giovedì, dicembre 31, 2009
mercoledì, dicembre 30, 2009
Nifer yr Ymwelwyr
BlogMenai sy’n dweud ei fod yn licio ‘syllu ar ei fotwm bol’ bob mis a sôn am nifer yr ymwelwyr sy’n ymweld. Mae’r blogiau gwleidyddol yn boblogaidd iawn yn Gymraeg, wrth gwrs. Pan fydda i’n gwneud blogiad gwleidyddol bydd nifer y darllenwyr yn cynyddu’n eithriadol – hyd at dair gwaith yr arfer. Ond dwi wedi sylwi, er bod llai o sylwadau yn cael eu bwrw ar y blog hwn nag yn ei lencyndod flynyddoedd nôl, mae nifer y darllenwyr yn cynyddu, hyd yn oed pan y bydda i’n sôn am bethau dibwrpas fel cwyno am bobl gomon sy’n siopa’n Tesco. Ac, ydyn, mae pobol sy’n siopa’n Tesco yn gomon.
Fe’ch eithrir os gwnaethoch, fel y fi, nôl eich cinio o Tesco bach Cathays yn gynharach heddiw, afraid dweud.
‘Unique hits’ fydd yn mynd â’m bryd i, sef i raddau nifer yr ymweliadau unigol ac eithrio adnewyddu’r dudalen. Gan ei bod yn ddiwedd blwyddyn dyma gymhariaeth rhwng ail chwe mis 2008 a’r chwe mis diwethaf. Rhwng Gorffennaf a Rhagfyr 2008 ymwelodd 3,747 o bobl â blog yr Hogyn o Rachub (y fi). Dydi hynny ddim yn swnio lot, ond yng nghyd-destun y byd blogio Cymraeg mae’n ddigon parchus, yn enwedig am flog personol. Eleni y ffigur yw 5,401 – sef cynnydd o 44%. Ydw, dwi’n smyg am hynny. Mae hynny wrth gwrs dal yn llai na nifer o flogiau Cymraeg (am wn i), ond dwi wedi bod o gwmpas ers chwe mlynedd a hanner a dachi’n bownd o ddechrau blino arna’ i, chwarae teg. A minnau arnch chi, afraid dweud.
Mae lot o hynny’n ymwneud â’r blogroll (dydi rôl blogiau ddim yn swnio gystal), a gynrychiolir yma ar y dde fel ‘Dwi’n darllen...’. Dim ond yn ddiweddar dwi wedi dallt sut mae gosod y teclyn, ond mae pawb arall wedi ei dallt hi ers misoedd. Mae pobl ddiflas fel y fi sy’n licio darllen blogiau (dan fwgwd ‘isio gweld y newyddion diweddaraf’ i guddio ‘dwi’n bôrd’) yn mynd o flog i flog o’r blogrolls i fusnesu ar farn pawb arall.
Fel y gwyddoch prin iawn fod gen i ddiddordeb ym marn neb arall. Tasech chi’n gorfod dioddef yr un bobl â mi fyddech chi’n dallt hynny. Er enghraifft, mae Haydn Glyn yn Dori, ac mae Ceren Sian yn gwadu bodolaeth disgyrchiant. Yr enghraifft gyntaf sydd waethaf, afraid dweud – yn bur drist mae’r ddwy enghraifft yn wir.
Mae genod a barn yn beth peryg. Na, dwi ddim yn dweud na ddylai fod gan ferched farn, er gwaethaf manteision amlwg hynny, ond yn sicr mae gwylio neu ddarllen newyddion yn gyfagos iddynt yn straen. Onid ydi’ch Mam, neu Nain, neu wraig neu rywun bob amser yn gorfod dweud “O diar, mae hynny’n drist” pan fydd rhyw ddrwg newyddion yn cael ei gyfleu yn y cyfryngau? Ac wedyn, pan ddaw rhywun arall i’r amlwg, “Tydi o’m yn ofnadwy am X yn marw yn X?” (fel arfer ‘plant’ yn rhywle nad ydych chi erioed wedi clywed amdano o’r blaen, megis y Swistir).
Reit, pethau i’w gwneud. Dwi dal heb drefnu be dwi’n ei wneud Flwyddyn Newydd. Dwi’n eithaf hapus cyfarch y degawd nesa’ yn Stryd Machen, yn gachu bants ar ôl yfed gwin drud ben fy hun ac yn rhegi i mewn i’r drych yn y lownj.
Fe’ch eithrir os gwnaethoch, fel y fi, nôl eich cinio o Tesco bach Cathays yn gynharach heddiw, afraid dweud.
‘Unique hits’ fydd yn mynd â’m bryd i, sef i raddau nifer yr ymweliadau unigol ac eithrio adnewyddu’r dudalen. Gan ei bod yn ddiwedd blwyddyn dyma gymhariaeth rhwng ail chwe mis 2008 a’r chwe mis diwethaf. Rhwng Gorffennaf a Rhagfyr 2008 ymwelodd 3,747 o bobl â blog yr Hogyn o Rachub (y fi). Dydi hynny ddim yn swnio lot, ond yng nghyd-destun y byd blogio Cymraeg mae’n ddigon parchus, yn enwedig am flog personol. Eleni y ffigur yw 5,401 – sef cynnydd o 44%. Ydw, dwi’n smyg am hynny. Mae hynny wrth gwrs dal yn llai na nifer o flogiau Cymraeg (am wn i), ond dwi wedi bod o gwmpas ers chwe mlynedd a hanner a dachi’n bownd o ddechrau blino arna’ i, chwarae teg. A minnau arnch chi, afraid dweud.
Mae lot o hynny’n ymwneud â’r blogroll (dydi rôl blogiau ddim yn swnio gystal), a gynrychiolir yma ar y dde fel ‘Dwi’n darllen...’. Dim ond yn ddiweddar dwi wedi dallt sut mae gosod y teclyn, ond mae pawb arall wedi ei dallt hi ers misoedd. Mae pobl ddiflas fel y fi sy’n licio darllen blogiau (dan fwgwd ‘isio gweld y newyddion diweddaraf’ i guddio ‘dwi’n bôrd’) yn mynd o flog i flog o’r blogrolls i fusnesu ar farn pawb arall.
Fel y gwyddoch prin iawn fod gen i ddiddordeb ym marn neb arall. Tasech chi’n gorfod dioddef yr un bobl â mi fyddech chi’n dallt hynny. Er enghraifft, mae Haydn Glyn yn Dori, ac mae Ceren Sian yn gwadu bodolaeth disgyrchiant. Yr enghraifft gyntaf sydd waethaf, afraid dweud – yn bur drist mae’r ddwy enghraifft yn wir.
Mae genod a barn yn beth peryg. Na, dwi ddim yn dweud na ddylai fod gan ferched farn, er gwaethaf manteision amlwg hynny, ond yn sicr mae gwylio neu ddarllen newyddion yn gyfagos iddynt yn straen. Onid ydi’ch Mam, neu Nain, neu wraig neu rywun bob amser yn gorfod dweud “O diar, mae hynny’n drist” pan fydd rhyw ddrwg newyddion yn cael ei gyfleu yn y cyfryngau? Ac wedyn, pan ddaw rhywun arall i’r amlwg, “Tydi o’m yn ofnadwy am X yn marw yn X?” (fel arfer ‘plant’ yn rhywle nad ydych chi erioed wedi clywed amdano o’r blaen, megis y Swistir).
Reit, pethau i’w gwneud. Dwi dal heb drefnu be dwi’n ei wneud Flwyddyn Newydd. Dwi’n eithaf hapus cyfarch y degawd nesa’ yn Stryd Machen, yn gachu bants ar ôl yfed gwin drud ben fy hun ac yn rhegi i mewn i’r drych yn y lownj.
martedì, dicembre 29, 2009
Llanelli
Felly dyma ddod â ni at sedd a allai, o ildio’r canlyniad cywir, newid gwleidyddiaeth Cymru, a dwi o ddifrif am hynny. Pe baech wedi dweud nôl ym 1997, ddeng mlynedd yn ddiweddarach y byddai Plaid Cymru yn ennill Llanelli gyda hanner y bleidlais, i Seilam Dimbach â chi ar eich union. Bu degawd cyntaf yr 21ain ganrif yn gymysglyd i Blaid Cymru – ond dyma un o’i llwyddiannau pendant.
Dyma hefyd y dadansoddiad mwyaf swmpus a wnaed gennyf hyd yma – felly peidiwch â pharhau oni fo chi’n ddewr!
Dwi ddim am adrodd yr hanes yn fanwl – gwn yn iawn beth ddigwyddodd yn ’99 ac ers hynny. Dydw i ddim chwaith am roi sylw i’r Democratiaid Rhyddfrydol na’r Ceidwadwyr. Do, cawsant dros chwarter y bleidlais rhyngddynt ym 1997 – ond roedd yn llai na 14% yn 2007 ac mae’n wybodaeth gyffredin nad ydi’r un o’r pleidiau yn rymoedd yn yr ardal.
Dwi am gynnig dadansoddiad nid fesul plaid ond etholiad y tro hwn. Ac awn yn ôl i berfeddion ’97 yn gyntaf. Cafodd Llafur bron 24,000 o bleidleisiau, sef 58% o’r pleidleisiau. Wrth gwrs, roedd elfen gref o bleidlais bersonol i Denzil Davies, ond er mor uchel ydi’r bleidlais honno, a’r mwyafrif yn ei sgîl, rhaid cyfaddef ni fu fyth mor uchel â gweddill y cadarnleoedd, lle y gallasai Llafur ddisgwyl ennill yn hawdd dros 60% o’r bleidlais mewn blwyddyn wael. Dydi Llafur byth wedi gwneud hynny yn Llanelli dros yr 30 mlynedd diwethaf. Felly, mae’n gymharol wan yma. Pwysleisiaf y gair ‘cymharol’!
Fodd bynnag mae un gwahaniaeth sylfaenol rhwng Llanelli a chadarnleoedd eraill De Cymru Llafur, sef cryfder y Gymraeg. Mae 47% yn gallu siarad Cymraeg yma, ac yn wir ardal Pontyberem yw’r ardal Gymreiciaf ei hiaith yn Ne Cymru gyfan. Ond serch hynny, ni lwyddodd Plaid Cymru fwrw gwreiddiau yma fel y gwnaeth mewn rhannau eraill o Sir Gâr.
Roedd 1997 yn drobwynt i Blaid Cymru yma hefyd. Daeth yn ail, wedi blynyddoedd maith o fod yn drydydd, neu bedwerydd hyd yn oed. ‘Doedd hi ddim yn ail credadwy iawn – cafodd y Blaid lai na phumed o’r bleidlais, wedi’r cwbl. Megis dechrau oedd hi.
Fel y dywedais af i ddim i drafod ’99. Ond, tybed a fyddai’r Blaid wedi ennill hyd yn oed yn ei phenllanw heb Helen Mary Jones? Bydd rhaid i eraill ateb y cwestiwn hwnnw, dydw i ddim yn gwybod yr ateb.
Er gwaethaf 1999, roedd 2001 yn ganlyniad da yma i Blaid Cymru. Roedd y gogwydd o 10% yn sylweddol mewn etholiad cyffredinol. Ond dim ond tua dwy fil gynyddodd pleidlais Plaid Cymru – collodd Llafur tua 6,000 o bleidleisiau. Dydi ennill sedd ar golled gwrthwynebydd ddim yn sail gadarn i frwydro am sedd. Rhaid trosi pleidleisiau i’ch cornel chi. Ar ddechrau’r ganrif, nid dyma’r sefyllfa yma.
Ni welwyd canlyniad agosach mewn etholiad Cynulliad nac yma yn 2003. Collodd Helen Mary o 21 o bleidleisiau, a hynny oherwydd iddi golli mwy o bleidleisiau na Llafur. Rhaid nodi hyn, fodd bynnag: y flwyddyn honno cafodd y ddwy blaid eu niferoedd isaf o bleidleisiau yma erioed mewn etholiad Cynulliad, a Llafur ei nifer isaf erioed.
Collodd y ddwy eto bleidleisiau yn 2005, ond Plaid Cymru ddioddefodd fwyaf. Cydnabyddir y cafodd ymgyrch wan y flwyddyn honno yn y sedd. Dwi’n sylwi fodd bynnag bod patrwm ym maint dirywiad y blaid Lafur yma – roedd ei phleidlais i lawr tua thraean o 1997 – sy’n ddigon cyffredin ymhlith seddau ei chadarnleoedd, fel y gwelsom o ddadansoddiadau blaenorol. Dirywiad cyson a phendant; newid cymdeithasol a gwleidyddol yn troi’n realiti ystadegol.
Y ddwy blaid fach, y Torïaid a’r Rhyddfrydwyr, fanteisiodd ar gwymp yr uchod, o tua 4% yr un. Gwelaf y ddau yn cael eu gwasgu ym mrwydr y flwyddyn nesaf gan Blaid Cymru a Llafur.
Dyna grynodeb o 1997 i 2005. Trai arferol i Lafur, llanw a thrai i’r Blaid. Gellir i raddau alw’r cyfnod hwnnw yn gyfnod ‘cynnar’ sedd Llanelli yn oes datganoli – heb geisio swnio’n ymhongar, wrth gwrs! Adlewyrchai batrymau Cymreig o ran ei phleidleisio, ond roedd y duedd a welwyd yma ar ôl hynny, i bob pwrpas, yn unigryw.
Ail-gipiodd y Blaid Llanelli yn 2007. O ystyried mwyafrif y blaid Lafur, ‘doedd hynny fawr o gamp ar lefel y Cynulliad, ond roedd maint y fuddugoliaeth yn sicr yn gamp. Cafodd Helen Mary dros hanner y bleidlais, a bron 14,000 o bleidleisiau - mwyafrif o bedair mil dros Lafur. Yn wir, eisoes mae’r sedd yn ymddangos yn ddiogel iddi yn 2011. Y peth mwyaf anhygoel oedd iddi wneud hyn gyda 7% yn fwy o bobl yn pleidleisio (49% a wnaeth) nag yn 2005. A dyna sy’n gwneud Llanelli yn unigryw o safbwynt Plaid Cymru. Mewn parthau eraill, mae’r Llafurwyr wedi aros adref. Yn Llanelli, maent yn raddol droi at Blaid Cymru – sefyllfa nas adlewyrchir yn unman ac eithrio Arfon yn y gogledd.
Profir hynny gan y nifer a bleidleisiodd – roedd y ganran yr un fath yn ’99 a ’07. Dim ond 4% yn llai yw cyfradd Llafur, ond mae’r Blaid 8% yn uwch. Wn i, dwi’n dweud o hyd ‘ni ellir trosi canlyniadau Cynulliad i San Steffan ... ’ – ond ddôi at hynny yn y man.
Felly beth oedd cyfrinach llwyddiant y Blaid yn Llanelli, a pham na’i throsglwyddwyd i rannau eraill o Gymru Llafur? Rhaid clodfori Helen Mary yn hyn o beth, ond mae dwy ochr i’r geiniog. Mae hi’n llysgennad gwych i Blaid Cymru yn yr ardal. Ar y llaw arall, dwi ddim yn siŵr a fyddai Plaid Cymru mor gryf yn yr ardal hebddi – dydi cefnogaeth i unigolyn ddim bob amser yn gefnogaeth i Blaid. Gallai anwybyddu hynny wanychu ymgais y cenedlaetholwyr i gipio’r sedd yn 2010.
Rhywbeth sy’n awgrymu, yn hytrach na phrofi, ai cefnogaeth unigol ynteu newid sylfaenol sydd ar waith, ydi canlyniadau etholiadau i gyngor sir. Awgrymodd etholiadau cyngor 2008 mai’r ail yw’r brif reswm.
Cyn 2008, roedd gan Lafur 16 sedd yn etholaeth Llanelli, a Phlaid Cymru 5. Ar ôl yr etholiadau hynny, roedd gan Lafur 5 (-11) a Phlaid Cymru 15 (+10). Mae hynny’n dro byd, yn ogwydd uniongyrchol, ond yn ôl fy nealltwriaeth i (croeso i chi roi gwybod fel arall), cafodd Llafur o hyd fwy o bleidleisiau na Phlaid Cymru. Felly, er bod y Blaid wedi treblu ei chynrychiolaeth a Llafur wedi chwalu, Llafur fyddai wedi ennill ar ffurf gyfrannol.
Tri o’r bron oedd eleni - enillodd Plaid Cymru yma, ond nid yn gwbl argyhoeddedig fel y gwelwn. 34% o’r bleidlais a gafodd (5,990), er y cafodd Llafur gweir arall ar 23% (4,052). Er, mae cynsail; enillodd y Blaid yma yn etholiadau Ewrop 2004 hyd yn oed, a chynyddu gwnaeth mwyafrif Llafur yn 2005. Rhybudd o’r gorffennol yn anad dim.
Ym mêr fy esgyrn, alla’ i ddim meddwl y bydd y polau o fudd i ni ddadansoddi Llanelli. Yr unig arwydd sydd gennym o ba mor agos y gallai fod oedd y cafodd ei chynnwys eleni mewn arolwg barn o seddau ymylol y DU, ac ymddiheuraf am y diffyg dolen. Llafur ddylai ennill yn ôl y pôl hwnnw, ond meddyliwch ennyd. Llanelli - lle mae gan y blaid Lafur fwyafrif o dros 7,000 a thros 20% - ar restr o seddau ymylol?
Âf yn ôl at ddull dwi’n ei hoffi o geisio dadansoddi canlyniadau, sef isaf ac uchaf bleidleisiau. Yn yr achos hwn, bydd ond angen dadansoddi isaf bleidlais Llafur ac uchaf bleidlais Plaid Cymru, a hynny yn sgîl y ffaith y byddai rhywun yn disgwyl i Lafur fod yn ddigon agos i’w hisafswm yn 2010, a Phlaid Cymru dueddu at ei huchafswm.
Y ffigur hudol ydi’r 15,000 mi dybiaf. Os caiff Plaid Cymru yn agos at hynny, mae ganddi gyfle o ennill. Os caiff Llafur tua hynny, gallai golli. Do, cafodd Plaid Cymru 14,000 o bleidleisiau yn 2007, ond a all drosglwyddo hynny i San Steffan?
Dydi’r cenedlaetholwyr heb lwyddo gwneud hynny yn gyffredinol – ond ai fi ydi’r unig un sy’n teimlo y gallai Llanelli fod yn eithriad i’r rheol? I raddau helaeth iawn, mae Plaid Cymru wedi llwyddo o ddifrif i gipio a chadw pleidleisiau gan y blaid Lafur, a chynnal ei llwyddiant, yn yr ardal hon. Hyd y clywaf hefyd, mae ymgyrch y blaid Lafur yno ar hyn o bryd yn anweladwy a’i threfniant ar chwâl – mae hi’n flêr ac yn ddigyfeiriad - a Phlaid Cymru wedi dechrau ymgyrchu o ddifrif. A all gael 15,000 o bleidleisiau yma?
Mentraf ddweud y gall ragori ar hynny fymryn. Dylai yn sicr anelu at ennill tua 15,000 o bleidleisiau.
Ond beth am Lafur? A all ei phleidlais syrthio’n llai na hynny? Yn ystadegol, mae’n ddigon posib. Gan gael 16,500 yn yr etholiad diwethaf (mil i lawr o 2001), mae’n ddigon hawdd rhagweld yn y sefyllfa gyfredol Llafur yn colli tua 1,000 o bleidleisiau yn rhagor yma. I bwy, os rhywun o gwbl, wn i ddim. Un peth o’i phlaid ydi Nia Griffith – mae hi’n boblogaidd yn lleol ac yn cael ei chydnabod fel aelod cydwybodol ac effeithiol, ond heb ag ennyn yr un hoffter â Denzil gynt. A yw’n ddigon poblogaidd i wrthnewid y duedd a welir yn Llanelli?
A all Llafur ddisgyn at y 15,000? Gall. Mae’n anodd iawn dweud a ydi hynny’n debygol ai peidio, ond mae tueddiadau yn awgrymu ei bod yn bosibl. Ydi hyd yn oed y llai na 10,000 a bleidleisiodd i Lafur yn 2007 yn debygol oll i gadw’r driw i Nia Griffith? Ar y cyfan, ydyn, mae’n siŵr. Ond faint yn fwy na’r gwir selogion hynny a fydd yn cyboli pleidleisio dros lywodraeth amhoblogaidd, ‘sgwn i.
Byddwn i ddim yn mynd mor bell â dweud mai Plaid Cymru sydd â’r fantais, cofiwch, eithr y momentwm. Mae ‘na wahaniaeth mawr fanno.
Yn nifer o seddau Cymru, Llafur v. Ceidwadwyr yw’r frwydr, a disgwylir i seddau felly ddilyn patrwm cenedlaethol o ran arolygon barn ac ati. Ond mewn seddau felly gellir disgwyl, yn ddigon teg dwi’n meddwl, i Lafurwyr droi allan i bleidleisio i atal y Ceidwadwyr, ac ambell i genedlaetholwr neu ryddfrydwr fenthyg pleidlais iddynt – dyna natur y bleidlais wrth-Dorïaidd yng Nghymru. Ond yn y seddau prin hynny nad y Ceidwadwyr yw’r prif fygythiad, gellir diystyru’r effaith honno i raddau helaeth. Heb fygythiad lleol y Ceidwadwyr, mae’r cymhelliant i bleidleisio i Lafur yn is.
O ganlyniad i hynny, yn Llanelli o leiaf mae’n anodd gweld Llafur yn cynyddu ei phleidlais o dan unrhyw amodau. Os bydd mwy o bobl yn pleidleisio na’r tro diwethaf, gellir disgwyl i Lafur gadw ei phleidlais yn sefydlog – o bosibl ei chynyddu fymryn. Os bydd nifer tebyg, neu lai, yn pleidleisio, bydd nifer ei phleidleisiau yn syrthio yn ôl pob tebyg. Bryd hynny mae ‘na beryg mawr iddi.
Y peryg a gyflwynir gan Blaid Cymru ydi ei bod wedi llwyddo i wneud dau beth, sef cornelu’r bleidlais wrth-Lafur, a dwyn Llafurwyr i’w chorlan – a ‘does dim i awgrymu bod y duedd honno naill ai yn atal, neu o ran yr un sedd benodol hon, am newid mewn etholiad cyffredinol.
Mae 7,000 o fwyafrif yn gadarn ar yr olwg gyntaf. Ond er y disgwylir yn gyffredinol i seddau fel Gorllewin Caerdydd (mwyafrif: 8,167), Alun a Glannau Dyfrdwy (8,378), Delyn (6,644) a Wrecsam (6,819) fod yn agos, pam lai Llanelli? Yn fy marn i, mae Llanelli yn debycach o newid dwylo na’r un o’r uchod.
Un ystadegyn bach arall cyn i mi roi fy mhen ar y bloc. O ran etholiadau cenedlaethol o 2003 ymlaen (ac eithrio Ewrop 2004 oherwydd diffyg data ar fy rhan i – alla’ i ddim am fy myw dod o hyd i ganlyniadau seddau unigol ar gyfer 2004) mae Llafur wedi cael ar gyfartaledd 39.6% o’r bleidlais a Phlaid Cymru 37%. Agos.
Ydw, dwi isio i Blaid Cymru ennill yma, alla’ i ddim gwadu hynny. Ond dwi’n gwisgo fy het ddiduedd wrth wneud y dadansoddiadau hyn, gyda llond sach o ystadegau a phinsiad o reddf. Dyma hi.
Proffwydoliaeth: Bydd hwn yn ganlyniad mawr. Bydd llai na mil o bleidleisiau ynddi yr un ffordd neu’r llall, ond dwi am roi Llanelli i Blaid Cymru.
Dyma hefyd y dadansoddiad mwyaf swmpus a wnaed gennyf hyd yma – felly peidiwch â pharhau oni fo chi’n ddewr!
Dwi ddim am adrodd yr hanes yn fanwl – gwn yn iawn beth ddigwyddodd yn ’99 ac ers hynny. Dydw i ddim chwaith am roi sylw i’r Democratiaid Rhyddfrydol na’r Ceidwadwyr. Do, cawsant dros chwarter y bleidlais rhyngddynt ym 1997 – ond roedd yn llai na 14% yn 2007 ac mae’n wybodaeth gyffredin nad ydi’r un o’r pleidiau yn rymoedd yn yr ardal.
Dwi am gynnig dadansoddiad nid fesul plaid ond etholiad y tro hwn. Ac awn yn ôl i berfeddion ’97 yn gyntaf. Cafodd Llafur bron 24,000 o bleidleisiau, sef 58% o’r pleidleisiau. Wrth gwrs, roedd elfen gref o bleidlais bersonol i Denzil Davies, ond er mor uchel ydi’r bleidlais honno, a’r mwyafrif yn ei sgîl, rhaid cyfaddef ni fu fyth mor uchel â gweddill y cadarnleoedd, lle y gallasai Llafur ddisgwyl ennill yn hawdd dros 60% o’r bleidlais mewn blwyddyn wael. Dydi Llafur byth wedi gwneud hynny yn Llanelli dros yr 30 mlynedd diwethaf. Felly, mae’n gymharol wan yma. Pwysleisiaf y gair ‘cymharol’!
Fodd bynnag mae un gwahaniaeth sylfaenol rhwng Llanelli a chadarnleoedd eraill De Cymru Llafur, sef cryfder y Gymraeg. Mae 47% yn gallu siarad Cymraeg yma, ac yn wir ardal Pontyberem yw’r ardal Gymreiciaf ei hiaith yn Ne Cymru gyfan. Ond serch hynny, ni lwyddodd Plaid Cymru fwrw gwreiddiau yma fel y gwnaeth mewn rhannau eraill o Sir Gâr.
Roedd 1997 yn drobwynt i Blaid Cymru yma hefyd. Daeth yn ail, wedi blynyddoedd maith o fod yn drydydd, neu bedwerydd hyd yn oed. ‘Doedd hi ddim yn ail credadwy iawn – cafodd y Blaid lai na phumed o’r bleidlais, wedi’r cwbl. Megis dechrau oedd hi.
Fel y dywedais af i ddim i drafod ’99. Ond, tybed a fyddai’r Blaid wedi ennill hyd yn oed yn ei phenllanw heb Helen Mary Jones? Bydd rhaid i eraill ateb y cwestiwn hwnnw, dydw i ddim yn gwybod yr ateb.
Er gwaethaf 1999, roedd 2001 yn ganlyniad da yma i Blaid Cymru. Roedd y gogwydd o 10% yn sylweddol mewn etholiad cyffredinol. Ond dim ond tua dwy fil gynyddodd pleidlais Plaid Cymru – collodd Llafur tua 6,000 o bleidleisiau. Dydi ennill sedd ar golled gwrthwynebydd ddim yn sail gadarn i frwydro am sedd. Rhaid trosi pleidleisiau i’ch cornel chi. Ar ddechrau’r ganrif, nid dyma’r sefyllfa yma.
Ni welwyd canlyniad agosach mewn etholiad Cynulliad nac yma yn 2003. Collodd Helen Mary o 21 o bleidleisiau, a hynny oherwydd iddi golli mwy o bleidleisiau na Llafur. Rhaid nodi hyn, fodd bynnag: y flwyddyn honno cafodd y ddwy blaid eu niferoedd isaf o bleidleisiau yma erioed mewn etholiad Cynulliad, a Llafur ei nifer isaf erioed.
Collodd y ddwy eto bleidleisiau yn 2005, ond Plaid Cymru ddioddefodd fwyaf. Cydnabyddir y cafodd ymgyrch wan y flwyddyn honno yn y sedd. Dwi’n sylwi fodd bynnag bod patrwm ym maint dirywiad y blaid Lafur yma – roedd ei phleidlais i lawr tua thraean o 1997 – sy’n ddigon cyffredin ymhlith seddau ei chadarnleoedd, fel y gwelsom o ddadansoddiadau blaenorol. Dirywiad cyson a phendant; newid cymdeithasol a gwleidyddol yn troi’n realiti ystadegol.
Y ddwy blaid fach, y Torïaid a’r Rhyddfrydwyr, fanteisiodd ar gwymp yr uchod, o tua 4% yr un. Gwelaf y ddau yn cael eu gwasgu ym mrwydr y flwyddyn nesaf gan Blaid Cymru a Llafur.
Dyna grynodeb o 1997 i 2005. Trai arferol i Lafur, llanw a thrai i’r Blaid. Gellir i raddau alw’r cyfnod hwnnw yn gyfnod ‘cynnar’ sedd Llanelli yn oes datganoli – heb geisio swnio’n ymhongar, wrth gwrs! Adlewyrchai batrymau Cymreig o ran ei phleidleisio, ond roedd y duedd a welwyd yma ar ôl hynny, i bob pwrpas, yn unigryw.
Ail-gipiodd y Blaid Llanelli yn 2007. O ystyried mwyafrif y blaid Lafur, ‘doedd hynny fawr o gamp ar lefel y Cynulliad, ond roedd maint y fuddugoliaeth yn sicr yn gamp. Cafodd Helen Mary dros hanner y bleidlais, a bron 14,000 o bleidleisiau - mwyafrif o bedair mil dros Lafur. Yn wir, eisoes mae’r sedd yn ymddangos yn ddiogel iddi yn 2011. Y peth mwyaf anhygoel oedd iddi wneud hyn gyda 7% yn fwy o bobl yn pleidleisio (49% a wnaeth) nag yn 2005. A dyna sy’n gwneud Llanelli yn unigryw o safbwynt Plaid Cymru. Mewn parthau eraill, mae’r Llafurwyr wedi aros adref. Yn Llanelli, maent yn raddol droi at Blaid Cymru – sefyllfa nas adlewyrchir yn unman ac eithrio Arfon yn y gogledd.
Profir hynny gan y nifer a bleidleisiodd – roedd y ganran yr un fath yn ’99 a ’07. Dim ond 4% yn llai yw cyfradd Llafur, ond mae’r Blaid 8% yn uwch. Wn i, dwi’n dweud o hyd ‘ni ellir trosi canlyniadau Cynulliad i San Steffan ... ’ – ond ddôi at hynny yn y man.
Felly beth oedd cyfrinach llwyddiant y Blaid yn Llanelli, a pham na’i throsglwyddwyd i rannau eraill o Gymru Llafur? Rhaid clodfori Helen Mary yn hyn o beth, ond mae dwy ochr i’r geiniog. Mae hi’n llysgennad gwych i Blaid Cymru yn yr ardal. Ar y llaw arall, dwi ddim yn siŵr a fyddai Plaid Cymru mor gryf yn yr ardal hebddi – dydi cefnogaeth i unigolyn ddim bob amser yn gefnogaeth i Blaid. Gallai anwybyddu hynny wanychu ymgais y cenedlaetholwyr i gipio’r sedd yn 2010.
Rhywbeth sy’n awgrymu, yn hytrach na phrofi, ai cefnogaeth unigol ynteu newid sylfaenol sydd ar waith, ydi canlyniadau etholiadau i gyngor sir. Awgrymodd etholiadau cyngor 2008 mai’r ail yw’r brif reswm.
