Tri phwynt ynghylch etholiad 2016 a Phlaid Cymru

Wna i fod yn gryno am unwaith. Mae yna nifer o bobl, oddi mewn i Blaid Cymru’n bennaf, sydd bron fel petaent yn disgwyl i Blaid Cymru ennill tir etholiadau’r Cynulliad y flwyddyn nesaf. Mae BlogMenai wedi eu trafod ac mae’r rhesymau mae Cai yn eu nodi yn rhai gwir. Ond mae yna dri phwynt dwi am eu codi ynglŷn â pham y gallai’r etholiadau hynny o hyd fod yn rhai anodd iddi, a dydi hynny neb ystyried ffactorau fel UKIP a’r ffaith y bydd Llafur yn wynebu llywodraeth Geidwadol yn Llundain.

 

Amlygrwydd Leanne Wood

Mae’n ymddangos mai Leanne Wood ydi bellach yr arweinydd gwleidyddol amlycaf yng Nghymru. Dydi hynny ond â gallu bod yn beth da. Serch hynny, y gwir ydi dwi ddim yn gweld unrhyw reswm i feddwl y caiff etholiadau’r Cynulliad fwy o sylw y flwyddyn nesaf yn y cyfryngau Prydeinig – sef o le y caiff y rhan fwyaf o bobl Cymru eu newyddion o hyd – ac felly ni chaiff y Blaid yn awtomatig yr un sylw ac y gafodd y tro hwn, mewn ffordd ryfedd. Teg hefyd yw dweud, pan ddaeth hi lawr ati, na lwyddwyd i fanteisio ar y sylw hwnnw; wedi’r cyfan ni chynyddodd pleidlais Plaid Cymru ond 16,300 oddi ar 2010. Yn waeth na hynny efallai, roedd 11,645 o’r cynnydd hwnnw – dros 70% – mewn pum sedd, sef Arfon, Ynys Môn, Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr, Gorllewin Caerdydd a’r Rhondda.

 

“Mae Plaid Cymru’n gwneud yn well yn y Cynulliad”

Isod mae tabl o berfformiadau Plaid Cymru ar lefel San Steffan a lefel y Cynulliad y ganrif hon. 

Blwyddyn	Etholiad Cyffredinol		Etholiad Cynulliad
2001	195,893	14.3%	-	-
2003	-	-	180,185	21.2%
2005	174,838	12.6%	-	-
2007	-	-	219,121	22.4%
2010	165,394	11.3%	-	-
2011	-	-	182,907	19.3%
2015	181,694	12.1%	-	-
Ar gyfartaledd	179,455	12.6%	194,071	21.0%

 

Rŵan, yn ganrannol mae yna wahaniaeth digon sylweddol ym mherfformiad y Blaid mewn etholiadau i’r Senedd o’i gymharu â rhai i San Steffan, ond ni all neb wadu bod a wnelo hynny â’r ffaith fod y niferoedd sy’n pleidleisio mewn etholiadau Cynulliad yn sylweddol is – tua 20% yn is.

Serch hynny, dwi’n meddwl ei fod o’n dangos bod yn rhaid rhoi i’r neilltu y syniad 'ma - sy'n cael ei ailadrodd hyd nes ein bod wedi'i dderbyn fel ffaith - fod Plaid Cymru’n awtomatig yn gwneud yn sylweddol well ar lefel y Cynulliad na San Steffan. Y gwir ydi, o ran nifer y pleidleisiau a gaiff, mae’r gwahaniaeth ar y cyfan yn rhyfeddol o fach. Hynny ydi, dydi Plaid Cymru ddim o reidrwydd yn gwneud yn well yng nghyd-destun etholiadau Cynulliad i’r graddau y dylai hwn fod yn bwynt sy’n cael ei godi’n rheolaidd. Mae’n bosibl y gellir dadlau bod ffawd y Blaid ers 2003 yn yr etholiadau hynny'n dibynnu’n fwy ar ba mor wael a wna ei gwrthwynebwyr yn hytrach nag ar ba mor dda mae hi’n ei wneud, achos mae ei pherfformiadau’n eithaf statig.

 

Seddi targed

Dydw i ddim yn meddwl y byddai fawr neb yn anghytuno â’r ffaith mai saith etholaeth fydd y Blaid yn canolbwyntio arnynt o ddifrif yn 2016: Aberconwy, Caerffili, Castell-nedd, Cwm Cynon,  Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro, Llanelli a’r Rhondda. Y mae rhai yn mynnu fod yna seiliau cadarn wedi’u gosod at gipio’r seddi hyn flwyddyn nesa yn yr etholiad hwn am lu o resymau. Ond y gwir ydi – os edrychwch chi’n fanylach ar y seddi targed hyn – mae pethau’n eithaf argoelus i gyfleoedd Plaid Cymru.

 

Etholaeth	Newid % yn y bleidlais 2010-2015
Aberconwy	-6.1
Caerffili	-2.1
Castell-nedd	-1.8
Cwm Cynon	-3.5
Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro	0.0
Llanelli	-7.0
Rhondda	+8.9

 

Er gwaetha’r ffaith fod y Blaid wedi llwyddo i gael canlyniad da yn y Rhondda – nad oedd yn gwbl annisgwyl o ystyried popeth – erys y ffaith fod canran Plaid Cymru o’r bleidlais wedi lleihau oddi ar 2010 eleni ym mhump o'r saith sedd y bydd hi’n debygol o’u targedu yn 2016 - doedd dim newid o gwbl yn y llall. Wrth gwrs, mae nifer o’r seddi hyn yn agosach o lawer ar lefel Cynulliad ac yn fwy ffafriol i’r Blaid nag ydynt mewn etholiad cyffredinol, dwi’n derbyn hynny. Eto, does yna ddwywaith am y peth, roedd chwe o’r saith canlyniad uchod i Blaid Cymru’n amrywio rhwng gwael a diawledig o wael. Dydi colli pleidleisiau mewn seddi fydd yn rhai targed mewn etholiad arall flwyddyn cyn ei gynnal byth yn gallu bod yn beth da.

Ac fel y dywedais uchod, dydi pleidlais Plaid Cymru’n fawr ddim uwch mewn etholiadau Cynulliad mewn difrif fel rheol – cyfuniad digon digalon iddi.

 

Dydw i ddim yn dweud nad oes yna ffactorau fydd yn ffafrio Plaid Cymru’r flwyddyn nesaf – ond mae yna lot o bethau i’w poeni amdanynt hefyd. Dwi’n eithaf siŵr bod yna rai ym Mhlaid Cymru sy’n deall hynny ... ond gan ddweud hynny dwi'n hollol siŵr fod yna rai sy ddim.

Ambell air ar yr etholiad

Rŵan, mae’n bwysig peidio â chymryd barn rhywun oedd mor chwil ar noson etholiad y trydarodd at Dewi Llwyd, Dicw a Vaughan Roderick p’un ai oedd yn well ganddyn nhw bizza, Chinese neu Indian yn rhy o ddifrif. Er teced y cwestiwn, doedd o ddim mo’r adeg briodol i’w ofyn. Petawn i’n gorfod dyfalu dwi’n meddwl bod Vaughan yn foi am Indian da ond mai hogia pizzas ydi Dewi Llwyd a Dicw. Ta waeth.

