Brânana

Diwrnod efo'r Anifeiliaid

Mi ges fy ffordd a dydd Sul fe aeth tri ohonom, yr Hogyn, Lowri Dwd a Lowri Llew, i Sŵ Bryste. Gyda phobl amrywiol, y Dwd yn un ohonynt nos Wener, yn llwyddo fy hudo i bob tafarn bosib dros y penwythnos mi gyrhaeddodd bwynt nos Sadwrn lle mi ges banic mawr a rhedag adra yn barod i fynd i’r sŵ.

Ro’n i’n meddwl y buasai Sŵ Bryste yn fwy na Chaer ond ro’n i’n hollol anghywir. ‘Does ‘na ddim eliffant na theigr na chamel na jiráff yn agos at y lle. Wel, welish i mohonynt. Ond dyna ni, mae Sŵ Gaer yn anferthol, ac amwni mae pawb ‘di gweld eliffant a jiráff o’r blaen, ac mae camels yn fasdads blin, a theigrod yn blydi beryg. Dwi ddim yn poeni rhyw lawer os bydd y teigrod yn marw allan yn ystod ein hoes ni, po fwyaf diogel y byd i bobl, po hapusaf y byddwyf i.

Dachisho gwbod be oedd fy hoff bethau i? Oes siŵr, dyma pam eich bod chi’n darllen. Y fruit bats. O’dd nhw’n lyfli, ‘swn i wedi mynd ag un adra yn y fan a’r lle. Doedda nhw ddim yn gwneud rhyw lawer blaw dringo’r rhaffau de. A dweud y gwir roedd lot o’r anifeiliaid i weld yn ddiog iawn. Wnaeth y gorilas ddim byd. Ni edrychodd y panda coch arnom ac mi guddiodd y llewod yng nghefn eu lle nhw felly ni welsom mohonynt fawr ddim.

Ceir yn Sŵ Bryste ddegau o grwbanod o bob maint. Dwi’n licio crwbanod ond wnaethon nhw fawr o ddim ychwaith. Wel, maen nhw fatha rhech dydyn? A ‘dwn i ddim am y twilight zone, fel y’i gelwid, achos i anifeiliaid y nos yr oedd, ac yn anffodus roedd y lle mor dywyll ni fedrasom ni weld fawr ddim. Wnaethon ni syllu ar danc gwag am bum munud yn trio dod o hyd i anifail.

Ni phrofasai’r acwariwm yn llwyddiant mawr chwaith, ac mi ddadleusom pam bod ‘na ffrij llawn ffishffingyrs yno. Er mwyn i’r pysgod eu bwyta, meddaf i, a dwi’n sticio wrth hynny. Dio’m fel petaen nhw yno fel rhybudd i be sy’n digwydd i ffish sy’n ceisio dianc nadi?

Ac felly mi adawsom y sŵ, ar ôl cael diwrnod da, er po fwyaf i ni ddadansoddi’r peth yn Harvester gyda’r nos (achos dani’n classy) y lleiaf llwyddiannus y swniodd, yn enwedig wrth i ni rywsut fethu dinas fwyaf Cymru ar y ffordd nôl a chanfod ein hun 16 milltir i ffwrdd ac nid ymhell o Lantrisant. Ddealltish i ddim sut lwyddon ni wneud hynny a dwi’m callach rŵan.

Proffwydo 2011: Canolbarth Cymru

Y mae’r polau diweddaraf yn awgrymu chwalfa’r Democratiaid Rhyddfrydol, etholiad cymharol lwyddiannus i’r Ceidwadwyr, Llafur yn ennill dros hanner y bleidlais a Phlaid Cymru’n cael ei hetholiad gwaethaf erioed ar y lefel hon. Yn reddfol, mae’n anodd anghytuno â hyn, ac mae’n gwneud ardal y Canolbarth yn un hynod o ddiddorol, gyda goblygiadau mawr i bob plaid.

Yr Etholaethau

O holl etholaethau’r rhanbarth, mi dybiaf mai tair yn unig sy’n ddiogel. Bydd Rhodri Glyn Thomas yn parhau’n AC ar Ddwyrain Caerfyrddin a Dinefwr heb ddim trafferth, a hynny hefyd fydd hanes Dafydd Elis-Thomas yn Nwyfor-Meirionnydd. Ac er gwaethaf y polau erchyll, mewn difrif mae’n anodd gweld y Ceidwadwyr yn trechu Kirsty Williams, arweinydd y Democratiaid Rhyddfrydol ym Mrycheiniog a Maesyfed. Un peth sydd yn sicr yn y tair sedd hyn: mi fydd y mwyafrifau mawrion yno yn llai nag yn 2007.

Mae dwy sedd sy’n gymharol ddiogel, dwi’n teimlo. Ceredigion yw’r cyntaf. Mae Elin Jones yn AC poblogaidd, yn weinidog medrus, sydd â mwyafrif cadarn, ac mae ei phrif wrthwynebwyr yn gwneud yn waeth na Phlaid Cymru hyd yn oed yn y polau. Serch hynny, alla i ddim rhagweld pleidlais brotest fawr wrth-Lundeinig yng Ngheredigion. Byddai’n well gan drwch poblogaeth ardal fel hon weld y Ceidwadwyr (gyda’r Dems Rhydd) mewn grym yn Llundain na’r blaid Lafur. I’r diben hwnnw, dybiwn i ar lefel San Steffan mai’r Dems Rhydd fydd bia hon am flynyddoedd bellach, ond dylai Elin Jones ennill yma eleni. Byddai ei cholli hi yn waeth ergyd i’r Blaid nag unrhyw un arall o’i ACau, gan gynnwys ei harweinydd.