Cyn 2008, roedd gan Lafur 16 sedd yn etholaeth Llanelli, a Phlaid Cymru 5. Ar ôl yr etholiadau hynny, roedd gan Lafur 5 (-11) a Phlaid Cymru 15 (+10). Mae hynny’n dro byd, yn ogwydd uniongyrchol, ond yn ôl fy nealltwriaeth i (croeso i chi roi gwybod fel arall), cafodd Llafur o hyd fwy o bleidleisiau na Phlaid Cymru. Felly, er bod y Blaid wedi treblu ei chynrychiolaeth a Llafur wedi chwalu, Llafur fyddai wedi ennill ar ffurf gyfrannol.
Tri o’r bron oedd eleni - enillodd Plaid Cymru yma, ond nid yn gwbl argyhoeddedig fel y gwelwn. 34% o’r bleidlais a gafodd (5,990), er y cafodd Llafur gweir arall ar 23% (4,052). Er, mae cynsail; enillodd y Blaid yma yn etholiadau Ewrop 2004 hyd yn oed, a chynyddu gwnaeth mwyafrif Llafur yn 2005. Rhybudd o’r gorffennol yn anad dim.
Ym mêr fy esgyrn, alla’ i ddim meddwl y bydd y polau o fudd i ni ddadansoddi Llanelli. Yr unig arwydd sydd gennym o ba mor agos y gallai fod oedd y cafodd ei chynnwys eleni mewn arolwg barn o seddau ymylol y DU, ac ymddiheuraf am y diffyg dolen. Llafur ddylai ennill yn ôl y pôl hwnnw, ond meddyliwch ennyd. Llanelli - lle mae gan y blaid Lafur fwyafrif o dros 7,000 a thros 20% - ar restr o seddau ymylol?
Âf yn ôl at ddull dwi’n ei hoffi o geisio dadansoddi canlyniadau, sef isaf ac uchaf bleidleisiau. Yn yr achos hwn, bydd ond angen dadansoddi isaf bleidlais Llafur ac uchaf bleidlais Plaid Cymru, a hynny yn sgîl y ffaith y byddai rhywun yn disgwyl i Lafur fod yn ddigon agos i’w hisafswm yn 2010, a Phlaid Cymru dueddu at ei huchafswm.
Y ffigur hudol ydi’r 15,000 mi dybiaf. Os caiff Plaid Cymru yn agos at hynny, mae ganddi gyfle o ennill. Os caiff Llafur tua hynny, gallai golli. Do, cafodd Plaid Cymru 14,000 o bleidleisiau yn 2007, ond a all drosglwyddo hynny i San Steffan?
Dydi’r cenedlaetholwyr heb lwyddo gwneud hynny yn gyffredinol – ond ai fi ydi’r unig un sy’n teimlo y gallai Llanelli fod yn eithriad i’r rheol? I raddau helaeth iawn, mae Plaid Cymru wedi llwyddo o ddifrif i gipio a chadw pleidleisiau gan y blaid Lafur, a chynnal ei llwyddiant, yn yr ardal hon. Hyd y clywaf hefyd, mae ymgyrch y blaid Lafur yno ar hyn o bryd yn anweladwy a’i threfniant ar chwâl – mae hi’n flêr ac yn ddigyfeiriad - a Phlaid Cymru wedi dechrau ymgyrchu o ddifrif. A all gael 15,000 o bleidleisiau yma?
Mentraf ddweud y gall ragori ar hynny fymryn. Dylai yn sicr anelu at ennill tua 15,000 o bleidleisiau.
Ond beth am Lafur? A all ei phleidlais syrthio’n llai na hynny? Yn ystadegol, mae’n ddigon posib. Gan gael 16,500 yn yr etholiad diwethaf (mil i lawr o 2001), mae’n ddigon hawdd rhagweld yn y sefyllfa gyfredol Llafur yn colli tua 1,000 o bleidleisiau yn rhagor yma. I bwy, os rhywun o gwbl, wn i ddim. Un peth o’i phlaid ydi Nia Griffith – mae hi’n boblogaidd yn lleol ac yn cael ei chydnabod fel aelod cydwybodol ac effeithiol, ond heb ag ennyn yr un hoffter â Denzil gynt. A yw’n ddigon poblogaidd i wrthnewid y duedd a welir yn Llanelli?
A all Llafur ddisgyn at y 15,000? Gall. Mae’n anodd iawn dweud a ydi hynny’n debygol ai peidio, ond mae tueddiadau yn awgrymu ei bod yn bosibl. Ydi hyd yn oed y llai na 10,000 a bleidleisiodd i Lafur yn 2007 yn debygol oll i gadw’r driw i Nia Griffith? Ar y cyfan, ydyn, mae’n siŵr. Ond faint yn fwy na’r gwir selogion hynny a fydd yn cyboli pleidleisio dros lywodraeth amhoblogaidd, ‘sgwn i.
Byddwn i ddim yn mynd mor bell â dweud mai Plaid Cymru sydd â’r fantais, cofiwch, eithr y momentwm. Mae ‘na wahaniaeth mawr fanno.
Yn nifer o seddau Cymru, Llafur v. Ceidwadwyr yw’r frwydr, a disgwylir i seddau felly ddilyn patrwm cenedlaethol o ran arolygon barn ac ati. Ond mewn seddau felly gellir disgwyl, yn ddigon teg dwi’n meddwl, i Lafurwyr droi allan i bleidleisio i atal y Ceidwadwyr, ac ambell i genedlaetholwr neu ryddfrydwr fenthyg pleidlais iddynt – dyna natur y bleidlais wrth-Dorïaidd yng Nghymru. Ond yn y seddau prin hynny nad y Ceidwadwyr yw’r prif fygythiad, gellir diystyru’r effaith honno i raddau helaeth. Heb fygythiad lleol y Ceidwadwyr, mae’r cymhelliant i bleidleisio i Lafur yn is.
O ganlyniad i hynny, yn Llanelli o leiaf mae’n anodd gweld Llafur yn cynyddu ei phleidlais o dan unrhyw amodau. Os bydd mwy o bobl yn pleidleisio na’r tro diwethaf, gellir disgwyl i Lafur gadw ei phleidlais yn sefydlog – o bosibl ei chynyddu fymryn. Os bydd nifer tebyg, neu lai, yn pleidleisio, bydd nifer ei phleidleisiau yn syrthio yn ôl pob tebyg. Bryd hynny mae ‘na beryg mawr iddi.
Y peryg a gyflwynir gan Blaid Cymru ydi ei bod wedi llwyddo i wneud dau beth, sef cornelu’r bleidlais wrth-Lafur, a dwyn Llafurwyr i’w chorlan – a ‘does dim i awgrymu bod y duedd honno naill ai yn atal, neu o ran yr un sedd benodol hon, am newid mewn etholiad cyffredinol.
Mae 7,000 o fwyafrif yn gadarn ar yr olwg gyntaf. Ond er y disgwylir yn gyffredinol i seddau fel Gorllewin Caerdydd (mwyafrif: 8,167), Alun a Glannau Dyfrdwy (8,378), Delyn (6,644) a Wrecsam (6,819) fod yn agos, pam lai Llanelli? Yn fy marn i, mae Llanelli yn debycach o newid dwylo na’r un o’r uchod.
Un ystadegyn bach arall cyn i mi roi fy mhen ar y bloc. O ran etholiadau cenedlaethol o 2003 ymlaen (ac eithrio Ewrop 2004 oherwydd diffyg data ar fy rhan i – alla’ i ddim am fy myw dod o hyd i ganlyniadau seddau unigol ar gyfer 2004) mae Llafur wedi cael ar gyfartaledd 39.6% o’r bleidlais a Phlaid Cymru 37%. Agos.
Ydw, dwi isio i Blaid Cymru ennill yma, alla’ i ddim gwadu hynny. Ond dwi’n gwisgo fy het ddiduedd wrth wneud y dadansoddiadau hyn, gyda llond sach o ystadegau a phinsiad o reddf. Dyma hi.
Proffwydoliaeth: Bydd hwn yn ganlyniad mawr. Bydd llai na mil o bleidleisiau ynddi yr un ffordd neu’r llall, ond dwi am roi Llanelli i Blaid Cymru.
A dyna hynny drosodd eto
Gobeithio felly y cawsoch Nadolig Llawen, neu o leiaf Nadolig sydd yr un mor ‘llawen’ ag ydyw fel arfer. Byddwn i byth yn disgrifio’r Nadolig yn Rachub fel ‘llawen’ yn ein tŷ ni.
Wyddoch chi, wrth i mi yrru i’r gogledd wythnos yn ôl mi deimlais fy ngwddw yn rhyfedd. Mae hyn yn digwydd pob hyn a hyn, yn enwedig ar ôl cyfnod o yfed, ond aeth hwn ddim yn y ffordd arferol. Yn wir, gorfodi’n hun a wnes i fynd allan noswyl Nadolig. Daeth yr annwyd drannoeth.
O do, mi a’m tarodd fel mellten. Ro’n i’n swp sâl diwrnod Nadolig, ac ni wnaeth y siaced lledr roddodd Mam i mi fel anrheg Nadolig, a oedd i fod yn frown ond yr oedd yn ddu bitsh ac sy’n mynd nôl i Cheshire Oaks, yn help. Flasish i mo’r cinio yn llawn. A dweud y gwir, bu i mi deimlo’n sori iawn dros fy hun am ychydig ddyddiau. Wedi’r cyfan, dyn ydw i. Anaml y byddwyf yn sâl, ond pan fyddwyf mae’r byd ar fin dod i ben.
Ar yr ochr dda, ddioddefish i mo’r pen mawr traddodiadol, er i mi yfed mwy na’r arfer y noson gynt. Canlyniad.
Eleni, hynny ohoni sydd yn weddill, rhestra i mo fy ngobeithion am 2010. Fydda’ i’n 25 oed, a thraean o’m bywyd wedi hen fynd (fel rhywun a gafodd ei fid-leiff creisis yn y groth dwnim sut ydw i ‘di llwyddo para cyhyd beth bynnag, ond dwi’n dechrau teimlo’n fwy optimistaidd am gyrraedd y deg ar hugain o leiaf erbyn hyn).
Er, mae’r byd yn dod i ben mewn llai na dwy flynedd, felly dwi’m yn gweld fawr o bwynt poeni.
Wyddoch chi, wrth i mi yrru i’r gogledd wythnos yn ôl mi deimlais fy ngwddw yn rhyfedd. Mae hyn yn digwydd pob hyn a hyn, yn enwedig ar ôl cyfnod o yfed, ond aeth hwn ddim yn y ffordd arferol. Yn wir, gorfodi’n hun a wnes i fynd allan noswyl Nadolig. Daeth yr annwyd drannoeth.
O do, mi a’m tarodd fel mellten. Ro’n i’n swp sâl diwrnod Nadolig, ac ni wnaeth y siaced lledr roddodd Mam i mi fel anrheg Nadolig, a oedd i fod yn frown ond yr oedd yn ddu bitsh ac sy’n mynd nôl i Cheshire Oaks, yn help. Flasish i mo’r cinio yn llawn. A dweud y gwir, bu i mi deimlo’n sori iawn dros fy hun am ychydig ddyddiau. Wedi’r cyfan, dyn ydw i. Anaml y byddwyf yn sâl, ond pan fyddwyf mae’r byd ar fin dod i ben.
Ar yr ochr dda, ddioddefish i mo’r pen mawr traddodiadol, er i mi yfed mwy na’r arfer y noson gynt. Canlyniad.
Eleni, hynny ohoni sydd yn weddill, rhestra i mo fy ngobeithion am 2010. Fydda’ i’n 25 oed, a thraean o’m bywyd wedi hen fynd (fel rhywun a gafodd ei fid-leiff creisis yn y groth dwnim sut ydw i ‘di llwyddo para cyhyd beth bynnag, ond dwi’n dechrau teimlo’n fwy optimistaidd am gyrraedd y deg ar hugain o leiaf erbyn hyn).
Er, mae’r byd yn dod i ben mewn llai na dwy flynedd, felly dwi’m yn gweld fawr o bwynt poeni.
venerdì, dicembre 18, 2009
Cyfarchion yr ŵyl
Dwi’n meddwl fy mod yn llawn haeddu saib fer o flogio, ac felly dwi am roi’r gorau iddi tan ar ôl y Nadolig, felly gwaeth i mi ddymuno ‘Dolig Llawen i chi gyd ac fe’ch gwelaf faes o law!
A gyda llaw, da'r hogan!
A gyda llaw, da'r hogan!
mercoledì, dicembre 16, 2009
Anniddorol flwyddyn
Ro’n i dweud wrth Rhys neithiwr fy mod am ddoe ysgrifennu blogiad i ddadansoddi’r flwyddyn a fu. Wedi’r cyfan, mae’n rhywbeth dwi’n ei wneud ers blynyddoedd, ac yn fwy o ffordd i mi’n bersonol dod â therfyn ar bethau’r deuddeg mis diwethaf a dechrau o’r newydd.
Ond wrth i mi ddechrau ysgrifennu fe wagiodd fy mhen. Buan imi ddallt, er cryn siom i mi, nad ydw wedi gwneud unrhyw beth o werth yn ystod y flwyddyn. Yn wir, ar wahân i fynd i Farselona, ‘does dim. ‘Runig beth dwi wedi’i wneud yn gweithio, bwyta, yfed a chysgu. Am flwyddyn anniddorol.
Dydi hi heb â bod yn flwyddyn annifyr, cofiwch, eithr ddi-ddigwyddiad. Gallwn sôn am siom y Chwe Gwlad, Man Utd yn ennill y gynghrair eto – sonia’ i ddim am gynghrair y pencampwyr – etholiadau Ewrop (siom arall oedd hwnnw) ond, i beth? Wnes i ddim cyfrannu at yr un. Yn sicr, dwi’n gobeithio na wnes gyfrannu at aflwyddiant y Blaid yn yr etholiadau, ac yn anffodus nid fi gurodd yr Uwchgynghrair.
Ond dwi heb â gwneud dim. Fedra’ i ddim hyd yn oed cofio a ydw i wedi mwynhau’n arw neu os ydi hi wedi bod yn flwyddyn ddiflas, megis Sais mewn brechdan heb fenyn. Felly fedra’ i mo’i dadansoddi, sy’n drist iawn a minnau mor hoff o ddadansoddi.
Ar yr ochr gadarnhaol, dwi’n fyw (efallai y bydda i’n edifar erbyn blwyddyn nesa’, cawn weld), os nad yn iach yn y lleia’, ac mae gen i o hyd dŷ. Mae’r teulu ‘di goroesi blwyddyn arall, ac mae o hyd bobl i mi eu dirmygu (‘ffrindiau’ dwi’n credu ydi’r term).
O wel. At flwyddyn nesa’. O leiaf efallai y bydd rhywbeth yn digwydd yn 2010.
Ond wrth i mi ddechrau ysgrifennu fe wagiodd fy mhen. Buan imi ddallt, er cryn siom i mi, nad ydw wedi gwneud unrhyw beth o werth yn ystod y flwyddyn. Yn wir, ar wahân i fynd i Farselona, ‘does dim. ‘Runig beth dwi wedi’i wneud yn gweithio, bwyta, yfed a chysgu. Am flwyddyn anniddorol.
Dydi hi heb â bod yn flwyddyn annifyr, cofiwch, eithr ddi-ddigwyddiad. Gallwn sôn am siom y Chwe Gwlad, Man Utd yn ennill y gynghrair eto – sonia’ i ddim am gynghrair y pencampwyr – etholiadau Ewrop (siom arall oedd hwnnw) ond, i beth? Wnes i ddim cyfrannu at yr un. Yn sicr, dwi’n gobeithio na wnes gyfrannu at aflwyddiant y Blaid yn yr etholiadau, ac yn anffodus nid fi gurodd yr Uwchgynghrair.
Ond dwi heb â gwneud dim. Fedra’ i ddim hyd yn oed cofio a ydw i wedi mwynhau’n arw neu os ydi hi wedi bod yn flwyddyn ddiflas, megis Sais mewn brechdan heb fenyn. Felly fedra’ i mo’i dadansoddi, sy’n drist iawn a minnau mor hoff o ddadansoddi.
Ar yr ochr gadarnhaol, dwi’n fyw (efallai y bydda i’n edifar erbyn blwyddyn nesa’, cawn weld), os nad yn iach yn y lleia’, ac mae gen i o hyd dŷ. Mae’r teulu ‘di goroesi blwyddyn arall, ac mae o hyd bobl i mi eu dirmygu (‘ffrindiau’ dwi’n credu ydi’r term).
O wel. At flwyddyn nesa’. O leiaf efallai y bydd rhywbeth yn digwydd yn 2010.
lunedì, dicembre 14, 2009
Pen-y-bont
Dwi am roi’r proffwydoliaeth olaf cyn y Nadolig heddiw, a byddwn ni chwarter ffordd drwy seddau Cymru. Gydag etholiad yn bosibl ym mis Mawrth, mae’n ddigon posibl na fydda’ i’n agos at ddadansoddi pob sedd – sy’n biti achos mae digon ohonynt yr hoffwn eu dadansoddi!
Ddywedish i ddigon yn ôl y byddai Llafur yn gwneud yn well na disgwyl, ac mae’r blaid i’w gweld yn gwneud hynny eisoes. Pam? Un rheswm syml y galla’ i ei gynnig. Wrth ateb polau piniwn a chwestiynau gwleidyddol amrywiol, nid yn unig y mae pobl wedi cymryd arnynt fod y Ceidwadwyr am ennill yr etholiad nesaf, ond yn gwybod hynny cyhyd fel y maen nhw’n ateb y cwestiynau hynny fel petaent eisoes mewn grym. Hynny ydi, i bob bwrpas, ymddengys i raddau fod pobl yn trosglwyddo eu pleidlais debycaf o’r etholiad wedyn i’r etholiad hwn.
Fy namcaniaeth bersonol ydi honno, wrth gwrs, ‘does tystiolaeth i’w phrofi. Ond fel y dywedais eisoes hefyd, fe welwn mi dybiaf shy Tory syndrome, ond er budd Llafur, flwyddyn nesa’. Yn fy marn i, ar hyn o bryd, mae’r senedd grog yn debygol cymaint ag ydi o’n bosibl.
Yn ogystal â hynny, dydi’r Torïaid ddim mwyach yn cael getawê ag esgeuluso polisïau – mae’n rhaid iddyn nhw bellach ddweud beth ydi’r rheini, ond rhywsut dydyn nhw ddim yn llwyddo i’w cyfleu yn dda iawn. Mae’r gêm amyneddgar y mae Llafur wedi ei chwarae, o bosibl, am dalu. Cawn weld i ba raddau. Yn wir, gall goblygiadau hynny hefyd fod o fudd i Blaid Cymru a’r Rhyddfrydwyr mewn seddau fel Aberconwy a Brycheiniog a Maesyfed.
Ond beth am oblygiadau hynny yn sedd Prif Weinidog newydd Cymru, Pen-y-bont? Er ei bod yn sedd ‘cymoedd’, dydi hi ddim fel gweddill y cymoedd. Mae’n ardal glan-y-môr sydd ddim yn rhannu’r etifeddiaeth lofaol i’r un graddau. Mae llai o salwch yma, a mwy o gyfoeth. Ac mae’r Ceidwadwyr yn gryfach o lawer yma.
Sonia’ i’n gyflym am Blaid Cymru a’r Democratiaid Rhyddfrydol yma.
Dydi Plaid Cymru byth, hyd yn oed ym 1999, wedi bygwth yma. Cafodd bron bum mil o bleidleisiau y flwyddyn honno ac ers hynny, dim. A ‘does fawr fwy y gallwn ddweud am y blaid yn y sedd hon.
Ond beth am y Democratiaid Rhyddfrydol? Dyblodd pleidlais y blaid o 10% i 21% rhwng 1992 a 2005, er eu bod yn wannach yn y Cynulliad. Mae ganddynt hefyd chwe chynghorydd yn y sir (Pen-y-bont ar Ogwr), sef yr un nifer â’r Ceidwadwyr. Pe bai Llafurwyr yn troi atynt yn y sedd hon, mae’n ddigon posibl y gallant esgyn i’r ail safle, ond mae’n annhebygol. Ers ’05, mae hi wedi bod yn segur iawn ar y Rhyddfrydwyr yn gyffredinol yng Nghymru, ac mewn etholiad mor bwysig ar y gorwel, hawdd dychmygu mewn sedd fel hon, a allai fynd yn Geidwadol mewn blwyddyn dda iddynt, y bydd y Rhyddfrydwyr yn teimlo gwasgfa rhwng y coch a’r glas.
Ond mae’n ddigon hawdd dychmygu y gallai Llafurwyr dadrithiedig droi atynt i raddau. Dwi ddim yn meddwl y bydd hynny’n digwydd y tro hwn, ond dydi hi ddim yn amhosibl yn y tymor canolig.
Y Ceidwadwyr, wrth gwrs, ydi’r prif her i Lafur yma. Tua 38% y cawsant yma yn ystod llwyddiant ’83 a hefyd etholiad ’88, gan sicrhau 16,000 o bleidleisiau y tro cyntaf, a chynyddu hynny i 17,500 bum mlynedd yn ddiweddarach. Yn syml, yn etholaethau Cymru, mae hynny’n lot o bleidleisiau.
Ond dirywio y mae’r blaid wedi ers hynny. Ni chafodd dros y 10,000 o gwbl ar ôl 1992 – hyd yn oed yn 2005 roedd ei phleidlais fymryn uwch y chwarter. Ac eto, llwyddasant ennill yma eleni yn etholiadau Ewrop o ychydig gannoedd. Darlun cymysg; weithiau mae etholiadau Ewropeaidd yn trymhau’r niwl yn hytrach na’i godi.
Ni ddylwn ddiystyrru’r canlyniad hwnnw, ond roedd un broblem bosibl gyda’r fuddugoliaeth – pleidlais gref UKIP. Annhebyg y bydd UKIP yn sefyll yma flwyddyn nesa’, ond yn amlwg mae pleidleisiau yma iddynt, a gall eu hymgeisyddiaeth yma dynnu digon o bleidleisiau wrth y Ceidwadwyr i roi’r sedd i Lafur. Yn ffodus i’r Ceidwadwyr, dydi hi ddim yn debyg y bydd UKIP yn ceisio yma.
Ond mae’n mynd heb ddweud bod y bleidlais Lafur yma’n uchel hefyd. Unwaith yn unig y mae hi wedi cael llai na 16,000 o bleidleisiau ac roedd hynny pan gollodd y sedd. Ers hynny mae wedi amrywio rhwng fymryn uwch hynny a thros 24,000 – mae hynny’n sylweddol uwch na’r uchafswm Torïaidd.
Ystyriwn ddau arolwg barn wrth feddwl am sut y gallai ei phleidlais newid. Un o ddydd Sul yn gyntaf, i YouGov a’r Sunday Times. Roedd y Ceidwadwyr ar 40% a Llafur ar 31%. Beth fyddai goblygiadau hynny i’r Ceidwadwyr?
O drosi’n uniongyrchol, byddai’r Ceidwadwyr yn ennill tua 35% o’r bleidlais, sy’n agosáu at lefelau’r wythdegau. Ond byddai Llafur ar 39%. Mae hynny’n bur agos ond eto: mantais i Lafur, felly. Gan ystyried hefyd bod Llafur yn gwneud yn well yng Nghymru nag yn y DU yn gyffredinol, a’r Ceidwadwyr yn waeth, mi ellir dadlau bod y 4% hwnnw’n fwyafrif twyllodrus o isel.
Beth am ddefnyddio’r arolwg barn Cymreig a gynhaliwyd eleni? Mae hynny’n hŷn erbyn hyn ond awgrymodd ogwydd o tua 10% yng Nghymru o Lafur i’r Ceidwadwyr. Y canrannau wedyn fyddai Ceidwadwyr 36%; Llafur 33%.
Felly, eto, mae’r darlun yma’n niwlog. Serch hynny, fe fyddwn yn dueddol o awgrymu, o’u cyfuno, mai mantais fechan i Lafur a awgrymir.
Er gwybodaeth, yn y Cynulliad, roedd y ddwy blaid yn gryfach yma yn 2007 nag ym 1999, fwy na thebyg oherwydd dirywiad Plaid Cymru. Ond y patrwm cyffredinol sydd i’w weld yn datblygu ydi bod y Ceidwadwyr yn gwthio ond nad oes ganddynt yr ‘wmff’ ychwanegol i allu ennill – hynny ydi, mae angen trydedd plaid gref yma i sicrhau buddugoliaeth Geidwadol.
Dyna hanes ’83 – y Democratiaid Cymdeithasol oedd wrthi eto, yn hawlio bron i chwarter y bleidlais. Mi all y ffurf gyfredol ar y blaid honno wneud hynny – o gynyddu ei phleidlais fymryn, gallai’r Rhyddfrydwyr roi’r sedd hon yn nwylo’r Ceidwadwyr. Yn reddfol, byddwn i’n dweud mewn sedd fel hon y byddai Rhyddfrydwyr yn fwy tueddol o fenthyg pleidlais i Lafur – a dyn ag ŵyr, gall ambell Bleidiwr hefyd – na gweld y Ceidwadwyr yn ennill yma, ond dydi hynny ddim yn sicr.
Efallai bod y bleidlais wrth-Dorïaidd yng Nghymru yn un gref – ond erbyn hyn mae’r bleidlais wrth-Lafur hefyd yn ffactor.
O ystyried hynny oll, a lluchio y nifer a fydd yn pleidleisio i’r fargen, gadewch i mi felly gynnig dyfaliad ynghylch isafswm ac uchafswm pleidleisiau’r Ceidwadwyr a Llafur. Ddywedwn i y bydd Llafur yn cael rhwng 13,500 a 15,500, ac y caiff y Ceidwadwyr unrhyw beth rhwng 11,000 a 15,000 – gobeithio bod hynny’n swnio’n deg i chi. Awgryma hynny yr un peth a wyddom eisoes – mi all y Ceidwadwyr ennill yma, ond efallai y bydd yn rhaid iddyn nhw wneud yn well nag y maen nhw ar hyn o bryd i sicrhau’r fuddugoliaeth honno, a gobeithio yn gyntaf y bydd y Llafurwyr yn aros adref, ac y bydd effaith pleidlais wrth-Dorïaidd yn fach.
Efallai, y tro hwn, mae hynny fymryn yn rhy obeithiol.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 1,500 – 2,000 i Lafur.
Ddywedish i ddigon yn ôl y byddai Llafur yn gwneud yn well na disgwyl, ac mae’r blaid i’w gweld yn gwneud hynny eisoes. Pam? Un rheswm syml y galla’ i ei gynnig. Wrth ateb polau piniwn a chwestiynau gwleidyddol amrywiol, nid yn unig y mae pobl wedi cymryd arnynt fod y Ceidwadwyr am ennill yr etholiad nesaf, ond yn gwybod hynny cyhyd fel y maen nhw’n ateb y cwestiynau hynny fel petaent eisoes mewn grym. Hynny ydi, i bob bwrpas, ymddengys i raddau fod pobl yn trosglwyddo eu pleidlais debycaf o’r etholiad wedyn i’r etholiad hwn.
Fy namcaniaeth bersonol ydi honno, wrth gwrs, ‘does tystiolaeth i’w phrofi. Ond fel y dywedais eisoes hefyd, fe welwn mi dybiaf shy Tory syndrome, ond er budd Llafur, flwyddyn nesa’. Yn fy marn i, ar hyn o bryd, mae’r senedd grog yn debygol cymaint ag ydi o’n bosibl.
Yn ogystal â hynny, dydi’r Torïaid ddim mwyach yn cael getawê ag esgeuluso polisïau – mae’n rhaid iddyn nhw bellach ddweud beth ydi’r rheini, ond rhywsut dydyn nhw ddim yn llwyddo i’w cyfleu yn dda iawn. Mae’r gêm amyneddgar y mae Llafur wedi ei chwarae, o bosibl, am dalu. Cawn weld i ba raddau. Yn wir, gall goblygiadau hynny hefyd fod o fudd i Blaid Cymru a’r Rhyddfrydwyr mewn seddau fel Aberconwy a Brycheiniog a Maesyfed.
Ond beth am oblygiadau hynny yn sedd Prif Weinidog newydd Cymru, Pen-y-bont? Er ei bod yn sedd ‘cymoedd’, dydi hi ddim fel gweddill y cymoedd. Mae’n ardal glan-y-môr sydd ddim yn rhannu’r etifeddiaeth lofaol i’r un graddau. Mae llai o salwch yma, a mwy o gyfoeth. Ac mae’r Ceidwadwyr yn gryfach o lawer yma.
Sonia’ i’n gyflym am Blaid Cymru a’r Democratiaid Rhyddfrydol yma.
Dydi Plaid Cymru byth, hyd yn oed ym 1999, wedi bygwth yma. Cafodd bron bum mil o bleidleisiau y flwyddyn honno ac ers hynny, dim. A ‘does fawr fwy y gallwn ddweud am y blaid yn y sedd hon.
Ond beth am y Democratiaid Rhyddfrydol? Dyblodd pleidlais y blaid o 10% i 21% rhwng 1992 a 2005, er eu bod yn wannach yn y Cynulliad. Mae ganddynt hefyd chwe chynghorydd yn y sir (Pen-y-bont ar Ogwr), sef yr un nifer â’r Ceidwadwyr. Pe bai Llafurwyr yn troi atynt yn y sedd hon, mae’n ddigon posibl y gallant esgyn i’r ail safle, ond mae’n annhebygol. Ers ’05, mae hi wedi bod yn segur iawn ar y Rhyddfrydwyr yn gyffredinol yng Nghymru, ac mewn etholiad mor bwysig ar y gorwel, hawdd dychmygu mewn sedd fel hon, a allai fynd yn Geidwadol mewn blwyddyn dda iddynt, y bydd y Rhyddfrydwyr yn teimlo gwasgfa rhwng y coch a’r glas.
Ond mae’n ddigon hawdd dychmygu y gallai Llafurwyr dadrithiedig droi atynt i raddau. Dwi ddim yn meddwl y bydd hynny’n digwydd y tro hwn, ond dydi hi ddim yn amhosibl yn y tymor canolig.
Y Ceidwadwyr, wrth gwrs, ydi’r prif her i Lafur yma. Tua 38% y cawsant yma yn ystod llwyddiant ’83 a hefyd etholiad ’88, gan sicrhau 16,000 o bleidleisiau y tro cyntaf, a chynyddu hynny i 17,500 bum mlynedd yn ddiweddarach. Yn syml, yn etholaethau Cymru, mae hynny’n lot o bleidleisiau.
Ond dirywio y mae’r blaid wedi ers hynny. Ni chafodd dros y 10,000 o gwbl ar ôl 1992 – hyd yn oed yn 2005 roedd ei phleidlais fymryn uwch y chwarter. Ac eto, llwyddasant ennill yma eleni yn etholiadau Ewrop o ychydig gannoedd. Darlun cymysg; weithiau mae etholiadau Ewropeaidd yn trymhau’r niwl yn hytrach na’i godi.
Ni ddylwn ddiystyrru’r canlyniad hwnnw, ond roedd un broblem bosibl gyda’r fuddugoliaeth – pleidlais gref UKIP. Annhebyg y bydd UKIP yn sefyll yma flwyddyn nesa’, ond yn amlwg mae pleidleisiau yma iddynt, a gall eu hymgeisyddiaeth yma dynnu digon o bleidleisiau wrth y Ceidwadwyr i roi’r sedd i Lafur. Yn ffodus i’r Ceidwadwyr, dydi hi ddim yn debyg y bydd UKIP yn ceisio yma.
