawn ar ein gilydd. Mae’n gyfuniad o “w, mae hwnnw’n edrych yn neis”, “ma hwnna’n fargen a ti’n licio’r rheinia” a “g’wan, sbwylia dy hun”.

Nos Fawrth oedd hi, ac ar ôl bod yn IKEA, i ASDA mawr y Bae aethasom. Gas gen i’r ffycin lle a deud y gwir, ond fela mai. Pa fanion yr oedd eu hangen arnaf, meddech chwi? Tri pheth, ffishffingars, grefi ac afalau. Mi fuaswn i’n hapus iawn yn bwyta ffishffingars efo grefi, er gwybodaeth i chi. Fy hoff bryd ar ôl noson allan yn y Brifysgol pan oedd y byd jyst yn lle gwell ffwl stop oedd sglodion, grefi a ffishcêc. ‘Sna fawr o wahaniaeth rhwng fersiynau cacenaidd a byseddol pysgod.

Yn y diwedd mi lwyddais wario deg punt ar hugain, ar dair potel o win coch a phapur toiled ymhlith pethau eraill, fel orennau (be dwi byth yn ‘u buta) ac, wrth gwrs, pitsa gan y Doctor Oetker. Wnes i fyth ddallt pam bod hwnnw’n ddoctor, rhaid i mi ddweud.

Ac wrth gwrs, y peth mwyaf dibwynt o’r cyfan, llyfr croeseiriau hawdd. Dwi’n llwyddo argyhoeddi fy hun bob tro fy mod i’n mwynhau croeseiriau ac fy mod i’n eithaf da arnyn nhw. Hunan-dwyll o’r radd flaenaf. Fedrai’m cwblhau hyd yn oed hanner un o’r ffycin pethau. Hawdd, wir.

A than i mi wylio Breakfast bora ‘ma, doeddwn i ddim yn gwybod bod y ffasiwn swydd â Phengwinolegydd. Y mae’n rhyfedd o fyd, ys dywedodd Delwyn.

Afal

Ai fi ydi'r unig un sy'n ffeindio bod bwyta afal yn fy ngwneud i'n sylweddol fwy llwglyd?

Cwsg hyfryd gwsg

Henffych gyfeillion! Fel y gwelwch mae'r blog wedi bod yn cysgu yn ddiweddar ac mi fydd yn cysgu ychydig yn fwy hefyd. Mae bywyd go iawn yn brysur ar y funud felly sgen i'm amser i chi. Ond mi fydd gennyf faes o law. Gaddo paddo ping pong.

Smalwod

Arferais innau fod yn ifanc hefyd. A phan oeddwn ifanc a hyfryd, mi dreuliais nosweithiau lawer o ofn pur rhag ofn i'r Smalwod ddod i'm hambygio. Unrhyw un arall yn cofio?

Y Cam Nesaf i Blaid Cymru

Os daeth unrhyw gysur o etholiad 2011, hynny oedd o leiaf fod proffwydo pawb arall gynddrwg â’m un i! Mae’n dangos sut y gall ambell bleidlais fan hyn fan draw newid lliwiau gwleidyddol yn sylweddol. Ond yr unig ffon fesur ydi nifer y seddi. Roedd etholiad 2011 yn fethiant gwleidyddol mawr i Blaid Cymru.

Wedi cael amser i feddwl am y peth a rhoi emosiwn i un ochr, hoffwn gynnig ambell sylw a hynny’n fras – ‘sdim pwynt gwastraffu geiriau ar Blaid sy ddim yn gwrando.

Dwi’n gweld eisoes yr un ymateb gan y Blaid i’r hyn a ddigwyddodd – cymysgedd o esgusodion, ceisio edrych ar yr ochr orau pan nad oes un mewn gwirionedd, mynnu mai chwarae’r gêm hir ydyw ac felly nad oes angen poeni. Mae hunanfoddhad yn un o nodweddion gwaethaf Plaid Cymru. Mae’r Blaid yn hoff o feddwl bod ei chanlyniadau diweddar yn ‘blip’ bob tro. Cadarnhaodd 2011 fod dirywiad Plaid Cymru wedi bod yn gyson – dyma’r trydydd etholiad gwael o’r bron iddi. Nid ffliwc mo hynny, mae ‘na resymau pendant drostynt.