Yr ail sy’n gymharol ddiogel ydi Preseli Penfro. Dydi mwyafrif Paul Davies ddim yn enfawr ond mae’n un o aelodau amlycaf y Cynulliad erbyn hyn, ac mi fyddai’n golled i’r sefydliad heb amheuaeth. Er ei bod yn ymddangos bod cefnogaeth Llafur dros 15% yn uwch nag yn 2007, a bo’r bwlch rhwng y ddwy blaid ond yn 11% yma, dwi’n amau y bydd gan Paul Davies ddigon o enw i fynd â hi, a chofier bod pleidlais y Ceidwadwyr yn ymddangos yn sefydlog. Agos ond dim sigâr i Lafur yma.

Mae’r tair sedd arall yn ddiddorol, ond af i ddim i fanylder mawr amdanynt, ond cynnig rhai sylwadau.

Fe ddywedais flynyddoedd nôl ar y blog hwn fy mod o’r farn yr âi’r Ceidwadwyr â Threfaldwyn yn 2011, er i mi gael pethau’n hollol anghywir y llynedd. Ta waeth, y Ceidwadwyr sydd â’r momentwm yn y sedd hon bellach, roedd buddugoliaeth Glyn Davies y llynedd yn hwb enfawr i’r blaid yn lleol, a dwi’n darogan y bydd y Ceidwadwyr yn cipio’r sedd hon a hynny â mwyafrif parchus iawn – dim ond 4.5% o ogwydd sydd ei angen arnyn nhw. Mi gânt hynny.

Beth am Orllewin Caerfyrddin a De Penfro? Dim ond 250 o bleidleisiau oedd ynddi y tro diwethaf rhwng y Ceidwadwyr yn gyntaf a Phlaid Cymru’n drydydd, gyda Llafur yn y canol. Mae pleidlais Plaid Cymru a Llafur wedi syrthio’n gyson yma ers 1999, gyda’r Ceidwadwyr ar eu fyny bob tro. Fydd hi ddim yn dibynnu ar wasgu’r bleidlais Ryddfrydol chwaith, cafodd y blaid lai na dwy fil o bleidleisiau yn 2007, er o ystyried pa mor agos yr oedd hi y flwyddyn honno gallai fod yn ffactor. Dydi Angela Burns heb greu enw iddi ei hun yn y Bae, er bod Nerys Evans wedi – un o sêr y Cynulliad a’r Blaid heb os – ond mae’r polau cenedlaethol yn gadarn yn erbyn y Blaid, a byddai cipio’r sedd hon yn gamp a hanner ar ei rhan hi. Ond yn gamp yn ormod mi deimlaf. Fe deimlir ei cholled yn y Cynulliad yn fawr. Yn ei lle, credwn y gwelwn ddychwelyd Christine Gwyther a hynny’n gymharol gyfforddus, gyda’r Ceidwadwyr yn ail. Ni cheidw’r Democratiaid Rhyddfrydol eu hernes.

Yn olaf, Llanelli. Ar bapur, mae hwn yn hawdd i Blaid Cymru – mwyafrif cadarn, ymgeisydd amlwg a chryf, a hynny yn erbyn cyn-gynghorydd ffwndrus, os hoffus, sy’n 70 oed. Ond cofiwch 2010. Roedd perfformiad Plaid Cymru yn y sedd benodol hon yn siomedig. Yn ôl y pôl diweddaraf mae Llafur tua 18% i fyny ar 2007 a Phlaid Cymru i lawr 6%. Yn Llanelli, os pleidleisia’r un nifer â’r tro diwethaf, mae hynny’n gyfystyr â buddugoliaeth o nid ymhell o 3,000 i Lafur. Mae hynny’n annhebygol iawn yma, ond yn bersonol, ar y pwynt cynnar hwn o’r ymgyrch o leiaf, synnwn i ddim petai Llafur yn ysgubo popeth o’i blaen eleni, a rhaid dweud bod y Blaid yn arbennig yn ymddangos yn gwbl ddi-glem ynghylch sut i atal hynny rhag digwydd (a bod yr hyn y mae’n ei wneud ar drywydd cwbl anghywir, yn fy marn i). Gall pethau newid yn ystod yr ymgyrch, wrth gwrs, ond petawn i’n betio heddiw, â chalon drom, dwi’n amau mai Llafur aiff â Llanelli eleni.

Proffwydoliaeth:

Plaid Cymru 3 (-1)
Llafur 2 (+2)
Ceidwadwyr 2 (-)
Dems Rhydd 1 (-1)



Y Rhestr

Dyma yn hawdd ranbarth gwannaf Llafur, a dwi ddim yn rhagweld y bydd hi’n dod i’r brig yma. Unwaith eto, dwi’n teimlo mai Plaid Cymru fydd gyntaf, gyda’r Ceidwadwyr yn ail a Llafur yn drydydd. Teimlaf y bydd y Blaid yn colli pleidleisiau yma, ond nid i’r un graddau ag ardaloedd eraill, a bod y gwrthwyneb yn wir am Lafur – ennill ychydig, ond nid cymaint â’r unman arall. O reddf dwi’n teimlo y bydd pleidleisiau gan y Democratiaid Rhyddfrydol yn mynd at gyfeiriad Llafur a’r Ceidwadwyr yma, yn gymharol gyfartal. Felly pa oblygiadau sydd i’r rhestr?

O amrywio’r ffigurau fymryn, cynnydd eithaf mawr i’r Blaid Lafur, y Ceidwadwyr ar eu hennill ac ar y blaen i Lafur o fymryn, a gostyngiad ym mhleidlais Plaid Cymru, gyda’r Dems Rhydd yn cael llai na 10% o bleidleisiau’r rhestr, âi’r sedd gyntaf i’r Ceidwadwyr, yr ail i Lafur, a’r drydedd i Blaid Cymru. Y peth diddorol ydi, petai Llafur yn ennill yn Llanelli a Gorllewin Caerfyrddin, ar yr amrywiadau bach hynny mi fyddant yn debygol o golli sedd rhestr, a honno i’r Ceidwadwyr – oni threcha’r Ceidwadwyr yn y bleidlais ranbarthol. Serch hynny, mi fyddai’r gystadleuaeth am y bedwaredd sedd yn hynod, hynod agos rhwng y tair plaid hynny. Hyd yn oed gyda dim ond un etholaeth i’w henw, ni fyddai gan y Democratiaid Rhyddfrydol unrhyw gyfle o ennill sedd ranbarthol yma.