Ond mae’n mynd heb ddweud bod y bleidlais Lafur yma’n uchel hefyd. Unwaith yn unig y mae hi wedi cael llai na 16,000 o bleidleisiau ac roedd hynny pan gollodd y sedd. Ers hynny mae wedi amrywio rhwng fymryn uwch hynny a thros 24,000 – mae hynny’n sylweddol uwch na’r uchafswm Torïaidd.
Ystyriwn ddau arolwg barn wrth feddwl am sut y gallai ei phleidlais newid. Un o ddydd Sul yn gyntaf, i YouGov a’r Sunday Times. Roedd y Ceidwadwyr ar 40% a Llafur ar 31%. Beth fyddai goblygiadau hynny i’r Ceidwadwyr?
O drosi’n uniongyrchol, byddai’r Ceidwadwyr yn ennill tua 35% o’r bleidlais, sy’n agosáu at lefelau’r wythdegau. Ond byddai Llafur ar 39%. Mae hynny’n bur agos ond eto: mantais i Lafur, felly. Gan ystyried hefyd bod Llafur yn gwneud yn well yng Nghymru nag yn y DU yn gyffredinol, a’r Ceidwadwyr yn waeth, mi ellir dadlau bod y 4% hwnnw’n fwyafrif twyllodrus o isel.
Beth am ddefnyddio’r arolwg barn Cymreig a gynhaliwyd eleni? Mae hynny’n hŷn erbyn hyn ond awgrymodd ogwydd o tua 10% yng Nghymru o Lafur i’r Ceidwadwyr. Y canrannau wedyn fyddai Ceidwadwyr 36%; Llafur 33%.
Felly, eto, mae’r darlun yma’n niwlog. Serch hynny, fe fyddwn yn dueddol o awgrymu, o’u cyfuno, mai mantais fechan i Lafur a awgrymir.
Er gwybodaeth, yn y Cynulliad, roedd y ddwy blaid yn gryfach yma yn 2007 nag ym 1999, fwy na thebyg oherwydd dirywiad Plaid Cymru. Ond y patrwm cyffredinol sydd i’w weld yn datblygu ydi bod y Ceidwadwyr yn gwthio ond nad oes ganddynt yr ‘wmff’ ychwanegol i allu ennill – hynny ydi, mae angen trydedd plaid gref yma i sicrhau buddugoliaeth Geidwadol.
Dyna hanes ’83 – y Democratiaid Cymdeithasol oedd wrthi eto, yn hawlio bron i chwarter y bleidlais. Mi all y ffurf gyfredol ar y blaid honno wneud hynny – o gynyddu ei phleidlais fymryn, gallai’r Rhyddfrydwyr roi’r sedd hon yn nwylo’r Ceidwadwyr. Yn reddfol, byddwn i’n dweud mewn sedd fel hon y byddai Rhyddfrydwyr yn fwy tueddol o fenthyg pleidlais i Lafur – a dyn ag ŵyr, gall ambell Bleidiwr hefyd – na gweld y Ceidwadwyr yn ennill yma, ond dydi hynny ddim yn sicr.
Efallai bod y bleidlais wrth-Dorïaidd yng Nghymru yn un gref – ond erbyn hyn mae’r bleidlais wrth-Lafur hefyd yn ffactor.
O ystyried hynny oll, a lluchio y nifer a fydd yn pleidleisio i’r fargen, gadewch i mi felly gynnig dyfaliad ynghylch isafswm ac uchafswm pleidleisiau’r Ceidwadwyr a Llafur. Ddywedwn i y bydd Llafur yn cael rhwng 13,500 a 15,500, ac y caiff y Ceidwadwyr unrhyw beth rhwng 11,000 a 15,000 – gobeithio bod hynny’n swnio’n deg i chi. Awgryma hynny yr un peth a wyddom eisoes – mi all y Ceidwadwyr ennill yma, ond efallai y bydd yn rhaid iddyn nhw wneud yn well nag y maen nhw ar hyn o bryd i sicrhau’r fuddugoliaeth honno, a gobeithio yn gyntaf y bydd y Llafurwyr yn aros adref, ac y bydd effaith pleidlais wrth-Dorïaidd yn fach.
Efallai, y tro hwn, mae hynny fymryn yn rhy obeithiol.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 1,500 – 2,000 i Lafur.
venerdì, dicembre 11, 2009
Cyri Eidalaidd Nain
Bydd Nain yn dweud rhyw stori weithiau, hanner call fel ag y mae hi. Pan fydda’ i’n hen, dwi ddim isho bod fel Nain. A dweud y gwir, dwi ddim isho bod dim byd tebyg i un o’r ddwy Nain, y taid a’r taid arall heddwch i’w lwch. Pan dwi’n hen dwisho byw mewn hen dŷ budur a threulio fy holl amser yn y dafarn leol efo fy nghi o’r enw, dwnim, Cerys, dd’wedwn ni.
Bu bwyd byth yn gryfder gan Nain. Daw hyn i’r amlwg dros y ffôn pan fyddwn yn siarad. Bydda i’n siarad â Nain unwaith yr wythnos fel rheol, gan fod gen i alwadau am ddim ar ôl 6 rŵan, ac am o leiaf ddeg munud fel rheol, sy’n bethwmbrath o lot mwy nag y bydda i’n siarad â’r rhieni. Wrth gwrs, fel pawb, dwi’n caru fy rhieni, ond dydw i ddim yn dda iawn yn siarad â nhw dros y ffôn, y broblem fawr ydi bod eu bywydau hwy yr un mor ddigyffro â’m un i (ar y wyneb, tai’m i adrodd hanner y stwff dwi’n ei wneud nôl iddyn nhw!)
A minnau angen siarad â Mam, ond hithau’n y bath yn ôl Dad, ffonio Nain a wnes yn gyflym i ddweud helo. Fy nhaid, Grandad, canys Sais yw, atebodd. Bydda’ i’n gwneud ymdrech i siarad ond mi fydd hwnnw’n dweud yn syth bin ‘Your Nain’s here...’ cyn trosglwyddo’r ffôn ati.
Sôn am beth y cafodd i de y byddwn bron yn ddi-ffael. Fydda’ i’n licio siarad am fwyd gyda Nain – dwi’n meddwl bod pawb yn – achos mae’n mynd â chi’n nôl i ryw oes aur na fuoch chi’n rhan ohono. Wyddoch y math o beth; “ew, mae lobsgows yn cadw’n dda”, “mi eith tatws efo rhywbeth” ac ati. Ddim y tro hwn.
“Gafon ni Italian Cyri diwrnod o’r blaen,” dywedodd hi.
“Ti’n siŵr? Dwi’m yn meddwl bod ffasiwn beth,” meddwn i yn f’ôl, yn llawn gwybod fy mod yn gywir – mae o fel cymysgu Sais â charisma. Gwnewch y hynny beth a fynnwch.
Italian Cyri oedd hi ‘fyd, medd hi, un ‘medium’, ac egluro’r dull o’i goginio, sef gosod pasta (heb ei goginio) mewn dysgl a gosod y ‘cyri’ drosto a’i bobi am ugain munud.
Afraid dweud, bob tro y byddaf yn cael bwyd efo Nain, y bydda i’n awgrymu ffish a chips o siop.
Bu bwyd byth yn gryfder gan Nain. Daw hyn i’r amlwg dros y ffôn pan fyddwn yn siarad. Bydda i’n siarad â Nain unwaith yr wythnos fel rheol, gan fod gen i alwadau am ddim ar ôl 6 rŵan, ac am o leiaf ddeg munud fel rheol, sy’n bethwmbrath o lot mwy nag y bydda i’n siarad â’r rhieni. Wrth gwrs, fel pawb, dwi’n caru fy rhieni, ond dydw i ddim yn dda iawn yn siarad â nhw dros y ffôn, y broblem fawr ydi bod eu bywydau hwy yr un mor ddigyffro â’m un i (ar y wyneb, tai’m i adrodd hanner y stwff dwi’n ei wneud nôl iddyn nhw!)
A minnau angen siarad â Mam, ond hithau’n y bath yn ôl Dad, ffonio Nain a wnes yn gyflym i ddweud helo. Fy nhaid, Grandad, canys Sais yw, atebodd. Bydda’ i’n gwneud ymdrech i siarad ond mi fydd hwnnw’n dweud yn syth bin ‘Your Nain’s here...’ cyn trosglwyddo’r ffôn ati.
Sôn am beth y cafodd i de y byddwn bron yn ddi-ffael. Fydda’ i’n licio siarad am fwyd gyda Nain – dwi’n meddwl bod pawb yn – achos mae’n mynd â chi’n nôl i ryw oes aur na fuoch chi’n rhan ohono. Wyddoch y math o beth; “ew, mae lobsgows yn cadw’n dda”, “mi eith tatws efo rhywbeth” ac ati. Ddim y tro hwn.
“Gafon ni Italian Cyri diwrnod o’r blaen,” dywedodd hi.
“Ti’n siŵr? Dwi’m yn meddwl bod ffasiwn beth,” meddwn i yn f’ôl, yn llawn gwybod fy mod yn gywir – mae o fel cymysgu Sais â charisma. Gwnewch y hynny beth a fynnwch.
Italian Cyri oedd hi ‘fyd, medd hi, un ‘medium’, ac egluro’r dull o’i goginio, sef gosod pasta (heb ei goginio) mewn dysgl a gosod y ‘cyri’ drosto a’i bobi am ugain munud.
Afraid dweud, bob tro y byddaf yn cael bwyd efo Nain, y bydda i’n awgrymu ffish a chips o siop.
giovedì, dicembre 10, 2009
Uchelgais
Mae’n dweud lot am fy mywyd i mai un o’m huchelgeisiau parhaus yw gweld y gig Meic Stevens nesa’, pan fydd yn perfformio yng Nghaerdydd, cyn iddo ef ei hun fynd i wlad y dall a’r byddar (sydd, yn ôl y sôn, rhywle i’r de o’r A55 ger Conwy). Hoffwn i hefyd flasu foie gras eto. Unwaith dwi wedi’i flasu, ac fe’m hargyhoeddwyd ar fy union mai cam-drin chwïaid ydi’r ffordd i fynd. Fel dywed y Catholigion (nad ydwyf o hyd – fawr o syndod o ystyried y pydew pechadurus sydd imi’n fywyd) rhaid i chi fod yn fodlon dioddef. Yn fy stâd lled-Gatholigaidd rhydd i mi felly newid y mantra i mae’n rhaid i chwïaid fod yn fodlon dioddef.
Lle o’n i? O ia, uchelgais. Dydi pobl uchelgeisiol ddim yn impressio fi, dydi o ddim yn rhywbeth dwi’n ei barchu. Dydi bod yn uchelgeisiol chwaith ddim yn rhywbeth dwi’n ei amharchu – pawb at y peth y bo – ond ‘does gen i fawr o fynadd efo’r holl beth. A dweud y gwir, mae gen i tua’r un faint o uchelgais ag sydd gen i o fynadd.
Dwi methu cweit dallt beth sy’n ddeniadol am uchelgais. Isio mwy o bres, isio’r tŷ mawr yn y wlad, isio sgrîn plasma a char fflash. Dwi o’r feddylfryd, ‘i be?'
Hyd yn oed ymhlith criw o ffrindiau mae ‘na clash digon amlwg rhwng y rhai sydd efo uchelgais, a’r rhai sydd heb, ac mae’n gallu cythryddu’r ddwy ochr, gydag un llwyth yn gweiddi “Dachi’n ddiog!” a’r llall “Dachi’n faterol!”
Dwi’n meddwl o blith rhai pobl dwi’n eu hadnabod, mae smygrwydd mawr o du ambell un di-uchelgais gan nad ydi’r rhai mwy uchelgeisiol wedi cyflawni fawr ddim er gwaethaf eu huchelgais. Tai’m i sôn am hynny neu mi ga’ i ffrae gan rywun. Mae’n llawer well gen i roi ffrae na chael un.
Y clash mawr ydi, wrth gwrs, eiddo a gweithgareddau. Dydi “dwi newydd brynu Ferrari” neu “dwi’n treulio ‘Dolig yn Affrica” (pwy ddiawl fydda isio gwneud hynny wn i ddim myn uffern) ddim am wneud argraff ar rywun fel y fi. Os dywedwch chi hynny, fe ddywedir nôl wrthych eich bod chi’n boring. Dwi byth wedi dallt beth sydd o’i le efo’r agwedd honno ar fod yn boring.
Wyddoch chi hyn yn barod os ydych chi’n darllen yn rheolaidd: car sy’n gyrru, tŷ sy’n ddigon glyd, swydd a chi - daflwn ni dêc-awê a gwin da i’r fargen hefyd – sy’n iawn i greadur fel fi. Y peth olaf y byddwn i isio o fywyd ydi bob amser chwilio am yr her neu’r dasg nesa’ – fyddwn i’n ffendio hynny’n uffernol o ddiflas. Yn wir, fydda i’n ddigon hapus mynd i weld y Creawdwr Mawr ar ddiwedd f’oes yn gwybod nad ydw i weld cyflawni uffar o ddim byd.
Ac, wrth gwrs, mae gweld y dirymyg yn llygaid ambell un uchelgeisiol wrth weiddi hynny’n groch bob amser yn gwneud i mi wenu fel giât!
Lle o’n i? O ia, uchelgais. Dydi pobl uchelgeisiol ddim yn impressio fi, dydi o ddim yn rhywbeth dwi’n ei barchu. Dydi bod yn uchelgeisiol chwaith ddim yn rhywbeth dwi’n ei amharchu – pawb at y peth y bo – ond ‘does gen i fawr o fynadd efo’r holl beth. A dweud y gwir, mae gen i tua’r un faint o uchelgais ag sydd gen i o fynadd.
Dwi methu cweit dallt beth sy’n ddeniadol am uchelgais. Isio mwy o bres, isio’r tŷ mawr yn y wlad, isio sgrîn plasma a char fflash. Dwi o’r feddylfryd, ‘i be?'
Hyd yn oed ymhlith criw o ffrindiau mae ‘na clash digon amlwg rhwng y rhai sydd efo uchelgais, a’r rhai sydd heb, ac mae’n gallu cythryddu’r ddwy ochr, gydag un llwyth yn gweiddi “Dachi’n ddiog!” a’r llall “Dachi’n faterol!”
Dwi’n meddwl o blith rhai pobl dwi’n eu hadnabod, mae smygrwydd mawr o du ambell un di-uchelgais gan nad ydi’r rhai mwy uchelgeisiol wedi cyflawni fawr ddim er gwaethaf eu huchelgais. Tai’m i sôn am hynny neu mi ga’ i ffrae gan rywun. Mae’n llawer well gen i roi ffrae na chael un.
Y clash mawr ydi, wrth gwrs, eiddo a gweithgareddau. Dydi “dwi newydd brynu Ferrari” neu “dwi’n treulio ‘Dolig yn Affrica” (pwy ddiawl fydda isio gwneud hynny wn i ddim myn uffern) ddim am wneud argraff ar rywun fel y fi. Os dywedwch chi hynny, fe ddywedir nôl wrthych eich bod chi’n boring. Dwi byth wedi dallt beth sydd o’i le efo’r agwedd honno ar fod yn boring.
Wyddoch chi hyn yn barod os ydych chi’n darllen yn rheolaidd: car sy’n gyrru, tŷ sy’n ddigon glyd, swydd a chi - daflwn ni dêc-awê a gwin da i’r fargen hefyd – sy’n iawn i greadur fel fi. Y peth olaf y byddwn i isio o fywyd ydi bob amser chwilio am yr her neu’r dasg nesa’ – fyddwn i’n ffendio hynny’n uffernol o ddiflas. Yn wir, fydda i’n ddigon hapus mynd i weld y Creawdwr Mawr ar ddiwedd f’oes yn gwybod nad ydw i weld cyflawni uffar o ddim byd.
Ac, wrth gwrs, mae gweld y dirymyg yn llygaid ambell un uchelgeisiol wrth weiddi hynny’n groch bob amser yn gwneud i mi wenu fel giât!
mercoledì, dicembre 09, 2009
martedì, dicembre 08, 2009
Stori fawr y dydd (sori, Rhodri!)
Dwi’n meddwl ei bod hi’n ofnadwy ar ddiwrnod olaf Rhodri Morgan mai rhywbeth arall sy’n dwyn sylw byd y blogiau, a ddim ryw stori annwyl iawn, ychwaith. Ond, er mae’n siŵr na alla’ i gynnig safbwynt gwahanol, hoffwn o hyd ddweud fy nweud, gan geisio peidio ag ailadrodd unrhyw beth a ddywedyd mewn mannau eraill.
‘Does dwywaith amdani, mae grŵp y Blaid y llai, a grŵp y Ceidwadwyr yn fwy nag erioed. Mae hynny’n ergyd i Blaid Cymru, a taswn i’n Geidwadwr byddwn i’n bur fodlon ar fachu aelod o blaid elynol. Ond, taswn i’n Geidwadwr, Mohammed Ashgar fyddai’r un olaf o grŵp Plaid Cymru y byddwn i am ei ddwyn – ac fel cenedlaetholwr, er nad Pleidiwr pybyr, dwi’n falch mai Ashgar yn fwy nag unrhyw un arall sydd wedi croesi’r llawr.
Mae’r ateb pam yn ddigon syml – mae Mohammed Ashgar yn aelod da i ddim o’r Cynulliad. O ystyried ei berfformiad, mae’n anodd iawn gen i gredu y’i dewiswyd gan aelodau de-ddwyrain y Blaid oherwydd ei allu, wel, ei allu gwleidyddol – mae o wedi dangos ei hun i fod yn ddigon alluog ond nid mewn ffordd dda eithr ffordd ddigon slei ac annymunol. Ta waeth, mae’r dyn yn ofnadwy o flaen camera a dal yn treulio llawer o’i amser fel cyfrifydd.
Y mae ei fynd heddiw yn adrodd cyfrolau amdano ef a hefyd y blaid Geidwadol. Awn ni ddim i hynny – mae’n ddigon amlwg.
Awn ni ddim i sôn am a ddylai ymddiswyddo neu a ddylai trefn y Cynulliad newid. Bydd yr un yn digwydd a ‘sgen i ddim amynedd llunio dadl academaidd dros fy mhanad.
Mae gwers i Blaid Cymru, sef i ddewis aelodau ar allu yn unig – aiff hynny am orfodi merched ar ben y rhestrau hefyd (credaf i hynny ddod i ben rwan?). Gwn y dewisir ymgeiswyr y Blaid yn lleol ac nid yn ganolog, ond o ystyried pa mor ddi-lun ydi Ashgar fedra’ i ddim gweld pam arall y byddai aelodau cyffredin wedi ei ddewis ond am y demtasiwn o gael aelod ethnig cyntaf y Cynulliad dan y faner werdd. Chwarae’r gêm wleidyddol oedd y nod. Mae’r canlyniad yn fwy o own goal.
Os Ashgar oedd y mwyaf galluog, carismataidd, delfrydol o holl aelodau Plaid Cymru y rhan honno o Gymru, dwi’n gadach. Yn amlwg, petai wedi datgan ei farn fel ag y mae wedi heddiw ni fyddai erioed wedi bod yn agos at gael ei ddethol. Dwi’n amau bod rhywun wedi bod rhywfaint yn gelwyddog yn rhywle lawr y lein.
Byddai Ashgar ddim wedi cyrraedd Cynulliad 2011 yn ei sefyllfa gyfredol – dim ffiars. Annhebyg y deuai’n ail eto, heb sôn am gyntaf, ar y rhestr ar ôl ei berfformiad dros y trydydd Cynulliad. Gyda Phlaid Cymru’n targedu’n gwbl realistig Gaerffili ac Islwyn, byddai’n gwneud ei ethol yn llai tebygol fyth. A fyddai rhywun o lwyth mor uchelgeisiol yn fodlon ar hynny, tybed? Na. I lwyddo, roedd yn rhaid gadael. Oni fyddai fod ar restr y Ceidwadwyr yn ffordd dda o gadw swydd dda?
Beth am oblygiadau hynny? Mae’n rhoi cyfle i Blaid Cymru ddewis ymgeiswyr llawer cryfach yn y rhestr – er dwi’n meddwl bod y sïon am Adam Price yn sefyll yno yn hurt bost. Wrth gwrs na fyddai neb wedi dweud y byddai Plaid Cymru yn well heb Ashgar pan oedd yn AC Plaid Cymru, ond i fod yn gwbl onest, dwi’n meddwl ei fod yn gwbl wir.
A beth am y Ceidwadwyr? Anodd gen i gredu y byddai wedi mynd atynt heb ryw fath o addewid o sedd. Nid anodd gor-ddweud pa mor wael y mae hynny’n adlewyrchu ar y Ceidwadwyr. Goblygiadau hynny? Mae’r Torïaid yn sownd gydag aelod aneffeithiol a phur annymunol sy’n rhan o’r gêm wleidyddol er ei fwyn ei hun.
I fod yn deg, o leiaf petai hynny’n wir byddai’n dangos mai Tori ydyw!
‘Does dwywaith amdani, mae grŵp y Blaid y llai, a grŵp y Ceidwadwyr yn fwy nag erioed. Mae hynny’n ergyd i Blaid Cymru, a taswn i’n Geidwadwr byddwn i’n bur fodlon ar fachu aelod o blaid elynol. Ond, taswn i’n Geidwadwr, Mohammed Ashgar fyddai’r un olaf o grŵp Plaid Cymru y byddwn i am ei ddwyn – ac fel cenedlaetholwr, er nad Pleidiwr pybyr, dwi’n falch mai Ashgar yn fwy nag unrhyw un arall sydd wedi croesi’r llawr.
Mae’r ateb pam yn ddigon syml – mae Mohammed Ashgar yn aelod da i ddim o’r Cynulliad. O ystyried ei berfformiad, mae’n anodd iawn gen i gredu y’i dewiswyd gan aelodau de-ddwyrain y Blaid oherwydd ei allu, wel, ei allu gwleidyddol – mae o wedi dangos ei hun i fod yn ddigon alluog ond nid mewn ffordd dda eithr ffordd ddigon slei ac annymunol. Ta waeth, mae’r dyn yn ofnadwy o flaen camera a dal yn treulio llawer o’i amser fel cyfrifydd.
Y mae ei fynd heddiw yn adrodd cyfrolau amdano ef a hefyd y blaid Geidwadol. Awn ni ddim i hynny – mae’n ddigon amlwg.
Awn ni ddim i sôn am a ddylai ymddiswyddo neu a ddylai trefn y Cynulliad newid. Bydd yr un yn digwydd a ‘sgen i ddim amynedd llunio dadl academaidd dros fy mhanad.
Mae gwers i Blaid Cymru, sef i ddewis aelodau ar allu yn unig – aiff hynny am orfodi merched ar ben y rhestrau hefyd (credaf i hynny ddod i ben rwan?). Gwn y dewisir ymgeiswyr y Blaid yn lleol ac nid yn ganolog, ond o ystyried pa mor ddi-lun ydi Ashgar fedra’ i ddim gweld pam arall y byddai aelodau cyffredin wedi ei ddewis ond am y demtasiwn o gael aelod ethnig cyntaf y Cynulliad dan y faner werdd. Chwarae’r gêm wleidyddol oedd y nod. Mae’r canlyniad yn fwy o own goal.
Os Ashgar oedd y mwyaf galluog, carismataidd, delfrydol o holl aelodau Plaid Cymru y rhan honno o Gymru, dwi’n gadach. Yn amlwg, petai wedi datgan ei farn fel ag y mae wedi heddiw ni fyddai erioed wedi bod yn agos at gael ei ddethol. Dwi’n amau bod rhywun wedi bod rhywfaint yn gelwyddog yn rhywle lawr y lein.
Byddai Ashgar ddim wedi cyrraedd Cynulliad 2011 yn ei sefyllfa gyfredol – dim ffiars. Annhebyg y deuai’n ail eto, heb sôn am gyntaf, ar y rhestr ar ôl ei berfformiad dros y trydydd Cynulliad. Gyda Phlaid Cymru’n targedu’n gwbl realistig Gaerffili ac Islwyn, byddai’n gwneud ei ethol yn llai tebygol fyth. A fyddai rhywun o lwyth mor uchelgeisiol yn fodlon ar hynny, tybed? Na. I lwyddo, roedd yn rhaid gadael. Oni fyddai fod ar restr y Ceidwadwyr yn ffordd dda o gadw swydd dda?
Beth am oblygiadau hynny? Mae’n rhoi cyfle i Blaid Cymru ddewis ymgeiswyr llawer cryfach yn y rhestr – er dwi’n meddwl bod y sïon am Adam Price yn sefyll yno yn hurt bost. Wrth gwrs na fyddai neb wedi dweud y byddai Plaid Cymru yn well heb Ashgar pan oedd yn AC Plaid Cymru, ond i fod yn gwbl onest, dwi’n meddwl ei fod yn gwbl wir.
A beth am y Ceidwadwyr? Anodd gen i gredu y byddai wedi mynd atynt heb ryw fath o addewid o sedd. Nid anodd gor-ddweud pa mor wael y mae hynny’n adlewyrchu ar y Ceidwadwyr. Goblygiadau hynny? Mae’r Torïaid yn sownd gydag aelod aneffeithiol a phur annymunol sy’n rhan o’r gêm wleidyddol er ei fwyn ei hun.
I fod yn deg, o leiaf petai hynny’n wir byddai’n dangos mai Tori ydyw!
lunedì, dicembre 07, 2009
Cynghannedd ddirgel
Prin iawn gysgish i neithiwr. Wyddoch chi fel y mae hi, noson hwyr a chwil nos Sadwrn (yn dwyn leitars pobl eraill – roedd gen i dri ar un pwynt) a rhywun yn dioddef nos Sul.
Fel arfer fedra i ddim cysgu nos Sul eniwe, ond y gwir ydi mae gen i reswm rhesymegol y tro hwn. Gan gyrraedd adra’n hwyr, a gwario ffecin ffortiwn (‘sgynno chdi ddim syniad faint dwi ‘di gwario mis yma) mi o’n i ar ddeffro rhwng deg a hanner dydd cyn penderfynu nad o’n i cweit yn iawn ac y byddai nap bach o les. Erbyn i mi ddeffro drachefn roedd y bydd yn dywyll a phump o’r gloch ar y gorwel.
Es i ddim i gwely tan dri nac i gysgu am o leiaf awr wedyn. Hardcôr dwi; ond dyna f’eglurhad am pam fy mod yn flinedig, rhag ofn eich bod wedi’i ystyried.
Fydda i’n cael e-byst rhyfedd nawr ac yn y man - a dweud y gwir fe gyrhaeddant y mewnflwch yn drist o amlach na negeseuon ar fy nghyfer i yn bersonol. Flynyddoedd nôl cofiaf un gan ryw Albert Jones neu rywun yn rhoi cyfle i mi ennill gwerth 40 pwys o gimwch. Wnes i ddim cystadlu yn y diwedd, a minnau ddim yn gwbl siŵr y byddai 40 pwys o gimwch yn ymarferol ar y pryd.
Ond mi ges un rhyfeddach, os rhywbeth, pythefnos nôl gan rywun o’r enw Myron Evans, ac atodiad ynghlwm yn llawn cynganeddion. Fe’m boncyffwyd, i gyfieithu’n flêr.
Wn i ddim sut y cafodd fy nghyfeiriad na pham yr anfonodd lu gynganeddion i mi. Wedi’r cyfan, alla’ i ddim cynganeddu, felly dwi ddim yn gallu cywiro fawr ddim ohono, dim ond darllen a mynd “Ew”. Nid ymatebais.
Gan ddweud hynny, dwi yn licio pethau randym fel hynna bob nawr ac yn y man, maen nhw’n cadw bywyd yn ddiddorol!
Fel arfer fedra i ddim cysgu nos Sul eniwe, ond y gwir ydi mae gen i reswm rhesymegol y tro hwn. Gan gyrraedd adra’n hwyr, a gwario ffecin ffortiwn (‘sgynno chdi ddim syniad faint dwi ‘di gwario mis yma) mi o’n i ar ddeffro rhwng deg a hanner dydd cyn penderfynu nad o’n i cweit yn iawn ac y byddai nap bach o les. Erbyn i mi ddeffro drachefn roedd y bydd yn dywyll a phump o’r gloch ar y gorwel.
Es i ddim i gwely tan dri nac i gysgu am o leiaf awr wedyn. Hardcôr dwi; ond dyna f’eglurhad am pam fy mod yn flinedig, rhag ofn eich bod wedi’i ystyried.
Fydda i’n cael e-byst rhyfedd nawr ac yn y man - a dweud y gwir fe gyrhaeddant y mewnflwch yn drist o amlach na negeseuon ar fy nghyfer i yn bersonol. Flynyddoedd nôl cofiaf un gan ryw Albert Jones neu rywun yn rhoi cyfle i mi ennill gwerth 40 pwys o gimwch. Wnes i ddim cystadlu yn y diwedd, a minnau ddim yn gwbl siŵr y byddai 40 pwys o gimwch yn ymarferol ar y pryd.
Ond mi ges un rhyfeddach, os rhywbeth, pythefnos nôl gan rywun o’r enw Myron Evans, ac atodiad ynghlwm yn llawn cynganeddion. Fe’m boncyffwyd, i gyfieithu’n flêr.
Wn i ddim sut y cafodd fy nghyfeiriad na pham yr anfonodd lu gynganeddion i mi. Wedi’r cyfan, alla’ i ddim cynganeddu, felly dwi ddim yn gallu cywiro fawr ddim ohono, dim ond darllen a mynd “Ew”. Nid ymatebais.
Gan ddweud hynny, dwi yn licio pethau randym fel hynna bob nawr ac yn y man, maen nhw’n cadw bywyd yn ddiddorol!
venerdì, dicembre 04, 2009
Mae hi'n Nadolig arnom!
Dyma ryfedd. Bron yn ddi-eithriad, ers blynyddoedd maith, pan fo’r adeg hon o’r flwyddyn ar y gweill dwi’n cael rant am y Nadolig.
Eleni, dwi ddim am, achos ‘does gen i ddim byd i rantio amdano. Dwi’n edrych ymlaen at y Nadolig. Dwi wedi cael i mewn i hwyl yr ŵyl. Dwi’n mwynhau gweld y siopau’n addurniadau, y goleuadau’n ddisglair gyda’r nos a’r ias sydd ar awel y cyfnos. A hefyd y cynnwrf a welir mewn pobl wrth baratoi ar ei gyfer.
Rŵan, alla’ i ddim egluro pam bod hyn wedi digwydd eleni. Gallai fod am nad ydw i wedi bod adra ers dros dri mis ac fy mod yn edrych ymlaen ato. Gallai fod am nad ydw i’n poeni dros bresanta – hynny ydi, mi wn yn union beth dwi am ei gael i bawb, fwy na heb. Er, mi ydw i wedi archebu tocynnau i’m chwaer ar-lein a dwi ddim yn siŵr os ydi’r archeb wedi cael ei phrosesu’n iawn am nad ydw i wedi cael cadarnhad drwy e-bost. Mi jecia i fy natganiad banc heddiw i weld.