Er ei bod ond ychydig ddiwrnodau ers yr etholiad dwi’n rhyfeddu ar faint o ddadansoddi trylwyr ac actiwli eithriadol o gall a threiddgar sydd wedi bod mor gyflym ar ôl iddo ddigwydd, a hynny gan bobl o bob ongl i'r sbectrwm gwleidyddol, felly dwi’n teimlo’n hwyr i’r parti ac fel petawn i’n gorfod ailadrodd mymryn. Ond mae rhai meddyliau sydd wedi bod yn nofio yn fy mhen dwi isio rhoi rhyw ychydig sylw iddynt, a hynny’n gryno achos dwisho gwneud fy nhe. Wna i nhw fesul pwynt.

Y system etholiadol

Does fawr neb yn honni fod y system etholiadol sydd ohoni’n deg, ond mae diwygio’r system yn farw tan yr etholiad cyffredinol nesaf o leiaf. Dydi’r Ceidwadwyr ddim isio unrhyw elfen o system gyfrannol, ac mae ganddyn nhw fwyafrif. Fydd yr SNP yn llwyr anghofio am unrhyw ymrwymiad oedd ganddi yn hyn o beth, a byddai Llafur fawr gwell eu byd dan y drefn honno. Mae hynny’n gadael UKIP, y Gwyrddion, y Dems Rhydd a’r Blaid i gyd o blaid system gyfrannol ac mae ganddyn nhw 13 sedd rhyngddynt. Y mae newid y system bleidleisio yn fater sy’n farw am rŵan.

Naws wleidyddol Cymru

Y mae nifer wedi dweud bod yr etholiad hwn yn dangos fod y syniad fod Cymru'n wlad sylfaenol asgell chwith yn hurt – ac maen nhw’n iawn i bob pwrpas. Serch hynny, mae'n biti y cymrodd mor hir i rai pobl ddechrau ystyried hyn. Rydyn ni wastad wedi bod yn genedl gymdeithasol geidwadol ac roedd twf UKIP a’r Ceidwadwyr yng Nghymru’n dangos hynny. Ni lwyddodd y Blaid, sy’n hoffi gweld ei hun fel plaid i’r chwith o Lafur, fawr o ddim o ran ei phleidlais, ac er 30 mlynedd o drio dydi hi dal heb wneud hynny. Mi lwyddodd UKIP, ac i raddau’r Ceidwadwyr wneud hyn; efallai nid er eu bod yn bleidiau'r dde, ond oherwydd hynny. 

Y mae Cymru’n wlad ôl-syniadaethol. Dydi chwarae ar fod yn asgell chwith, fel y gwnaeth Llafur a Phlaid Cymru, ddim efo’r un apêl ag yr oedd ganddi amser maith iawn yn ôl. Os rhywbeth mae Cymru’n llawer tebycach i Loegr yn wleidyddol nag y bu erioed. Mae yna ffactorau lu am hynny, ond mae’n wir.

Bod yn wladweinydd

Dydi pobl erioed wedi cymryd at Miliband a wnaethon nhw ddim at Bennet ychwaith. Roedd y ddau arweinydd yn ffactor yn aflwyddiannau eu pleidiau.

Mae Leanne Wood a Nigel Farage yn wleidyddion poblogaidd (er bod Farage yr un mor amhoblogaidd ag unrhyw un hefyd), ond dydi’r un ohonyn nhw’n dod drosodd - nac yn mewn difrif - yn ddeallus nac yn rhyfeddol o alluog. Mewn etholiad dydi hynny ddim yn argyhoeddi pobl ddigon.

Ar y llaw arall, mae dau arweinydd a lwyddodd gyfleu eu hunain fel gwladweinyddion: Cameron a Sturgeon. Roedd llwyddiannau’r ddwy blaid y tu hwnt i’w gobeithion achos eu bod nhw wedi dod drosodd fel galluog a gwybod sut mae rheoli gwlad - er, wrth gwrs, i'r ddau gael profiad o wneud hynny.

Llymder

Un pwynt mawr ddarllenais i yn rhywle arall oedd faint a wnaed o lymder – ac roedd o'n bwynt difyr. Achos, ac mae hyn yn werth ei godi, er bod pethau wedi bod yn ddu ar gynifer o bobl dros y 5 mlynedd ddiwethaf, mae’r rhan fwyaf o bobl wedi gwneud yn olreit, os nad yn wych, ac efallai bod llai o bobl nag y meddyliai’r gwleidyddion sydd isio gweld newid cyfeiriad oherwydd hynny.

Plaid Cymru

Noson gymysg oedd hi i’r Blaid. Roedd yna ganlyniadau da – nid lleiaf yn Arfon, y Rhondda a Gorllewin Caerdydd. Ar y llaw arall, roedd yna seddi nad oes angen i mi eu henwi lle’r oedd y canlyniadau’n siomedig, os nad gwael iawn weithiau. Ta waeth, y pwynt ydi hyn mewn difri: tasa’r Blaid heb gael yr holl sylw, byddai hwn wedi’i ystyried mewn rhai ffyrdd yn etholiad derbyniol iawn. Ond – â phlîs peidiwch â bod yn ddiystyriol o’r pwynt hwn, Bleidwyr – cafodd Plaid Cymru y math o sylw na chredai y câi erioed y tro hwn. Cynyddodd ei phleidlais un y cant. Hynny ydi, clywodd pobl neges y Blaid yn glir yn yr etholiad hwn ... a’i gwrthod.

Mae gan y Blaid felly o hyd gwestiynau ynghylch ei chyfeiriad gwleidyddol.

Y cyfryngau cymdeithasol

Ers ethol Obama yn 2008 mae pobl wedi edrych at, a breuddwydio am, ddylanwad y cyfryngau cymdeithasol. Gwelsom yng Nghymru yn sicr, ond hefyd ar lefel y Deyrnas Unedig, nad ydi’r cyfryngau cymdeithasol hanner mor ddylanwadol ag y damcaniaethai rhai pobl eu bod. Dadleuais i hyn am fyd y blogiau flynyddoedd yn ôl hefyd – mae’r un peth yn wir am Twitter heddiw. Yn wir, mae natur Twitter yn ei wneud yn anylanwadol ar farn pobl. Cyfrwng i ennill etholiad nid yw; a dydi o ddim yn rhyfeddol o effeithiol am wthio safbwyntiau gwleidyddol.

Y broblem efo’r cyfryngau cymdeithasol ydi’r swigen y mae’n ei chreu. Bu i fwy nag un ohonom ryfeddu hyd at grinjio ar rai o ddisgwyliadau cefnogwyr Plaid Cymru (er, i fod yn deg, cefnogwyr iau a mwy brwd!) o weld ambell bôl neu ddarllen ambell beth. Y wers yn fanno ydi, mae yna fyd go iawn y tu allan i Twitter, a dydi o ddim o reidrwydd yr un peth.