Fodd bynnag, ni ddylid diystyru’r Blaid Werdd yma. Os enilla’r blaid honno dim ond tua 6% o’r bleidlais ranbarthol, bydd ganddi gyfle o ennill sedd – er nad ydw i’n rhagweld hynny’n digwydd y tro hwn. Mae hyn hefyd yn wir am UKIP i raddau llai.

Ac am rŵan, dwi am gadw at hynny. O ran y rhestrau, mi fydd y Ceidwadwyr yn cipio sedd gan y Blaid Lafur, o drwch blewyn – er ei bod yn hawdd gweld Llafur yn ei chadw, neu o bosibl Plaid Cymru yn ei chipio; mae’r cyfan yn dibynnu ar y pedair sedd sydd, yn fy marn i, ar hyn o bryd yn edrych fel petaent am newid dwylo.

Proffwydoliaeth:

Ceidwadwyr 2 (+1)
Llafur 1 (-1)
Plaid Cymru 1 (-)

Proffwydo 2011: De-ddwyrain Cymru

Mae’r amser wedi dod i edrych ymlaen at etholiadau’r Cynulliad, lai na mis i ffwrdd erbyn hyn. A minnau byth am wneud dim tebyg i gyfres Proffwydo 2010 eto (seriws rŵan de), dwi dal methu â helpu fy hun ond am geisio proffwydo canlyniadau eleni. A pha ffordd haws o wneud hynny na fesul rhanbarth?Ychydig o hwyl ydi’r peth yn fwy na dim, er bod ‘na gonsensws cyffredinol ymhlith sylwebwyr ynghylch beth fydd yn digwydd, a dwi’n digwyddiad cytuno efo.

Yr Etholaethau

Ta waeth, i’r diawl â’r darlun mawr am funud. Dechreuodd Syniadau gyda De-orllewin Cymru a dwi hefyd am wneud hynny. Y rheswm syml ydi, yn etholiadol, dyma ardal leiaf diddorol Cymru o gryn bellter eleni. Saith sedd Lafur a geir yma yn yr etholaethau, a dyma fydd y sefyllfa wedi hynny.

Petai Llafur wedi rhywsut dal grym yn Llundain yn 2010, fe fyddai’r sefyllfa yn wahanol iawn, ac fe geid dadansoddiadau manwl o ambell sedd yma. Gallai’r Ceidwadwyr gipio Gŵyr a a Phen-y-bont, bydden ni’n disgwyl i’r Democratiaid Rhyddfrydol ennill yng Ngorllewin Abertawe ac fe âi Plaid Cymru â Chastell-nedd am y tro cyntaf yn ei hanes. Er mai Castell-nedd sydd fwyaf tebygol o roi sioc i ni yma eleni, gyda’r polau yn awgrymu twf enfawr i Lafur oddi ar etholiad diwethaf y Cynulliad, mae’n anodd iawn gweld hynny’n digwydd, i’r fath raddau fy mod yn anghytuno â Syniadau am gyfle hyd yn oed Adam Price o ennill yma petai wedi dewis sefyll. Serch hynny, gydag ymdrech dda gallai pethau fod yn agos yno, a dwi’n rhyw deimlo gall y Ceidwadwyr wneud yn well na’r disgwyl yng Ngŵyr.

Proffwydoliaeth:

Llafur 7 (-)


Y Rhestr

Yr unig frwydr go iawn yn Ne-orllewin Cymru fydd ar y rhestr. Unwaith eto, dwi’n dueddol o gytuno â barn Syniadau am yr hyn a fydd yn digwydd. Gyda chefnogaeth y Democratiaid Rhyddfrydol ar chwâl, dydi hi ddim yn amhosibl y byddant yn colli eu hunig sedd, sef un Peter Black, gan lwyddo i gael llai na hanner y pleidleisiau a gaiff Plaid Cymru a’r Ceidwadwyr. Yn wir, o dan yr amgylchiadau cywir, gallai’r blaid ennill llai o bleidleisiau na’r BNP neu’r Gwyrddion, neu hyd yn oed y ddwy. Dwi ddim yn meddwl y bydd pethau cynddrwg â hynny arnyn nhw.

Gyda’r polau Cymreig yn awgrymu amrywiadau mawr iawn yng nghefnogaeth y Blaid rhwng dechrau mis Mawrth a diwedd mis Mawrth yn y rhanbarth, a’r samplau yn fach, ond dim newid i’r Ceidwadwyr, mae’n anodd defnyddio tystiolaeth arolygon i lunio barn gadarn ar yr hyn a fydd yn digwydd. Mae hi’n agos rhwng y ddwy blaid yma – disgynnodd pleidlais Plaid Cymru 0.1% rhwng 2003 a 2007 (i 17.7%) a chynyddu fu hanes y Ceidwadwyr 1.1% (i 16.1%). Synnwn i ddim a welwn batrwm tebyg a dwi’n rhyw amau mai’r Ceidwadwyr ddaw yn ail ar y rhestr yma ymhen mis o drwch blewyn.

O ran seddi felly, yr unig newid alla i ei ragweld yma ydi’r Ceidwadwyr yn cipio sedd ar y rhestr, fwy na thebyg gan y Democratiaid Rhyddfrydol. Ond dydi hynny ddim yn sicr o gwbl. Heb fynd i fanylion y system etholiadol sydd ohoni (sy ddim actiwli mor gymhleth â hynny), yn syml, yn y De-orllewin, rhaid i’r blaid ddaw yn drydydd yma ennill ddwywaith pleidleisiau’r blaid ddaw yn bedwerydd +1.