Oes, mae ‘na rywbeth braf iawn am weld y Nadolig am y tro cyntaf ers wn i ddim faint heb fy sbectols sinigaidd arferol. Ew, braf fyddai gweld eira am unwaith yn y Nadolig.
Un peth a wnaeth fy nigalonni oedd meddwl am eira a’r Nadolig. Rŵan, dwi’n 24 oed erbyn hyn, â phrif ddyddiau fy ngogoniant y tu ôl i mi, ond dwi’n cofio Nadoligau gwyn pan oeddwn yn fach.
Dydi hyd yn oed nifer fawr o bobl sydd mewn prifysgolion ddim yn cofio hynny bellach – roedden nhw’n rhy ifanc. Mae’n biti bod y Nadolig gwyn yn araf ddiflannu ac yn troi’n fytholeg yn hytrach na’n ffaith, dydi?
Ymhen cenhedlaeth fydd y delweddau sydd yn y cyfryngau o Nadolig gwyn yn raddol ddiflannu hefyd, wrth geisio cyfleu delwedd real i do iau sy’n gwbl ddiarth i’r syniad. Ew, trist ydi hynny hefyd.
Ond tai’m i fod yn sinigaidd am y peth. Na wnaf wir. Wedi’r cyfan, mai’n Nadolig arnom!
Eleni, dwi ddim am, achos ‘does gen i ddim byd i rantio amdano. Dwi’n edrych ymlaen at y Nadolig. Dwi wedi cael i mewn i hwyl yr ŵyl. Dwi’n mwynhau gweld y siopau’n addurniadau, y goleuadau’n ddisglair gyda’r nos a’r ias sydd ar awel y cyfnos. A hefyd y cynnwrf a welir mewn pobl wrth baratoi ar ei gyfer.
Rŵan, alla’ i ddim egluro pam bod hyn wedi digwydd eleni. Gallai fod am nad ydw i wedi bod adra ers dros dri mis ac fy mod yn edrych ymlaen ato. Gallai fod am nad ydw i’n poeni dros bresanta – hynny ydi, mi wn yn union beth dwi am ei gael i bawb, fwy na heb. Er, mi ydw i wedi archebu tocynnau i’m chwaer ar-lein a dwi ddim yn siŵr os ydi’r archeb wedi cael ei phrosesu’n iawn am nad ydw i wedi cael cadarnhad drwy e-bost. Mi jecia i fy natganiad banc heddiw i weld.
Oes, mae ‘na rywbeth braf iawn am weld y Nadolig am y tro cyntaf ers wn i ddim faint heb fy sbectols sinigaidd arferol. Ew, braf fyddai gweld eira am unwaith yn y Nadolig.
Un peth a wnaeth fy nigalonni oedd meddwl am eira a’r Nadolig. Rŵan, dwi’n 24 oed erbyn hyn, â phrif ddyddiau fy ngogoniant y tu ôl i mi, ond dwi’n cofio Nadoligau gwyn pan oeddwn yn fach.
Dydi hyd yn oed nifer fawr o bobl sydd mewn prifysgolion ddim yn cofio hynny bellach – roedden nhw’n rhy ifanc. Mae’n biti bod y Nadolig gwyn yn araf ddiflannu ac yn troi’n fytholeg yn hytrach na’n ffaith, dydi?
Ymhen cenhedlaeth fydd y delweddau sydd yn y cyfryngau o Nadolig gwyn yn raddol ddiflannu hefyd, wrth geisio cyfleu delwedd real i do iau sy’n gwbl ddiarth i’r syniad. Ew, trist ydi hynny hefyd.
Ond tai’m i fod yn sinigaidd am y peth. Na wnaf wir. Wedi’r cyfan, mai’n Nadolig arnom!
giovedì, dicembre 03, 2009
Newidiadau
Helo 'na bawb. Fel y gwelwch mae 'na newidiadau yn mynd i fod yma - dim byd rhy drastig, bydd y cynnwys yn sicr yn parhau o'r un safon isel, ond gan fy mod wedi defnyddio'r un templed ers bron i bedair blynedd, bydd y blog yn mynd drwy ei drydydd gweddnewidiad (mewn saith blynedd a hanner), sydd, o ystyried fy niffyg llwyr o ran sgiliau cyfrifiadurol, o bosibl am gymryd cryn dipyn o amser.
Ta waeth, peidiwch â heglu ffwrdd jyst eto!
Ta waeth, peidiwch â heglu ffwrdd jyst eto!
mercoledì, dicembre 02, 2009
Faint o'r arweinwyr cyfredol fydd yn y pedwerydd Cynulliad?
Dwi ddim am roi fy marn ar oblygiadau posibl ethol Carwyn Jones ddoe, na chwaith sôn am y dasg enfawr sy’n ei wynebu i adfer Llafur yng Nghymru. Yr oll a fynegwn yw yn fy marn i na fydd yn llwyddo yn y pen draw – er na fyddai un o’r ddau arall wedi ychwaith. Mae cymaint o broblemau gan y blaid mae’n anodd dychmygu Barack Obama a llond basged o blwtoniwm yn llwyddo ei hadfywio.
Ond daeth un meddwl i’m rhan. O’r pedwar arweinydd plaid yn y Cynulliad, dim ond un y gallech chi ei ddweud yn gwbl sicr y caiff ei ethol yn 2011, sef Kirsty Williams. Dydi o ddim y tu hwnt i’r dychymyg y gallai’r tri arall golli eu seddau.
Yn etholiad arweinydd Llafur, dim ond Huw Lewis y gellir dweud â sicrwydd a gaiff ei ethol – fydd neb yn disodli Llafur ym Merthyr yn o handi. Mae mwyafrif Edwina yn llai na 1200 a mwyafrif Carwyn tua 2500, gyda’r Ceidwadwyr yn bygwth yn y ddau. Yn wir, petai Llafur drwy ryw wyrth yn ennill etholiad y flwyddyn nesaf, drwy glymbleidio fwy na thebyg, yna byddwn i’n fwy na pharod i roi bet y bydd y ddau yn colli eu seddau yn 2011. Buddugoliaeth Geidwadol fydd, o bosibl, yn eu cadw rhag y dôl.
Serch hynny, gyda Llafur wedi bod mewn grym yng Nghymru am 12 mlynedd sdrêt yn 2011, dydi hi ddim yn amhosibl y gallai cyfuniad o ymgeisydd cryf a ymgyrch gref gan Geidwadwyr Pen-y-bont lwyddo i ddisodli Carwyn. Mae’n annhebygol, i fod yn onest, ond ymhell o deyrnas amhosibilrwydd.
Plaid Cymru, mae’n debyg, fyddai achubiaeth Nick Bourne, wrth iddi geisio cipio Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro, sydd wedi bod yn dalcen caled iddi ers ’99. Gydag Angela Burns yn aelod pur anweladwy a Llafur, mae’n debyg, o hyd ar drai bryd hynny, caiff Plaid Cymru gyfle euraidd arall o gipio’r sedd.
Ond os na wnaiff, beth wedyn? Bydd Preseli Penfro yn aros yn las yn ’11, ‘sgen i fawr o amheuaeth am hynny, ond dydi hi ddim yn amhosibl y bydd y Ceidwadwyr yn cipio Maldwyn wrth y Rhyddfrydwyr. Yn wir, eto, gydag ymgeisydd cryf, ymgyrch dda ac ymddeoliad Mick Bates, byddwn i’n fodlon rhoi bet ar Faldwyn las yn 2011. Cawn weld beth ddigwyddiff y flwyddyn nesaf yn yr etholiad cyffredinol i gael awgrym o’r posibiliadau. Wedi’r cyfan, mae’r mwyafrif Rhyddfrydol yn y sedd Cynulliad yn bell o fod yn un gadarn.
Ta waeth, tasa hynny’n dod i ddigwydd, byddai sefyllfa Nick Bourne ar y rhestr yn fregus iawn. Gyda Jonathan Morgan yn ddarpar frenin Ceidwadwyr Cymru, yn yr hirdymor byddai o fudd iddynt ymwared â Bourne mewn etholiad yn hytrach na coup difrodol mewnol. Ef, bosib, yw’r lleiaf diogel o’r tri.
A beth am Ieuan Wyn ar Ynys Môn? Er gwnaethaf tueddiadau od Môn, y gwir amdani ydi, ac eithrio yn etholiad ’99, dydi Ynys Môn byth wedi bod yn gadarnle i Blaid Cymru. Os na lwyddiff Wylfa 2, a chyda chau Alwminwm Môn, gallai Ieuan Wyn fod mewn perygl – yn yr un modd ag y mae Albert Owen – ond yn arbennig felly os na fydd Peter Rogers yn sefyll.
Mae Ceidwadwyr Môn wedi bod ar chwâl ers blynyddoedd, ond mae hynny’n bennaf oherwydd Peter Rogers. Heb yntau’n rhwystr, a Môn yn Seisnigeiddio yn aruthrol o sydyn (credwch chi fi), mater o amser o bosibl yw hi i Fôn ddychwelyd aelod Ceidwadol ar ryw lefel eto. Gallai 2011 fod yn gyfle gwych – efallai bod gan Ieuan Wyn barch ar yr Ynys, ond mae’r parch hwnnw ymhell iawn o ymestyn at bawb.
Yn wir, pe na bai Adam Price yn y Cynulliad yn 2011 (dwi ddim o’r farn y bydd, yn anffodus), gallai’r cwestiwn o arweinyddiaeth y blaid yn y Cynulliad fod yn faich enfawr ar Blaid Cymru am sawl blynedd. Ni fyddai Ieuan Wyn yn goroesi etholiad gwael yn 2011, chwaith, a heb Adam Price yno ‘does ‘na fawr o neb arall i gymryd yr awennau.
Mewn sefyllfa o’r fath, dwi’n gwybod yn union pa un o aelodau cyfredol y Cynulliad hoffwn innau weld wrth y llyw.
Ta waeth, jyst rhyw feddwl oeddwn i am Gymru wleidyddol 2011 braidd yn fuan. Efallai bod y sefyllfaoedd uwch yn annhebyg, ond amhosib? Ddim yn y lleiaf!
Ond daeth un meddwl i’m rhan. O’r pedwar arweinydd plaid yn y Cynulliad, dim ond un y gallech chi ei ddweud yn gwbl sicr y caiff ei ethol yn 2011, sef Kirsty Williams. Dydi o ddim y tu hwnt i’r dychymyg y gallai’r tri arall golli eu seddau.
Yn etholiad arweinydd Llafur, dim ond Huw Lewis y gellir dweud â sicrwydd a gaiff ei ethol – fydd neb yn disodli Llafur ym Merthyr yn o handi. Mae mwyafrif Edwina yn llai na 1200 a mwyafrif Carwyn tua 2500, gyda’r Ceidwadwyr yn bygwth yn y ddau. Yn wir, petai Llafur drwy ryw wyrth yn ennill etholiad y flwyddyn nesaf, drwy glymbleidio fwy na thebyg, yna byddwn i’n fwy na pharod i roi bet y bydd y ddau yn colli eu seddau yn 2011. Buddugoliaeth Geidwadol fydd, o bosibl, yn eu cadw rhag y dôl.
Serch hynny, gyda Llafur wedi bod mewn grym yng Nghymru am 12 mlynedd sdrêt yn 2011, dydi hi ddim yn amhosibl y gallai cyfuniad o ymgeisydd cryf a ymgyrch gref gan Geidwadwyr Pen-y-bont lwyddo i ddisodli Carwyn. Mae’n annhebygol, i fod yn onest, ond ymhell o deyrnas amhosibilrwydd.
Plaid Cymru, mae’n debyg, fyddai achubiaeth Nick Bourne, wrth iddi geisio cipio Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro, sydd wedi bod yn dalcen caled iddi ers ’99. Gydag Angela Burns yn aelod pur anweladwy a Llafur, mae’n debyg, o hyd ar drai bryd hynny, caiff Plaid Cymru gyfle euraidd arall o gipio’r sedd.
Ond os na wnaiff, beth wedyn? Bydd Preseli Penfro yn aros yn las yn ’11, ‘sgen i fawr o amheuaeth am hynny, ond dydi hi ddim yn amhosibl y bydd y Ceidwadwyr yn cipio Maldwyn wrth y Rhyddfrydwyr. Yn wir, eto, gydag ymgeisydd cryf, ymgyrch dda ac ymddeoliad Mick Bates, byddwn i’n fodlon rhoi bet ar Faldwyn las yn 2011. Cawn weld beth ddigwyddiff y flwyddyn nesaf yn yr etholiad cyffredinol i gael awgrym o’r posibiliadau. Wedi’r cyfan, mae’r mwyafrif Rhyddfrydol yn y sedd Cynulliad yn bell o fod yn un gadarn.
Ta waeth, tasa hynny’n dod i ddigwydd, byddai sefyllfa Nick Bourne ar y rhestr yn fregus iawn. Gyda Jonathan Morgan yn ddarpar frenin Ceidwadwyr Cymru, yn yr hirdymor byddai o fudd iddynt ymwared â Bourne mewn etholiad yn hytrach na coup difrodol mewnol. Ef, bosib, yw’r lleiaf diogel o’r tri.
A beth am Ieuan Wyn ar Ynys Môn? Er gwnaethaf tueddiadau od Môn, y gwir amdani ydi, ac eithrio yn etholiad ’99, dydi Ynys Môn byth wedi bod yn gadarnle i Blaid Cymru. Os na lwyddiff Wylfa 2, a chyda chau Alwminwm Môn, gallai Ieuan Wyn fod mewn perygl – yn yr un modd ag y mae Albert Owen – ond yn arbennig felly os na fydd Peter Rogers yn sefyll.
Mae Ceidwadwyr Môn wedi bod ar chwâl ers blynyddoedd, ond mae hynny’n bennaf oherwydd Peter Rogers. Heb yntau’n rhwystr, a Môn yn Seisnigeiddio yn aruthrol o sydyn (credwch chi fi), mater o amser o bosibl yw hi i Fôn ddychwelyd aelod Ceidwadol ar ryw lefel eto. Gallai 2011 fod yn gyfle gwych – efallai bod gan Ieuan Wyn barch ar yr Ynys, ond mae’r parch hwnnw ymhell iawn o ymestyn at bawb.
Yn wir, pe na bai Adam Price yn y Cynulliad yn 2011 (dwi ddim o’r farn y bydd, yn anffodus), gallai’r cwestiwn o arweinyddiaeth y blaid yn y Cynulliad fod yn faich enfawr ar Blaid Cymru am sawl blynedd. Ni fyddai Ieuan Wyn yn goroesi etholiad gwael yn 2011, chwaith, a heb Adam Price yno ‘does ‘na fawr o neb arall i gymryd yr awennau.
Mewn sefyllfa o’r fath, dwi’n gwybod yn union pa un o aelodau cyfredol y Cynulliad hoffwn innau weld wrth y llyw.
Ta waeth, jyst rhyw feddwl oeddwn i am Gymru wleidyddol 2011 braidd yn fuan. Efallai bod y sefyllfaoedd uwch yn annhebyg, ond amhosib? Ddim yn y lleiaf!
martedì, dicembre 01, 2009
Seddau Casnewydd
Reit, dwi wedi grwpio seddau Casnewydd at ei gilydd, a’r rheswm onest am hyn ydi nad ydw i’n gyfarwydd â dinas Casnewydd, ac mae unrhyw ddadansoddiad y gallaf ei gynnig ar y ddwy sedd yn gyfyngedig iawn. Yr unig dro i mi fod yn y ddinas ei hun oedd adeg ‘Steddfod, ac anwir fyddai dweud i mi gofio fawr ohoni. Yn wir, rhowch wybod i mi os oes unrhyw beth yn y dadansoddiad bach hwn sy’n anghywir neu os anghytunwch – prin iawn y byddwch yn llai hyddysg na mi am yr ardal hon.
Serch hynny, mi geisiaf roi proffwydoliaeth, ond cyn dweud hynny rhaid i mi nodi hyn unwaith eto:
Dwi ddim yn meddwl y bydd y Ceidwadwyr yn gwneud cystal â’r disgwyl yn gyffredinol, a dwi yn ystyried y ffactor hwnnw ym mhob dadansoddiad. Dwi hefyd yn meddwl y bydd Llafur yn gwneud fymryn yn well na’r disgwyl – mae’r polau fel ag y maent ar hyn o bryd yn agosach at yr hyn a gredaf sydd wrthlaw.
Mae hynny’n mynd â ni’n ddigon del at Orllewin Casnewydd, sedd Paul Flynn. Dyma un sedd y mae’r Ceidwadwyr yn obeithiol amdani o leiaf, er ei bod yn anodd gweld pam - wedi’r cyfan, enillasant yma ddiwethaf yn ’83, gyda mwyafrif tila. Yn wir, ers ’92 dydyn nhw heb â bygwth cael traean o’r bleidlais mewn difrif. Os edrychwch ar ganlyniadau’r sedd dros y degawd diwethaf, mae’r gwymp yn y niferoedd sy’n pleidleisio wrth gwrs wedi effeithio ar Lafur, ond mae’r bleidlais Geidwadol hefyd wedi cyrraedd rhyw fath o ‘plateau’ – ffordd posh o ddweud segura.
Mae Paul Flynn hefyd yn aelod digon poblogaidd sy’n gweddu’r fath sedd, a dwi’n meddwl y gallai ei lais ystyfnig o annibynnol mewn llywodraeth amhoblogaidd fod o fudd iddo. Na, ‘does ganddo syniad o faterion cefn gwlad, ac mae ‘na ambell un yn y blogsffer Cymraeg ddim yn or-hoff ohono, ond cofiwn yr ardal y mae’n ei chynrychioli.
Yn ogystal â hynny, y duedd ddiweddar yn yr arolygon barn yw bod Llafur yn crafu’n ôl fymryn. Peth dros dro fydd hynny, mi gredaf, yn hytrach na thuedd at yr etholiad cyffredinol, ond mae’n profi bod llygedyn o obaith gan Lafur os bydd yn mabwysiadu tacteg amddiffynnol yn yr etholiad, am senedd grog, o leiaf. Er, mae’n dweud llawer mai dyma’r math o sedd y dylent bellach ei hamddiffyn.
Ni ddylai Llafur ddiogi, wrth gwrs. Etholiad diwethaf yr etholaeth oedd ’07 i’r Cynulliad, ac roedd yr 8,181 o bleidleisiau a gafodd y Ceidwadwyr y flwyddyn honno yn ganlyniad hynod o dda iddynt. Os cymerwn hynny’n isafswm pleidleisiau digon tebygol yn 2010, mae gan Lafur broblem. Ddyliwn ni ddim ychwaith anghofio i’r Ceidwadwyr gael etholiadau cyngor llwyddiannus yn y sir yn 2008, ac yn wir ennillwyd y sedd ganddynt yn Etholiadau Ewrop eleni. Ond dwi dal heb fy argyhoeddi.
Yr hyn sydd yn sicr ydi os bydd y Ceidwadwyr yn ennill yma, fel gydag ambell sedd, mi fyddan nhw’n cael etholiad llwyddiannus yng Nghymru – mae’n un o’r llond dwrn o seddau fyddai’n dangos p’un a ydynt wedi ail-gyrraedd uchafoedd 1983. Y peryg mawr i Lafur, fel bron bobman yng Nghymru, ydi bod y niferoedd sy’n pleidleisio yn gostwng yn is – bryd hynny gallai fil neu ddwy o bleidleisiau yn ychwanegol i’r Ceidwadwyr wneud hon yn ras agos iawn.
Er gwaethaf popeth, dwi ddim yn meddwl y bydd gan y Ceidwadwyr y ‘filltir ychwanegol’ honno ynddynt i ennill y sedd y tro hwn – er dwi’n siŵr y gallai 2011 fod yn un ddiddorol.
Proffwydoliaeth: Buddugoliaeth o 1,000 – 2,000 i Paul Flynn a’r Blaid Lafur.
Beth am Ddwyrain Casnewydd? Mae’r rhan hon o’r ddinas fymryn yn fwy diddorol yn fy marn i. Ar ôl ei chreu ym 1983 fu hi fyth allan o reolaeth Llafur. Ar lefel San Steffan, unwaith y mae Llafur wedi cael llai na 40%, sef 39.6% ym 1983 ei hun, pan oedd y Democratiaid Cymdeithasol ar eu hanterth. Fodd bynnag, nid y Ceidwadwyr ydi’r prif elynion yma, eithr y Democratiaid Rhyddfrydol – yn ystadegol bur, o leiaf.
Ar lefel y cyngor, dydi cynnydd y Rhyddfrydwyr heb ag efelychu llwyddiannau mewn dinasoedd eraill fel Wrecsam, Abertawe ac wrth gwrs Caerdydd. Fodd bynnag, daeth y blaid o fewn ychydig gannoedd i gipio’r sedd yn etholiadau’r Cynulliad, a thua 200 o bleidleisiau i’w hennill yn etholiadau Ewrop. Maen nhw’n sicr ar gynnydd yma.
Fodd bynnag, yn 2005 roedd mwyafrif y blaid Lafur a phleidlais y Rhyddfrydwyr yn ddigon tebyg. Hynny yw, yn San Steffan, mae gan y Rhyddfrydwyr fynydd i’w ddringo. Megis sedd y gorllewin, petae’r Rhyddfrydwyr yn ennill dwy neu dair mil yn ychwanegol o bleidleisiau ac ambell Lafurwr yn peidio â phleidleisio, gallai fod yn agos.
Ond prif elynion Llafur yn yr etholiad ydi’r Ceidwadwyr, ac mae rhywun yn gallu llawn ddychmygu i’r Ceidwadwyr ddenu pleidleisiau wrth y Rhyddfrydwyr y flwyddyn nesaf – wedi’r cwbl, ‘doedd ‘na ddim 100 o bleidleisiau rhwng y ddwy blaid yn 2005. Mewn etholiad y mae disgwyl i’r Ceidwadwyr ei ennill, mae’n annhebygol hefyd y gwelwn lu o bleidleisiau gwrth-Lafur gan bleidleiswyr Ceidwadol – hynny yw, dydyn nhw ddim yn rhy debygol o daro pleidlais dros rywun arall i ymwared â Llafur, aiff eu pleidlais i’r Ceidwadwyr. Wedi’r cyfan, maen nhw’n gwybod bod llygedyn o obaith gan eu plaid hwy yma, os nad i ennill i ddod yn ail da.
Mewn sedd lle mae’r bleidlais Ryddfrydol a’r bleidlais Geidwadol mor debyg, gallai brwydr frwd rhwng y ddwy blaid i gipio’r etholaeth fod o fantais i Lafur.
Yma, fe fydd yn anodd i unrhyw un ymwared â Llafur. Mae’r Rhyddfrydwyr yn llawn gallu sicrhau gogwydd o dros 10% mewn isetholiadau yn draddodiadol (er bod eu record ddiweddar yn ddigon pathetig), ond mewn etholiadau seneddol dydi’r fath ogwydd ddim yn digwydd yn aml; mae’n anodd gen i weld Dwyrain Casnewydd yn torri’r mowld. Yn wir, dwi’n dueddol o feddwl yn y cyd-destun gwleidyddol sy’n bodoli mai’r Ceidwadwyr fyddai fwya’ tebygol o allu gwneud hynny yma.
A welwyd anterth Democratiaid Rhyddfrydol Cymru yn 2005? Wn i ddim; peth ffôl yw cymryd hynny’n ganiataol. A fydd y Ceidwadwyr yn llwyddo fel y gwnaethant yn ’83? Annhebygol, ond nid amhosibl. A ydi’r un ohonynt yn gallu denu digon o bleidleisiau wrth y llall a hefyd y blaid Lafur i ennill yma?
Na.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 4,000 i Lafur.
Serch hynny, mi geisiaf roi proffwydoliaeth, ond cyn dweud hynny rhaid i mi nodi hyn unwaith eto:
Dwi ddim yn meddwl y bydd y Ceidwadwyr yn gwneud cystal â’r disgwyl yn gyffredinol, a dwi yn ystyried y ffactor hwnnw ym mhob dadansoddiad. Dwi hefyd yn meddwl y bydd Llafur yn gwneud fymryn yn well na’r disgwyl – mae’r polau fel ag y maent ar hyn o bryd yn agosach at yr hyn a gredaf sydd wrthlaw.
Mae hynny’n mynd â ni’n ddigon del at Orllewin Casnewydd, sedd Paul Flynn. Dyma un sedd y mae’r Ceidwadwyr yn obeithiol amdani o leiaf, er ei bod yn anodd gweld pam - wedi’r cyfan, enillasant yma ddiwethaf yn ’83, gyda mwyafrif tila. Yn wir, ers ’92 dydyn nhw heb â bygwth cael traean o’r bleidlais mewn difrif. Os edrychwch ar ganlyniadau’r sedd dros y degawd diwethaf, mae’r gwymp yn y niferoedd sy’n pleidleisio wrth gwrs wedi effeithio ar Lafur, ond mae’r bleidlais Geidwadol hefyd wedi cyrraedd rhyw fath o ‘plateau’ – ffordd posh o ddweud segura.
Mae Paul Flynn hefyd yn aelod digon poblogaidd sy’n gweddu’r fath sedd, a dwi’n meddwl y gallai ei lais ystyfnig o annibynnol mewn llywodraeth amhoblogaidd fod o fudd iddo. Na, ‘does ganddo syniad o faterion cefn gwlad, ac mae ‘na ambell un yn y blogsffer Cymraeg ddim yn or-hoff ohono, ond cofiwn yr ardal y mae’n ei chynrychioli.
Yn ogystal â hynny, y duedd ddiweddar yn yr arolygon barn yw bod Llafur yn crafu’n ôl fymryn. Peth dros dro fydd hynny, mi gredaf, yn hytrach na thuedd at yr etholiad cyffredinol, ond mae’n profi bod llygedyn o obaith gan Lafur os bydd yn mabwysiadu tacteg amddiffynnol yn yr etholiad, am senedd grog, o leiaf. Er, mae’n dweud llawer mai dyma’r math o sedd y dylent bellach ei hamddiffyn.
Ni ddylai Llafur ddiogi, wrth gwrs. Etholiad diwethaf yr etholaeth oedd ’07 i’r Cynulliad, ac roedd yr 8,181 o bleidleisiau a gafodd y Ceidwadwyr y flwyddyn honno yn ganlyniad hynod o dda iddynt. Os cymerwn hynny’n isafswm pleidleisiau digon tebygol yn 2010, mae gan Lafur broblem. Ddyliwn ni ddim ychwaith anghofio i’r Ceidwadwyr gael etholiadau cyngor llwyddiannus yn y sir yn 2008, ac yn wir ennillwyd y sedd ganddynt yn Etholiadau Ewrop eleni. Ond dwi dal heb fy argyhoeddi.
Yr hyn sydd yn sicr ydi os bydd y Ceidwadwyr yn ennill yma, fel gydag ambell sedd, mi fyddan nhw’n cael etholiad llwyddiannus yng Nghymru – mae’n un o’r llond dwrn o seddau fyddai’n dangos p’un a ydynt wedi ail-gyrraedd uchafoedd 1983. Y peryg mawr i Lafur, fel bron bobman yng Nghymru, ydi bod y niferoedd sy’n pleidleisio yn gostwng yn is – bryd hynny gallai fil neu ddwy o bleidleisiau yn ychwanegol i’r Ceidwadwyr wneud hon yn ras agos iawn.
Er gwaethaf popeth, dwi ddim yn meddwl y bydd gan y Ceidwadwyr y ‘filltir ychwanegol’ honno ynddynt i ennill y sedd y tro hwn – er dwi’n siŵr y gallai 2011 fod yn un ddiddorol.
Proffwydoliaeth: Buddugoliaeth o 1,000 – 2,000 i Paul Flynn a’r Blaid Lafur.
Beth am Ddwyrain Casnewydd? Mae’r rhan hon o’r ddinas fymryn yn fwy diddorol yn fy marn i. Ar ôl ei chreu ym 1983 fu hi fyth allan o reolaeth Llafur. Ar lefel San Steffan, unwaith y mae Llafur wedi cael llai na 40%, sef 39.6% ym 1983 ei hun, pan oedd y Democratiaid Cymdeithasol ar eu hanterth. Fodd bynnag, nid y Ceidwadwyr ydi’r prif elynion yma, eithr y Democratiaid Rhyddfrydol – yn ystadegol bur, o leiaf.
Ar lefel y cyngor, dydi cynnydd y Rhyddfrydwyr heb ag efelychu llwyddiannau mewn dinasoedd eraill fel Wrecsam, Abertawe ac wrth gwrs Caerdydd. Fodd bynnag, daeth y blaid o fewn ychydig gannoedd i gipio’r sedd yn etholiadau’r Cynulliad, a thua 200 o bleidleisiau i’w hennill yn etholiadau Ewrop. Maen nhw’n sicr ar gynnydd yma.
Fodd bynnag, yn 2005 roedd mwyafrif y blaid Lafur a phleidlais y Rhyddfrydwyr yn ddigon tebyg. Hynny yw, yn San Steffan, mae gan y Rhyddfrydwyr fynydd i’w ddringo. Megis sedd y gorllewin, petae’r Rhyddfrydwyr yn ennill dwy neu dair mil yn ychwanegol o bleidleisiau ac ambell Lafurwr yn peidio â phleidleisio, gallai fod yn agos.
Ond prif elynion Llafur yn yr etholiad ydi’r Ceidwadwyr, ac mae rhywun yn gallu llawn ddychmygu i’r Ceidwadwyr ddenu pleidleisiau wrth y Rhyddfrydwyr y flwyddyn nesaf – wedi’r cwbl, ‘doedd ‘na ddim 100 o bleidleisiau rhwng y ddwy blaid yn 2005. Mewn etholiad y mae disgwyl i’r Ceidwadwyr ei ennill, mae’n annhebygol hefyd y gwelwn lu o bleidleisiau gwrth-Lafur gan bleidleiswyr Ceidwadol – hynny yw, dydyn nhw ddim yn rhy debygol o daro pleidlais dros rywun arall i ymwared â Llafur, aiff eu pleidlais i’r Ceidwadwyr. Wedi’r cyfan, maen nhw’n gwybod bod llygedyn o obaith gan eu plaid hwy yma, os nad i ennill i ddod yn ail da.
Mewn sedd lle mae’r bleidlais Ryddfrydol a’r bleidlais Geidwadol mor debyg, gallai brwydr frwd rhwng y ddwy blaid i gipio’r etholaeth fod o fantais i Lafur.
Yma, fe fydd yn anodd i unrhyw un ymwared â Llafur. Mae’r Rhyddfrydwyr yn llawn gallu sicrhau gogwydd o dros 10% mewn isetholiadau yn draddodiadol (er bod eu record ddiweddar yn ddigon pathetig), ond mewn etholiadau seneddol dydi’r fath ogwydd ddim yn digwydd yn aml; mae’n anodd gen i weld Dwyrain Casnewydd yn torri’r mowld. Yn wir, dwi’n dueddol o feddwl yn y cyd-destun gwleidyddol sy’n bodoli mai’r Ceidwadwyr fyddai fwya’ tebygol o allu gwneud hynny yma.