Beth oedd y rhesymau? Cwestiwn anodd efo ateb syml, dybiwn i, ac ateb y soniwyd amdano eisoes. Mae gan Blaid Cymru seiliau cadarn – mae’r drefniadaeth yn dda, y cyllid yn dda, mae iddi ddigon o wirfoddolwyr a pheiriant etholiadol trawiadol. Felly pam bod Llafur yn gallu gwneud cystal ag y mae heb y pethau hynny?

John Dixon oedd yn iawn: gwahaniaethau. Mae’r gwahaniaeth rhwng Plaid Cymru a’r pleidiau eraill yn gwbl, gwbl anweledig. Rhydd i bawb ei farn, ond does fawr amheuaeth am hyn; mae gan Blaid Cymru ofn dirfawr o’i phwynt gwerthu unigryw, sef ei chenedlaetholdeb. Nid oes dim yn ei hymgyrchu dros y blynyddoedd wedi awgrymu ei bod yn blaid ddigyfaddawd genedlaetholgar.

Does dim ots pwy ydi’r arweinydd mewn gwirionedd os ydi Plaid Cymru yn parhau i fod mor bathetig yn yr ystyr hwn. Heb ei chenedlaetholdeb, ni all gadw ei phleidlais graidd na sicrhau pleidleisiau newydd. Does ‘na fawr o bwynt manylu ar natur ei chenedlaetholdeb – mae annibynniaeth a’r sylw pathetig a gaiff yn enghraifft amlwg iawn – achos bod y diffyg ohono mor amlwg. Nid dyma blaid Saunders na Gwynfor, ac mae hynny’n gondemniad llwyr.

Mi ellir cymharu hyn â’r SNP. Er bod sefyllfa wleidyddol Cymru a’r Alban yn gwbl wahanol mae gwers amlwg sef bod yr SNP wedi llwyddo drwy fod yn hyderus yn ei chenhadaeth genedlaetholgar. Dydi Plaid Cymru ddim. Plaid o reolwyr ydi hi. Lle mae’r tân yn ei bol?

Ta waeth. Rhaid i’r Blaid rŵan fewnsyllu arni ei hun, ac ystyried y ffordd ymlaen. “Dysgu gwersi o’r etholiad hwn” fu’r gri am dri etholiad bellach. Yn ôl ei hanes diweddar, ‘sgen i ddim ffydd y bydd Plaid Cymru yn gwneud hyn yn y dyfodol agos. Ac, efallai, mai dyna'r broblem fwyaf oll.

Proffwydoliaeth Derfynol

Ro’n i’n gobeithio gwneud map bach neis a phopeth i chi ond yn anffodus does gen i ddim un felly bydd yn rhaid i chi fodloni ar y canlynol. Mae’n debyg y bydd rhai ohonoch yn anghytuno’n chwyrn, yn enwedig am ranbarth y de-ddwyrain. Y gwir ydi mae pethau mor agos yn y rhanbarthau mae’n anodd iawn gwybod o ddifrif beth sydd am ddigwydd, a mater o ddyfalu ydi hi’n y bôn. Fydda ni gallach yr adeg hon yfory ... rhywfaint, o leiaf!

Yr Etholaethau

Aberafan, Alun a Glannau Dyfrdwy, Blaenau Gwent, Bro Morgannwg, Castell-nedd, Cwm Cynon, De Caerdydd a Phenarth, De Clwyd, Delyn, Dwyrain Abertwe, Dwyrain Casnewydd, Dyffryn Clwyd, Gogledd Caerdydd, Gorllewin Abertawe, Gorllewin Caerdydd, Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro, Gorllewin Casnewydd, Gŵyr, Islwyn, Merthyr Tudful a Rhymni, Ogwr, Pen-y-bont, Pontypridd, Rhondda, Torfaen, Wrecsam (26)

Aberconwy, Arfon, Caerffili, Ceredigion, Dwyfor Meirionnydd, Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr, Llanelli, Ynys Môn (8)

Gorllewin Clwyd, Mynwy, Preseli Penfro, Trefaldwyn (4)

Brycheiniog a Maesyfed, Canol Caerdydd (2)