Twll mawr Llafur Prydain

Mae hwn yn bwynt dwi heb ei ddarllen eto, er hwyrach ei fod o wedi’i wneud. Mae beirniadaeth wedi bod at Lafur am fod yn rhy asgell chwith yn yr etholiad hwn. Ond dyma broblem Llafur – ni fu Llafur ôl Blair a Brown yn blaid asgell chwith beth bynnag, i bob pwrpas dilynai'r un trywydd â nhw.

Clywid llawer dros y misoedd diwethaf na fu i’r Ceidwadwyr ennill mwyafrif ers 1992. Ond meddyliwch am hyn – dydi Llafur heb ag ennill mwyafrif ag arweinydd gwirioneddol adain chwith ers 1974.

Mae hynny'n gadael cwestiwn mawr i Lafur ym Mhrydain - achos mi fedrid dadlau bod y blaid mewn sefyllfa lle na all ennill etholiad drwy fod naill ai yn y canol gwleidyddol nac ar y chwith.

Twll mawr Llafur Cymru

Dydw i ddim yn meddwl imi erioed â chytuno â David Taylor, ond roedd yr erthygl hon ar ClickOnWales wedi taro’i hoelen ar ei phen. Bu’r ysgrifen yn y tywod i Lafur yng Nghymru gael etholiad tebyg i hwn ers blynyddoedd, er na ddigwyddodd i raddau sylweddol tan rŵan.

Ond un gair o gyngor o ran hynny – mae Llafur o hyd yn llwyr ddominyddu bywyd cyhoeddus yng Nghymru, ac yn wahanol i’r Alban tydi hi ddim yn wynebu un gwrthwynebydd cryf, trefnus, cyfrwys. Nes y bydd un blaid, a gellid dadlau’n fawr ynghylch pa blaid, yn gallu gwneud hynny, mae ei gafael ar Gymru, er gwaethaf ei gwendidau lu, yn debygol o barhau.

Ta waeth, fydd yna lot o mwy o drafod am yr etholiad, er nad gen i, mewn llefydd eraill dybiwn i, achos os gellir dweud un peth am yr etholiad hwn roedd yn un eithriadol o ddifyr a fydd yn haeddu cael ei ddadansoddi a’i drafod yn fanwl.

Reit, dwi ddim yn Dori, ond dwi am gael samon a salad i de. Welai chi pan welai chi - wyddoch chi fyth pryd y bydda i'n blogio nesaf, oni wyddoch?

Proffwydo 2015: Ceredigion

Dyma ni. Mi addewais y byddwn i’n dadansoddi Ceredigion a hynny a wnaf, er yn hwyrach nag oeddwn i’n disgwyl gwneud.

Bydd hwn yn etholiad difyr yng Ngheredigion, ond mae’n anodd gwybod yn union beth i’w wneud ohoni. Cyn mynd i ddadansoddiad mwy manwl, fe wyddoch debyg mai un o ddwy blaid fydd yn ennill yma eleni: y Democratiaid Rhyddfrydol neu Blaid Cymru. Mae yna gymaint o elfennau a allai effeithio ar yr etholiad hwn. Gadewch i mi ddechrau gyda’r Democratiaid Rhyddfrydol.

Yn syml, o ran cadw’r sedd, ddylai o ddim ar yr olwg gyntaf fod yn broblem. Yn 2010 roedd mwyafrif y blaid yma dros 8,000 o bleidleisiau, gan ennill 50% o’r bleidlais. Ni ddylid diystyru hynny o gwbl – mae’n fwyafrif hynod o gadarn. I ategu hynny, mae Mark Williams yn aelod lleol poblogaidd iawn sy’n gwybod sut mae ymladd etholiadau. Yn wir, mae’n gwybod pwy sy’n pleidleisio drosto a sut i’w hudo ac mae hynny’n angenrheidiol mewn gwleidydd da.

Fel arfer dylai hynny fod yn ddigonol. Ond y tro hwn mae pethau’n y fantol. Mae’r Dems Rhydd yn gwaedu pleidleisiau yng Nghymru yn ôl y polau Cymreig – cawson nhw 20% o’r bleidlais yn 2010, ond yn yr arolwg barn Cymreig diwethaf ni chawsant ond 5%. Yn gyffredinol mae’r polau’n dangos y byddan nhw’n colli dwy ran o dair i dri chwarter o’u pleidlais yma.

Fodd bynnag, y farn gyffredinol ydi na fyddan nhw’n colli cymaint â hynny ym mhob sedd ac y byddan nhw’n gadarnach yn y seddi maen nhw’n eu dal. Mae synnwyr cyffredin yn dweud bod hynny’n wir, ond os edrychwch chi’n fanwl ar rai o bolau’r Arglwydd Ashcroft (dyma un Brycheiniog a Maesyfed) hyd yn oed yn y seddi hynny maen nhw’n ddigon tebygol o golli traean da o’u pleidlais. Ydi, mae eu pleidlais nhw’n wytnach yn y seddi sydd ganddynt ... ond dydi hi ddim ychwaith yn wydn.

Roedd ffigurau’r pôl y cyfeiriais ato uchod gan yr Arglwydd Ashcroft, ym Mrycheiniog a Maesyfed, gyda llaw, yn gofyn i bobl feddwl am eu hetholaeth benodol nhw sy’n golygu meddwl am yr ymgeiswyr. Mae Roger Williams yr AS presennol, fel Mark Williams, yn aelod lleol poblogaidd. Os ydi yntau’n debygol o golli talp mor fawr o’i bleidlais, mae’n hollol bosibl y bydd Mark Williams hefyd.

Un elfen sydd i’w chael yng Ngheredigion fodd bynnag ydi’r bleidlais myfyrwyr. Gwnaeth y Democratiaid Rhyddfrydol yn dda ymhlith myfyrwyr y tro diwethaf, fel y maen nhw wedi yn draddodiadol, ac mi fydd yn ffactor yn yr etholaeth y tro hwn. Fodd bynnag, wnaethon nhw ddim gystal ag y byddai rhywun yn ei ddisgwyl yn 2010 – tua 48% bleidleisiodd Dem Rhydd yn 2010. Ro’n i’n rhyw ddisgwyl i’r ffigur fod yn uwch fy hun.

Y mae’n anwyddonol tu hwnt gymhwyso’r ganran honno i bobman, ond er mwyn ceisio darogan beth am wneud hynny? Mae tua 11,000 o fyfyrwyr yng Ngheredigion – petai tua hanner ohonynt wedi pleidleisio dros Mark Williams yn 2010 mae hynny o leiaf yn 5,000 o bleidleisiau – er o ystyried gweithgarwch y blaid ymhlith myfyrwyr Aberystwyth yn benodol, gallai’n hawdd fod yn fwy. Yn ôl y British Election Study (a ddywed mai 44% o fyfyrwyr bleidleisiodd dros y Democratiaid Rhyddfrydol yn 2010), mae cefnogaeth i’r blaid ymhlith myfyrwyr wedi gostwng i 13%. Mae hynny’n ostyngiad sylweddol, a phetai’n wir yng Ngheredigion byddai’n awgrymu y byddai tua 2,000-3,000 o fyfyrwyr yn pleidleisio dros y blaid yn 2015 yno. O ystyried hefyd fod cangen wleidyddol y blaid ym Mhrifysgol Aberystwyth wedi chwalu fwy na heb, dydi hynny ddim yn ffigur afrealistig.