A welwyd anterth Democratiaid Rhyddfrydol Cymru yn 2005? Wn i ddim; peth ffôl yw cymryd hynny’n ganiataol. A fydd y Ceidwadwyr yn llwyddo fel y gwnaethant yn ’83? Annhebygol, ond nid amhosibl. A ydi’r un ohonynt yn gallu denu digon o bleidleisiau wrth y llall a hefyd y blaid Lafur i ennill yma?
Na.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 4,000 i Lafur.
lunedì, novembre 30, 2009
Dwi nôl! (sori)
Helo! Wnaethoch fy methu? Peidiwch ag ateb hwnnw.
Dwi ddim am sôn am y gêm, gwell fyddai peidio i fod yn onest. ‘Doedd ‘na fyth peryg y byddwn yn mynd allan i’w gwylio, cofiwch. Dywedodd y meddyg mai gwell fyddai ymlacio am rywfaint o amser, a ategwyd gan yr argymhellion yn y daflen Guidelines for Head Injuries a roddwyd i mi. Dylwn fod wedi gofyn am y fersiwn Cymraeg, os yw’n bodoli, ond dydi egwyddorion ddim y peth cyntaf ar feddwl rhywun ar ôl iddynt fod yn concysd am ddiwrnod go dda.
Na, sôn yn fras amdanaf fy hun a wnaf a’r wythnos a fu. Fel y crybwyllais mi ges ddamwain y nos Wener gynt, yr oedd ei chanlyniadau yn ddigon ofnadwy i weld. Disgynnais ar stepen gyda’r nos, gan agor rhan dda o’m gên a tshipio un o’m dannedd, heb sôn am daro ‘mhen yn ofnadwy o galed.
Ni lwyddais gyrraedd yr ysbyty tan ddydd Sul a chael pwythau a dim sympathi. Digon teg, rili. Erbyn cael y pwythau ‘doeddwn i heb fwyta am 27 awr ac yn teimlo’n waeth o’i herwydd. Nid tan ddydd Mercher y bu i’m hawch i fwyta ail-ddyfod, ac ro’n i’n dal i deimlo’n benwan erbyn dydd Iau.
Mi es i dynnu’r pwythau ddydd Gwener. ‘Doeddwn i ddim yn edrych ymlaen at hyn achos fel rhywun call dydw i ddim yn licio poen. Fe’m rhyfeddwyd gan y ffaith nad oedd yn brifo yn y mymryn lleiaf, ond dwnim sut y gallwn eillio i fod yn onast, bydd hynny’n hwyl pan ddaw ati. Dywedodd y ddynas neis y dylwn fynd nôl i’r ‘sbyty yn o handi os nad ydw i’n teimlo’n well.
Rhyngoch chi a mi a’r Gymru Gymraeg, dydw i dal ddim yn teimlo 100%, ond ‘does na’m ffiars y bydda i’n mynd ar gyfyl y ‘sbyty eto, fe’m canfyddir mewn ffos cyn i hynny ddigwydd. Mae’r ysbeidiau o deimlo’n benwan wedi heibio ond dwi’n ofnadwy o flinedig a thwp o hyd. Tra nad oes iachád i’r ail (yn fy achos i) cysgu mwy fyddai orau ar gyfer y llall. Gwely fydd hi syth ‘rôl lobsgóws a Life heno ‘ma.
Dwi ddim am sôn am y gêm, gwell fyddai peidio i fod yn onest. ‘Doedd ‘na fyth peryg y byddwn yn mynd allan i’w gwylio, cofiwch. Dywedodd y meddyg mai gwell fyddai ymlacio am rywfaint o amser, a ategwyd gan yr argymhellion yn y daflen Guidelines for Head Injuries a roddwyd i mi. Dylwn fod wedi gofyn am y fersiwn Cymraeg, os yw’n bodoli, ond dydi egwyddorion ddim y peth cyntaf ar feddwl rhywun ar ôl iddynt fod yn concysd am ddiwrnod go dda.
Na, sôn yn fras amdanaf fy hun a wnaf a’r wythnos a fu. Fel y crybwyllais mi ges ddamwain y nos Wener gynt, yr oedd ei chanlyniadau yn ddigon ofnadwy i weld. Disgynnais ar stepen gyda’r nos, gan agor rhan dda o’m gên a tshipio un o’m dannedd, heb sôn am daro ‘mhen yn ofnadwy o galed.
Ni lwyddais gyrraedd yr ysbyty tan ddydd Sul a chael pwythau a dim sympathi. Digon teg, rili. Erbyn cael y pwythau ‘doeddwn i heb fwyta am 27 awr ac yn teimlo’n waeth o’i herwydd. Nid tan ddydd Mercher y bu i’m hawch i fwyta ail-ddyfod, ac ro’n i’n dal i deimlo’n benwan erbyn dydd Iau.
Mi es i dynnu’r pwythau ddydd Gwener. ‘Doeddwn i ddim yn edrych ymlaen at hyn achos fel rhywun call dydw i ddim yn licio poen. Fe’m rhyfeddwyd gan y ffaith nad oedd yn brifo yn y mymryn lleiaf, ond dwnim sut y gallwn eillio i fod yn onast, bydd hynny’n hwyl pan ddaw ati. Dywedodd y ddynas neis y dylwn fynd nôl i’r ‘sbyty yn o handi os nad ydw i’n teimlo’n well.
Rhyngoch chi a mi a’r Gymru Gymraeg, dydw i dal ddim yn teimlo 100%, ond ‘does na’m ffiars y bydda i’n mynd ar gyfyl y ‘sbyty eto, fe’m canfyddir mewn ffos cyn i hynny ddigwydd. Mae’r ysbeidiau o deimlo’n benwan wedi heibio ond dwi’n ofnadwy o flinedig a thwp o hyd. Tra nad oes iachád i’r ail (yn fy achos i) cysgu mwy fyddai orau ar gyfer y llall. Gwely fydd hi syth ‘rôl lobsgóws a Life heno ‘ma.
mercoledì, novembre 25, 2009
Penwanbeth
Helo chi. Neges fer iawn i ddweud y bydd y blogio yn ysgafn iawn, yn ysgafnach na ‘mhen fel y mae’n digwydd. Mi ges ddamwain nos Wener, gan ddisgyn ar fy ngên yn gyntaf, a dwi’n dal i deimlo’n benwan ar adegau ac yn llai llawn llathen na’r arfer – felly gobeithio y bydd y gwasanaeth yn ôl i’r arfer erbyn wythnos nesa!
venerdì, novembre 20, 2009
O bosib y cyfieithiad gorau welwyd
Yn aml, mae cyfieithiadau Cymraeg, ysywaeth, yn fwy hirwyntog ac yn llai bachog na'r cyfiethiadau cyfatebol yn Saesneg, ond mae un a glywais neithiwr sy'n llawer gwell na'r Saesneg gwreiddiol
Wedi clywed am Movember? Dyma pan fydd hogia'n tyfu mwstashys er budd elusen.
Y cyfieithiad?
Tashwedd.
Cymraeg 1 Saesneg 0.
Wedi clywed am Movember? Dyma pan fydd hogia'n tyfu mwstashys er budd elusen.
Y cyfieithiad?
Tashwedd.
Cymraeg 1 Saesneg 0.
giovedì, novembre 19, 2009
Sŵp sâl
Dydi o ddim yn beth hawdd heibio’r llu o dafarnau tatws a Chineses a llefydd cyw iâr wedi’i ffrio wrth gerdded adref. Mor hawdd ydi meddwl “gymra i hwnnw yn hytrach na choginio” ond ni allwn wneud hynny ddoe, roedd rhywbeth blasus i de.
Fel rheol dydw i ddim yn ffan o sŵp; ddim o dun, beth bynnag, hen bethau llipa di-flas. Heblaw os Big Soup ydyw, sy’n anad dim yn sŵp i ddyn. Ond gyda phys wedi socian dros nos a minnau’n barod i arbrofi a dilyn cyfarwyddiadau Nain, roedd sŵp pys a ham, sef fwy na thebyg fy hoff sŵp, ar y gweill. Bwyd da, iach, maethlon.
Fodd bynnag yn reddfol sydyn sylweddolais efallai nad oedd Nain wedi egluro’n iawn sut mae gwneud sŵp pys a ham. Medda’ hi, “Socian y pys a’u draenio nhw, wedyn ‘u berwi nhw efo beicyn nes bod o’n troi’n slwj”. Swniodd hynny’n ddigon hawdd ar y pryd, ond mae fy ngegin i yn destun arbrofion amrywiol, yn amrywio’n helaeth rhwng prydau cywrain blasus ac uwd yn disgyn ar y mat.
Digwyddiad ‘uwd ar y mat’gafwyd neithiwr.
Dechreuodd y sŵp ferwi’n araf, ac mi es innau i’r lownj i wylio Futurama, sy’n un o’r rhaglenni dwi’n mynd drwy gyfnod o’i gwylio. ‘Does ‘na fawr ddim ar cyn 6 o’r gloch, a chan fy mod yn methu deng munud gynta Strange But True am bump ar yr Unexplained Channel, mae’n fy ngorfodi i edrych yn amgen am fy ffics.
Felly yno’r o’n i’n eistedd yn braf, fwy na thebyg yn siarad wrth fy hun yn ysbeidiol, nes i mi glywed ffrwtian treisgar o’r gegin. Roedd ‘na ryw ewyn wedi datblygu uwch y sŵp, ac er i mi ymwared â hynny parhau a wnaeth nes i mi feddwl yn y pen draw “dwi’m yn buta’r shit ‘ma”. Wnes i ddim, felly. Am wastraff. Dwi ddim yn licio gwastraffu bwyd; yn bennaf oherwydd os y gwnaf cha’ i mo’i futa.
Mae’n mynd heb ddweud, a minnau’n teimlo’n bur isel am yr aflwyddiant pathetig, y cefais jips i de y noson honno.
Y wers? Cadw at wybodaeth. Y wybodaeth y meddaf arni, ac y meddais arni ynghynt, ydi y gwn na all Nain goginio. Tro nesa’, ofynna i wrth Mam.
Fel rheol dydw i ddim yn ffan o sŵp; ddim o dun, beth bynnag, hen bethau llipa di-flas. Heblaw os Big Soup ydyw, sy’n anad dim yn sŵp i ddyn. Ond gyda phys wedi socian dros nos a minnau’n barod i arbrofi a dilyn cyfarwyddiadau Nain, roedd sŵp pys a ham, sef fwy na thebyg fy hoff sŵp, ar y gweill. Bwyd da, iach, maethlon.
Fodd bynnag yn reddfol sydyn sylweddolais efallai nad oedd Nain wedi egluro’n iawn sut mae gwneud sŵp pys a ham. Medda’ hi, “Socian y pys a’u draenio nhw, wedyn ‘u berwi nhw efo beicyn nes bod o’n troi’n slwj”. Swniodd hynny’n ddigon hawdd ar y pryd, ond mae fy ngegin i yn destun arbrofion amrywiol, yn amrywio’n helaeth rhwng prydau cywrain blasus ac uwd yn disgyn ar y mat.
Digwyddiad ‘uwd ar y mat’gafwyd neithiwr.
Dechreuodd y sŵp ferwi’n araf, ac mi es innau i’r lownj i wylio Futurama, sy’n un o’r rhaglenni dwi’n mynd drwy gyfnod o’i gwylio. ‘Does ‘na fawr ddim ar cyn 6 o’r gloch, a chan fy mod yn methu deng munud gynta Strange But True am bump ar yr Unexplained Channel, mae’n fy ngorfodi i edrych yn amgen am fy ffics.
Felly yno’r o’n i’n eistedd yn braf, fwy na thebyg yn siarad wrth fy hun yn ysbeidiol, nes i mi glywed ffrwtian treisgar o’r gegin. Roedd ‘na ryw ewyn wedi datblygu uwch y sŵp, ac er i mi ymwared â hynny parhau a wnaeth nes i mi feddwl yn y pen draw “dwi’m yn buta’r shit ‘ma”. Wnes i ddim, felly. Am wastraff. Dwi ddim yn licio gwastraffu bwyd; yn bennaf oherwydd os y gwnaf cha’ i mo’i futa.
Mae’n mynd heb ddweud, a minnau’n teimlo’n bur isel am yr aflwyddiant pathetig, y cefais jips i de y noson honno.
Y wers? Cadw at wybodaeth. Y wybodaeth y meddaf arni, ac y meddais arni ynghynt, ydi y gwn na all Nain goginio. Tro nesa’, ofynna i wrth Mam.
mercoledì, novembre 18, 2009
martedì, novembre 17, 2009
Ceredigion
O bob etholaeth yng Nghymru, dyma’r un dwi isio ei darogan leiaf. Ym mêr fy esgyrn, teimlaf mai ofer y bydd unrhyw ddarogan gennyf i, neu unrhyw un arall, nes y cyfrir y cyfan o’r pleidleisiau. Ac eto, mae arwyddion clir o’r hyn allai ddigwydd.
Awn ni ddim i hanes Ceredigion. Gwyddom oll am fuddugoliaeth enwog Cynog yn ’92 a’r sioc a gafodd Plaid Cymru o’i cholli yn 2005 i’r Democratiaid Rhyddfrydol, a hynny gydag un o fwyafrifau lleiaf y DU. Gwyddom hefyd am gwymp yr iaith yn y sir, a’i thraddodiad rhyddfrydol cryf. Dydi’r Ceidwadwyr heb â chynrychioli’r sedd ers 1854 – ac er i Elystan Morgan ei chynrychioli rhwng 1966 a 1974, dyma erbyn hyn un o seddau gwannaf y blaid Lafur yng Nghymru.
Pwynt Gwerthu Unigryw Ceredigion yw mai hi yw’r unig sedd yng Nghymru y bydd y Democratiaid Rhyddfrydol yn mynd ben yn ben â Phlaid Cymru ynddi, ac o’r herwydd dwi’n meddwl mai ofer fyddai ystyried a dehongli ei hanes ormod yng nghyd-destun yr etholiad hwn – mae’r tueddiadau yma yn gymharol newydd. O’r sedd hon y deillia’r casineb enfawr sydd bellach yn amlwg rhwng y ddwy blaid.
Dechreuwn â Phlaid Cymru felly. Er gwaethaf maint ei gamp ym 1992, llwyddodd Cynog Dafis ar hynny adeiladu pleidlais bersonol gref, a hynny’n gyflym. Credaf ein bod yn anghofio hynny wrth ystyried y dirywiad ers hynny ym mhleidlais Plaid Cymru yma.
Dywed rhai nad oedd Simon Thomas wirioneddol yn ŵr a oedd yn addas i’r etholaeth, ac ni chredaf iddo lwyr gadw pleidlais bersonol Cynog Dafis. Mae pleidlais bersonol yn bwysig yn y sedd hon. Wele Mark Williams, yr Aelod cyfredol. Er iddo ond ennill ychydig dros 5,000 o bleidleisiau yn is-etholiad 2000, cafodd dros 9,000 y flwyddyn wedyn a llwyddodd ennill dros 13,000 yn 2005, a heb amheuaeth roedd gwneud enw iddo’i hun yn lleol yn rhan o’r llwyddiant hwnnw.
Y mae’n ffaith ddigon hysbys y bu i Blaid Cymru droi’n drahaus ac yn ddiog yng Ngheredigion hefyd, a bod hyn yn ffactor yng ngholled 2005. Ond mae un eglurhad arall posibl. Dwi wedi trafod eisoes gwrthbleidleisiau Torïaidd a Llafur, ond tybed a oes felly yng Ngheredigion bellach pleidlais wrth-genedlaetholgar? Gyda dirywiad y Ceidwadwyr a Llafur yma, hwythau’n hawlio pleidlais gyfunol o 24% yn 2005, ac 13% yn 2007 (y ffigurau hynny i lawr o 38% ym 1997), teg tybio bod eu pleidleisiau yma yn mynd i’r Democratiaid Rhyddfrydol.
Yn yr etholaeth hon, nid ydi hynny o reidrwydd yn wir, ond mae’n debygol. Ddôi at hynny’n fras yn nes ymlaen
Wedi’r cyfan, roedd tro’r mileniwm yn gyfnod diffaith i’r Rhyddfrydwyr yn yr etholaeth. O fod yn gyn-ddeiliaid y sedd, cawsant lai na chwarter y bleidlais rhwng 1997 a 2001. Yn wir, ychydig dros chwarter a gafwyd yn 2001. Ffuglen, os nad celwydd, ar ran Plaid Cymru yw dweud mai hi gollodd yn 2005: roedd y bleidlais ryddfrydol wedi treblu ers ’97 – y Rhyddfrydwyr enillodd Geredigion llawn cymaint â Phlaid â’i collodd.
Pam? Er bod nifer y mewnfudwyr yng Ngheredigion yn uchel iawn, mae’n ddigon hysbys bod y Blaid wedi “cornelu’r farchnad” o ran pleidleisiau Saeson yr ardal. Efallai yn wir yr apeliodd Simon Thomas fwy iddynt hwy, a deallusion Aber, na phobl llawr gwlad gynhenid Ceredigion, yn enwedig yn ne’r etholaeth; mae’n un ddamcaniaeth a gyflwynwyd i egluro 2005. Pa ffactor bynnag yw’r pwysicaf, mae sawl ffactor wedi cyfrannu at hanes etholiadol Ceredigion rhwng 1997 a 2005.
Yr hyn ddigwyddodd wedyn sy’n ddiddorol. Dysgodd Plaid Cymru wersi - sydd, teg dweud, ddim yn rhy aml yn gryfder ganddi. Ond fe wnaeth, ac er gwaethaf brolio’r Rhyddfrydwyr yn etholiadau Cynulliad 2007 cadwodd Elin Jones ei sedd gyda’i chanran uchaf erioed a heb drafferth wirioneddol. Gan ddweud hynny, cafwyd gogwydd i’r Rhyddfrydwyr, a leihaodd ei mwyafrif, ond roedd y cynnydd ym mhleidlais y ddwy blaid yn debyg.
O ddweud hynny, roedd pleidleisiau’r Rhyddfrydwyr wedi cynyddu o 3,571 wyth mlynedd ynghynt i fymryn llai nac un fil ar ddeg: ond ar lefel y Cynulliad, mae Plaid Cymru, yn sicr gyda help mawr gan Elin Jones ei hun (a’i henw da yma), wedi cadw uwch y llanw Rhyddfrydol.
Y flwyddyn ganlynol, bu bron i Blaid Cymru gipio’r cyngor, ond nid dyna’r ystadegyn mwyaf diddorol. Llwyddodd y Blaid ennill dros 12,000 o bleidleisiau ledled y sir, sy’n rhif ofnadwy o uchel yn y cyd-destun etholiadol. Cafodd y Rhyddfrydwyr tua hanner hynny. Er tegwch, roedd hwnnw’n ganlyniad boddhaol iddyn nhw hefyd, ond mi bylodd braidd yn wyneb canlyniad Plaid Cymru.
Roedd y patrwm yn debyg yn 2009 wedyn. Roedd pleidleisiau’r ddwy blaid bob amser am fod yn is bryd hynny, ond eto llwyddodd Plaid Cymru gael bron i ddwbl pleidlais y Rhyddfrydwyr. Er gwaetha’r ffaith bod gogwydd i’r Dems Rhydd, mae gwrthwynebwyr Plaid Cymru yn hoffi anghofio un peth: enillodd Plaid yn hawdd yma yn 2009.
Os ystyriwn mai ffyddloniaid yn bennaf sy’n pleidleisio yn etholiadau Ewrop, gallwn gymryd o ddifrif mai lleiafswm pleidleisiau Plaid Cymru yw tua 7,000. Er gwaethaf y ffaith ei bod yn edrych yn dwyllodrus o isel, ni fyddai yn annheg dweud mai dyma isafswm, er isafswm gwaelod y gasgen, y Rhyddfrydwyr, sef 3,500. Wedi’r cyfan, fel y nodwyd, dyna faint o bleidleisiau gafodd y blaid ym 1999.
Uchafswm pleidleisiau? Heb fanylu am fy meddwl y tu ôl i hyn, tybiaf fod uchafswm Plaid Cymru yn tua 15,000, ac mae’n anodd gen i gredu bod uchafswm y Rhyddfrydwyr yn llawer uwch na’r 13,000 a gawsant yn yr etholiad cyffredinol diwethaf. Sialens y ddwy blaid, yn fwy na dim, yw sicrhau y daw’r bobl hyn allan i bleidleisio. Mewn etholaeth mor ffyrnig o agos, efallai na fydd hynny o blith y problemau mwyaf – a dwi’n dueddol o feddwl bod nifer uchel yn pleidleisio yng Ngheredigion o fwy o fudd i’r cenedlaetholwyr na’r rhyddfrydwyr, ond mater o reddf ydi hwnnw.
Ac ymddengys mai Plaid Cymru yn ddiweddar sy’n ymgryfhau, gyda’r Rhyddfrydwyr yn segura.
Gyda’r ymgeiswyr eu hunain yn benodol bwysig yma, mae’n anodd gen i gynnig sylw. Dydw i ddim yn gyfarwydd â Penri James – di-fflach ond cadarn yn ôl yr hyn y gallaf ei weithio allan. Mae’n anodd ffurfio barn ar Mark Williams, fodd bynnag. Er nad oes ganddo broffil uchel yn genedlaethol, yr honiad ydi nad yw’n amlwg yn lleol ychwaith, ond rhaid bod yn ofalus wrth ddweud hynny. Wedi’r cyfan, o du cenedlaetholwyr y daw’r cyhuddiad hwnnw, ond mae’n anodd gen i gredu na fyddai pum mlynedd o honni hynny yn cael rhyw effaith.
Mae mesur effaith y myfyrwyr yn mynd i fod yn anodd darogan. Byddai cynnal etholiad ar adeg lle mae’r myfyrwyr naill ai’n absennol, neu o leiaf yn brysur, yn niweidio’r Rhyddfrydwyr, ond byddai hefyd yn tynnu pleidleisiau wrth Blaid Cymru. Gyda pholisi’r ddwy blaid bellach fwy neu lai’n unfryd ar ffioedd dysgu, anodd eto ydi mesur effaith hynny ar bleidleisiau. Pan ddaw ati, dwi’n amgyffred na fydd yr effaith yn fawr, hyd yn oed ymhlith y rhengoedd o fyfyrwyr. Adeg yr etholiad sy’n bwysig.
Mae dau arolwg barn hoffwn hefyd eu hystyried yn gyflym. Cynhaliwyd yn lled ddiweddar un ledled Prydain ar seddau ymylol, ac yn ôl hwnnw âi Ceredigion yn ôl i Blaid Cymru. Wn i ddim yr union ffigurau. Dyma hefyd yr awgrym o bob pôl piniwn ers stalwm, gan gynnwys y diweddaraf gan YougGov.
Nododd yr arolwg barn Cymreig hwnnw bleidleisiau pleidiau yn rhanbarth y Canolbarth – roedd y Rhyddfrydwyr ar 11%, a Phlaid Cymru ar 19%, sydd yn ystadegau digon siomedig i’r ddwy.
Ar gyfartaledd (gan ddefnyddio Meirionnydd Nant Conwy yn lle Dwyfor Meirionnydd), yn 2005, cafodd y Rhyddfrydwyr 24% ymhob etholaeth, ac fe gafodd Plaid Cymru 23%. Rŵan, wn i nad ydi cyfrif pleidleisiau ar gyfartaledd yn gwbl wyddonol ac y byddai cyfri’r holl bleidleisiau yn well, ond yr awgrym ydi er nad yw pleidlais Plaid Cymru o bosibl mor uchel ag y dylai fod, mae’r Rhyddfrydwyr mewn man dywyll iawn. Beth bynnag fo gwendidau’r arolwg hwnnw, roedd ‘na etholiadeg (psephology) weddol gadarn yn gefn iddo.
‘Does dim angen i mi ddweud pe adlewyrchid y patrwm hwnnw, âi Ceredigion i Blaid Cymru heb amheuaeth. Ond, weithiau, mae’n well ymddiried mewn dulliau hunanol nag etholiadeg er budd ymchwil wleidyddol; awn at y bwcis. Yr odds diweddaraf o wefan Ladbrokes?
Plaid Cymru 5/6
Democratiaid Rhyddfrydol 5/6
Wrth gwrs, mae amser i hynny, megis polau, newid. Ond y duedd dros y misoedd diwethaf yw bod Plaid ar y blaen a’r Rhyddfrydwyr yn closio. Tybed a ydi’r Rhyddfrydwyr wedi sylwi bod Plaid Cymru o ddifrif isio adennill y sedd a’u bod yn gweithredu o ddifrif i’w hatal? Dydi odds y bwci ddim yn newid heb reswm.
Dau beiriant etholiadol cryf a fydd yn mynd i’r gâd yng Ngheredigion 2010. Un o’r pethau hawsaf i’w ddarogan ydi y bydd pleidlais y Ceidwadwyr a Llafur yn dioddef yn sgîl y frwydr fawreddog. Un o’r pethau anoddaf i’w ddarogan ydi at bwy y byddant yn benthyg pleidlais. Dwi am ddarogan, o ystyried natur yr etholaeth, a hefyd natur yr etholiad sydd ar y gweill, na fydd yn effeithio llawer mwy ar yr un blaid yn fwy na’r llall – tueddwn feddwl yma âi pleidleisiau Ceidwadol at Blaid Cymru, a rhai Llafur at y Democratiaid Rhyddfrydol, ac mae mwy o Geidwadwyr na Llafurwyr yma bellach.
Proffwydoliaeth: Dwi am fod yn fentrus fan hyn. Mae’r holl dueddiadau, ac eithrio’r bwci, yn awgrymu’n gryf iawn fuddugoliaeth i Blaid Cymru yma. A dwi am fentro dweud y bydd y fuddugoliaeth honno yn fil neu fwy o bleidleisiau.
A dyna ydi mentrus.
Awn ni ddim i hanes Ceredigion. Gwyddom oll am fuddugoliaeth enwog Cynog yn ’92 a’r sioc a gafodd Plaid Cymru o’i cholli yn 2005 i’r Democratiaid Rhyddfrydol, a hynny gydag un o fwyafrifau lleiaf y DU. Gwyddom hefyd am gwymp yr iaith yn y sir, a’i thraddodiad rhyddfrydol cryf. Dydi’r Ceidwadwyr heb â chynrychioli’r sedd ers 1854 – ac er i Elystan Morgan ei chynrychioli rhwng 1966 a 1974, dyma erbyn hyn un o seddau gwannaf y blaid Lafur yng Nghymru.
Pwynt Gwerthu Unigryw Ceredigion yw mai hi yw’r unig sedd yng Nghymru y bydd y Democratiaid Rhyddfrydol yn mynd ben yn ben â Phlaid Cymru ynddi, ac o’r herwydd dwi’n meddwl mai ofer fyddai ystyried a dehongli ei hanes ormod yng nghyd-destun yr etholiad hwn – mae’r tueddiadau yma yn gymharol newydd. O’r sedd hon y deillia’r casineb enfawr sydd bellach yn amlwg rhwng y ddwy blaid.
Dechreuwn â Phlaid Cymru felly. Er gwaethaf maint ei gamp ym 1992, llwyddodd Cynog Dafis ar hynny adeiladu pleidlais bersonol gref, a hynny’n gyflym. Credaf ein bod yn anghofio hynny wrth ystyried y dirywiad ers hynny ym mhleidlais Plaid Cymru yma.
Dywed rhai nad oedd Simon Thomas wirioneddol yn ŵr a oedd yn addas i’r etholaeth, ac ni chredaf iddo lwyr gadw pleidlais bersonol Cynog Dafis. Mae pleidlais bersonol yn bwysig yn y sedd hon. Wele Mark Williams, yr Aelod cyfredol. Er iddo ond ennill ychydig dros 5,000 o bleidleisiau yn is-etholiad 2000, cafodd dros 9,000 y flwyddyn wedyn a llwyddodd ennill dros 13,000 yn 2005, a heb amheuaeth roedd gwneud enw iddo’i hun yn lleol yn rhan o’r llwyddiant hwnnw.
Y mae’n ffaith ddigon hysbys y bu i Blaid Cymru droi’n drahaus ac yn ddiog yng Ngheredigion hefyd, a bod hyn yn ffactor yng ngholled 2005. Ond mae un eglurhad arall posibl. Dwi wedi trafod eisoes gwrthbleidleisiau Torïaidd a Llafur, ond tybed a oes felly yng Ngheredigion bellach pleidlais wrth-genedlaetholgar? Gyda dirywiad y Ceidwadwyr a Llafur yma, hwythau’n hawlio pleidlais gyfunol o 24% yn 2005, ac 13% yn 2007 (y ffigurau hynny i lawr o 38% ym 1997), teg tybio bod eu pleidleisiau yma yn mynd i’r Democratiaid Rhyddfrydol.
Yn yr etholaeth hon, nid ydi hynny o reidrwydd yn wir, ond mae’n debygol. Ddôi at hynny’n fras yn nes ymlaen
Wedi’r cyfan, roedd tro’r mileniwm yn gyfnod diffaith i’r Rhyddfrydwyr yn yr etholaeth. O fod yn gyn-ddeiliaid y sedd, cawsant lai na chwarter y bleidlais rhwng 1997 a 2001. Yn wir, ychydig dros chwarter a gafwyd yn 2001. Ffuglen, os nad celwydd, ar ran Plaid Cymru yw dweud mai hi gollodd yn 2005: roedd y bleidlais ryddfrydol wedi treblu ers ’97 – y Rhyddfrydwyr enillodd Geredigion llawn cymaint â Phlaid â’i collodd.
Pam? Er bod nifer y mewnfudwyr yng Ngheredigion yn uchel iawn, mae’n ddigon hysbys bod y Blaid wedi “cornelu’r farchnad” o ran pleidleisiau Saeson yr ardal. Efallai yn wir yr apeliodd Simon Thomas fwy iddynt hwy, a deallusion Aber, na phobl llawr gwlad gynhenid Ceredigion, yn enwedig yn ne’r etholaeth; mae’n un ddamcaniaeth a gyflwynwyd i egluro 2005. Pa ffactor bynnag yw’r pwysicaf, mae sawl ffactor wedi cyfrannu at hanes etholiadol Ceredigion rhwng 1997 a 2005.
Yr hyn ddigwyddodd wedyn sy’n ddiddorol. Dysgodd Plaid Cymru wersi - sydd, teg dweud, ddim yn rhy aml yn gryfder ganddi. Ond fe wnaeth, ac er gwaethaf brolio’r Rhyddfrydwyr yn etholiadau Cynulliad 2007 cadwodd Elin Jones ei sedd gyda’i chanran uchaf erioed a heb drafferth wirioneddol. Gan ddweud hynny, cafwyd gogwydd i’r Rhyddfrydwyr, a leihaodd ei mwyafrif, ond roedd y cynnydd ym mhleidlais y ddwy blaid yn debyg.
O ddweud hynny, roedd pleidleisiau’r Rhyddfrydwyr wedi cynyddu o 3,571 wyth mlynedd ynghynt i fymryn llai nac un fil ar ddeg: ond ar lefel y Cynulliad, mae Plaid Cymru, yn sicr gyda help mawr gan Elin Jones ei hun (a’i henw da yma), wedi cadw uwch y llanw Rhyddfrydol.