Caiff y blaid a ddaw yn ail ar y rhestr ddwy sedd yma, heb amheuaeth – ac yn fy marn i y Ceidwadwyr aiff â hi. Felly, rhaid i Blaid Cymru gael dwbl y pleidleisiau a gaiff y Dems Rhydd yma er mwyn ennill yr ail sedd. Y tro diwethaf, cafodd y blaid 28,819 o bleidleisiau a’r Dems Rhydd 20,226. Awgrym y polau ydi cwymp fechan ym mhleidlais y Blaid – dyweder i 26,000 - 27,000, ond bod pleidlais y Dems Rhydd nid ymhell o haneru – yn yr achos hwn mae hynny’n gyfystyr ag 11,000 o bleidleisiau. Dwi’n dueddol o feddwl bod yn rhaid iddyn nhw ennill o leiaf 14,000 o bleidleisiau i fod yn sicr o gael sedd. Dibynna hynny ar y niferoedd sy’n pleidleisio, ac nid oes hyd yn hyn awgrym o’r hyn allai fod o ran hynny. Serch hynny, mi fydd y frwydr am y bedwaredd sedd yn un agos.

O ystyried y polau, gallai’r Democratiaid Rhyddfrydol yn hawdd gael llai na 14,000 ar y rhestr yma, sy’n ei gwneud yn debygol ar hyn o bryd y caiff Plaid Cymru a’r Ceidwadwyr ddwy sedd yr un, oni fydd pleidlais y naill neu’r llall yn chwalu.

Proffwydoliaeth:

Ceidwadwyr 2 (+1)
Plaid Cymru 2 (-)
Dems Rhydd 0 (-1)

Pen-y-fan a'r lle

I’r rhai hyddysg yn eich plith, fe wyddoch i Rachub fod ryw hanner ffordd i fyny Moel Faban, sydd fawr fwy na bryn yng nghyd-destun y Carneddau. Ac felly mi dreuliais ddeunaw mlynedd o’m magwraeth hanner ffordd i fyny mynydd. Gall rhai pobl ganu eu bod yn feibion y mynydd. Gesi fy magu ar un – yn ddigon llythrennol.

Pam dwi’n malu cachu am hyn? Wel, achos dwi’n licio mynyddoedd. Mae ‘na ddynas mae Nain yn llnau iddi hi, Mrs Owen, sy’n byw ar lannau’r Fenai yn wynebu ardal Dyffryn Ogwen a chanddi olygfa hyfryd o’r Carneddau a’r Glyderau yn eu holl ogoniant – heblaw bod y sgonsan wirion yn casáu mynyddoedd. Alla i ddim dallt neb sy’n dweud y ffasiwn bethau, mae mynyddoedd ymhlith pethau gorau’r ddaear naturiol. Ond dyna ni, ma pobol Sir Fôn yn meddwl bod Mynydd Parys yn fynydd, er nad ydio fawr fwy na phentwr o gopor yn y bôn.

Does ‘na ‘run mynydd yng Nghaerdydd wrth gwrs; yr uchaf yr ewch ydi drwy wyrthiau mwg drwg neu ddringo i ben Stadiwm y Mileniwm, er na alla i’n swyddogol roi sêl bendith ar yr un o’r ddau beth. Mae’n rhaid dianc o’r ddinas i ddod o hyd i fynydd.

Felly aethasom ddydd Sadwrn tua’r gogledd, gan heibio’r Cymoedd, fel sy’n gall, at ardal Pen-y-fan, mynydd uchaf y De. Ac yntau’n sefyll 886m uwch y môr dydi o fawr fwy na’r hyn y gallai’r Wyddfa ei gachu, ond dyna ni, ei ddringo a wnaethom.

Am fasdad tew sy’n ‘mestyn am smôc bob tro dwi’n clywed y gair ‘heini’, dwi’n hoff o ddringo mynyddoedd. Efallai’r atgofion o losgi eithin ar Foel Faban yn fach ydi sail y peth, nôl yn nyddiau Ysgol Llanllechid, a Meical Hughes yn nôl leitar o Siop Bob yn tua naw oed. Chewch chi’m neud hynny rŵan os dachi’n naw oed; gwirion, yn de?

Neu efallai mai sail y peth ydi fy nghariad llwyr at Foel Faban (er i mi ei llosgi hi...). I fod yn sad a phersonol am eiliad, ben Foel ydi fy lle gorau yn y byd i gyd ac mae bod ar ei phen yn edrych lawr dros Ddyffryn Ogwen hyd Gastell Caernarfon ac ymylon Môn ar y gorwel bob tro’n codi fy nghalon, ac yn gwneud i mi gofio’n ddiamheuaeth pam fy mod i’n genedlaetholwr, hyd yn oed ar dduaf ddyddiau anobeithiol hanes diweddar cenedlaetholdeb y Cymry.

Ta waeth, ‘rôl cerdded am ryw awr a hanner, gan ddisgwyl hanner awr arall yn y broses i adael Ceren i ddal i fyny, mi gyraeddasom.

So, ia, aethon ni i Ben-y-fan a nôl lawr. Iep, dyna’r stori.

Udishido

Mi ddylan nhw.

Cymru'n Un II

Rhaid i mi gytuno â’r Hen Rech pan mae’n dod i Cymru’n Un II – no, nefar, byth. Fel mae’n digwydd, dwi’n rhannu ei atgasedd pur at y Blaid Lafur – mae hi’n aneffeithiol, yn hunanol ac yn daeog. Os oes unrhyw blaid yn haeddu diflannu o wleidyddiaeth Cymru am byth, y blaid Lafur ydi’r blaid honno. Yn bersonol, alla i ond â chywilyddu ar y ffaith bod y Cymry’n dragwyddol ailethol y criw di-glem hwn i dra-arglwyddiaethu drostynt.