Y Rhestrau

Gogledd Cymru: Ceidwadwyr 2; Plaid Cymru 1; Llafur 1

Canolbarth Cymru: Llafur 3; Ceidwadwyr 1

Gorllewin De Cymru: Plaid Cymru 2; Ceidwadwyr 2

Canol De Cymru: Ceidwadwyr 2; Plaid Cymru 1; Gwyrddion 1

Dwyrain De Cymru: Llafur 1; Ceidwadwyr 1; UKIP 1; Democratiaid Rhyddfrydol 1

Llafur                       31 (+5)

Ceidwadwyr             12 (-)

Plaid Cymru             12 (-3)

Dems Rhydd              3 (-3)

UKIP                           1 (+1)

Gwyrddion                 1 (+1)

Diwrnod olaf, argraffiadau olaf

Y peth da am ddweud bod proffwydo etholiadol ond yn ‘hwyl’ ydi bod rhywun yn edrych ychydig yn llai gwirion os aiff pethau’n draed moch. At y diben hwnnw, ychydig o hwyl ydi proffwydo. Ond wir, dyna ydi hi, er gwaethaf dadansoddi, tueddiadau, mathemateg, polau a sïon, dyfalu mae unrhyw un wrth wneud yn y bôn. Mae’n eithaf trist fy mod i yn ystyried proffwydo etholiadau yn hwyl!

Ta waeth, heddiw ydi diwrnod olaf yr ymgyrch, y cyfle olaf i’r pleidiau ein hargyhoeddi. ‘Does fawr neb wedi fy ‘argyhoeddi’ i mewn difri calon – fel y mwyafrif o bobl dybiwn i, dwi’n gwneud fy meddwl i fyny ac yn sticio ato doed a ddêl. A welsoch chi’r ddadl arweinyddol echnos ar y BBC? Mae’n debygol efallai na wnaethoch ... roedd o am 10.40 gyda’r nos sy’n blydi stiwpid o amser i ddarlledu rhywbeth o’r fath achos prin welodd neb mohoni swni’n ei feddwl.

Lwcus mewn ffordd ‘fyd. Yn seiliedig ar honno, cafodd Ieuan Wyn Jones ddadl wael ar y cyfan a chynhesodd y gynulleidfa fawr ddim ato (er, i fod yn deg, cynhaliwyd y drafodaeth yng Nghasnewydd, un ardaloedd gwannaf y Blaid – efallai pe’i cynhelid yng Nghaernarfon fyddai hynny’n wahanol). Doedd Carwyn Jones fawr well na siwt. Roedd Nick Bourne yn weddol dda. Dwi’m yn cytuno efo fawr ddim o’i bolisïau ond mae’n cyfleu ei hun fel gŵr bonheddig a didwyll. Ac er nad ydi Kirsty Williams at fy nant, hi enillodd y ddadl yn hawdd iawn. Ond gan na ddarlledwyd y drafodaeth am amser call, ni chaiff effaith ar y bleidlais yfory.

Fe roddaf broffwydoliaeth derfynol yfory. Dim blog byw eleni, achos fydda i’m yn cael lot o hwyl nos yfory dwi’m yn meddwl. P’un bynnag dwisho gwylio Psychoville cyn y sioe ganlyniadau.

Ond dyma ambell synfyfyriad cyn yfory. O’i hymddygiad, ma’n ymddangos bod Llafur yn poeni’n arw am yfory – mae hi’n hysteraidd ar bob tro. Awgryma hynny nad ydi Llafur yn hyderus o ennill mwyafrif yfory, sef yr unig ganlyniad derbyniol iddi mewn gwirionedd. Mae tactegau’r blaid honno’n fwyfwy anghredadwy, o gelwydda yn Aberconwy (a all fod o fudd iddi yn etholiadol) i antics Wayne David yng Nghaerffili (a fydd, yn groes i’w fwriad, heb amheuaeth o fudd i Blaid Cymru ... a hynny mewn etholaeth sy’n ymddangos yn gynyddol anoddach i’w galw).