Y flwyddyn ganlynol, bu bron i Blaid Cymru gipio’r cyngor, ond nid dyna’r ystadegyn mwyaf diddorol. Llwyddodd y Blaid ennill dros 12,000 o bleidleisiau ledled y sir, sy’n rhif ofnadwy o uchel yn y cyd-destun etholiadol. Cafodd y Rhyddfrydwyr tua hanner hynny. Er tegwch, roedd hwnnw’n ganlyniad boddhaol iddyn nhw hefyd, ond mi bylodd braidd yn wyneb canlyniad Plaid Cymru.
Roedd y patrwm yn debyg yn 2009 wedyn. Roedd pleidleisiau’r ddwy blaid bob amser am fod yn is bryd hynny, ond eto llwyddodd Plaid Cymru gael bron i ddwbl pleidlais y Rhyddfrydwyr. Er gwaetha’r ffaith bod gogwydd i’r Dems Rhydd, mae gwrthwynebwyr Plaid Cymru yn hoffi anghofio un peth: enillodd Plaid yn hawdd yma yn 2009.
Os ystyriwn mai ffyddloniaid yn bennaf sy’n pleidleisio yn etholiadau Ewrop, gallwn gymryd o ddifrif mai lleiafswm pleidleisiau Plaid Cymru yw tua 7,000. Er gwaethaf y ffaith ei bod yn edrych yn dwyllodrus o isel, ni fyddai yn annheg dweud mai dyma isafswm, er isafswm gwaelod y gasgen, y Rhyddfrydwyr, sef 3,500. Wedi’r cyfan, fel y nodwyd, dyna faint o bleidleisiau gafodd y blaid ym 1999.
Uchafswm pleidleisiau? Heb fanylu am fy meddwl y tu ôl i hyn, tybiaf fod uchafswm Plaid Cymru yn tua 15,000, ac mae’n anodd gen i gredu bod uchafswm y Rhyddfrydwyr yn llawer uwch na’r 13,000 a gawsant yn yr etholiad cyffredinol diwethaf. Sialens y ddwy blaid, yn fwy na dim, yw sicrhau y daw’r bobl hyn allan i bleidleisio. Mewn etholaeth mor ffyrnig o agos, efallai na fydd hynny o blith y problemau mwyaf – a dwi’n dueddol o feddwl bod nifer uchel yn pleidleisio yng Ngheredigion o fwy o fudd i’r cenedlaetholwyr na’r rhyddfrydwyr, ond mater o reddf ydi hwnnw.
Ac ymddengys mai Plaid Cymru yn ddiweddar sy’n ymgryfhau, gyda’r Rhyddfrydwyr yn segura.
Gyda’r ymgeiswyr eu hunain yn benodol bwysig yma, mae’n anodd gen i gynnig sylw. Dydw i ddim yn gyfarwydd â Penri James – di-fflach ond cadarn yn ôl yr hyn y gallaf ei weithio allan. Mae’n anodd ffurfio barn ar Mark Williams, fodd bynnag. Er nad oes ganddo broffil uchel yn genedlaethol, yr honiad ydi nad yw’n amlwg yn lleol ychwaith, ond rhaid bod yn ofalus wrth ddweud hynny. Wedi’r cyfan, o du cenedlaetholwyr y daw’r cyhuddiad hwnnw, ond mae’n anodd gen i gredu na fyddai pum mlynedd o honni hynny yn cael rhyw effaith.
Mae mesur effaith y myfyrwyr yn mynd i fod yn anodd darogan. Byddai cynnal etholiad ar adeg lle mae’r myfyrwyr naill ai’n absennol, neu o leiaf yn brysur, yn niweidio’r Rhyddfrydwyr, ond byddai hefyd yn tynnu pleidleisiau wrth Blaid Cymru. Gyda pholisi’r ddwy blaid bellach fwy neu lai’n unfryd ar ffioedd dysgu, anodd eto ydi mesur effaith hynny ar bleidleisiau. Pan ddaw ati, dwi’n amgyffred na fydd yr effaith yn fawr, hyd yn oed ymhlith y rhengoedd o fyfyrwyr. Adeg yr etholiad sy’n bwysig.
Mae dau arolwg barn hoffwn hefyd eu hystyried yn gyflym. Cynhaliwyd yn lled ddiweddar un ledled Prydain ar seddau ymylol, ac yn ôl hwnnw âi Ceredigion yn ôl i Blaid Cymru. Wn i ddim yr union ffigurau. Dyma hefyd yr awgrym o bob pôl piniwn ers stalwm, gan gynnwys y diweddaraf gan YougGov.
Nododd yr arolwg barn Cymreig hwnnw bleidleisiau pleidiau yn rhanbarth y Canolbarth – roedd y Rhyddfrydwyr ar 11%, a Phlaid Cymru ar 19%, sydd yn ystadegau digon siomedig i’r ddwy.
Ar gyfartaledd (gan ddefnyddio Meirionnydd Nant Conwy yn lle Dwyfor Meirionnydd), yn 2005, cafodd y Rhyddfrydwyr 24% ymhob etholaeth, ac fe gafodd Plaid Cymru 23%. Rŵan, wn i nad ydi cyfrif pleidleisiau ar gyfartaledd yn gwbl wyddonol ac y byddai cyfri’r holl bleidleisiau yn well, ond yr awgrym ydi er nad yw pleidlais Plaid Cymru o bosibl mor uchel ag y dylai fod, mae’r Rhyddfrydwyr mewn man dywyll iawn. Beth bynnag fo gwendidau’r arolwg hwnnw, roedd ‘na etholiadeg (psephology) weddol gadarn yn gefn iddo.
‘Does dim angen i mi ddweud pe adlewyrchid y patrwm hwnnw, âi Ceredigion i Blaid Cymru heb amheuaeth. Ond, weithiau, mae’n well ymddiried mewn dulliau hunanol nag etholiadeg er budd ymchwil wleidyddol; awn at y bwcis. Yr odds diweddaraf o wefan Ladbrokes?
Plaid Cymru 5/6
Democratiaid Rhyddfrydol 5/6
Wrth gwrs, mae amser i hynny, megis polau, newid. Ond y duedd dros y misoedd diwethaf yw bod Plaid ar y blaen a’r Rhyddfrydwyr yn closio. Tybed a ydi’r Rhyddfrydwyr wedi sylwi bod Plaid Cymru o ddifrif isio adennill y sedd a’u bod yn gweithredu o ddifrif i’w hatal? Dydi odds y bwci ddim yn newid heb reswm.
Dau beiriant etholiadol cryf a fydd yn mynd i’r gâd yng Ngheredigion 2010. Un o’r pethau hawsaf i’w ddarogan ydi y bydd pleidlais y Ceidwadwyr a Llafur yn dioddef yn sgîl y frwydr fawreddog. Un o’r pethau anoddaf i’w ddarogan ydi at bwy y byddant yn benthyg pleidlais. Dwi am ddarogan, o ystyried natur yr etholaeth, a hefyd natur yr etholiad sydd ar y gweill, na fydd yn effeithio llawer mwy ar yr un blaid yn fwy na’r llall – tueddwn feddwl yma âi pleidleisiau Ceidwadol at Blaid Cymru, a rhai Llafur at y Democratiaid Rhyddfrydol, ac mae mwy o Geidwadwyr na Llafurwyr yma bellach.
Proffwydoliaeth: Dwi am fod yn fentrus fan hyn. Mae’r holl dueddiadau, ac eithrio’r bwci, yn awgrymu’n gryf iawn fuddugoliaeth i Blaid Cymru yma. A dwi am fentro dweud y bydd y fuddugoliaeth honno yn fil neu fwy o bleidleisiau.
A dyna ydi mentrus.
venerdì, novembre 13, 2009
Cymru Fydd?
Ysgrifenna’ i ddim am gynnwys y nofel hon, ac os nad ydych yn gyfarwydd â hi waeth i chi beidio â darllen ymlaen – dydi o ddim yn effeithio arnaf i y naill ffordd na’r llall! Iawn, mi fyddaf fras, mae Wythnos yng Nghymru Fydd yn nofel wleidyddol lle mae teithiwr amser o 1953 yn cyrraedd Cymru 2033 ddwywaith. Y tro cyntaf daw ar draws Cymru ddwyieithog, annibynnol a llewyrchus; yr eildro nid yw Cymru mwy na Gorllewin Lloegr.
Nid beirniadu na chanmol nofel a wnaf fan hyn, ond gwneud rhywbeth y bu i mi grybwyll ar flog Dylan ychydig nôl, asesu (yn gyflym mae arna’ i ofn) p’un a ydym mewn gwirionedd yn agosach at Gymru’r Llywarchiad neu Gymru hen wraig y Bala. Tybiodd Vaughan Roderick ar ei flog ychydig yn ôl mai’r cyntaf sydd debycaf, ond mae’r darlun a luniaf innau’n awr yn dduach.
Ystyriwch hyn: p’un a fydd yn diflannu ai peidio, byddai’r Fro Gymraeg fwy na thebyg yn diflannu cyn i’r ardaloedd Saesneg o’n gwlad droi’n Gymraeg. Pe digwyddai hynny, byddai cenedlaetholdeb yn newid ei wedd yn llwyr – byddai’r ‘pwerdy diwylliannol’ yn gelain. Deuai hynny yn sgîl mewnfudo. Troddir yn bur gyflym o cenedlaetholdeb Cymraeg ei iaith at drefedigaeth Seisnig. Dim Plaid Cymru. Dim Cymraeg – a’r Pethe’n ddiflanedig. Gyda Lloegr yn gorboblogi, a’r ‘white flight’ hefyd yn cynyddu o ganlyniad i fewnfudo o du allan o Brydain i Loegr, cynyddu wnaiff nifer y mewnfudwyr dros y blynyddoedd nesaf, a hynny’n anochel.
Wele’r cynllun arfaethedig i greu miloedd ar filoedd o dai i gymuwyr yn y gogledd ddwyrain – nid i’r Cymry lleol ond Saeson sy’n gweithio ac isio byw mewn lle tawelach. A fyddant am i’w plant gael addysg Gymraeg, a fyddant am senedd i Gymru, neu ai gwladychu tawel ydyw? Dydw i ddim am gyffredinoli, ond mae’n gwestiwn y dylai’r Gymru fodern, hyderus honedig fod yn fodlon ei ofyn, ymhlith cwestiynau eraill.
Un o fethiannau mwyaf damnïol datganoli yw’r methiant llwyr i warchod y Fro Gymraeg; mae’n crebachu mwy nag erioed. Y mae’n ffaith, am wn i, fod amddiffynwyr mawr ein gwlad yn bennaf yn Gymry Cymraeg. Dwi ddim yn meddwl bod hwnnw’n ddatganiad dadleuol, chwaith.
Ond mae’n holl gymunedau ar chwâl o’u cymharu â’r ddoe a fu. Dwi ddim, am eiliad, yn amau bod dirywiad y syniad o gymuned a’r cynnydd mewn trosedd yn uniongyrchol gysylltiedig â chwymp crefydd. Erbyn 2033 bydd y capeli a’r eglwysi yn wacach nag erioed – bydd y sail foesol yn diflannu yn ei sgîl, ac yn sgîl hynny unrhyw ddyletswydd arnom i amddiffyn yr hyn sy’n werthfawr i ni. Fe fyddwn wedi anghofio beth sy’n bwysig, yr hyn sy’n iawn, yr hyn sy’n gyfiawn.
Yn rhad yr ymwerthasoch, yn wir, Gymru. O golli darn mor bwysig o’n treftadaeth Gymraeg, p’un ai anffuddiwr, crefyddol neu yn y canol ydych, gwanychir y Gymraeg yn y pen draw.
O droi’r cymunedau yn Saesneg, mae’n anorfod yn y pen draw y byddai’r ysgolion yn eu dilyn. Oni welsom ferw cyntaf hynny yn Nyfed y degawd diwethaf? Onid yw diffyg y cynnydd mewn addysg Gymraeg ar Fôn, yng Ngheredigion a lawr yn Sir Gâr yn arwydd clir o hynny? Onid yw’r ffaith bod llawer llai na hanner disgyblion y tair sir o gartrefi Cymraeg yn rhybudd?
Dirywiad Eisteddfod yr Urdd. Dirywiad yr Eisteddfod. Dydi o ddim yn gyfrinach bod ein heisteddfodau lleol yn brwydro i barhau; ein papurau bro, y cyfleusterau sydd gennym yn segur, a hynny o’n dewis ni. Heb gymuned Gymraeg, nid oes Cymraeg.
Gyda galw cynyddol am ddŵr yn Lloegr, a fydd yn anochel ymhen ychydig, tybed a welwn nid yn unig Lyn Nant Ffrancon a Llyn Nantlle, ond Llyn Cynon a Llyn Rhondda Fawr? Peidiwn â thanamcan grym gwladwriaeth, na gwendidau cenedl a goncwerwyd. A phan ddaw at wrthsefyll, onid methiant fu mwyafrif ein hanes? Gyda diffyg cenedlaetholwyr, cadarnleoedd y Blaid yn gelain a phlaid Lafur aneffeithiol a Phrydeinllyd barhaol, pwy fyddai’n sefyll yn y bwlch?
Gall y llanw Gymreigaidd gyfredol yn hawdd droi’n llanw Saesnig. Wrth i Saeson, gan fwyaf, ac yn ddamcaniaethol, feddu ar fwy o brif swyddi’n gwlad, ein cynghorau sir, ein cynghorau cymunedol, a ydi hi’n bosibl, tybed, y câi’r gefnogaeth i’r Cynulliad ei dileu? Gyda’n heconomi yn gwanychu, a diffyg swyddi, a gyfnewidir ein pobl ifanc am Saeson canol oed cyfforddus, pobl wedi’u hymddeol ac ati? A fyddai oes terfysgaeth yn galluogi llywodraeth yn y dyfodol i alw am undeb ac atal hawliau’r Cynulliad?
Wedi’r cyfan, mae ein hawliau sifil wedi lleihau’n arw ers ’97. Pwy sydd i ddweud bod y broses ar ben, neu nad megis dechrau ydyw? A dyna ddiwedd ein hunig amddiffynfa, er gwaetha’i gwendidau lu.
Ac onid yw’n wir bod y mwyafrif o’r Cymry yn fodlon eu byd? Onid ydym o hyd, er gwaethaf protestio’r lleiafrif, yn genedl ddiog sy’n fodlon eistedd nôl a gadael i’r byd droi?
Fy ngobaith i ydi y bydd Cymru’r Llywarchiad gennym erbyn 2033, neu rywbeth tebyg. Ond ffôl, mor arferol ffôl, y byddem i gredu mai dyna fydd hi. Nid yw Cymru hen wraig y Bala am ddyfod ar yr union ffurf honno. Ni fydd y Gymraeg yn gelain bryd hynny, ond fe allai’r cymuned Gymraeg olaf fod yn angof hyd yn oed yn ein hoes ni – a byddai hynny’n ddechrau ar y broses.
Cyfleu’r ochr ddu, yn flêr (dwi’n ymddiheuro am hynny) roeddwn uchod. Mae gobaith hefyd. Ond cofier hyn, brwydr fydd sicrhau’r Gymru gyntaf, a segura yw’r cyfan sy’n rhaid ei wneud i groesawu’r ail.
Brwydro neu segura? Gwyddom oll pa un y mae’r Cymry’n rhagori arno.
Nid beirniadu na chanmol nofel a wnaf fan hyn, ond gwneud rhywbeth y bu i mi grybwyll ar flog Dylan ychydig nôl, asesu (yn gyflym mae arna’ i ofn) p’un a ydym mewn gwirionedd yn agosach at Gymru’r Llywarchiad neu Gymru hen wraig y Bala. Tybiodd Vaughan Roderick ar ei flog ychydig yn ôl mai’r cyntaf sydd debycaf, ond mae’r darlun a luniaf innau’n awr yn dduach.
Ystyriwch hyn: p’un a fydd yn diflannu ai peidio, byddai’r Fro Gymraeg fwy na thebyg yn diflannu cyn i’r ardaloedd Saesneg o’n gwlad droi’n Gymraeg. Pe digwyddai hynny, byddai cenedlaetholdeb yn newid ei wedd yn llwyr – byddai’r ‘pwerdy diwylliannol’ yn gelain. Deuai hynny yn sgîl mewnfudo. Troddir yn bur gyflym o cenedlaetholdeb Cymraeg ei iaith at drefedigaeth Seisnig. Dim Plaid Cymru. Dim Cymraeg – a’r Pethe’n ddiflanedig. Gyda Lloegr yn gorboblogi, a’r ‘white flight’ hefyd yn cynyddu o ganlyniad i fewnfudo o du allan o Brydain i Loegr, cynyddu wnaiff nifer y mewnfudwyr dros y blynyddoedd nesaf, a hynny’n anochel.
Wele’r cynllun arfaethedig i greu miloedd ar filoedd o dai i gymuwyr yn y gogledd ddwyrain – nid i’r Cymry lleol ond Saeson sy’n gweithio ac isio byw mewn lle tawelach. A fyddant am i’w plant gael addysg Gymraeg, a fyddant am senedd i Gymru, neu ai gwladychu tawel ydyw? Dydw i ddim am gyffredinoli, ond mae’n gwestiwn y dylai’r Gymru fodern, hyderus honedig fod yn fodlon ei ofyn, ymhlith cwestiynau eraill.
Un o fethiannau mwyaf damnïol datganoli yw’r methiant llwyr i warchod y Fro Gymraeg; mae’n crebachu mwy nag erioed. Y mae’n ffaith, am wn i, fod amddiffynwyr mawr ein gwlad yn bennaf yn Gymry Cymraeg. Dwi ddim yn meddwl bod hwnnw’n ddatganiad dadleuol, chwaith.
Ond mae’n holl gymunedau ar chwâl o’u cymharu â’r ddoe a fu. Dwi ddim, am eiliad, yn amau bod dirywiad y syniad o gymuned a’r cynnydd mewn trosedd yn uniongyrchol gysylltiedig â chwymp crefydd. Erbyn 2033 bydd y capeli a’r eglwysi yn wacach nag erioed – bydd y sail foesol yn diflannu yn ei sgîl, ac yn sgîl hynny unrhyw ddyletswydd arnom i amddiffyn yr hyn sy’n werthfawr i ni. Fe fyddwn wedi anghofio beth sy’n bwysig, yr hyn sy’n iawn, yr hyn sy’n gyfiawn.
Yn rhad yr ymwerthasoch, yn wir, Gymru. O golli darn mor bwysig o’n treftadaeth Gymraeg, p’un ai anffuddiwr, crefyddol neu yn y canol ydych, gwanychir y Gymraeg yn y pen draw.
O droi’r cymunedau yn Saesneg, mae’n anorfod yn y pen draw y byddai’r ysgolion yn eu dilyn. Oni welsom ferw cyntaf hynny yn Nyfed y degawd diwethaf? Onid yw diffyg y cynnydd mewn addysg Gymraeg ar Fôn, yng Ngheredigion a lawr yn Sir Gâr yn arwydd clir o hynny? Onid yw’r ffaith bod llawer llai na hanner disgyblion y tair sir o gartrefi Cymraeg yn rhybudd?
Dirywiad Eisteddfod yr Urdd. Dirywiad yr Eisteddfod. Dydi o ddim yn gyfrinach bod ein heisteddfodau lleol yn brwydro i barhau; ein papurau bro, y cyfleusterau sydd gennym yn segur, a hynny o’n dewis ni. Heb gymuned Gymraeg, nid oes Cymraeg.
Gyda galw cynyddol am ddŵr yn Lloegr, a fydd yn anochel ymhen ychydig, tybed a welwn nid yn unig Lyn Nant Ffrancon a Llyn Nantlle, ond Llyn Cynon a Llyn Rhondda Fawr? Peidiwn â thanamcan grym gwladwriaeth, na gwendidau cenedl a goncwerwyd. A phan ddaw at wrthsefyll, onid methiant fu mwyafrif ein hanes? Gyda diffyg cenedlaetholwyr, cadarnleoedd y Blaid yn gelain a phlaid Lafur aneffeithiol a Phrydeinllyd barhaol, pwy fyddai’n sefyll yn y bwlch?
Gall y llanw Gymreigaidd gyfredol yn hawdd droi’n llanw Saesnig. Wrth i Saeson, gan fwyaf, ac yn ddamcaniaethol, feddu ar fwy o brif swyddi’n gwlad, ein cynghorau sir, ein cynghorau cymunedol, a ydi hi’n bosibl, tybed, y câi’r gefnogaeth i’r Cynulliad ei dileu? Gyda’n heconomi yn gwanychu, a diffyg swyddi, a gyfnewidir ein pobl ifanc am Saeson canol oed cyfforddus, pobl wedi’u hymddeol ac ati? A fyddai oes terfysgaeth yn galluogi llywodraeth yn y dyfodol i alw am undeb ac atal hawliau’r Cynulliad?
Wedi’r cyfan, mae ein hawliau sifil wedi lleihau’n arw ers ’97. Pwy sydd i ddweud bod y broses ar ben, neu nad megis dechrau ydyw? A dyna ddiwedd ein hunig amddiffynfa, er gwaetha’i gwendidau lu.
Ac onid yw’n wir bod y mwyafrif o’r Cymry yn fodlon eu byd? Onid ydym o hyd, er gwaethaf protestio’r lleiafrif, yn genedl ddiog sy’n fodlon eistedd nôl a gadael i’r byd droi?
Fy ngobaith i ydi y bydd Cymru’r Llywarchiad gennym erbyn 2033, neu rywbeth tebyg. Ond ffôl, mor arferol ffôl, y byddem i gredu mai dyna fydd hi. Nid yw Cymru hen wraig y Bala am ddyfod ar yr union ffurf honno. Ni fydd y Gymraeg yn gelain bryd hynny, ond fe allai’r cymuned Gymraeg olaf fod yn angof hyd yn oed yn ein hoes ni – a byddai hynny’n ddechrau ar y broses.
Cyfleu’r ochr ddu, yn flêr (dwi’n ymddiheuro am hynny) roeddwn uchod. Mae gobaith hefyd. Ond cofier hyn, brwydr fydd sicrhau’r Gymru gyntaf, a segura yw’r cyfan sy’n rhaid ei wneud i groesawu’r ail.
Brwydro neu segura? Gwyddom oll pa un y mae’r Cymry’n rhagori arno.
mercoledì, novembre 11, 2009
Iaith y meddwl
Wn i ddim pryd y bu i’m meddwl newid o Saesneg i Gymraeg – rhywbryd yn fy arddegau mae’n siŵr. Dwi’n gwybod yn iawn pan yn iau, a hyd yn hyn ers dros hanner fy myw, mai yn Saesneg yr oeddwn i’n meddwl.
Mae pa iaith rydych chi’n meddwl ynddi yn rhan annatod iawn ohonoch. Drwy feddwl mewn iaith, rydych chi’n byw yn yr iaith honno. Fel un a fagwyd mewn cymuned Gymraeg ro’n i bob amser yn siarad Cymraeg ond prin iawn a feddyliwn ynddi, ac felly roedd ei phwysigrwydd yn goll arnaf a’m teimladau tuag ati’n ddigon ddi-hid. Gan ddweud hynny, un o’m hatgofion cyntaf a minnau’n ddigon iau o hyd i gydio’n ffedogau’r Fam, oedd amddiffyn golwg Chwarel y Penrhyn rhagddi hi, gan honni mai dyna un o’r unig resymau yr oedd y Gymraeg yn fyw.
Ro’n i’n gorddweud, sy’n rhywbeth dwi byth yn ei wneud, ond yn amlwg roedd ‘na rywfaint o dân ynof bryd hynny. Ond pryd newidiais at feddwl yn Gymraeg, dydw i ddim yn gwybod.
Ro’n i’n arfer siarad yn Saesneg gyda Nain, ac Anti Blodwen hefyd, ond yn fy arddegau ac am ba reswm bynnag dechreuais gyfathrebu’n Gymraeg â hwy, a hwythau’n ddau o gewri Buchedd Iason, fel yr enwir y ddrama anochel amdanaf wedi’m tranc. Tua phryd hynny ro’n i’n wirioneddol mwynhau astudio Cymraeg yn yr ysgol, ond hyd yn oed ar ddechrau’r brifysgol dwi’n rhyw hanner cofio lithro i Saesneg meddyliol ambell waith.
Erbyn hyn fydda i’n meddwl yn Gymraeg drwy’r amser i’r fath raddau na fyddaf bron byth yn siarad Saesneg yng Nghaerdydd nac ychwaith yn bwriadu gwneud, a phan fydd yn rhaid gwneud, gwneud hynny’n wael. Ers ychydig flynyddoedd, o drafferthu meddwl am y gair Cymraeg, bydda i’n cael trafferth meddwl am y gair Saesneg bellach.
Dim ond ychydig funudau nôl ‘doeddwn i methu’n glir â chofio beth oedd ‘afresymol’ yn Saesneg. Tra nad ydi hynny ynddo’i hun yn afresymol am wn i, mi wnaeth i mi feddwl y bu’r daith ynof o feddwl yn Saesneg i beidio â chofio gair sylfaenol yn yr iaith honno yn un ddigon hir – ond dwi’n eitha balch fy mod i wedi’i gwneud hi.
Mae pa iaith rydych chi’n meddwl ynddi yn rhan annatod iawn ohonoch. Drwy feddwl mewn iaith, rydych chi’n byw yn yr iaith honno. Fel un a fagwyd mewn cymuned Gymraeg ro’n i bob amser yn siarad Cymraeg ond prin iawn a feddyliwn ynddi, ac felly roedd ei phwysigrwydd yn goll arnaf a’m teimladau tuag ati’n ddigon ddi-hid. Gan ddweud hynny, un o’m hatgofion cyntaf a minnau’n ddigon iau o hyd i gydio’n ffedogau’r Fam, oedd amddiffyn golwg Chwarel y Penrhyn rhagddi hi, gan honni mai dyna un o’r unig resymau yr oedd y Gymraeg yn fyw.
Ro’n i’n gorddweud, sy’n rhywbeth dwi byth yn ei wneud, ond yn amlwg roedd ‘na rywfaint o dân ynof bryd hynny. Ond pryd newidiais at feddwl yn Gymraeg, dydw i ddim yn gwybod.
Ro’n i’n arfer siarad yn Saesneg gyda Nain, ac Anti Blodwen hefyd, ond yn fy arddegau ac am ba reswm bynnag dechreuais gyfathrebu’n Gymraeg â hwy, a hwythau’n ddau o gewri Buchedd Iason, fel yr enwir y ddrama anochel amdanaf wedi’m tranc. Tua phryd hynny ro’n i’n wirioneddol mwynhau astudio Cymraeg yn yr ysgol, ond hyd yn oed ar ddechrau’r brifysgol dwi’n rhyw hanner cofio lithro i Saesneg meddyliol ambell waith.
Erbyn hyn fydda i’n meddwl yn Gymraeg drwy’r amser i’r fath raddau na fyddaf bron byth yn siarad Saesneg yng Nghaerdydd nac ychwaith yn bwriadu gwneud, a phan fydd yn rhaid gwneud, gwneud hynny’n wael. Ers ychydig flynyddoedd, o drafferthu meddwl am y gair Cymraeg, bydda i’n cael trafferth meddwl am y gair Saesneg bellach.
Dim ond ychydig funudau nôl ‘doeddwn i methu’n glir â chofio beth oedd ‘afresymol’ yn Saesneg. Tra nad ydi hynny ynddo’i hun yn afresymol am wn i, mi wnaeth i mi feddwl y bu’r daith ynof o feddwl yn Saesneg i beidio â chofio gair sylfaenol yn yr iaith honno yn un ddigon hir – ond dwi’n eitha balch fy mod i wedi’i gwneud hi.
martedì, novembre 10, 2009
sportsdirect.com@St James' Park
Ha ha ha. Iawn, ocê, dydi Man Utd ddim yn cael y tymor gorau posibl hyd yn hyn ond mae gweld anffawd diweddaraf Newcastle yn gwneud i ddyn chwerthin.
Rŵan, ‘does gen i ddim byd yn erbyn Newcastle fel y cyfryw. Ond o blith hogia mae’n draddodiad nas nodir yn unman na allwch gefnogi yn y lleiaf un o dimau y mae un o’ch mêts yn eu cefnogi. Kinch sy’n cefnogi Newcastle, a tasech chi’n nabod hwnnw fyddech chi’n gwybod bod unrhyw dîm y mae o’n ei gefnogi yn haeddu cael stadiwm efo enw mor cachlyd.
Mae enwau stadiymau yn beth diddorol, ac mae’n ddiddorol nodi pa mor gyflym y gallant gael eu derbyn. Fedra’ i ddim meddwl am enghraifft well na Stadiwm y Mileniwm. ‘Does dwywaith amdani, dydi Stadiwm y Mileniwm ddim yn enw da yn fy marn i – ond fe’i hariannwyd gan Ymddiriedolaeth y Mileniwm a dyna pam ei bod yn cael yr enw. Er y sôn y byddai’r enw yn newid ar ôl ychydig o flynyddoedd, prin y byddai neb am wneud hynny rŵan o ddifrif.
Cofiaf ddeng mlynedd yn ôl i bawb ddweud bod yr enw yn crap ac y byddent yn parhau i alw’r stadiwm yn Parc yr Arfau – sef, mewn tegwch, nid yn unig yn enw da ond yn enw eiconig. Ond ar ôl gweld cystal adeilad oedd y stadiwm buan i ni gyd ei alw wrth ei phriod enw newydd, ac mae gweld y clod a gaiff o bedwar ban byd yn bownd o wneud i Gymro deimlo’n smyg (fel nad ydyn ni’n ddigon smyg eisoes).
Ym myd rygbi o leiaf mae gan Stadiwm y Mileniwm statws eiconig, mewn cyfnod gweddol byr. Wn i ddim a fydd yr Aviva Stadium yr dal yr un parchedig ofn â Lansdowne Road, chwaith.
Ond ta waeth, o leiaf fod gan Newcastle ddigon o gwmni. Ha ha ha.
Rŵan, ‘does gen i ddim byd yn erbyn Newcastle fel y cyfryw. Ond o blith hogia mae’n draddodiad nas nodir yn unman na allwch gefnogi yn y lleiaf un o dimau y mae un o’ch mêts yn eu cefnogi. Kinch sy’n cefnogi Newcastle, a tasech chi’n nabod hwnnw fyddech chi’n gwybod bod unrhyw dîm y mae o’n ei gefnogi yn haeddu cael stadiwm efo enw mor cachlyd.
Mae enwau stadiymau yn beth diddorol, ac mae’n ddiddorol nodi pa mor gyflym y gallant gael eu derbyn. Fedra’ i ddim meddwl am enghraifft well na Stadiwm y Mileniwm. ‘Does dwywaith amdani, dydi Stadiwm y Mileniwm ddim yn enw da yn fy marn i – ond fe’i hariannwyd gan Ymddiriedolaeth y Mileniwm a dyna pam ei bod yn cael yr enw. Er y sôn y byddai’r enw yn newid ar ôl ychydig o flynyddoedd, prin y byddai neb am wneud hynny rŵan o ddifrif.