Ond nid myfyrwyr mo’r rhan fwyaf o bobl Ceredigion o bell ffordd. Mae tua 48,000 o etholwyr yng Ngheredigion nad ydynt yn fyfyrwyr, a does yna ddim amheuaeth i Mark Williams ennill ymhlith y trwch ohonyn nhw y tro diwethaf. O pleidleisiodd 5,000-6,000 o fyfyrwyr yng Ngheredigion dros y Dems Rhydd y tro diwethaf mae hynny’n gadael tua 13,000-14,000 o drigolion arferol a bleidleisiodd dros yr AS presennol.

Yma mae pethau’n mynd yn ddifyr. Awgrymwyd yn etholaeth gyfagos Mrycheiniog a Maesyfed y gallai traean o bleidleiswyr 2010 beidio â bwrw pleidlais i’r Democratiaid Rhyddfrydol yn 2015 yn y seddi sydd ganddynt (mae ffigur tebyg i’w weld yn nifer o’u seddi presennol, gyda llaw). Rŵan, mae ‘na elfen o ffantasi’n perthyn i ddarogan fel hyn bob tro, ond ddywedwn ni fod rhyw 30% o’r 14k (y nifer uchaf dybiwn i o drigolion parhaol bleidleisiodd DRh yn 2010) yn peidio â phleidleisio y tro hwn, mae hynny’n golygu mai tua 10,000 fyddai’n rhoi eu ffydd yn Mark Williams fis Mai.

Mae yna ffactorau eraill ar waith – dwi ddim yn eu diystyru – ond o chwarae gêm rifol â’r ystadegau uchod, bosib y bydd pleidlais y Dems Rhydd y tro hwn mor isel ag 11,000 ac mor uchel ag ... 13,000. Mae pa un a fydd y bleidlais yn dal yma’n gadarnach na hynny neu ba un a fydd yn agosach at ddilyn patrymau Cymru gyfan yn agored i drafodaeth gwbl academaidd. Ond dwi ddim yn meddwl bod 11,000 – 13,000 yn bell ohoni.

Iawn, dyna ddarfod sôn am y Democratiaid Rhyddfrydol. Ymlaen at Blaid Cymru. Mae dwy elfen i’w gobeithion hithau hefyd. Mae eu hymgeisydd i weld yn ddyn digon deallus – gallai’r ffaith ei fod yn Sais weithio yn ei erbyn ac o’i blaid er gwaetha’r ffaith fod ganddo Gymraeg – ond yn fwy cyffredinol mae gan Blaid Cymru ei hun bach o broblem. Dydi’r polau Cymreig ddim wedi bod yn rhy garedig iddi chwaith. Segura mae hi ar rhwng 10% a 13%.

Cafodd y Blaid 10,815 o bleidleisiau yn 2010, a thros y blynyddoedd diwethaf dydi hi ddim i weld fod ei huchafswm pleidleisiau, fel petai, yn fawr uwch na hynny. Cafodd Simon Thomas 13,241 yn 2001, 12,911 yn 2005 a chafodd Penri James 10,815 yn 2010. Mae pleidlais Elin Jones yn y Cynulliad wedi amrywio’n sylweddol hefyd – 11,883 (2001), 14,818 (2005) a 12,020 (2011). Ymddengys fod yna lefel benodol o gefnogaeth i Blaid Cymru wedi sefydlu yn yr etholaeth ... yn ddiddorol ddigon mae’n agos iawn at faint o bleidleisiau dwi’n rhagweld y Democratiaid Rhyddfrydol yn eu cael yma yn 2015.

Ond i ychwanegu agwedd ddiddorol at y gymysgedd, ym mholau Ashcroft yng Nghymru (oll mewn ardaloedd digon gwan i’r Blaid), pan ofynnir i bobl dros bwy y byddant yn pleidleisio o ystyried eu hetholaeth, mae Plaid Cymru’n gwneud yn well (weithiau’n sylweddol well) nag yn y cwestiwn cyffredinol. Bydd Ceredigion yn etholaeth bendant lle bydd pobl yn canolbwyntio ar y frwydr leol yn hytrach na’r darlun cyffredinol, a allai fod yn fuddiol i Blaid Cymru. Eto, myfyrio am yr hyn a allai ddigwydd ydi hynny yn hytrach na chyflwyno dadl gadarn mai dyna fydd yn digwydd.

Y peth allweddol i’r Blaid ydi faint o Ddemocratiaid Rhyddfrydol 2010 y gall eu hudo i’w chorlan. Yr ateb syml i hynny o’m rhan i ydi dwi ddim yn gwybod. Ond roedd yn ddiddorol gen i ddarllen y geiriau canlynol gan Dafydd Wigley yn ddiweddar yn y Mule, pan ddywedodd am seddi targed y Blaid

We’re ahead certainly in one of them, we’re neck and neck in another one and striking in another.

Sôn oedd am bolio mewnol y Blaid, a dwi’n naturiol amheus o bolau mewnol pleidiau heb sôn am duedd fythol y Blaid o fod yn orhyderus mewn etholiadau, ond mae’n berffaith amlwg mai’r ail sedd y soniodd amdani uchod oedd Ceredigion. Ac mae hynny’n rhyw gyd-fynd â’r hyn dwi wedi’i ddweud uchod yn y blogiad hwn. Do, mae’r hen Wigley wedi cael ymgyrch anarferol ffwndrus, ond mae’r boi dal yn gwybod ei stwff.

A all Plaid Cymru ddenu fil neu ddwy o bleidleisiau coll y Dems Rhydd felly? Gall ydi’r ateb, ac yn fwy na hynny mae’n hollol resymol dweud y gallai hynny fod yn ddigon i gipio’r sedd. Dwi’n rhyw feddwl, hyd yn oed yng Ngheredigion, yr aiff llawer o bleidleisiau coll y DRh i Lafur, yn enwedig yn Aberystwyth ac Aberteifi. Ac eto, tybed faint o fyfyrwyr y bydd Mike Parker a Leanne Wood yn apelio ato y tro hwn yn hytrach na Nick Clegg a Mark Williams? Eto, dyfalu fyddai dweud – byddai rhywun yn reddfol feddwl ambell un o leiaf.

Dywedais o’r blaen mai’r Dems Rhydd fyddai’n cadw Ceredigion. Petawn i heddiw yn gorfod mentro swllt ar y sedd hon, byddwn i’n newid fy narogan, a byddwn i’n rhoi Ceredigion i Blaid Cymru o ychydig gannoedd o bleidleisiau.

Cawn weld.