Ym mhob etholiad Cynulliad, Plaid Cymru sydd â’r lleiaf o waith i’w wneud o ran cael y bleidlais graidd allan i bleidleisio ... mae honno’n fwy tebygol o bleidleisio mewn etholiadau Cynulliad nag unrhyw etholiad arall. Ar y llaw arall, rhaid i’r pleidiau eraill weithio’n galetach i wneud hynny, a neb mwy na’r Ceidwadwyr. Teimla rhywun fod Ceidwadwyr yng Ngogledd Caerdydd, er enghraifft, yn fwy tebygol o bleidleisio na rhai arfordir y Gogledd, am y rheswm syml mai Cymry ydynt gan fwyaf. A fydd refferendwm y bleidlais amgen yn mynd â’r cefnogwyr i’r blychau pleidleisio? Dwi’m yn meddwl. Ond efallai jyst digon mewn llefydd fel Gorllewin Clwyd ac Aberconwy. Dwi’n meddwl y bydd Aberconwy’n drybeulig o agos rhwng Plaid Cymru a’r Ceidwadwyr. Buaswn i ddim yn rhoi punt i lawr arni!

Ta waeth, mae rhywun yn teimlo erbyn hyn bod elfen o hyder tawel gan y Ceidwadwyr. Mae cael pleidlais gadarn, solet, ddi-newid fel sydd ganddynt yn gysurus iawn, ond mae’n amddiffyniad gwael yn erbyn twf enfawr ym mhleidlais plaid arall. Fydd Gorllewin Caerfyrddin ddim yn aros yn las eleni, dwi bron yn sicr o hynny. A dwi o hyd yn meddwl mai Llafur aiff â Gogledd Caerdydd, sy’n biti mewn ffordd achos mae Jonathan Morgan yn un o aelodau gorau’r Cynulliad a’r amlycaf o’i blaid yno.

P’un bynnag, mae hi’n rhy hwyr i ganfyddiadau erbyn hyn, yn rhy hwyr i newid fawr ddim. Ar y funud dwi’n teimlo bod Aberconwy, Trefaldwyn, Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro a Chaerffili yn rhy agos i’w galw.

Yfory, proffwydoliaeth derfynol!

Syndrom '99

Fel y dywedais ym mlogiad ddoe, mae argraffiadau yn bethau peryglus, a thybio yn waeth fyth. Mwyaf euog o’r pechod hwn yw Plaid Cymru. Ers degawd mae Plaid Cymru wedi bod yn orhyderus am ei chyfleoedd mewn etholiadau, ac mae hynny yn ei dro wedi arwain at cyfres o ganlyniadau sy’n ymddangos yn drychinebus. Dim ond un etholiad dros y degawd diwethaf, sef rhai cyngor 2008, sydd wedi bod yn wirioneddol lwyddiannus iddi. Y mae rhai o’i gwleidyddion mwyaf profiadol ac amlwg wedi darogan canlyniadau gwych, ac yn y broses wedi llwyddo i argyhoeddi sylwebyddion, boed hwythau’n rhai yn y wasg neu’n rhai anffurfiol fel y blogiau.  Dyn ag ŵyr, mi lwyddodd y Blaid f’argyhoeddi i ymhlith nifer o bobl eraill y byddai 2010 yn etholiad gwych, ond hyd yn oed o safbwynt gwrthrychol roedd yn bell o fod. Darllener sampl o amryw flogiau gwleidyddol o’r llynedd i weld hynny.

‘Syndrom 99’ y buaswn i’n disgrifio’r duedd hon ym Mhlaid Cymru, oherwydd ei bod yn duedd sydd wedi amlygu ei hun ers etholiadau rhagorol 1999, y ‘daeargryn tawel’ honedig nas gwireddwyd mewn difrif. O Leanne Wood yn honni bod ganddi dros hanner pleidlais y Rhondda yn 2001 i Adam Price ac eraill yn gogoneddu arolygon barn di-nod, o saith sedd 2010 i fuddugoliaeth 2009, mae’n sicr yn un o nodweddion gwaethaf y Blaid!