Cofiaf ddeng mlynedd yn ôl i bawb ddweud bod yr enw yn crap ac y byddent yn parhau i alw’r stadiwm yn Parc yr Arfau – sef, mewn tegwch, nid yn unig yn enw da ond yn enw eiconig. Ond ar ôl gweld cystal adeilad oedd y stadiwm buan i ni gyd ei alw wrth ei phriod enw newydd, ac mae gweld y clod a gaiff o bedwar ban byd yn bownd o wneud i Gymro deimlo’n smyg (fel nad ydyn ni’n ddigon smyg eisoes).
Ym myd rygbi o leiaf mae gan Stadiwm y Mileniwm statws eiconig, mewn cyfnod gweddol byr. Wn i ddim a fydd yr Aviva Stadium yr dal yr un parchedig ofn â Lansdowne Road, chwaith.
Ond ta waeth, o leiaf fod gan Newcastle ddigon o gwmni. Ha ha ha.
venerdì, novembre 06, 2009
Rhywbeth nath ticlo fi ar Bawb a'i Farn neithiwr
"Mae'r Taliban ac Al Qaeda yn casáu ei gilydd ... 'does 'na ddim Cymraeg rhyngddyn nhw"
-- Elfyn Llwyd
-- Elfyn Llwyd
giovedì, novembre 05, 2009
Y Rhondda
Ers ei chreu ar gyfer etholiad San Steffan 1974, dydi’r Blaid Lafur yn Rhondda byth wedi ennill llai na 60% o’r bleidlais, na chael llai na 21,000 o bleidleisiau mewn etholiad cyffredinol. Ychwanegir at hynny nad oes neb ond am y Democratiaid Cymdeithasol wedi ennill mwy na 8,000 o bleidleisiau yma ers creu’r sedd, gellir dweud â chryn hyder bod y Rhondda yn sedd ddiogel hynod i Lafur. Yn wir, ‘does yr un sedd, o bosibl ledled Prydain Fawr, yn fwy cysylltiedig â’r Blaid Lafur na’r Rhondda.
Felly teg dweud na fydd hwn yn ddadansoddiad i broffwydo pwy fydd yn ennill yma. A ydi hi’n bosibl amcangyfrif maint y mwyafrif? Tasa na ddim, fyddai ‘na fawr o bwynt i mi ysgrifennu hyn!
Iawn, mae’n rhaid i mi ymlaen llaw ddweud dau beth. Yn gyntaf, dwi ddim am wastraffu fy amser yn trafod y Ceidwadwyr yma. Er i’r Ceidwadwyr, am y tro cyntaf erioed mi gredaf, ennill sedd cyngor yn y Rhondda yn ‘08, mae’r Ceidwadwyr fel rheol yn ffodus i gadw eu hernes yn yr etholaeth – er y byddwn yn dueddol y dweud mai llwyddo a wnânt yn 2010.
Mae hyn hefyd yn wir am y Democratiaid Rhyddfrydol. I fod yn deg, roedd perfformiad y blaid yn dda yn 2005, gan gynyddu eu pleidlais 6%, ac agosáu at ail safle Plaid Cymru, ond mae’n anodd eu gweld yn adlewyrchu’r llwyddiant cymharol y maent wedi’i gael yn etholaeth gyfagos Pontypridd yn fan hyn. Serch hynny, dydi hi ddim yn amhosibl o gwbl y bydd sawl Llafurwr dig yn benthyg pleidlais iddynt y tro hwn.
Yr ail beth ydi mai dim ond un blaid ar wahân i Lafur sy’n haeddu ystyriaeth yma. Ers ugain mlynedd da ers dirywiad terfynol y Comiwnyddion yn y Cymoedd a ffarwelio â’r Democratiaid Cymdeithasol, Plaid Cymru ydi’r unig blaid sydd wedi herio Llafur.
Erbyn hyn, mae’n deg dweud bod canlyniad syfrdanol 1999 yn rhywfaint o fympwy, a ddeilliodd o gyffro’r adeg ynghylch geni datganoli. Petai’n ymwneud â dicter sylweddol â chyfeiriad newydd y blaid Lafur, ac anfodlonrwydd sylfaenol gyda hi, mi fyddai ei chanlyniadau yno ers hynny wedi bod yn sylweddol waeth mae arna’ i ofn.
Enillodd Plaid Cymru dros 13,000 o bleidleisiau y flwyddyn honno, sef bron i hanner y bleidlais, gyda mwyafrif a oedd dros ddwy fil. Er i’r Blaid weld cynnydd yn ei phleidlais yn 2001, roedd bob amser yn ffôl i Leanne Wood honni y byddai’n cipio’r Rhondda a bod ganddi dros hanner y bleidlais. Roedd mwyafrif Chris Bryant yn yr etholiad hwnnw yn 47%, ac yn wir cynyddu a wnaeth y mwyafrif yn 2005 i 52%. Rhwng 2000 a 2006, roedd y trai cenedlaetholgar yma yn weladwy. A ninnau’n awr yn gallu edrych dros y cyfnod hwnnw o’r presennol, nid oedd y dirywiad a ddaeth ar ôl 1999 yn llwyr annisgwyl am sawl rheswm, ond awn i ni ddim i drafod y rheini yma.
Rhaid, fodd bynnag, bod yn onest, hyd yn oed ers i dir gwleidyddol Cymru fach ddechrau newid yn 2007, dydi’r Blaid heb wneud fawr o argraff yma. Roedd y gogwydd ati yn 2007 yn 3%, a hynny dan ymgeisyddiaeth Jill Evans ASE, sy’n un o aelodau amlyca’r Blaid, ac yn sicr yn un o’r amlycaf yn y cymoedd. Enillwyd seddau cyngor yn 2008, ond nid ar yr un raddfa, i unrhyw raddau, ag ym 1999 – ryw grafu’n ôl fymryn a wnaeth. Ac yn etholiadau eleni, roedd hon yn un o nifer o’r seddau ledled cymoedd De Cymru lle na lwyddodd y Blaid ddymchwel y Blaid Lafur, er ei gobeithion lu, os efallai afrealistig, o wneud hynny.
Os byddwn yn realistig, gyda Phlaid Cymru’n cael llai na thraean o’r bleidlais yn 2007 a 2009, gallwn ni ddim disgwyl iddi ragori ar hynny yng nghyd-destun San Steffan y flwyddyn nesaf. Byddai cadw traean o’r bleidlais yn rhagorol.
Ond pam, a Llafur yn y fath drallod, y gellir dweud hynny? Clod i Lafur yn ôl ei haeddiant. Ar ôl colledion dirgrynol ’99, aeth Llafur ati i ddatblygu peiriant etholiadol eithriadol o effeithiol yn y Rhondda – i’r fath raddau nad oes mo’i debyg yn yr un etholaeth arall yng Nghymru. Er gwaethaf popeth, waeth beth a deflir yn ei herbyn, mae’r peiriant hwnnw yn parhau’n eithriadol o gryf hyd heddiw. ‘Does gan neb obaith mul o ddymchwel naill ai Chris Bryant na Leighton Andrews yn y dyfodol rhagweladwy. Tra bod seddau’r gorllewin wedi gweld cynnydd i’r cenedlaetholwyr ac ymgeiswyr annibynnol wedi llwyddo yn y dwyrain, yn y rhan hon o Gymoedd y De mae’r goron Lafuraidd yn gadarn uwch bopeth.
Er gwaethaf sioc etholiadau cyntaf ein cynulliad, dyma un rhan o’r cymoedd lle y gellir dweud o hyd yn onest, pe safai mul o dan faner Llafur yma, byddai dal yn ennill. Ond byddai ymlacio yn gamgymeriad ar ran Llafur.
Daeth hyn i’r amlwg yn 2007 i raddau. Roedd y bleidlais Lafur ond tua 1,300 yn uwch na ’99, a chyda’r niferoedd a bleidleisiodd o blith yr isaf yng Nghymru, gellid damcaniaethu mai pobl a bleidleisiodd i Blaid Cymru yn ’99 arhosodd adref, nid y Llafurwyr i raddau.
Yn wir, o fewn llai na phymtheg mlynedd, roedd pleidlais Llafur yn y Rhondda wedi cwympo o 34 o filoedd i lai na 22 o filoedd (1992 – 2005). Mae hynny dros draean o’i phleidlais yma. Yn unol â hynny, mae’r niferoedd sy’n pleidleisio wedi lleihau o fod yn fynych 75%+ i ychydig dros 60% yn San Steffan. Y Llafurwyr, yn anad neb, sy’n aros adref. Roedd y nifer a bleidleisiodd yn 42% yn etholiad Cynulliad 2009, un o’r unig etholaethau gyda llai yn pleidleisio y flwyddyn honno nag o’r etholiad diwethaf.
Anodd gen i gredu y bydd Llafur yn gwneud yn well yma nac yn 2005, ond mae’n anodd gen i weld yr apathetig yn troi at neb arall yma yn eu miloedd; ac yn y sedd hon o leiaf, mae’n anodd gen i weld y duedd at apathi yn newid, a synnwn i ddim pe gwelwn cyfradd bleidleisio sydd ymysg y lleiaf yng Nghymru yma.
Proffwydoliaeth: Llafur yn cael llai na 20,000 o bleidleisiau, ond dal yn cipio dros hanner y bleidlais, gyda chynnydd anhrawiadol ym mhleidlais Plaid Cymru.
Felly teg dweud na fydd hwn yn ddadansoddiad i broffwydo pwy fydd yn ennill yma. A ydi hi’n bosibl amcangyfrif maint y mwyafrif? Tasa na ddim, fyddai ‘na fawr o bwynt i mi ysgrifennu hyn!
Iawn, mae’n rhaid i mi ymlaen llaw ddweud dau beth. Yn gyntaf, dwi ddim am wastraffu fy amser yn trafod y Ceidwadwyr yma. Er i’r Ceidwadwyr, am y tro cyntaf erioed mi gredaf, ennill sedd cyngor yn y Rhondda yn ‘08, mae’r Ceidwadwyr fel rheol yn ffodus i gadw eu hernes yn yr etholaeth – er y byddwn yn dueddol y dweud mai llwyddo a wnânt yn 2010.
Mae hyn hefyd yn wir am y Democratiaid Rhyddfrydol. I fod yn deg, roedd perfformiad y blaid yn dda yn 2005, gan gynyddu eu pleidlais 6%, ac agosáu at ail safle Plaid Cymru, ond mae’n anodd eu gweld yn adlewyrchu’r llwyddiant cymharol y maent wedi’i gael yn etholaeth gyfagos Pontypridd yn fan hyn. Serch hynny, dydi hi ddim yn amhosibl o gwbl y bydd sawl Llafurwr dig yn benthyg pleidlais iddynt y tro hwn.
Yr ail beth ydi mai dim ond un blaid ar wahân i Lafur sy’n haeddu ystyriaeth yma. Ers ugain mlynedd da ers dirywiad terfynol y Comiwnyddion yn y Cymoedd a ffarwelio â’r Democratiaid Cymdeithasol, Plaid Cymru ydi’r unig blaid sydd wedi herio Llafur.
Erbyn hyn, mae’n deg dweud bod canlyniad syfrdanol 1999 yn rhywfaint o fympwy, a ddeilliodd o gyffro’r adeg ynghylch geni datganoli. Petai’n ymwneud â dicter sylweddol â chyfeiriad newydd y blaid Lafur, ac anfodlonrwydd sylfaenol gyda hi, mi fyddai ei chanlyniadau yno ers hynny wedi bod yn sylweddol waeth mae arna’ i ofn.
Enillodd Plaid Cymru dros 13,000 o bleidleisiau y flwyddyn honno, sef bron i hanner y bleidlais, gyda mwyafrif a oedd dros ddwy fil. Er i’r Blaid weld cynnydd yn ei phleidlais yn 2001, roedd bob amser yn ffôl i Leanne Wood honni y byddai’n cipio’r Rhondda a bod ganddi dros hanner y bleidlais. Roedd mwyafrif Chris Bryant yn yr etholiad hwnnw yn 47%, ac yn wir cynyddu a wnaeth y mwyafrif yn 2005 i 52%. Rhwng 2000 a 2006, roedd y trai cenedlaetholgar yma yn weladwy. A ninnau’n awr yn gallu edrych dros y cyfnod hwnnw o’r presennol, nid oedd y dirywiad a ddaeth ar ôl 1999 yn llwyr annisgwyl am sawl rheswm, ond awn i ni ddim i drafod y rheini yma.
Rhaid, fodd bynnag, bod yn onest, hyd yn oed ers i dir gwleidyddol Cymru fach ddechrau newid yn 2007, dydi’r Blaid heb wneud fawr o argraff yma. Roedd y gogwydd ati yn 2007 yn 3%, a hynny dan ymgeisyddiaeth Jill Evans ASE, sy’n un o aelodau amlyca’r Blaid, ac yn sicr yn un o’r amlycaf yn y cymoedd. Enillwyd seddau cyngor yn 2008, ond nid ar yr un raddfa, i unrhyw raddau, ag ym 1999 – ryw grafu’n ôl fymryn a wnaeth. Ac yn etholiadau eleni, roedd hon yn un o nifer o’r seddau ledled cymoedd De Cymru lle na lwyddodd y Blaid ddymchwel y Blaid Lafur, er ei gobeithion lu, os efallai afrealistig, o wneud hynny.
Os byddwn yn realistig, gyda Phlaid Cymru’n cael llai na thraean o’r bleidlais yn 2007 a 2009, gallwn ni ddim disgwyl iddi ragori ar hynny yng nghyd-destun San Steffan y flwyddyn nesaf. Byddai cadw traean o’r bleidlais yn rhagorol.
Ond pam, a Llafur yn y fath drallod, y gellir dweud hynny? Clod i Lafur yn ôl ei haeddiant. Ar ôl colledion dirgrynol ’99, aeth Llafur ati i ddatblygu peiriant etholiadol eithriadol o effeithiol yn y Rhondda – i’r fath raddau nad oes mo’i debyg yn yr un etholaeth arall yng Nghymru. Er gwaethaf popeth, waeth beth a deflir yn ei herbyn, mae’r peiriant hwnnw yn parhau’n eithriadol o gryf hyd heddiw. ‘Does gan neb obaith mul o ddymchwel naill ai Chris Bryant na Leighton Andrews yn y dyfodol rhagweladwy. Tra bod seddau’r gorllewin wedi gweld cynnydd i’r cenedlaetholwyr ac ymgeiswyr annibynnol wedi llwyddo yn y dwyrain, yn y rhan hon o Gymoedd y De mae’r goron Lafuraidd yn gadarn uwch bopeth.
Er gwaethaf sioc etholiadau cyntaf ein cynulliad, dyma un rhan o’r cymoedd lle y gellir dweud o hyd yn onest, pe safai mul o dan faner Llafur yma, byddai dal yn ennill. Ond byddai ymlacio yn gamgymeriad ar ran Llafur.
Daeth hyn i’r amlwg yn 2007 i raddau. Roedd y bleidlais Lafur ond tua 1,300 yn uwch na ’99, a chyda’r niferoedd a bleidleisiodd o blith yr isaf yng Nghymru, gellid damcaniaethu mai pobl a bleidleisiodd i Blaid Cymru yn ’99 arhosodd adref, nid y Llafurwyr i raddau.
Yn wir, o fewn llai na phymtheg mlynedd, roedd pleidlais Llafur yn y Rhondda wedi cwympo o 34 o filoedd i lai na 22 o filoedd (1992 – 2005). Mae hynny dros draean o’i phleidlais yma. Yn unol â hynny, mae’r niferoedd sy’n pleidleisio wedi lleihau o fod yn fynych 75%+ i ychydig dros 60% yn San Steffan. Y Llafurwyr, yn anad neb, sy’n aros adref. Roedd y nifer a bleidleisiodd yn 42% yn etholiad Cynulliad 2009, un o’r unig etholaethau gyda llai yn pleidleisio y flwyddyn honno nag o’r etholiad diwethaf.
Anodd gen i gredu y bydd Llafur yn gwneud yn well yma nac yn 2005, ond mae’n anodd gen i weld yr apathetig yn troi at neb arall yma yn eu miloedd; ac yn y sedd hon o leiaf, mae’n anodd gen i weld y duedd at apathi yn newid, a synnwn i ddim pe gwelwn cyfradd bleidleisio sydd ymysg y lleiaf yng Nghymru yma.
Proffwydoliaeth: Llafur yn cael llai na 20,000 o bleidleisiau, ond dal yn cipio dros hanner y bleidlais, gyda chynnydd anhrawiadol ym mhleidlais Plaid Cymru.
mercoledì, novembre 04, 2009
Parhad o'r erchyllaf benwythnos
Yr unig reswm na waethygodd y penwythnos oedd ei fod drosodd erbyn dydd Sul. Gan ddeffro bore ddoe yn teimlo mymryn yn well, os yn anarferol o chwerw ar ôl y digwyddiadau anffortunus diweddar, cerddais i lawr i’r bathrwm dim ond i sylwi bod y gwresogydd yna’n gollwng ac wedi gwneud cythraul o lanast. A chythraul o lanast ydi’r gair cywir, os caf or-ddweud fymryn.
Fel rhywun sy’n dueddol o gadw ei sympathi’n gyfyng i deimlo piti drosto’i hun, mi suddodd fy nghalon at ddyfnder uffern. Gyda’r rygbi yn dyfod, a’r siopa ‘Dolig am gael ei wneud cyn Rhagfyr eleni, sylweddolais yn syth bin y byddai Tachwedd ddiawl yn uffern o fis drud.
Mi ddaeth y plymiwr wrth i’r gollwng waethygu, ac yno y bu drwy’r bore, yn trwsio rhyw bethau nad ydw i’n eu deall. Cant a deg ar hugain punt oedd y gost derfynol. Roedd fy mhoced i’n wylo gwaed. Dwi’n gwybod bod gan Affrica ei phroblemau ond ffwcin hel ‘does angen gwresogyddion arnynt fanno eniwe.
Dydw i ddim yn licio cael pobl draw i wneud pethau i’r tŷ – plymiwrs, bildars ac ati – mae’n un o’r sefyllfaoedd, prin os caf ddweud, y mae fy sgiliau cymdeithasol yn methu’n llwyr. Wn i ddim p’un a ydw i’n fod i gynnig panad, beth i siarad am (pan ddaw at bethau technegol megis falfau a gosod geiriach dwi’n gwybod llai na merch am barcio) neu ym mha ran o’r tŷ y dylwn fod; gan amlaf dwi’n hongian o gwmpas yn hanner gwylio’r teledu, a hanner edrych fy mod yn dallt be sy’n digwydd, er nad ydw i’n siŵr i mi gyfleu’r ail ran yn llwyddiannus yn aml.
Dydi pethau drwg ddim yn dod mewn trioedd i mi, maen nhw’n para’r wythnos gyfan, a dywedais hynny nid ychydig nôl – mae dechrau wythnos yn ddangosiad clir o weddill yr wythnos. Gyda’r diafol yn chwerthin ar fy mhen ar hyn o bryd (buasech yn synnu cymaint yr ydwyf yn beio’r diafol am fy methiannau personol) mae gen i deimlad bod o leiaf un peth arall i ddyfod cyn diwedd hyn oll, a dim jyst gollwng uwd ar y carped math o beth.
Na, mae ‘na anfadrwydd am daro Stryd Machen yr wythnos hon, a dydw i heb hyd yn oed wahodd Haydn draw.
Fel rhywun sy’n dueddol o gadw ei sympathi’n gyfyng i deimlo piti drosto’i hun, mi suddodd fy nghalon at ddyfnder uffern. Gyda’r rygbi yn dyfod, a’r siopa ‘Dolig am gael ei wneud cyn Rhagfyr eleni, sylweddolais yn syth bin y byddai Tachwedd ddiawl yn uffern o fis drud.
Mi ddaeth y plymiwr wrth i’r gollwng waethygu, ac yno y bu drwy’r bore, yn trwsio rhyw bethau nad ydw i’n eu deall. Cant a deg ar hugain punt oedd y gost derfynol. Roedd fy mhoced i’n wylo gwaed. Dwi’n gwybod bod gan Affrica ei phroblemau ond ffwcin hel ‘does angen gwresogyddion arnynt fanno eniwe.
Dydw i ddim yn licio cael pobl draw i wneud pethau i’r tŷ – plymiwrs, bildars ac ati – mae’n un o’r sefyllfaoedd, prin os caf ddweud, y mae fy sgiliau cymdeithasol yn methu’n llwyr. Wn i ddim p’un a ydw i’n fod i gynnig panad, beth i siarad am (pan ddaw at bethau technegol megis falfau a gosod geiriach dwi’n gwybod llai na merch am barcio) neu ym mha ran o’r tŷ y dylwn fod; gan amlaf dwi’n hongian o gwmpas yn hanner gwylio’r teledu, a hanner edrych fy mod yn dallt be sy’n digwydd, er nad ydw i’n siŵr i mi gyfleu’r ail ran yn llwyddiannus yn aml.
Dydi pethau drwg ddim yn dod mewn trioedd i mi, maen nhw’n para’r wythnos gyfan, a dywedais hynny nid ychydig nôl – mae dechrau wythnos yn ddangosiad clir o weddill yr wythnos. Gyda’r diafol yn chwerthin ar fy mhen ar hyn o bryd (buasech yn synnu cymaint yr ydwyf yn beio’r diafol am fy methiannau personol) mae gen i deimlad bod o leiaf un peth arall i ddyfod cyn diwedd hyn oll, a dim jyst gollwng uwd ar y carped math o beth.
Na, mae ‘na anfadrwydd am daro Stryd Machen yr wythnos hon, a dydw i heb hyd yn oed wahodd Haydn draw.
lunedì, novembre 02, 2009
Erchyll benwythnos
Dyma hanes penwythnos mwyaf aflwyddiannus fy mhedair blynedd aflwyddiannus ar hugain ar ddaear lân Duw. Yn gryno, gan na alla’ i ymhelaethu achos mae’n brifo gormod.
Cafwyd chwydfa ar ôl yfed un botel o win coch nos Wener, sy’n annodweddiadol ohonof ynddo’i hun – dros y carped hufen hyfryd. Ni lwyddodd holl ddoniau Vanish (dau fath ohono) lwyr ymwared ar y staen ffiaidd, mae yno o hyd.
Disgynnodd llun o’m cartref Rachubaidd draw o’r wal am yr eildro, gan y tro hwn lwyddo i rwygo rhywfaint o’r papur wal a rhoi cythraul o fraw i mi yn y broses.
Ni lwyddwyd i smwddio. Un o brif fwriadau’r penwythnos oedd smwddio, ond er pedwar diwrnod o sychu, roedd y dillad o hyd yn wlyb am ryw reswm.
Dadrewyd yr oergell, dim ond i mi sefyll ar y tywel gwlyb sawl gwaith drannoeth wedyn a chanfod twll mawr yn y rhewgell fach uwch yr oergell a orchuddiwyd gan rew yn flaenorol.
Diffoddodd y sbardun ar y popty sydd ond blwydd oed felly mae’n rhaid defnyddio’r matsys i’w danio. Y rheswm dros gael yr un newydd oedd bod y sbardun wedi diffodd ar yr un blaenorol. Canfûm hefyd fod y warant o flwyddyn arno wedi dod i ben – dim ond pythefnos nôl.
Yn wir unig lwyddiant y penwythnos erchyll a fu oedd i mi wneud y lobsgows mwyaf blasus i mi ei wneud erioed. Byddai’n well gen i gael oergell a phopty sy’n gweithio’n iawn, llun sy’n fodlon cael ei osod a charped hufen, nid carped hufen efo sbloets o liw sy’n bincaidd erbyn hyn.
Cafwyd chwydfa ar ôl yfed un botel o win coch nos Wener, sy’n annodweddiadol ohonof ynddo’i hun – dros y carped hufen hyfryd. Ni lwyddodd holl ddoniau Vanish (dau fath ohono) lwyr ymwared ar y staen ffiaidd, mae yno o hyd.
Disgynnodd llun o’m cartref Rachubaidd draw o’r wal am yr eildro, gan y tro hwn lwyddo i rwygo rhywfaint o’r papur wal a rhoi cythraul o fraw i mi yn y broses.
Ni lwyddwyd i smwddio. Un o brif fwriadau’r penwythnos oedd smwddio, ond er pedwar diwrnod o sychu, roedd y dillad o hyd yn wlyb am ryw reswm.
Dadrewyd yr oergell, dim ond i mi sefyll ar y tywel gwlyb sawl gwaith drannoeth wedyn a chanfod twll mawr yn y rhewgell fach uwch yr oergell a orchuddiwyd gan rew yn flaenorol.
Diffoddodd y sbardun ar y popty sydd ond blwydd oed felly mae’n rhaid defnyddio’r matsys i’w danio. Y rheswm dros gael yr un newydd oedd bod y sbardun wedi diffodd ar yr un blaenorol. Canfûm hefyd fod y warant o flwyddyn arno wedi dod i ben – dim ond pythefnos nôl.
Yn wir unig lwyddiant y penwythnos erchyll a fu oedd i mi wneud y lobsgows mwyaf blasus i mi ei wneud erioed. Byddai’n well gen i gael oergell a phopty sy’n gweithio’n iawn, llun sy’n fodlon cael ei osod a charped hufen, nid carped hufen efo sbloets o liw sy’n bincaidd erbyn hyn.
venerdì, ottobre 30, 2009
Synau
Bydd pob wythnos yn pennu ei thôn ar ei dechrau. Yr wythnos hon, wythnos o gwyno a sylwi ar bethau, a phobl benodol, sy’n mynd ar fy nerfau y bu mewn difrif. Yr wythnos gynt, er na soniais am hyn oherwydd y sylw a roddir i wleidyddiaeth ar y blog hwn yn ddiweddar, mi ges ddatguddiad wrth i mi feddwl am y mathau o synau sy’n bêr i’m clust.
Rhyfeddaf oll o’r rhain oedd rhywun, myfi’n benodol, yn brathu afal yn araf. Dwi wrth fy modd efo’r crenshiad croyw sy’n destun brathiad celfydd. Mae angen i rywun fod yn gelfydd wrth wneud pethau felly i lonni’r glust a’r galon.
Efallai’r sain sydd hoffaf i mi ydi sŵn un ffidil unigol yn canu. Wn i ddim pam, mae o wastad wedi fy nharo fel sŵn prydferth. Mi wn yn iawn nad yw’r ddau ddewis hynny at ddant pawb, ond ‘does gen i mo’r amser i boeni am y fath lol â barn eraill.
O bosibl mae’n haws gan bobl enwi eu cas synau na’u rhai gorau. Wn i fy mod wedi dweud o’r blaen, yn bur grintachlyd yn ôl fy arfer, fod chwerthin babanod yn rhywbeth sy’n gwneud i mi deimlo’n sâl, ac eto lleiafrif ydw i yn hynny o beth bid siŵr. Gan fy mod mewn tymer od a difynadd, dwi am restru fy mhump hoff sŵn a’r mhump gasaf.
Hoff synau
Crensian afal
Ffidil unigol
Ffrïo nionod/bacwn
Afon
Camu ar ro mân
Cas synau
Babanod yn chwerthin
Cyllell ar blât
Cathod gyda’r nos
Elyrch
Jane Hutt, y Gweinidog Addysg, yn ynganu ‘s’
Rhyfeddaf oll o’r rhain oedd rhywun, myfi’n benodol, yn brathu afal yn araf. Dwi wrth fy modd efo’r crenshiad croyw sy’n destun brathiad celfydd. Mae angen i rywun fod yn gelfydd wrth wneud pethau felly i lonni’r glust a’r galon.
Efallai’r sain sydd hoffaf i mi ydi sŵn un ffidil unigol yn canu. Wn i ddim pam, mae o wastad wedi fy nharo fel sŵn prydferth. Mi wn yn iawn nad yw’r ddau ddewis hynny at ddant pawb, ond ‘does gen i mo’r amser i boeni am y fath lol â barn eraill.
O bosibl mae’n haws gan bobl enwi eu cas synau na’u rhai gorau. Wn i fy mod wedi dweud o’r blaen, yn bur grintachlyd yn ôl fy arfer, fod chwerthin babanod yn rhywbeth sy’n gwneud i mi deimlo’n sâl, ac eto lleiafrif ydw i yn hynny o beth bid siŵr. Gan fy mod mewn tymer od a difynadd, dwi am restru fy mhump hoff sŵn a’r mhump gasaf.
Hoff synau
Crensian afal
Ffidil unigol
Ffrïo nionod/bacwn
Afon
Camu ar ro mân
Cas synau
Babanod yn chwerthin
Cyllell ar blât
Cathod gyda’r nos
Elyrch
Jane Hutt, y Gweinidog Addysg, yn ynganu ‘s’
mercoledì, ottobre 28, 2009
Ffôn Cymraeg Orange
Roedd angen ffôn newydd arnaf ers ychydig. Roedd yr un diweddaraf wedi bod efo fi ers ychydig fisoedd ond fel ffôn wrth gefn i bob pwrpas, er iddo gostio £50 ac i mi ei brynu pan dal ychydig yn chwil, a hynny ar ôl colli ffôn ffantastig. Dwi ddim yn ei glywed wrth ganu nac yn ei deimlo wrth grynu. Mae’n erchyll.
Ro’n i wedi penderfynu ers ychydig y byddwn yn rhoi cynnig felly ar ffôn Cymraeg Orange – a chredwch chi fi mae gwneud rhywbeth mor eithriadol â newid o O2 (y cwmni dwi wedi bod efo erioed) i Orange yn ddigon i ypsetio rhywun fel fi yn llwyr. Ond roedd y demtasiwn o gael ffôn Cymraeg yn ormod yn y pen draw.
Pnawn ddoe, wedi ei gael, ‘doeddwn i methu stopio chwarae efo’r teclyn. Roedd defnyddio sgrîn gyffwrdd yn brofiad newydd ond pur pleserus, fel y tro cyntaf i mi gael bwyd yn y Cornish Bakehouse. Dwi dal methu â chredu fy mod wedi dawnsio’n chwil uwch y becws hwnnw yn oriau mân y bora. Ond daeth y diffygion i’r amlwg wedi i mi gyrraedd adra.
Dydi’r Bluetooth, er enghraifft, nid dim ond ddim yn gweithio pan fo’r rhyngwyneb yn Gymraeg, dydi o ddim yn dangos unrhyw eiriau sy’n ei gwneud yn amhosibl i rywun wybod beth y maen nhw’n fod i wneud. Dyma hefyd felly’r rhaglen syncroneiddio. Rŵan, fel y gŵr onest yr wyf, llawn gyfaddefaf nad ydw i’n gwybod beth ydi syncroneiddio ym mha iaith bynnag, ond os nad ydi’r geiriau yn ymddangos yn fy newis iaith ‘does gen i fawr o obaith dysgu.
Rŵan, dwi wedi clywed sibrydion mai dyma’r achos efo’r fersiwn Cymraeg, ond â minnau’n bôrd do’n i ddim am boeni am eiriau neb arall amser cinio ddoe. Ond dydw i ddim y meth o berson sy’n gallu byw gyda ffôn nad ellir newid y tôn ffôn arno – gwall efo’r ffôn ei hun yn fwy na’r fersiwn Cymraeg mi dybiaf.