Serch hynny, diolch i Blaid Cymru, mae Cymru’n Un wedi bod yn gymharol lwyddiannus yn fy marn i. Ond dwi’n meddwl mai dyna diwedd ei lwyddiant o ran Plaid Cymru. Y gobaith oedd y byddai rhywsut yn rhoi hygrededd newydd i’r Blaid ymhlith y Cymry, er prin yw’r dystiolaeth mai dyma sydd wedi digwydd waeth beth fo’r sefyllfa wleidyddol. Cyflawnwyd yr hyn a gyflawnwyd ond dwi’n meddwl efallai bod y Blaid fwy neu lai lle’r oedd hi bedair blynedd yn ôl – yn etholiadol dydi hi fawr gryfach os o gwbl. Dyna awgrym y polau, a waeth pa esgusodion a wneir, dyma oedd hanes etholiadau 2009 a 2010.

Gadawodd John Dixon y Blaid ddoe, gan ddweud yn ei farn o bod y gwahaniaeth rhwng Plaid Cymru a’r pleidiau eraill yn lleihau gormod. Gall neb gyflwyno dadl gadarn i anghytuno â hynny, er nad ydw i’n cytuno â phopeth a ddywedodd. Mae dwy ochr i geiniog y consensws a geir yng ngwleidyddiaeth Cymru heddiw, i Blaid Cymru gellir dadlau mae erydu ei chenedlaetholdeb traddodiadol, angerddol yw’r ochr ddu. Nid yw ei harddull lai tanbaid, mwy saff, yn dda i gyd.

Y broblem ydi ymhlith arweinyddiaeth Plaid Cymru ydi na all amgyffred nad yw pobl yn pleidleisio dros y Blaid oherwydd polisïau, er mor ganmoladwy ydynt, ar addysg neu iechyd neu hyd yn oed yr economi. Rhoddir pleidlais i Blaid Cymru fel mynegiant gwleidyddol o hunaniaeth genedlaethol. Dybiwn i y gallai mwyafrif y Cymry wneud hynny dan yr amgylchiadau cywir. Dydi Plaid Cymru ddim yn ceisio creu’r amgylchiadau cywir. Cenedlaetholdeb yw unig arf unigryw’r Blaid – mae ei gelu yn dacteg dwp a dweud y lleiaf.

Ond yn ôl at Cymru’n Un II. Mae’r fersiwn cyntaf wedi bod o fudd i Blaid Cymru boed hynny dim ond o gael profiad o fod yn rhan o lywodraeth. Ond digon ydi digon. Dwi heb siarad â NEB sydd fel arfer yn pleidleisio Plaid Cymru sydd am weld ail-ddyfodiad y glymblaid bresennol, a hynny oherwydd eu bod am gael llais annibynnol, cryf a chenedlaetholgar yn y Senedd. Gyda’r SNP yn mwy na brwydro’n ôl yn yr Alban, a hynny drwy arddel cenedlaetholdeb, fe fyddech chi’n meddwl y byddai’r Blaid yn gwneud yr un peth. Dim byd tebyg. I aralleirio Kim Howell, dros y misoedd diwethaf, mae Llafur wedi rhagori ar genedlaetholdeb y cenedlaetholwyr. Os gall Llafur wneud hynny, gall unrhyw un.

I raddau, gallai llwyddiant neu aflwyddiant y Blaid eleni ddibynnu ar ddal ei thir. Wnaiff hi mo hynny drwy fflyrtio â Llafur na’r pleidliau eraill. Wnaiff hi mo hynny drwy ddewis pwyll dros dân yn y bol. A wnaiff hi mo hynny drwy gyfaddawdu. Roedd Cymru’n Un yn arbrawf llwyddiannus – profodd y gallai’r Blaid fod yn blaid lywodraethol. Yr her rŵan ydi dod yn brif blaid. A wnaiff hi mo hynny drwy wneud yr hyn sy’n edrych yn bryderus a chynyddol bosibl – clymbleidio’n gyson â’r blaid Lafur.

Yn gryno, dydi’r Blaid ddim yn manteisio o gwbl ar ei sefyllfa unigryw o fod yr unig blaid genedlaetholgar yng Nghymru. Os rhywbeth, mae’n ymddangos fel petai’n mynd i gyfeiriad gwahanol (‘ymddangos’ ydi’r gair pwysig yn fanno, wrth gwrs). Mae John Dixon yn poeni am gyfeiriad Plaid Cymru. Gyda’r bwlch rhwng y pleidiau’n llai, dwi’n poeni y gallai gael blwyddyn etholiadol ddu uffernol.

Y Fwyaren Ddu

Yn ôl pob tebyg mi ddewisais y penwythnos anghywir i fynd adra, ond hynny wnes. Bu’n fwriad gwylio’r gêm yn Pesda efo Sion Bryn Eithin, ac mi aethon ni lawr i’r Bwl, dim ond i brynu peint a sylwi bod y gêm ddim yn cael ei dangos yno. Nac yn unman arall yn stryd, dim ond yn Royal Oak yn Rachub. Erbyn i mi yfed fy mheint a cherad i fyny dim ond tua chwarter awr oedd ar ôl, ac a minnau’n ymwybodol o’r sgôr mynd adra wnes i bwdu, cyn ailfentro i lawr i stryd gyda’r nos. Da ‘di Pesda, ond yn amlwg mae Rachub yn lle llawer mwy cyfoes gan ddarparu Sky Sports 1.