Rŵan, mae’r Blaid yn blaid gymharol ifanc o ran ei hoedran, yn arbennig felly llawer o’i hymgeiswyr, ac efallai bod ieuenctid y Blaid yn yr ystyr hwn wedi arwain at orfrwdfrydedd ar sawl achlysur sy’n deillio o ddiffyg profiad. Gwn nad ydw i mewn sefyllfa i bregethu achos dwi ddim yn ganfasiwr nac ymgyrchydd na dim tebyg, ond efallai bod tuedd i gredu os bydd rhywun yn dweud wrthoch ar stepen y drws eich bod yn sicr o’u pleidlais eu bod yn dweud y gwir. Ac mae’n sicr yn y Blaid barodrwydd i anwybyddu polau piniwn llai ffafriol (fel y rhai diweddar), a rhoi sylw i rai ffafriol (fel rhai tua blwyddyn yn ôl a chynt).

Dwi’n sefyll wrth yr hyn a ddywedais ddoe, sef bod gan Blaid Cymru fomentwm, ac nad oes gan unrhyw un o’r pleidiau eraill mohono, a bod ganddi hwnnw ar yr adeg gywir. Dydi hynny ddim yn golygu bod ganddi ddigon o fomentwm, nac yn tynnu oddi ar y ffaith y gallai’r momentwm hwnnw fod wedi dod yn rhy hwyr i wneud gwahaniaeth mawr. Os o gwbl.

Pam fy mod i’n dweud hyn yn hunanbwysig i gyd felly? Ddyweda’ i pam – mater o amgyffred ydi hynny hefyd, o ddarllen a chlywed. Oes, mae gan Blaid Cymru y gwynt yn ei hwyliau, ond yn debyg i’r degawd diwethaf dwi’n poeni efallai bod y llong yn mynd tua’r creigiau ac nid yr hafan unwaith eto. Dydw i ddim yn cyfeirio at unrhyw sedd yn benodol, gyda llaw, nac yn smalio fy mod i rhywsut yn gwybod yn well na neb arall ... dwi’n gwbl ymwybodol o’r ffaith fy mod i ddim! Ond rhaid bod yn realistig hefyd. Efallai bod y polau piniwn wedi bod yn hael i Lafur (ac efallai ddim), ond mae’n berffaith amlwg y bydd gogwydd sylweddol ati eleni, ac ni all unrhyw sedd, o Fôn i Fynwy, rywsut gael ei heithrio rhag y duedd honno. Mae ffactorau lleol ar waith ymhobman, ond mae’r gogwydd cenedlaethol cyffredinol hefyd.

Teimlaf fod Syndrom '99 yn araf lithro nôl mewn i ymgyrch y Blaid eleni. Ni ddylid gadael iddo wneud.

Argraffiadau o'r ymgyrch

Mae argraffiadau personol a sïon yn bethau peryglus a chamarweiniol ac mae’r blog hwn yn llwyr ymhyfrydu ynddynt. Sôn ydwyf wrth gwrs am yr etholiadau a gynhelir wythnos yma. Dwi wedi bwrw pleidlais bost eisoes, hyd yn oed ar y refferendwm diflas. ‘Ia’ wnes i bleidleisio, ond dydw i ddim yn deall y system yn dda iawn. Dwi’n deall bod rhywun yn rhestru ymgeiswyr, a beth sy’n digwydd i’r pleidleisiau dewis cyntaf, ac ail ddewis, ond dwi ddim yn dallt er fy myw y trydydd dewis. Efallai y gwnaiff rhywun call egluro’r peth i mi ryw ddydd.

Ta waeth, ‘sgen i ddim syniad, a llai byth o ddiddordeb mewn difrif, yng nghanlyniad y refferendwm hwnnw; mae etholiadau’r Cynulliad Cenedlaethol yn llawer pwysicach. Dwi eisoes wedi gwneud mân broffwydoliaeth am eleni (gan anghytuno â sawl un wrth eu llunio) ond mae fy meddwl yn raddol newid. Mae rhai seddau y mae’r sibrydion yn llu ohonynt, a rhai nad ydyn ni’n clywed dim yn eu cylch gan fod y canlyniad yn gwbl sicr, waeth beth a ddywedir ar flog gwaethaf Cymru.