Ta waeth, mae o’n ymdrech siomedig gan Orange os ydach chi’n gofyn i mi. Fydd yn ôl yn y siop heddiw, efo twat bach blin y tu cefn iddo.
Ro’n i wedi penderfynu ers ychydig y byddwn yn rhoi cynnig felly ar ffôn Cymraeg Orange – a chredwch chi fi mae gwneud rhywbeth mor eithriadol â newid o O2 (y cwmni dwi wedi bod efo erioed) i Orange yn ddigon i ypsetio rhywun fel fi yn llwyr. Ond roedd y demtasiwn o gael ffôn Cymraeg yn ormod yn y pen draw.
Pnawn ddoe, wedi ei gael, ‘doeddwn i methu stopio chwarae efo’r teclyn. Roedd defnyddio sgrîn gyffwrdd yn brofiad newydd ond pur pleserus, fel y tro cyntaf i mi gael bwyd yn y Cornish Bakehouse. Dwi dal methu â chredu fy mod wedi dawnsio’n chwil uwch y becws hwnnw yn oriau mân y bora. Ond daeth y diffygion i’r amlwg wedi i mi gyrraedd adra.
Dydi’r Bluetooth, er enghraifft, nid dim ond ddim yn gweithio pan fo’r rhyngwyneb yn Gymraeg, dydi o ddim yn dangos unrhyw eiriau sy’n ei gwneud yn amhosibl i rywun wybod beth y maen nhw’n fod i wneud. Dyma hefyd felly’r rhaglen syncroneiddio. Rŵan, fel y gŵr onest yr wyf, llawn gyfaddefaf nad ydw i’n gwybod beth ydi syncroneiddio ym mha iaith bynnag, ond os nad ydi’r geiriau yn ymddangos yn fy newis iaith ‘does gen i fawr o obaith dysgu.
Rŵan, dwi wedi clywed sibrydion mai dyma’r achos efo’r fersiwn Cymraeg, ond â minnau’n bôrd do’n i ddim am boeni am eiriau neb arall amser cinio ddoe. Ond dydw i ddim y meth o berson sy’n gallu byw gyda ffôn nad ellir newid y tôn ffôn arno – gwall efo’r ffôn ei hun yn fwy na’r fersiwn Cymraeg mi dybiaf.
Ta waeth, mae o’n ymdrech siomedig gan Orange os ydach chi’n gofyn i mi. Fydd yn ôl yn y siop heddiw, efo twat bach blin y tu cefn iddo.
martedì, ottobre 27, 2009
Arolwg barn YouGov
Reit, dwi ‘di blino blogio am wleidyddiaeth felly dyma fydd y post olaf amdani yr wythnos hon, sy’n drist a hithau’n wythnos mor ddiddorol, a heddiw’n enwedig! Dyma ganlyniadau arolwg barn YouGov am yr hyn a fyddai’n digwydd mewn etholiad cyffredinol yng Nghymru pe’i cynhelid yfory.
Llafur 34% (-10%)
Ceidwadwyr 31% (+10%)
Plaid Cymru 15% (+2%)
Dem Rhydd 12% (-6%)
Bydd un blaid am ddathlu hynny. Bydd dwy yn gwingo o weld yr arolwg barn. Bydd y llall yn cael dogn go dda o realiti. Ond ddyweda i ddim pwy ‘di pwy!
Llafur 34% (-10%)
Ceidwadwyr 31% (+10%)
Plaid Cymru 15% (+2%)
Dem Rhydd 12% (-6%)
Bydd un blaid am ddathlu hynny. Bydd dwy yn gwingo o weld yr arolwg barn. Bydd y llall yn cael dogn go dda o realiti. Ond ddyweda i ddim pwy ‘di pwy!
lunedì, ottobre 26, 2009
Brycheiniog a Maesyfed
Yng Nghymru, nid mewn seddau fel Aberconwy, Dwyrain Clwyd a seddau Penfro y profir gwir gynnydd y Ceidwadwyr yng Nghymru, eithr seddau Powys. I ennill mwyafrif cadarn yn San Steffan, seddau fel Maldwyn ac, yn yr achos a drafodir gennyf heddiw, Brycheiniog a Maesyfed, y mesurir maint y llwyddiant arfaethedig. Mae sawl rheswm am hyn. Y brif reswm ydi mai nad Llafur mo’r prif elynion yma, a hynny mewn adeg lle mai’r blaid honno yw’r ‘targed meddal’.
Er gwaethaf eu seguro diweddar yng Nghymru dros y blynyddoedd diwethaf, targed caletach sy’n wynebu’r Ceidwadwyr yn y canolbarth ar ffurf y Democratiaid Rhyddfrydol. Mae’n deg dweud mai prif nod y blaid honno yn 2010 fydd ceisio ennill cymaint o seddau wrth Lafur â phosibl tra’n cadw cymaint o’u seddau mwy ceidwadol eu naws, yn benodol mewn ardaloedd fel de-orllewin Lloegr.
Seddau Powys yw’r unig rai lle y gwelwn frwydr unsyth rhwng y Rhyddfrydwyr a’r Ceidwadwyr. Os yw’r Ceidwadwyr o ddifrif am ennill yr etholiad nesaf yn glir, mae ennill pleidleisiau wrth y Rhyddfrydwyr yn gorfod bod yn un o’u prif amcanion.
Dyna ddod â ni at Frycheiniog a Maesyfed. Dyma etholaeth fwyaf Cymru yn ddaearyddol, a dim ond yn eithaf de-orllewin y sir y mae Cymraeg i’w chlywed o ddifrif, yn ardal Ystradgynlais a Chwmtwrch. Daw hynny â ni at Lafur a Phlaid Cymru yn yr etholaeth. Mae’r rhain yn ardaloedd nad ydynt yn ofnadwy o wahanol i’r llu ardaloedd yn y de-orllewin arferai fod yn gadarn dros Lafur, ond sy’n troi at Blaid Cymru. Nid dyma’r achos fan hyn.
Mae’r pwt a ysgrifennaf am Blaid Cymru yn dweud y cyfan: ni ellir gor-ddweud amhwysigrwydd y blaid yn y rhan hon o’r byd. Nid yw, byth, wedi llwyddo cadw ei hernes mewn etholiad San Steffa yn yr etholaeth. Dyma un o’r seddau y mae hi wannaf ynddi ledled Cymru. Gellid dweud mai canlyniad rhagorol oedd iddi ennill 1,600 o bleidleisiau yn etholiadau Ewrop eleni.
Dydi Llafur ddim yn gwbl amherthnasol yma. Daliwyd y sedd ganddi cyn 1979. Drwy’r wythdegau cafodd dros chwarter, a hyd at dros draean, o’r bleidlais yma, gan ddod yn ail ym 1983 ac is-etholiad ’85. Ond ers hynny mae hi wedi dirywio yma. Disgynnodd ei phleidlais i 15% yn yr etholiad cyffredinol diwethaf. Ei pherfformiad gorau yn y Cynulliad hyd yn hyn yw 18%, a hynny nôl ym 1999.
Gan wyrdroi degawdau o bleidleiswyr yn cyfnewid yr hen blaid Ryddfrydol am Lafur, ym Mrycheiniog a Maesyfed newidiwyd y duedd honno, ac yn araf daethai’n frwydr rhwng y Rhyddfrydwyr a’r Ceidwadwyr ac felly y mae’n parhau hyd heddiw.
Yn ein meddyliau, rydyn ni’n dueddol o feddwl mai un o gadarnleoedd y Rhyddfrydwyr ydi Brycheiniog a Maesyfed. Yng nghyd-destun datganoli mae hynny’n hawdd gwneud – tair buddugoliaeth gadarn yw hanes Kirsty Williams, arweinydd Democratiaid Rhyddfrydol Cymru, yn y sedd hon. Ond yn San Steffan, dydi’r Ceidwadwyr ddim cymaint o soft touch.
Ym 1983, enillodd Tom Hooson y sedd gyda mwyafrif o bron i 9,000 dros Lafur. Enillodd bron i hanner y bleidlais a thros ddeunaw mil o bleidleisiau. Er bod hynny chwarter canrif yn ôl erbyn hyn, mae’n arwydd clir o’r hyn allai ddigwydd pan fo’r Ceidwadwyr ar dwf mewn sedd fel hon.
Hyd yn oed ar drai, mae’r Ceidwadwyr yn rym peryglus yma. O drwch blewyn y collodd y Ceidwadwyr yma yn etholiadau ’87, a hynny o 56 pleidlais; ond eto o drwch blewyn y cipiwyd y sedd bum mlynedd yn ddiweddarach ar ogwydd o 1.2%.
Yn ddiweddarach y peth sydd wedi newid mwyaf ydi mwyafrif y Rhyddfrydwyr, a hynny’n sylweddol iawn: 5,097 ym 1997, 751 yn 2001 a 3,905 yn 2005. Ond mae rheswm dros hyn. Yn 2001, trosglwyddwyd yr awenau o’r poblogaidd Richard Livsey i Roger Williams, ac felly collwyd llawer iawn o bleidleisiau personol. Fodd bynnag, yn amlwg llwyddodd Williams adeiladu ei bleidlais bersonol ei hun. Cofiwn hefyd i’r Democratiaid Rhyddfrydol gael blwyddyn dda yn 2005 yn genedlaethol. Rydyn ni hefyd yn rhy barod i anghofio, ar lefel San Steffan, y blaid yw ail blaid Cymru ar hyn o bryd.
Serch hynny, dydi rhagweld beth fydd yn digwydd yma flwyddyn nesa’ ddim yn hawdd. Yn ôl yr arolwg barn diweddaraf ganYouGov i’r Telegraph, mae’r Ceidwadwyr ar 40% a’r Democratiaid Rhyddfrydol ar 19% yn genedlaethol. Cofiwn serch hynny fod pleidlais y Rhyddfrydwyr yn aml iawn yn cael ei danddatgan mewn arolygon barn. Yr awgrym fyddai bod y Ceidwadwyr tua 8% i fyny o’r etholiad diwethaf a’r Dems Rhydd yn eithaf segur.
O drosi’n uniongyrchol, fyddai hynny ddim yn ddigon i’r Ceidwadwyr ennill yma. Ydi’r ffaith iddynt ennill yma yn etholiadau Ewrop yn arwyddocaol? Mae’n awgrymu y gallai’r bleidlais Ryddfrydol fod yn feddal ar hyn o bryd, ond fawr fwy na hynny.
Fe ddylwn fod wedi disgwyl tan yfory, a phôl piniwn Cymreig yn dod i’r amlwg, i broffwydo hon. Efallai y byddaf yn newid fy meddwl erbyn ei weld, wn i ddim! Ond mae dau beth yn awgrymu eu hunain i mi yma.
Yn gyntaf, yn genedlaethol byddai disgwyl i’r Ceidwadwyr ennill tir oddi ar y Democratiaid Rhyddfrydol. Nid oes rheswm i gredu na fyddai hynny’n digwydd yma. Yn ail, yn genedlaethol byddai disgwyl i’r Dems Rhydd ennill rhywfaint o dir oddi ar Lafur. Mae’r cyfle i wneud hynny yma’n gyfyngedig, ond yng Nghymru mae’r bleidlais Lafur yn hanfodol wrth-Geidwadol – a phwy gwell i drechu’r Ceidwadwyr yma na’r Democratiaid Rhyddfrydol? Byddai sicrhau hyd yn oed ychydig o gefnogaeth y grŵp hwnnw o fudd enfawr.
Proffwydoliaeth: Ar ôl gweld canlyniadau arolwg barn YouGov i Gymru, dwi am fod mor hy â newid fy mhroffwydoliaeth i fwyafrif o tua 2,000 i'r Ceidwadwyr.
Er gwaethaf eu seguro diweddar yng Nghymru dros y blynyddoedd diwethaf, targed caletach sy’n wynebu’r Ceidwadwyr yn y canolbarth ar ffurf y Democratiaid Rhyddfrydol. Mae’n deg dweud mai prif nod y blaid honno yn 2010 fydd ceisio ennill cymaint o seddau wrth Lafur â phosibl tra’n cadw cymaint o’u seddau mwy ceidwadol eu naws, yn benodol mewn ardaloedd fel de-orllewin Lloegr.
Seddau Powys yw’r unig rai lle y gwelwn frwydr unsyth rhwng y Rhyddfrydwyr a’r Ceidwadwyr. Os yw’r Ceidwadwyr o ddifrif am ennill yr etholiad nesaf yn glir, mae ennill pleidleisiau wrth y Rhyddfrydwyr yn gorfod bod yn un o’u prif amcanion.
Dyna ddod â ni at Frycheiniog a Maesyfed. Dyma etholaeth fwyaf Cymru yn ddaearyddol, a dim ond yn eithaf de-orllewin y sir y mae Cymraeg i’w chlywed o ddifrif, yn ardal Ystradgynlais a Chwmtwrch. Daw hynny â ni at Lafur a Phlaid Cymru yn yr etholaeth. Mae’r rhain yn ardaloedd nad ydynt yn ofnadwy o wahanol i’r llu ardaloedd yn y de-orllewin arferai fod yn gadarn dros Lafur, ond sy’n troi at Blaid Cymru. Nid dyma’r achos fan hyn.
Mae’r pwt a ysgrifennaf am Blaid Cymru yn dweud y cyfan: ni ellir gor-ddweud amhwysigrwydd y blaid yn y rhan hon o’r byd. Nid yw, byth, wedi llwyddo cadw ei hernes mewn etholiad San Steffa yn yr etholaeth. Dyma un o’r seddau y mae hi wannaf ynddi ledled Cymru. Gellid dweud mai canlyniad rhagorol oedd iddi ennill 1,600 o bleidleisiau yn etholiadau Ewrop eleni.
Dydi Llafur ddim yn gwbl amherthnasol yma. Daliwyd y sedd ganddi cyn 1979. Drwy’r wythdegau cafodd dros chwarter, a hyd at dros draean, o’r bleidlais yma, gan ddod yn ail ym 1983 ac is-etholiad ’85. Ond ers hynny mae hi wedi dirywio yma. Disgynnodd ei phleidlais i 15% yn yr etholiad cyffredinol diwethaf. Ei pherfformiad gorau yn y Cynulliad hyd yn hyn yw 18%, a hynny nôl ym 1999.
Gan wyrdroi degawdau o bleidleiswyr yn cyfnewid yr hen blaid Ryddfrydol am Lafur, ym Mrycheiniog a Maesyfed newidiwyd y duedd honno, ac yn araf daethai’n frwydr rhwng y Rhyddfrydwyr a’r Ceidwadwyr ac felly y mae’n parhau hyd heddiw.
Yn ein meddyliau, rydyn ni’n dueddol o feddwl mai un o gadarnleoedd y Rhyddfrydwyr ydi Brycheiniog a Maesyfed. Yng nghyd-destun datganoli mae hynny’n hawdd gwneud – tair buddugoliaeth gadarn yw hanes Kirsty Williams, arweinydd Democratiaid Rhyddfrydol Cymru, yn y sedd hon. Ond yn San Steffan, dydi’r Ceidwadwyr ddim cymaint o soft touch.
Ym 1983, enillodd Tom Hooson y sedd gyda mwyafrif o bron i 9,000 dros Lafur. Enillodd bron i hanner y bleidlais a thros ddeunaw mil o bleidleisiau. Er bod hynny chwarter canrif yn ôl erbyn hyn, mae’n arwydd clir o’r hyn allai ddigwydd pan fo’r Ceidwadwyr ar dwf mewn sedd fel hon.
Hyd yn oed ar drai, mae’r Ceidwadwyr yn rym peryglus yma. O drwch blewyn y collodd y Ceidwadwyr yma yn etholiadau ’87, a hynny o 56 pleidlais; ond eto o drwch blewyn y cipiwyd y sedd bum mlynedd yn ddiweddarach ar ogwydd o 1.2%.
Yn ddiweddarach y peth sydd wedi newid mwyaf ydi mwyafrif y Rhyddfrydwyr, a hynny’n sylweddol iawn: 5,097 ym 1997, 751 yn 2001 a 3,905 yn 2005. Ond mae rheswm dros hyn. Yn 2001, trosglwyddwyd yr awenau o’r poblogaidd Richard Livsey i Roger Williams, ac felly collwyd llawer iawn o bleidleisiau personol. Fodd bynnag, yn amlwg llwyddodd Williams adeiladu ei bleidlais bersonol ei hun. Cofiwn hefyd i’r Democratiaid Rhyddfrydol gael blwyddyn dda yn 2005 yn genedlaethol. Rydyn ni hefyd yn rhy barod i anghofio, ar lefel San Steffan, y blaid yw ail blaid Cymru ar hyn o bryd.
Serch hynny, dydi rhagweld beth fydd yn digwydd yma flwyddyn nesa’ ddim yn hawdd. Yn ôl yr arolwg barn diweddaraf ganYouGov i’r Telegraph, mae’r Ceidwadwyr ar 40% a’r Democratiaid Rhyddfrydol ar 19% yn genedlaethol. Cofiwn serch hynny fod pleidlais y Rhyddfrydwyr yn aml iawn yn cael ei danddatgan mewn arolygon barn. Yr awgrym fyddai bod y Ceidwadwyr tua 8% i fyny o’r etholiad diwethaf a’r Dems Rhydd yn eithaf segur.
O drosi’n uniongyrchol, fyddai hynny ddim yn ddigon i’r Ceidwadwyr ennill yma. Ydi’r ffaith iddynt ennill yma yn etholiadau Ewrop yn arwyddocaol? Mae’n awgrymu y gallai’r bleidlais Ryddfrydol fod yn feddal ar hyn o bryd, ond fawr fwy na hynny.
Fe ddylwn fod wedi disgwyl tan yfory, a phôl piniwn Cymreig yn dod i’r amlwg, i broffwydo hon. Efallai y byddaf yn newid fy meddwl erbyn ei weld, wn i ddim! Ond mae dau beth yn awgrymu eu hunain i mi yma.
Yn gyntaf, yn genedlaethol byddai disgwyl i’r Ceidwadwyr ennill tir oddi ar y Democratiaid Rhyddfrydol. Nid oes rheswm i gredu na fyddai hynny’n digwydd yma. Yn ail, yn genedlaethol byddai disgwyl i’r Dems Rhydd ennill rhywfaint o dir oddi ar Lafur. Mae’r cyfle i wneud hynny yma’n gyfyngedig, ond yng Nghymru mae’r bleidlais Lafur yn hanfodol wrth-Geidwadol – a phwy gwell i drechu’r Ceidwadwyr yma na’r Democratiaid Rhyddfrydol? Byddai sicrhau hyd yn oed ychydig o gefnogaeth y grŵp hwnnw o fudd enfawr.
Proffwydoliaeth: Ar ôl gweld canlyniadau arolwg barn YouGov i Gymru, dwi am fod mor hy â newid fy mhroffwydoliaeth i fwyafrif o tua 2,000 i'r Ceidwadwyr.
venerdì, ottobre 23, 2009
Blogiad byr am Question Time neithiwr
Ro’n i am flogio am Frycheiniog a Maesyfed ond hoffwn ddweud gair bach am Question Time neithiwr a pherfformiad y BNP. Rŵan, dwi’n rhywun sy’n cefnogi’n gryf hawl y BNP i ymddangos ar y rhaglen – licio’r peth ai peidio, mewn democratiaeth allwch chi ddim dewis a dethol pwy ddylai fynegi ei farn ai peidio, ac o wneud hynny rydych chi’n tanseilio’r syniad o ddemocratiaeth ei hun.
Credaf mai’r broblem neithiwr oedd na chafodd y BNP wrandawiad teg. Mae a ddylai Nick Griffin gael hynny yn fater arall, ond roedd ffyrnigrwydd y panelwyr eraill yn ei erbyn yn cyfleu ofn a hyd yn oed chwerwder yn fwy na brwydr ideolegol. Roedd y rhaglen gyfan yn cylchdroi o amgylch ceisio tanseilio’r BNP, a wnaeth i’r holl ymosodiadau yn erbyn y blaid a Griffin deimlo’n ffug, wedi’u cynllunio ymlaen llaw. Yn fy nŵr dwi’n teimlo y bydd y modd yr ymosodwyd ar y BNP neithiwr o fudd mawr iddi.
Y gwir oedd roedd hi fel pantomeim yn hytrach na rhaglen drafod wleidyddol.
Roedd y ddadl am Winston Churchill yn ddiddorol. Tra na fyddai Churchill yn cefnogi nac yn aelod o’r BNP oherwydd ei thueddiadau ffasgaidd, ac roedd Churchill yn wrth-ffasgydd, roedd ganddo ddaliadau hynod hiliol. Fe’ch gadawaf gyda dyfyniad y byddai Griffin yn falch ohono:
"I do not admit that right. I do not admit for instance, that a great wrong has been done to the Red Indians of America or the black people of Australia. I do not admit that a wrong has eben done to these people by the fact that a stronger race, a higher-grade race, a more worldly wise race to put it that way, has come in and taken their place," Winston Churchill
mercoledì, ottobre 21, 2009
Fferm Ffactor a Judge Judy = noson dda
Oi, gwrandewch, dwi ddim yn un o ffans mwyaf teledu realiti. Roeddwn am flynyddoedd yn gwbl gaeth i Big Brother, ond erbyn hyn dwi methu disgwyl i’r basdad peth ddod i ben flwyddyn nesa’, ond ar wahân i hynny dwi’m yn licio fawr ddim. Yn dibynnu ar eich diffiniad o deledu realiti.
Ond ro’n i’n gwybod ers clywed amdani’n gyntaf y byddai Fferm Ffactor yn rhaglen erchyll y byddwn i’n ei mwynhau i’r uchel nefoedd ac fe’m profwyd yn gywir. Mi wnes i a Dwd chwerthin nerth ein pennau am hanner awr yn ddi-dor, oherwydd er gwaetha’r ffaith mai gosod giât a mynd â mochyn i drelar oedd yr heriau, roedden nhw’n wych i’w gwylio. Ac roedd y darn mastermindaidd mewn beudy yn ffantastig, heb sôn am athrylith yr ‘ystafell ddyddiadur’, sef cab tractor.
Y peth gorau oll oedd nad oedd y rhaglen yn cymryd ei hun yn rhy o ddifrif – roedd rhywun yn chwerthin efo’r rhaglen, a’r cystadleuwyr, gymaint ag arnynt. Hir oes i Fferm Ffactor, medda’ fi, fydda i’n dilyn y gyfres wirion ‘ma i’r diwedd. Ni ellir cynhyrchu rhaglen realiti Cymraeg sy’n fwy Cymreigaidd, mae hynny’n sicr.
Mae ‘na ambell i beth arall dwi’n eithaf mwynhau ar deledu realiti, ond ddim teledu realiti Prydeinig. Fu’r un sioe sgwrs ym Mhrydain, megis gyda’r ast dew Vanessa Feltz neu’r twatfrenin Kyle, wedi cyrraedd uchelfennau Jerry Springer. Roedd hwnnw’n wych yn ei anterth. Ond ni sioeau sgwrs ydi’r uchafbwynt gen i, eithr yr anfarwol farnwres Judy.
Ydw, dwi’n ffan enfawr o Judge Judy, i’r fath raddau y byddaf yn dal fyny efo’r ddynas naill ai drwy ei recordio neu wylio ITV2+1 (a fi fyddai’r cyntaf i edrych i lawr ar unrhyw un sy’n gwylio ITV2, heb sôn am +1 – dyna ‘di comon). Ers yn fach mae dramâu llysoedd wedi fy rhyfeddu, ac mae gwylio rhai go iawn yn taro rhyw sbot rhyfedd ynof. Swni’n licio bod mor glyfar â Judge Judy ‘fyd, a hoffwn feddwl fy mod yn meddu ar ei doniau amgyffred a synnwyr cyffredin. Dydw i ddim, ond am awr rhwng 6 a 7 bob nos, mi fedraf o leiaf smalio.
Ond ro’n i’n gwybod ers clywed amdani’n gyntaf y byddai Fferm Ffactor yn rhaglen erchyll y byddwn i’n ei mwynhau i’r uchel nefoedd ac fe’m profwyd yn gywir. Mi wnes i a Dwd chwerthin nerth ein pennau am hanner awr yn ddi-dor, oherwydd er gwaetha’r ffaith mai gosod giât a mynd â mochyn i drelar oedd yr heriau, roedden nhw’n wych i’w gwylio. Ac roedd y darn mastermindaidd mewn beudy yn ffantastig, heb sôn am athrylith yr ‘ystafell ddyddiadur’, sef cab tractor.
Y peth gorau oll oedd nad oedd y rhaglen yn cymryd ei hun yn rhy o ddifrif – roedd rhywun yn chwerthin efo’r rhaglen, a’r cystadleuwyr, gymaint ag arnynt. Hir oes i Fferm Ffactor, medda’ fi, fydda i’n dilyn y gyfres wirion ‘ma i’r diwedd. Ni ellir cynhyrchu rhaglen realiti Cymraeg sy’n fwy Cymreigaidd, mae hynny’n sicr.
Mae ‘na ambell i beth arall dwi’n eithaf mwynhau ar deledu realiti, ond ddim teledu realiti Prydeinig. Fu’r un sioe sgwrs ym Mhrydain, megis gyda’r ast dew Vanessa Feltz neu’r twatfrenin Kyle, wedi cyrraedd uchelfennau Jerry Springer. Roedd hwnnw’n wych yn ei anterth. Ond ni sioeau sgwrs ydi’r uchafbwynt gen i, eithr yr anfarwol farnwres Judy.
Ydw, dwi’n ffan enfawr o Judge Judy, i’r fath raddau y byddaf yn dal fyny efo’r ddynas naill ai drwy ei recordio neu wylio ITV2+1 (a fi fyddai’r cyntaf i edrych i lawr ar unrhyw un sy’n gwylio ITV2, heb sôn am +1 – dyna ‘di comon). Ers yn fach mae dramâu llysoedd wedi fy rhyfeddu, ac mae gwylio rhai go iawn yn taro rhyw sbot rhyfedd ynof. Swni’n licio bod mor glyfar â Judge Judy ‘fyd, a hoffwn feddwl fy mod yn meddu ar ei doniau amgyffred a synnwyr cyffredin. Dydw i ddim, ond am awr rhwng 6 a 7 bob nos, mi fedraf o leiaf smalio.
martedì, ottobre 20, 2009
Tywyllwch y boreau
Ydach chi wedi sylweddoli pa mor dywyll ydi’r boreau erbyn hyn? Fe’m tarwyd wythnos diwethaf gan hynny, ond mae’n waeth yr wythnos hon ac mi fydd yn waeth yr wythnos nesaf efo’r clociau yn mynd am eu hôl.
Mae fy nheimladau parthed dyfodiad y gaeaf a thywyllu’r dydd a’r nos yn gymysg iawn. Mae’n erchyll yn y bora. Mae’r ysgogiad i godi a mynd i’r gwaith, sy’n gymhedrol ar y gorau o adegau i’r rhan fwyaf helaeth o bobl, yn enwedig y pethau afiachus hynny sy’n gweithio’n Macdonald, yn cilio fwy fyth. Mae’r snooze yn cael mwy o ddefnydd, a chan fod y ddaear heb gael cyfle i gynhesu, afraid dweud mae hi’n oerach.
I hen sinach fel fi mae’n anoddach byth. Fel rhywun sy’n casáu talu ei filiau mi fyddaf yn llawn gwrthod gosod y gwres arnodd am y bora, sy’n golygu bod y tŷ, sy’n rhewllyd ar y gorau o adegau, yn rhewllyd. Teimla rhywun ei fod yn gwneud popeth yn ara’ deg. Wn i ddim amdanoch chi, ond un o’r teimladau sy’n gyrru ias lawr fy nghefn, yn eironig braidd yn llythrennol hefyd, yw rhoi crys oer amdanaf. Nid o reidrwyd jyst ben bora chwaith, ond mae’n waeth yn y bora.
Ta waeth ‘rhen hogia, problem arall sy gen i cyn mynd i’r gwaith ydi beth i wylio ar y teledu. Fel rheol bydda i’n gwylio BBC News i weld newyddion Cymru a’r newyddion chwaraeon, cyn troi sianel, fwy na thebyg i wylio Cyw neu Braniac (‘dach chi’n fy nabod ddigon erbyn hyn i wybod nad jôc ydi honno) cyn stryffaglu i’r gwaith, fel arfer gan fod yn bur anghwrtais efo pobl Metro ar y ffordd. Ydi, mae’r arfer hwnnw’n parhau.
Gyda llaw, o ran cyfres Proffwydo 2010 (dwi’n gwybod ei bod yn drist iawn fy mod yn rhoi enw sy’n ymdebygu i raglen ffuglen wyddonol fyrdymor ac erchyll ar S4C i’r gyfres o erthyglau ond tyff) croeso i chi awgrymu sedd i mi fwrw golwg arni nesaf. Wedi’r cyfan, chi yw’r meistri, fi di’r French maid.
Mae fy nheimladau parthed dyfodiad y gaeaf a thywyllu’r dydd a’r nos yn gymysg iawn. Mae’n erchyll yn y bora. Mae’r ysgogiad i godi a mynd i’r gwaith, sy’n gymhedrol ar y gorau o adegau i’r rhan fwyaf helaeth o bobl, yn enwedig y pethau afiachus hynny sy’n gweithio’n Macdonald, yn cilio fwy fyth. Mae’r snooze yn cael mwy o ddefnydd, a chan fod y ddaear heb gael cyfle i gynhesu, afraid dweud mae hi’n oerach.
I hen sinach fel fi mae’n anoddach byth. Fel rhywun sy’n casáu talu ei filiau mi fyddaf yn llawn gwrthod gosod y gwres arnodd am y bora, sy’n golygu bod y tŷ, sy’n rhewllyd ar y gorau o adegau, yn rhewllyd. Teimla rhywun ei fod yn gwneud popeth yn ara’ deg. Wn i ddim amdanoch chi, ond un o’r teimladau sy’n gyrru ias lawr fy nghefn, yn eironig braidd yn llythrennol hefyd, yw rhoi crys oer amdanaf. Nid o reidrwyd jyst ben bora chwaith, ond mae’n waeth yn y bora.
Ta waeth ‘rhen hogia, problem arall sy gen i cyn mynd i’r gwaith ydi beth i wylio ar y teledu. Fel rheol bydda i’n gwylio BBC News i weld newyddion Cymru a’r newyddion chwaraeon, cyn troi sianel, fwy na thebyg i wylio Cyw neu Braniac (‘dach chi’n fy nabod ddigon erbyn hyn i wybod nad jôc ydi honno) cyn stryffaglu i’r gwaith, fel arfer gan fod yn bur anghwrtais efo pobl Metro ar y ffordd. Ydi, mae’r arfer hwnnw’n parhau.
Gyda llaw, o ran cyfres Proffwydo 2010 (dwi’n gwybod ei bod yn drist iawn fy mod yn rhoi enw sy’n ymdebygu i raglen ffuglen wyddonol fyrdymor ac erchyll ar S4C i’r gyfres o erthyglau ond tyff) croeso i chi awgrymu sedd i mi fwrw golwg arni nesaf. Wedi’r cyfan, chi yw’r meistri, fi di’r French maid.
Iscriviti a:
Post (Atom)