Ta waeth, ar ôl clywed Nain yn absoliwtli malu cachu llwyr fora Sadwrn, mi benderfynais wrth geisio rhoi fy meddwl i arall le ei bod yn amser cael contract efo’r ffôn lôn. Rŵan, dwi byth wedi cael hyn, pay-as-you-go fu gen i erioed, a hynny oherwydd cymysgfa o “dwi’m isho” a “dwi’m angen” ond mae ‘di bod yn ddrud yn ddiweddar felly ffwrdd â mi i Fangor fora Sul yn byrpio cwrw nos Sadwrn i siop Orange i gael contract.

Os oes angen cyngor arnoch i fod yn brynwr cyfrwys, peidiwch â chysylltu â mi. ‘Sgen i fawr o glem efo prisiau giamocs fel gliniaduron, ffonau na dim, achos dydw i ddim yn ymddiddori ynddynt llawer – nes fy mod i’n cael un fy hun, afraid dweud, dwi fel hogyn bach efo tegan tractor newydd wedyn. Beth brynish yn y diwadd oedd Blackberry.

Wel myn ffwc am beth cymhleth – dwi’n styc efo fo am ddwy flynadd rŵan ‘fyd. Ta waeth de, mi gymrodd bron hanner awr i mi gael gwared o predictive text, a dydi’r rhif dal heb newid i’m hen rif.

Y bonws mawr wrth gwrs ydi bod yswiriant colli arno. Felly rŵan ga’i feddwi cymaint dwisho, pryd dwisho, a gwbod y bydd ‘na ffôn arall yn dod ar ei union drwy’r post am ddim. Bydd hynny’n siŵr o safio ffortiwn bach i’r hogyn cyfrwys o Rachub, bydd wir.

Geiriau doeth Nain

"Dwi'n licio bwyd blasus, mae o'n tasti iawn. Wyt ti'n licio bwyd tasti?"

"Mae hi 'di bod yn braf felltigedig de"

"Wnes i gyfarfod rhyw hogan o Sir Fôn ddoe Nain"
"O le oedd hi?"
"O Lanrywle, mae 'na lot o llans yn Sir Fôn does?"
"Oes, llan hwn a llan llall, mae o'n sickening"

Does dim ond isio ceiniog i fynd i mewn drwy'r drws...

Pan dwi’n cael rhywbeth i mewn i fy mhen mae’n anodd iawn ei ddad-wneud. Mae’n siŵr eich bod chi yr un peth – pan fyddwch yn clywed cân a honno’n cylchdroi yn eich pan rhaid ei chlywed gangwaith i’w hymwaredu. A phan fo chi isio gwneud neu weld rhywbeth, wel, mae’n rhaid i chi wneud neu weld y peth hwnnw pa beth bynnag y bo.

Felly be dwisho ei wneud ers ychydig wythnosau ac y cwynaf amdano onid y’i gwnaf? Ddyweda’ i – mynd i’r sŵ. Rŵan, Sŵ Bryste ydi’r agosaf at Gaerdydd a hyd y gwn i nid oes un yn ne Cymru. Mae gennym o leiaf ddau yn y gogledd, rhwng Sŵ Môr Môn a Sŵ Mynydd Bae Colwyn, ond arwain y blaen wnaeth y Gogs erioed. Does neb wedi dweud amdanaf am unrhyw sŵ yn y De beth bynnag – o bosib achos dydyn nhw’m isio fi yno.

Fyddech chi’n meddwl y buasai dyn yn ei oed a’i amser fel fi, ac mi fyddai’n 26 mewn llai na mis, isio gwneud rhywbeth llai plentynnaidd, ond na, dwisho mynd i’r sŵ. A dwi’n ‘styfnig am y peth. Os na chaf fynd cyn fy mhen-blwydd, mi ymwaredaf â phen-blwydd meddw hwyl am daith i Fryste ... wel, os daw rhywun efo fi. Ond dwi’m yn dallt pwy na fyddai isio mynd i sŵ, maen nhw’n llefydd cŵl. Dwisho mynd i weld yr anifeiliaid.

Dwi heb fod i un ‘stalwm. Gennai deimlad mai Bae Colwyn oedd y tro diwethaf, ond dwi’m yn cofio pryd yn union. Ond dwi’n cofio cael fy rhyfeddu, er fy mod i’n adnabod y Sŵ Mynydd yn o dda. Fedra i ddim helpu â chael fy hudo gan anifeiliaid ar y teli ac mae eu gweld nhw go iawn yn well. Heblaw am y mwncwns achos dwi’m yn licio mwncwns, fwy na thebyg achos bod pawb arall yn licio mwncwns.

Prin y llwydda’ i argyhoeddi neb, dwi’n teimlo. Mynd ben fy hun neu chwilio Gwglimij yn smalio fy mod i yno wna i. Ac, ydach, mi ydach chi’n gwbod p’un o’r rheini dwi fwya tebygol o wneud.

Fydda i byth yn Skeletor

Mae pawb yn dweud heddiw ei bod yn braf yn yr haf heb gofio mai gwanwyn ydi hi go iawn. Dwi wedi dweud droeon dros flynyddoedd cwynfanllyd nad ydw i’n licio’r haul yn ormodol – dwi’n gwisgo sbectol haul i yrru pan fo’i weddol gymylog a dweud y gwir, ac nid er mwyn ymddangos yn cŵl achos mae hyd yn oed yr Hogyn yn gwbod bod gwisgo sbectol haul a hithau’n gymylog yn bell, bell iawn o fod yn cŵl. A dweud y gwir dachi’n edrych fel twat.

I fod yn deg, tywydd poeth yn hytrach na’r haul dwi’m yn licio. Dwi fel Mam, yn welw fel corff celain ac yn plicio am wythnosau ar ôl dal haul. ‘Sdim rhyfedd bod plant ac anifeiliaid yn rhedag mewn braw ohonof.
Ond dydw i ddim yr iachaf beth ers wythnosau. Mae gen i ddolur ar fy ngwefus ers mis sy’n gwrthod symud waeth pa grîm neu falm a ddefnyddiaf i ymosod arno. A dwi hefyd yn llawn snot. Wn i ddim pam wir ond fela mai ers o leiaf fis.