Ond gadewch i mi fod o ddifrif am eiliad. Mae ‘na ryw fath o gonsensws yn datblygu am y canlyniad; ar y dechrau ro’n i’n teimlo fy mod i’n mynd rhywfaint yn groes i hynny, ond dwi ddim yn siŵr a ydw i mwyach. Ro’n i’n dueddol o feddwl y buasai Llafur yn gwneud cystal ag awgrym y polau piniwn ond dydi’r Hogyn ddim mor siŵr mwyach. Ai fi ydi’r unig un sy’n amgyffred bod ymgyrch y blaid Lafur yn eithriadol o fflat, ac nad oes wedi’r cwbl frwdfrydedd i bleidleisio dros Lafur er mwyn ‘amddiffyn Cymru’? Os cawn arolwg barn arall cyn yr etholiad, mi fydd y canlyniadau yn ddiddorol.

Gadewch i mi ymhelaethu. Mae’r Ceidwadwyr wedi bod yn gymharol ddistaw, a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn targedu eu hadnoddau. Pwy all eu beio? Dyma’u cryfder, ac yn yr etholiad hwn dyma’r peth callaf i’w wneud o gryn dipyn. Ond mae Llafur wedi bod yn ddistaw iawn ers sbel.

Mae tair damcaniaeth i egluro diffyg gweithgarwch Llafur. Y cyntaf yw bod y blaid yn gyfrinachol ddod i’r casgliad y bydd 2011 yn flwyddyn anoddach na’r disgwyl iddynt, ac mai gwell ydi peidio â thynnu gormod o sylw at eu hunain o’r herwydd. Hynny yw, maen nhw wedi colli calon i raddau – yn anochel mi fydd Llafur yn gwneud yn well nag yn 2007, o ran seddau a phleidleisiau, ond bod y mwyafrif y tu hwnt i’w cyrraedd. Ac os na chânt fwyafrif, wel, wnaethon nhw fyth dweud y byddan nhw’n ei gael!

Mae’r ail ddamcaniaeth yn sicr yn wir i raddau, waeth beth fo’r gwir yn llawn – gall Llafur ddim cynnal ymgyrch barhaus o bwys oherwydd nad ydi’r drefniadaeth, y cyllid na’r gwirfoddolwyr ganddynt i wneud hynny. Yn wir, er mor beryg ydi amgyffred, mae rhywun yn dirnad mai Llafur yn wir sydd â’r peiriant etholiadol gwannaf yng Nghymru erbyn hyn, er bod ganddynt y fantais nad oes angen iddynt ymgyrchu o ddifrif yn y rhan fwyaf o’r Cymoedd a’r dinasoedd: mae canlyniadau diweddar yn cuddio’r gwendid hwn, er yn amlygu cryfder y bleidlais Lafur graidd.

Mae’r drydedd ddamcaniaeth efallai’n agosach ati na’r cyntaf – mae Llafur yn hyderus. Dydyn nhw ddim isio gwneud dim byd yn anghywir, ac felly’n dewis gwneud dim byd o gwbl. Maen nhw’n cael ymateb da ar stepen y drws, yn enwedig mewn rhai ardaloedd, sy’n cael ei atgyfnerthu gan y polau cadarnhaol. Sylwer bod Llafur yn Llanelli yn gwneud llawer mwy o sŵn na Llafur yng Ngorllewin Caerfyrddin neu Aberconwy.  Mae’r post hwn ar flog Saesneg yr Hen Rech yn ddiddorol i’w ddarllen o ran hynny. 

Er i mi grybwyll ambell waith bod pethau’n edrych yn ddu ar y Blaid, dwi ddim mor siŵr am hynny bellach chwaith, er fy mod i’n eithaf sicr fy marn na chaiff bymtheg sedd eleni. Ar ôl dechrau siomedig i’r ymgyrch, mae’n gynyddol amlwg bod ymgyrch y Blaid yn fwy effeithiol nag ymgyrchoedd y pleidiau eraill. Ddechreuodd hi yn bur anweledig, er gwaethaf ei hymdrechion, ond debyg bod hynny’n newid i raddau. Fy argraff i ydi bod gan Blaid Cymru fomentwm, a hynny ar yr adeg gywir ... yn wir, mae’n bosibl ei bod yn rhy hwyr erbyn hyn i’r pleidiau eraill ddal y Blaid i fyny o ran hynny. ond wir, gwell iddi beidio â gorgyffroi – dylid dysgu o 2009 a 2010.