Pwt ar y Blaid a'r Gwyrddion

Ro’n i wedi bwriadu blogio ar y gynghrair wirioneddol od y mae Plaid Cymru wedi penderfynu ei ffurfio â’r blaid Werdd ers cryn tro. Y broblem ydi, ddoe cefais fy nghuro i hynny nid unwaith, eithr dwywaith.

Postiodd Ifan Morgan Jones erthygl ar Golwg360, a gwnaeth Syniadau flogiad ro’n i’n ei feddwl oedd yn hynod, hynod o ddiddorol. Ac allwch chi ddim trafod y Gwyrddion yng nghyd-destun Cymru heb gyfeirio at flogiadau arbennig Jac o’ the North amdanynt (Plaid Cymru and the Green Party of Englandandwales / More on the Green Party of Englandandwales). Dydw i heb gyfeirio at flog Jac o’ the North o’r blaen yma, sy’n biti achos er ei fod o’n flog diawledig o bigog ma’n adrodd gwirioneddau di-ri am wleidyddiaeth yng Nghymru, ac am y mudiad cenedlaethol gystal â neb arall.

Un peth sydd wedi dod i’r amlwg – o leiaf ar y we, sydd ddim o reidrwydd yn ffynhonnell gwbl ddibynadwy wrth gwrs – ydi fod yna feirniadaeth gynyddol o dacteg Plaid Cymru yn hyn o beth. Y peth sydd wedi cael ei amlygu fwyaf ydi nad oes neb i’w weld yn gwybod pa fudd yn union a gaiff Plaid Cymru o’r fath gytundeb.

Does gen i fawr o amheuaeth nad ydi Plaid Cymru yn gwybod beth mae hi’n ei wneud chwaith. Mae hi fel petai’n ffwndro.

Does neb yn amau y gallai Plaid Cymru wneud rhyw fath o ddêl gyffredinol â’r Gwyrddion ar ôl yr etholiad, ond mae galwadau’r Blaid, a wnaed yr wythnos hon gan Dafydd Wigley, i Gymry yn Lloegr bleidleisio dros y Gwyrddion yn dangos pa mor unochrog ydi’r berthynas ‘ma. Roedd Ifan Morgan Jones yn hollol iawn i ddweud yn ei erthygl Golwg360 does neb yn y blaid Werdd yn dangos mymryn o gefnogaeth i Blaid Cymru.

‘Rhy neis’ ydi Plaid Cymru yn ei ôl o. Gen i ddamcaniaeth wahanol; os ydach chi’n gallu cael eich chwarae gan y Gwyrddion mewn ffordd mor uffernol o amlwg heb sylweddoli ar y peth, mi ydach chi’n hollol ffycin dwp. Dwi wedi dweud ambell waith y blog hwn pa mor wirioneddol dwp dwi’n meddwl ydi arweinyddiaeth bresennol Plaid Cymru – alla i ond ag ailadrodd hynny. Er gwaetha’i gamgymeriad ddoe wrth grybwyll Auschwitz (er iddo wneud sylwadau teg sy ddim yn haeddu unrhyw feirniadaeth o gwbl) dydi Dafydd Wigley ddim yn dwp, a synnwn i pe na bai dan ryw fath o gyfarwyddyd gan uwch ynfytod y Blaid i roi sylw i’r Gwyrddion.

Gan fod eraill wedi mynd i fanylder, (byddwn i wir yn awgrymu i chi gael cip ar y dolenni uchod os oes gennych amser) gadewch i mi jyst gwneud ambell bwynt: 

1)     Y rheswm nad ydi’r Gwyrddion yn rhoi sylw o’r fath i Blaid Cymru achos nad oes ganddynt reswm i wneud hynny. Tasa ganddyn nhw obaith o ennill sedd yng Nghymru fysa nhw’m yn mynd yn agos at Blaid Cymru.

2)     Bydd y Gwyrddion yn sefyll yng Nghymru. Mae dweud wrth bobl bleidleisio dros y Gwyrddion yn Lloegr ond nid yng Nghymru felly’n dwp. Os wyt ti isio bwrw pleidlais dros y Gwyrddion, ac yn byw yng Nghymru, gwna hynny – ‘sdim angen i chdi rhoi fôt i’r Blaid o gwbl. Fel y noda Syniadau yn y blogiad y cyfeiriais ato uchod, mewn llawer o lefydd yng Nghymru fysa ti’n well yn rhoi dy bleidlais i’r Gwyrddion na’r Blaid (os wyt mewn dau feddwl). Drwy annog pleidlais dros y Gwyrddion yn Lloegr, mae’r Blaid yn llwyddo tanseilio, er efallai’n anuniongyrchol, ei chefnogaeth yng Nghymru. Twp.

3)     Dydi pleidleiswyr Plaid Cymru ddim o reidrwydd yn mynd i feddwl bod unrhyw gytundeb efo’r Gwyrddion yn grêt eniwe; dydi bod yn genedlaetholwr, neu hyd yn oed yn rhywun sy’n digwydd pleidleisio dros Blaid Cymru am ba reswm bynnag, ddim yn dy wneud sy’n rhywun sy’n frwd dros amgylcheddiaeth. Cawsom awgrym o hyn ym mholau Ashcroft – byddai’n well gan ganran nid ansylweddol o Bleidwyr lywodraeth Geidwadol i un Llafur. Efallai bod arweinwyr y Blaid yn gweld cynghrair syniadaethol rhyngddyn nhw a’r Blaid Werdd. Dydi hynny ddim o reidrwydd yn treiddio i’w chefnogwyr.

4)     Dydi Plaid Cymru ddim angen y Gwyrddion – mae Ceredigion, rhywle sy’n cael ei grybwyll yn aml wrth drafod hyn, yn enghraifft dda o hyn. Do, enillwyd y sedd ym 1992 ar ‘docyn’ Plaid-Gwyrdd. Chwalodd y gynghrair honno cyn yr etholiad nesaf ac aeth Cynog Dafis ymlaen i ennill mwyafrif mawr ym 1997. Dydi hynny heb sôn am smonach isetholiad 1991 ym Mynwy, pan enillodd y ‘tocyn’ 0.6% o’r bleidlais, sy’n waeth nag y gallai hyd yn oed Plaid Cymru fod wedi disgwyl ei wneud hyd yn oed ym Mynwy mewn isetholiad. Y gwir ydi, mae cydweithio rhwng y ddwy blaid yn y gorffennol wedi bod yn bur aflwyddiannus.

5)     Mae gan y blaid Werdd yng Nghymru hen hanes o gynnwys aelodau gwrth-Gymraeg, sydd ar adegau yn gwneud i’r ffieiddiaf Lafurwyr edrych o blaid yr iaith; maen nhw’n gwneud i UKIP edrych yn Gymreigaidd (byddwn i’n fodlon gwneud bet hegar fod canran yr aelodau sy’n Gymry yng nghangen UKIP Cymru yn uwch o lawer nag ym mhlaid Werdd ‘Cymru’) ac, os ydi eu harweinyddes ryfedd i’w choelio, maen nhw’n llai brwd dros ddatganoli na’r Torïaid. Plaid o Saeson ffroenuchel ydi’r Gwyrddion yng Nghymru ac mae’n warth gwirioneddol fod y Blaid yn eu gweld fel eu ffrindiau. Gwarth.