Ond gobeithio y bydd y tywydd braf sy’n taro Caerdydd yn para rŵan, achos maen nhw’n dweud bod y tywydd braf yn dda i salwch. Dydi hyn ddim yn wir. Dim ond ers byw hafau yng Nghaerdydd mae gen i ryw lun o glefyd gwair, ro’n i’n iawn yng nghefn gwlad. Awyr iach y wlad yn wir.

Ond mae’r pwynt amdanaf ddim yn licio’r haf gormod yn sefyll. Mae hyn yn deillio o’m styfnigrwydd pan yn blentyn a’r ffaith nad o’n i’n licio licio petha oedd pobl eraill yn eu licio. Do’n i’m yn uffernol o styfnig ond roedd gen i fy syniadau a dyna oedd yn ddiwedd arni. Do’n i’m isho mynd i Gyprus pan o’n i’n ddeuddeg achos “dwi’m isho mynd i ffwrdd byth ac mae’n rhy braf a dwi’m yn licio tywydd poeth”. A do’n i bron byth, fel rhywun call, isio i’r arwyr ennill ar y cartŵns ‘stalwm, ro’n i wastad yn cefnogi y boi drwg. Yr unig arwr ro’n i’n ei hoffi go iawn oedd He-Man a hyd yn oed bryd hynny ro’n i’n meddwl bod Skeletor yn wych. Ro’n i wastad isho bod yn Skeletor a dweud y gwir - ro'n i'n meddwl bod y ffaith ei fod yn benglog yn amêsing.

Ond braf ydi hi ar y funud a fydda i byth yn Skeletor. Mae’r rhain, gyfeillion, yn ffeithiau.

Lwsar

Nesi lawrlwytho Wil Coes Bren o Amazon neithiwr a gwrando arni tua ugain gwaith.

Gaddafi a'r cyfeillion

Ro’n i’n ffrindiau mawr efo’r Cyrnol Gaddafi yn yr ysgol. Oce, mae hynny’n gorddeud braidd, ond roedd gen i ac ambell un o’m ffrindiau eithaf obsesiwn gyda rhai o unbeniaid, neu ‘ddictetyrs’ ys ddwedant yn Nyffryn Ogwan, y byd ar y pryd. Fi oedd gyda’r obsesiwn mwyaf, nes peri i Jarrod ddweud wrthyf yn ddiweddar “mae dy ffrind di mewn trwbwl ar y funud” am yr hen Gaddafi.

Un o sawl un o’r ffrindiau yr oedd Cyrnol Gaddafi. Yr eu plith roedd yr hen Pinochet, Slobodon Milosevic a neb mwy na’n cyfaill anwylaf, yr hen Saddam a oedd yn destun hwyl ac yntau a’i dylwyth yn gymeriadau poblogaidd mewn tŷ crand yn The Sims. Nid y teulu go iawn wrth gwrs, os dwi’n cofio’n iawn Gaynor oedd y wraig a Shadrach oedd y mab.

Ta waeth mae pawb wedi marw rwan heblaw am Fidel (pwy dwi actiwli yn ei licio) a’r hen Gyrnol Gaddafi. Ew, mae’r byd ‘di newid ers fy mod i’n fach.

Un peth ...

Un peth a anghofiais am Glwb Ifor, a minnau yno’n gwylio Bryn Fôn nos Sadwrn, oedd pa mor amhosibl ydyw cael gwared ar y stamp. Mae o dal yno. Synnwn i ddim o edrych nôl i mi gael un tragwyddol gydol fy nhair blynedd yn y brifysgol.

Un peth nad oeddwn yn ei gael oedd black eye. Mae gen i un ar y funud, â’m talcen yn brifo, ar ôl brwydr ag anhysbys wrthrych. Neu ddwrn. Flynyddoedd nôl dywedodd Danny Karate yn ysgol i mi fod imi wyneb na allai neb ei daro, felly dwi’n dewis credu’r cyntaf o’r damcaniaethau. Er, mi oedd hynny ddegawd yn ôl a dwi ddim ymhleth y pethau deliaf ar y ddaear mwyach. A dweud y gwir dwi’n eithaf llanast.

Un peth dwi’n ei gasáu ydi bod efo pobol sydd yn llanast. Cafodd Haydn Blin, mwyaf dig y ffermwyr, docynnau am ddim i’r gêm yn erbyn y Gwyddelod ac mi gynigiodd y tocyn i mi. Mi dderbyniais – roedden nhw werth £70 wedi’r cwbl, a byddai curo’r Gwyddelod, pe hynny ddigwyddid, yn gwneud i mi deimlo’n gynnes braf.

Mi fyddai wedi ond nid aeth pethau rhagddynt yn wych. Dechreuodd y gêm a minnau dal adra. Do’n i heb glywed smic gan Haydn, er gwaethaf ceisio cysylltu, ac yn meddwl ei fod wedi gwerthu’r tocynnau neu wedi cael rhywun arall i fynd efo fo, felly mi agorais Fudweiser adra a sibrwd ‘cont’ dan fy ngwynt sawl gwaith. Ta waeth, ar ôl yr anthemau, mi ffoniodd.

Roedd hi’n ras wyllt i’r stadiwm, ond rhwng cael tacsi mi lwyddasom gyrraedd y seddi erbyn tua 13 munud i mewn i’r gêm. Ond, fel pe na bai’n amlwg o’r dechrau, daeth yn gynyddol amlwg bod Haydn wedi meddwi. Yn uffernol. Erbyn ugain munud i mewn i’r gêm, roedd yn cysgu.