Pa oblygiadau sydd i’r amgyffred cyffredinol hwn? O safbwynt personol, mae ambell un. Bydd Aberconwy’n frawychus o agos ond dwi’n sticio i feddwl mai Plaid Cymru aiff â hi. Drws nesa’ yng Ngorllewin Clwyd mi fydd hi eto’n agos, ond erbyn hyn dwi’n rhyw amau mai’r Ceidwadwyr aiff â hi yn y pen draw. Mae goblygiadau i hynny o ran y rhestr ... dwi’n amau hefyd y bydd y Blaid yn cael mwy o bleidleisiau na’r Ceidwadwyr erbyn hyn, yn y Gogledd o leiaf.

 Yn y Canolbarth, buaswn i bellach yn ffafrio Plaid Cymru yn Llanelli. O drwch blewyn, gallai fod yn frwydr agos iawn eto. Dwi’n dal i feddwl mai Llafur fydd yn cipio Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro, ond pwy ag ŵyr mewn difri! Un peth na fuaswn i’n ei wneud ydi llwyr ddiystyru’r Ceidwadwyr yma. Tua’r gogledd i Drefaldwyn, dwi’n dal i feddwl y bydd y Ceidwadwyr yn fuddugol yma, ac y byddant hefyd yn cadw Preseli Penfro.

Yn y de, tueddaf i feddwl y bydd Julie Morgan yn trechu Jonathan Morgan. Ond dwi ddim mor siŵr am Ganol Caerdydd – o ystyried natur a hanes y sedd mae’n ddigon posibl y bydd hi’n ras deirffordd rhwng Llafur, y Ceidwadwyr a’r Dems Rhydd. Dwi wedi meddwl y buasai Llafur yn adennill hon ers ychydig, ond mae’n anodd ei galw. Yn reddfol, buaswn i’n gachwr ac yn darogan y bydd y sedd yn aros yn felen.

Un sedd sy’n cael mwy a mwy o sylw ydi Caerffili, ac sy’n dechrau cynhyrchu mwy a mwy o sïon wrth i amser fynd heibio. Mae’n un sedd efallai lle y mae sïon a gwybodaeth leol yn fwy o werth nag unrhyw bôl piniwn. Os nad ydych chi’n ymddiried mewn sïon gan bleidiau amdanynt eu hunain, mae sïon pleidiau eraill amdanynt efallai’n agosach ati, yn enwedig pan fônt yn ddigon diduedd. Yn ôl y sôn, mae Ceidwadwyr yng Nghaerffili yn meddwl mai Ron Davies sy’n mynd â hi ar hyn o bryd.

Un sylw bach olaf ydi Ynys Môn. Dwi ddim yn meddwl y gwelwn ni sioc yma, ond dwi’n meddwl y caiff IWJ sioc o weld maint ei fwyafrif.

Af i ddim i oblygiadau o ran seddau ar hyn o bryd, ond yn gryno mae’n ymddangos bod gan Blaid Cymru fomentwm, bod y Dems Rhydd yn targedu’n ffyrnig, bod y Ceidwadwyr rhwng petrus a thawel hyderus, a Llafur naill ai’n hyderus neu’n gwbl analluog. Tybed a ydi’r argraffiadau hynny’n gywir!

Sïon

Wythnos i fynd tan y bleidlais fawr, dyma rai sïon dwi wedi’u darllen a’u clywed dros y dyddiau diwethaf. Mae hwyl i’w gael efo sïon.

·         Ron Davies yn ennill y frwydr posteri yng Nghaerffili ... ac o bosibl y bleidlais bost

·         Mae’r Ceidwadwyr yn dawel hyderus yng Ngorllewin Clwyd

·         Mae Plaid Cymru ar y llaw arall yn hyderus o gadw Aberconwy

·         Ymgyrch dda hyd yn hyn i’r Democratiaid Rhyddfrydol yng Nghanol Caerdydd

·         Pethau’n agos yng ngogledd y ddinas, ond Llafur sy’n mynd â hi ar hyn o bryd

·         Sïon nad yw Rhodri Glyn Thomas yn ddiogel yn Nwyrain Caerfyrddin a Dinefwr