Ta waeth, rhag i hyn fynd yn rant go iawn y mae yma un gwirionedd sy’n sefyll allan: does gan Blaid Cymru ddim i’w ennill o’r gynghrair/cytundeb/lyf bomio hyn. Wir-yr ddim byd yn y byd. Hyd yn oed ar ôl yr etholiad mae’n bur debyg fydd gan y Blaid o hyd fwy o aelodau na nhw, sy’n gwneud yr holl beth hyd yn oed yn fwy od.

I rywun sydd isio pleidleisio dros y Blaid – yn bennaf i atal Llafur – maen nhw’n ei gwneud yn blydi anodd drwy fod mor blydi stiwpid mor blydi gyson. 

Proffwydo 2015: Llafur

O holl bleidiau Cymru, yr hawsaf a'r diflasaf i ddarogan ei chyfleoedd yn llwyddiannus ydi Llafur. Dwi am ddangos i chi fap yn syth o sut dwi’n gweld gobeithion Llafur yn 2015.

Fel y gwelwch, yn fy marn i, mae Llafur yn gwbl sicr o ennill 26 (65%) o seddi Cymru. O’r rhai dwi wedi eu nodi fel seddi ‘posibl’ i Lafur, dwi’n meddwl ei bod yn deg dweud bod Llanelli bron yn sicr o aros yn goch, ac mai Llafur sydd yn ffefrynnau ym Môn, a dybiwn i fod pethau’n rhy agos i’w galw ym Mro Morgannwg ac Aberconwy. Fel y dywedais wrth ddarogan gobeithion Plaid Cymru, dwi ddim yn meddwl bod Arfon yn ddiogel.

Dyma olwg sydyn ar berfformiad Llafur mewn etholiadau cyffredinol yng Nghymru ers 1997.

 

Etholiad	Pleidleisiau	Canran	Seddi Cymreig
1997	886 935	54.7	34
2001	666 956	48.6	34
2005	594 821	42.7	30
2010	531 601	36.2	26

 

Does dwywaith am y ffaith fod cefnogaeth y blaid Lafur yng Nghymru wedi chwalu ar y lefel hon dros y blynyddoedd. Collodd Llafur dros 350,000 o bleidleisiau rhwng 1997 a 2010, gyda’i chanran o’r bleidlais yn gostwng 18.5%. Er cymhariaeth, mae’r dirywiad hwnnw bedair gwaith yn waeth na Llafur yn yr Alban dros yr un cyfnod (46% ym 1997; 42% yn 2010).

Wrth gwrs, bydd pethau’n wahanol yn yr Alban eleni, ond mae un rheswm mawr am hynny. Cryfder anferthol Llafur yng Nghymru ydi bod ei gwrthwynebwyr yn gwbl ranedig, i’r fath raddau byddai’n rhaid i Lafur ddisgyn i tua 30-31% o’r bleidlais yng Nghymru cyn iddi wirioneddol ddechrau colli seddi ... ac a dweud y gwir, gallai fod angen iddi wneud yn waeth na hynny. Yn yr Alban, yr SNP ydi’r unig wrthwynebiad clir i Lafur. Mae’r sefyllfa yng Nghymru’n gwbl wahanol. Ers 1997, ni fu ond pedwar achlysur pan gafodd plaid ond am Lafur dros chwarter y bleidlais yng Nghymru – Plaid Cymru ddwywaith ym 1999, y Ceidwadwyr yn 2010, ac UKIP yn 2014.

Yn syml, mae Llafur yn teyrnasu yng Nghymru nid am ei bod yn sylfaenol gryf na gwydn, ond am fod ei gwrthwynebwyr yn bur lipa. Fesul plaid, dyma mewn difri yw pa mor hawdd yw’r her sy’n wynebu Llafur eleni o'u tu:

 

1)     Y Democratiaid Rhyddfrydol: petaen nhw heb glymbleidio bum mlynedd yn ôl debyg y byddai’r Dems Rhydd yn herio Llafur mewn ambell sedd eleni. Ond nid felly a fu. Bydd Llafur yn cipio Canol Caerdydd ganddyn nhw’n ddidrafferth ac yn ennill miloedd o bleidleiswyr a fenthyciodd bleidlais i’r Dems Rhydd nid yn unig yn 2010 ond dros y degawd diwethaf. Mae’r bygythiad byrhoedlog wedi diflannu’n llwyr.

2)     Ceidwadwyr: gallai Llafur gipio hyd at bedair sedd gan y Ceidwadwyr yn fy marn i, a dydyn nhw ddim yn bygwth Llafur yn unman. Y gwaethaf all ddigwydd i Lafur o ran her y Ceidwadwyr yw y bydd yn colli digon o bleidleisiau i UKIP i beidio ag ennill rhai seddi gan y Ceidwadwyr.

3)     Plaid Cymru: cipio Afon yn bosib, colli Môn yn bosib. Tu allan i’r ddwy sedd hynny ni fydd unrhyw fath o fygythiad o du’r Blaid i Lafur – ar ôl meddwl yn ddwfn am y peth, dwi’m yn meddwl y bydd cynnwys Leanne Wood yn y dadleuon teledu o reidrwydd yn newid hynny.

4)     UKIP: ennill pleidleisiau gan Lafur yn eu degau o filoedd ond ddim digon i ennill seddi. Y cyfan wnaiff UKIP ydi amharu ar Lafur, wnaiff hi mo’i bygwth. Ac mi fydd hi’n destun cysur i Lafur y bydd UKIP hefyd yn effeithio ar y Ceidwadwyr ac, i raddau llai, Plaid Cymru. Y cyfan mae UKIP yn ei wneud ydi gwneud y gwrthwynebiad i Lafur yn fwy rhanedig.

 

Petasai un gwrthwynebydd cryf i Lafur yng Nghymru, dybiwn i y cilia’r blaid hyd yn oed yn fwy dramatig na Llafur yr Alban. O ystyried y blaid ar ei phen ei hun, dydi Llafur yng Nghymru ddim mewn lle da; nid o ran aelodau, gwirfoddolwyr, trefniadaeth. Ac eto, yn bersonol, alla i ddim gweld o ba gyfeiriad y deuai’r fath her iddi mewn gwirionedd – yr unig blaid allai o bosib gynnal her ydi Plaid Cymru ac mae hi wedi ei phrofi’i hun yn gwbl analluog o wneud hynny dro ar ôl tro. Y gwir plaen ydi, mae lle o hyd i Lafur barhau i ddirywio a pharhau i dra-arglwyddiaethu yng ngwleidyddiaeth Cymru ar yr un pryd.

 

Daw hynny â ni at y polau. Dair blynedd yn ôl, ym mholau Cymreig 2012, ni chynhaliwyd ond 5 arolwg barn ond cafodd Llafur dros hanner y bleidlais ym mhedwar o’r rheiny. Ar gyfartaledd cafodd 50.4% o’r bleidlais – ni fu ond tair arolwg barn yn 2013 ond dangosai’r rheiny cgfnogaeth o 48% iddi ar gyfartaledd. Felly llai na dwy flynedd yn ôl, ymddengys nad oedd y gefnogaeth i Lafur yng Nghymru fawr lai nag ym 1997. Wedi hynny mae’r gefnogaeth iddi wedi bod yn gyson ac yn gyffyrddus dan 40%.

 

Hynny ydi, ymddengys fod Llafur ar drai yng Nghymru, ond dwi'n ailadrodd, does neb i fanteisio ar hynny. Hyd yn oed ar y raddfa hon, bydd hi'n rhai blynyddoedd nes i ddirywiad Llafur yng Nghymru arwain at newid y tirlun gwleidyddol.

 

Serch hynny, dybiwn i y gwelwn ni ailadrodd, i raddau o leiaf, yr hyn a ddigwyddodd yn 2010, pan adfywiodd cefnogaeth Llafur ar ddiwrnod yr etholiad ei hun. Hyd yn oed yn 2015, mae’r bwgi bo Ceidwadol yn ddigon i ddenu’r hen gefnogwyr allan i fwrw pleidlais eto fyth dros Lafur. Efallai'n llai nag o'r blaen, ond mae'n hen dacteg lwyddiannus sydd heb â methu byth.

 

Mae’n rhy fuan i feddwl pa effaith a gaiff y dadleuon teledu ar obeithion Llafur na’r un blaid arall. Ond mae un peth yn sicr – mi fydd Llafur eto’n ennill mwyafrif helaeth seddi Cymru. A thra bod ei gwrthwynebwyr yn parhau i fod mor boenus ddi-glem ynghyd â sut i’w disodli, parhau fydd y sefyllfa honno heb i Lafur orfod poeni dim. 

Proffwydo 2015: Plaid Cymru

Y mae elfen o ben ac elfen o reddf wrth ddarogan. Y mae’r ddau yn dweud wrtha i y gallai hwn eto fod yn etholiad anodd i Blaid Cymru.

Mae’r Blaid wedi penderfynu ailafael yn strategaeth etholiad 2010, sef dweud gan fod senedd grog yn yr arfaeth y bydd ganddi o bosibl ran i’w chwarae wrth ddylanwadu ar liw’r llywodraeth nesaf. Rŵan, dydi hynny ddim yn anwir, er y gwir plaen ydi na weithiodd y dacteg o gwbl tro diwethaf – y mae’r Blaid yn draddodiadol yn gwneud yn dda pan mae pethau’n mynd o chwith i Lafur ond yn 2010 cafodd ei chanran isaf o’r bleidlais mewn etholiad cyffredinol ers 1997, ac enillodd hi fwy o seddi bryd hynny.

Rŵan, mae deinamig etholiad 2015 ychydig yn wahanol. Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol ar drai. Yn eu lle, mae UKIP yn gwneud yn dda iawn yn y polau Prydeinig, ac mae’n bosibl y caiff yr SNP ddegau o seddi. Lle mae hynny’n gadael y Blaid? Mae hwn yn gwestiwn dyrys iddi. I fod yn onest, dwi ddim yn siŵr beth ydi’r ateb.  

Rhaid bod yn realistig. Y mae chwe sedd y gallai Plaid Cymru, petai’n cael etholiad eithriadol o dda, eu hennill. Yn rhai o’r seddi hynny mae’r ymgeiswyr i’w gweld yn hynod o optimistaidd, ond dwi heb goelio’n ddi-gwestiwn optimistiaeth ymgeiswyr ers rhai blynyddoedd; maen nhw’n tueddu i fod yn anghywir.

Er hynny, roedd fy marn pan ddechreuais lunio’r blogiad hwn yn wahanol i’r hyn ydyw rŵan, hynny ydi, dwi'n fwy optimistaidd ar ei rhan hi. Mae ‘na bethau digon rhyfedd wedi digwydd ar y marchnadoedd betio ers hynny, ymddengys fod y Blaid yn gweld ei ods hi’n gwella mewn sawl sedd. Eto dydi hi ond yn ffefryn mewn tair, sef y tair sydd ganddi.  

Daw hyn â ni at y map.

Fedra i bron teimlo pleidwyr yn anghytuno â’r uchod. Ond dwi am roi ychydig sylwadau ar seddi unigol. Dwi ddim yn meddwl y byddai neb yn dadlau fod gan Blaid Cymru unrhyw obaith o gwbl y tu allan i’r chwe sedd y byddaf yn cynnig sylwadau arnynt.

Dwyfor Meirionnydd

Oce, wna i ddim rhoi sylwadau ar y sedd hon. Liz Saville fydd AS benywaidd cyntaf Plaid Cymru.

Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr

Doedd mwyafrif Jonathan Edwards ddim mor fawr ag yr oeddwn i wedi tybio y byddai yn ôl yn 2010 – a dweud y gwir roedd yn sylweddol lai. Ond dylai lwyddo i gadw’r sedd hon, ac yntau hefyd yn AS eithaf amlwg am 5 mlynedd erbyn hynny. 

 

Arfon

Dwi ddim yn meddwl bod rhai pobl yn gwerthfawrogi pa mor agos oedd Arfon y tro diwethaf. Mae’n ffaith mae ambell bleidiwr yn hoffi ei hanwybyddu. Mewn difri, dylai Plaid Cymru ei chadw, ond mae hynny’n bennaf am fod Llafur yn gwneud yn weddol wael ar lefel genedlaethol o’i gymharu â dwy flynedd yn ôl, heb sôn am y ffaith fod Llafur yn lleol yn siop siafins. Er hynny, dwi’n disgwyl, wrth nesáu at yr etholiad, y bydd cefnogaeth Llafur yn adfer o leiaf fymryn, ac felly byddwn i’n tybio nad ydi Arfon yn sedd sicr i’r Blaid. Mewn ffordd, Arfon ydi’r sedd bwysicaf i Blaid Cymru yn yr etholiad hwn. Byddai ei cholli yn ganlyniad cwbl drychinebus; ei chadw’n arwydd o wydnwch.

 

Yr hyn ddylai wneud y Blaid yn anesmwyth yma ydi pleidlais y Democratiaid Rhyddfrydol – roedd o’n 14.1% yn 2010. Mae’n annhebygol y bydd digon o’r rhain yn troi at Lafur y tro hwn i gipio’r sedd, ond os bydd gogwydd cyffredinol atynt yma, dydi o ddim yn amhosibl.

Ynys Môn

Ynys Môn ydi best bet Plaid Cymru o gipio sedd (fel arfer, am wn i!). Ond mae pethau’n ffafriol y tro hwn mewn sawl ystyr. Mae Plaid Cymru wedi cael dwy flynedd dda yma, gan wneud yn dda yn etholiadau’r cyngor sir, cyn i Rhun ap Iorwerth fynd ymlaen i sicrhau buddugoliaeth wirioneddol enfawr yma y llynedd yn yr isetholiad Cynulliad.  Y ddau dro hynny, gwnaeth Llafur – sy’n dal y sedd wrth gwrs – yn rhyfeddol o wael.

Dydi hynny ynddo’i hun ddim am sicrhau’r sedd i’r Blaid wrth gwrs. Fydd yna ddim mo’r llu wirfoddolwyr yn dod i helpu fel yn 2013. Ac mae Albert Owen yn AS poblogaidd, ac wedi llwyddo i gipio a chadw’r sedd, yn amlach na pheidio yn erbyn y disgwyl, ers dros ddegawd. 

Gobaith mawr Plaid Cymru yma, yn syml, ydi UKIP. Yn ôl pob sôn a phob si mae disgwyl i UKIP wneud yn dda yn ardal Caergybi ac Amlwch (ac mae tystiolaeth – anecdotaidd gen i yn anffodus – eu bod wedi yn 2013 a 2014), sef cadarnleoedd Llafur Ynys Môn. Os ydyn nhw’n gwneud cystal yn yr ardaloedd hyn ag y mae rhai’n disgwyl iddynt ei wneud, mae’n bosibl y bydd Llafur yn colli digon o bleidleisiau i golli’r sedd. Ond peidiwch â meddwl bod hynny’n ddigon – mae’n rhaid i Blaid Cymru hefyd amddiffyn ei phleidlais, er i raddau llai. Efallai ei bod yn anghysurus i rai Pleidwyr ei glywed, ond mewn sedd fel Môn mae ‘na o leiaf rai cannoedd dybiwn i o gefnogwyr arferol y Blaid fyddai o leiaf yn ystyried pleidleisio dros UKIP. Greddf sy’n dweud hynny i mi yn fwy na dim, gyda llaw, ond dwi’n gwybod bod ‘na Bleidwyr sy’n cytuno â fi yn hyn o beth.

Byddwn i dal yn tybio mai Llafur sy’n ffefrynnau yma. Ond dydi Môn ddim y tu hwnt i Blaid Cymru o bell ffordd.

Llanelli

Mae ymgyrch y Blaid yn Llanelli yn cael rhywfaint o sylw – ymddengys yn un fywiog a gweithgar. Ar yr un olwg dydi mwyafrif Llafur yma ddim yn enfawr, ac mae’r Blaid ar y cyfan yn cryfhau yn yr ardal ers degawd a mwy erbyn hyn. Ac wrth gwrs, dros y mis diwethaf mae Ladbrooks wedi lleihau’r ods ar fuddugoliaeth i Blaid Cymru yma o 16/1 i 5/1, sy’n symud mawr.

Fel ym Môn, mae rhai yn gobeithio y bydd UKIP yn hudo digon o Lafurwyr i’w corlan i adael y Blaid i mewn “drwy’r canol”, ac mae llawer o sôn fod UKIP yn denu cefnogaeth eithaf cadarn yma. Dwi’n tueddu i feddwl fod ‘na elfen fawr o or-optimistiaeth yn hyn o beth. Geisia i egluro pam yn gryno iawn.

Mae’r Blaid wedi denu Llafurwyr ati dros y blynyddoedd diwethaf yma, ond y gwir ydi dyma’r union bobl mae UKIP hefyd yn eu denu (yn enwedig yn y dref ei hun). Hynny ydi, yma hefyd, mae elfen nid ansylweddol (er nad enfawr) o gefnogaeth Plaid Cymru yn agored i fygythiad UKIP, a gallai hynny fod yn fwy na digon i sicrhau buddugoliaeth i Lafur. Fel sy’n digwydd yn rhai o seddi’r Ceidwadwyr, gall y blaid sy’n dal y sedd yma golli miloedd o bleidleisiau, a’r cyfan sydd ei angen arnynt ydi i’r blaid sy’n ail golli rhai cannoedd i UKIP.  Synnwn i ddim o gwbl mai dyma fydd yn digwydd yn Llanelli.

Dydw i ddim yn gwybod faint o effaith gaiff y newyddion diweddar y bydd Siân Caiach yn sefyll yma eleni ar bleidlais unrhyw un o’r pleidiau, ond dybiwn i y bydd hynny o effaith a gaiff yn anfanteisio’r Blaid yn fwy na Llafur. Mae’n ergyd fechan.

Efallai fy mod i bach yn hallt yn lliwio Llanelli’n llwyd yn y map – dydi hi’m cweit yn sedd ‘dim gobaith’ i’r Blaid – ond y gwir ydi anodd mewn difrif ydi gweld Llafur yn ei cholli eleni.

Ceredigion

Dwi wedi dweud, wrth drafod y Democratiaid Rhyddfrydol, mai nhw fydd yn ennill yma yn 2015, ac y bydda i’n edrych ar Geredigion yn fanylach mewn post ar wahân. Does dim eto wedi fy argyhoeddi mai fel arall fydd hi, er nad oes yna unrhyw amheuaeth y bydd pethau’n agosach o lawer na’r tro diwethaf, pan gafodd y Blaid gweir yma.

*              *              *

Y tu allan i’r seddi hynny, dwi ddim yn gallu go wir gweld Plaid Cymru yn gwneud fawr ddim – a dwi’n amau mai dyna’r farn fewnol gyffredinol yn y Blaid. Mi dybiwn i mai ei phrif nod ydi cadw’r ail safle mewn nifer o seddi - a allai fod yn anoddach na’r disgwyl, hyd yn oed mewn llefydd fel y Cymoedd. Byddwn i’n synnu dim petai UKIP yn goddiweddyd y Blaid fel yr ail blaid yn nifer o’r seddi, hyd yn oed mewn ambell un lle mai’r Blaid sydd fel rheol yn ail rheolaidd.

 

Ydi, mae polau Ashcroft yng Ngorllewin Caerfyrddin a  De Penfro, Brycheiniog a Maesyfed, Canol Caerdydd a Gogledd Caerdydd oll wedi awgrymu y gwelwn gynnydd ym mhleidlais y Blaid ynddynt yn 2015. Tra bod hynny’n rheswm i fod yn obeithiol, yn y seddi hyn amrywiodd ei phleidlais rhwng 2.5% a 10.4% yn 2010 felly efallai nad ydyn nhw mor arwyddocaol â hynny iddi mewn difrif. Ac ni ellir anwybyddu'r ffaith, ym mholau'r Welsh Barometer, aros yn ei hunfan y mae'r Blaid wedi gwneud.

I grynhoi; yng nghyd-destun etholiadau cyffredinol dydi Plaid Cymru mewn fawr gwell stad nag yr oedd hi gryn amser yn ôl. Er ein bod yn sicr am weld seddi’n syrthio’n llu i’r SNP yn yr Alban, ac UKIP yn ennill pleidleisiau yn eu miliynau, mae’n anodd gweld unrhyw ogwydd enfawr at Blaid Cymru yng Nghymru y tro hwn. Gallai cadw ei thir fod yn ddigonol.