Ond pwy gafodd y piss wedi’i gymryd allan ohono am awr olaf y gêm? Fi. Gan bobl o resi a seddau maith i ffwrdd. Pwy a oedd yn gorfod ymddiheuro i bawb na allai basio i fynd am bisiad neu i’r bar ac a oedd yn gorfod dringo drosto? Fi. Pwy a geisiodd ei anwybyddu pan chwarddai iddo’i hun yn ei drwmgwsg? Fi.

Dwi byth yn mynd i’r stadiwm efo blydi Haydn eto.

Y Llwyth

Efallai nad ydw i’n barchus fel yr hoffai Mam i mi fod, ond o ystyried llinach deuluol ar ochr fy Nhad ‘does fawr syndod yn hyn o beth. Nid teulu sy gen i yn Rachub – clan ydyn nhw, ac i rywun o’r tu allan clan digon rhyfedd a digon brawychus o ran hynny. Os clywch weiddi a rhegi’n atsain hyd y nefoedd yn Nhyddyn Canol ryw bryd, yn ddiau fy nheulu i ydyw.

Y Nain Eidalaidd ydi gwraidd hyn. Mae Dad a’i ddwy chwaer fwy neu lai yn edrych ar ei hôl efo’r demensia sy ganddi. Mae’n rhaid iddyn nhw; mae hi wedi cael ei gwahardd o ddau gartref gofal yn barod am fod yn ‘disruptive influence’ a hynny o fewn ychydig fisoedd i’w gilydd! Yn ôl Rita mae hi’n “ddynas wyllt” a chywir ydi hynny. A dio’m fel bod neb ohonyn nhw’n bobl amyneddgar; a dweud y gwir mae’r chwiorydd yn cymryd ar ei hôl a dyma pam eu bod nhw’n gweiddi arni hi wrth i hi ddweud wrthyn nhw fangula you two bitches!

A dweud y gwir mae’r holl beth fel rhyw fersiwn Gymraeg-Eidalaidd o Shameless ond hyd yn oed yn fwy doniol, er y byddai’n rhoi braw a hanner i’r rhan fwyaf o bobl.

Ond peth cas ydi demensia ‘fyd, er os ydach chi yn byw efo rhywun sydd â’r salwch rhaid i chi geisio chwerthin weithiau. Doedd yr hen Nanna ddim yn gwybod pwy oedd ei hannwyl ŵyr tro diwthaf iddi ei weld, ond mae’n ddoniol ei gweld hi’n smalio gwneud.

“Do you know who that is Mam?”
“Yes”
“Well who?”
“Leila’s husband”
“Iesu Grist don’t be stupid ... Leila’s blydi 90!”

Dwi wedi cael rhywun yn dweud fy mod i’n edrych yn dri deg chwech o’r blaen, ond nainti ... ?!

Arolwg barn diweddaraf Yougov/ITV

Etholaethau
Llafur 48% (+3%)
Ceidwadwyr 20% (d/n)
Plaid Cymru 19% (-2%)
Dems Rhydd 7% (d/n)

Rhanbarthau
Llafur 45% (+4%)
Ceidwadwyr 20% (d/n)
Plaid Cymru 18% (-3%)
Dems Rhydd 5% (-3%)

Heb ddadansoddi'n fanwl, os mae'r pôl diweddaraf hwn yn agos at y gwir, dylai'r Blaid, y Ceidwadwyr a'r Dems Rhydd boeni'n arw iawn am rai o'u seddau - hyd yn oed rhai cymharol ddiogel fel Llanelli. Y peth mwyaf siomedig o safbwynt y Blaid ydi i'r arolwg gael ei gynnal ar ôl i ganlyniad y refferendwm gael ei gyhoeddi.

Bod yn glyfar: strategaeth Plaid Cymru dros y ddeufis nesa'

Pwt bach am y refferendwm a enillwydd ddydd Gwener. Champion aye! Gafodd neb sioc o ennill ond roedd y canlyniadau o’r gogledd-ddwyrain, a Sir y Fflint yn arbennig, yn gwbl, gwbl annisgwyl. Do’n i ddim cweit yn credu’r canlyniad o’r fan honno. Braf iawn oedd bod yn gwbl anghywir, neu’n or-bryderus i fod yn onast, am yr hyn a allai ddigwydd yn y Gogledd. Ac fel Gwyneddigyn roedd gweld Gwynedd yn cipio’r goron am y bleidlais gryfaf o blaid yn destun balchder enfawr. Yn amlwg mae cadernid Gwynedd yn parhau!

Mi wyliais lawer o raglen refferendwm S4C fore Sadwrn yn fy ngwely yn dal llawn annwyd, a rhwng nôl dŵr, mynd i’r toiled a phesychu digon i godi cyfog ar rywun iach, dechreuodd Vaughan Roderick a Dicw siarad am y goblygiadau i etholiad y cynulliad, sydd bellach lai na deufis i ffwrdd.

Roedd un peth a ddywedodd Vaughan yn ddiddorol am ragolygon y Blaid. Yn ei ôl ef, dywedodd un o hen bennau’r Blaid wrtho bod y Blaid yn cael ei chysylltu â newid cyfansoddiadol. Nis cafwyd yn ’79, ac er mai bai Llafur oedd hynny, Plaid Cymru ddioddefodd (er i Lafur wneud yn ddrwg yn nechrau 80au hyd yn oed yng Nghymru sydd efallai’n tanseilio’r ddamcaniaeth). Ond wele 1999 – sefydlwyd y Cynulliad a Phlaid Cymru gafodd fudd etholiadol o hynny yn ’99 ac i raddau llawer llai yn ’01 – cyn i bethau fynd yn draed moch yn 2003.

Felly ai dyma fydd yr achos eleni? Bydd Llafur a Phlaid Cymru (a hefyd y Ceidwadwyr a’r Dems Rhydd cofiwch) yn brwydro dros bleidleisiau’n rheini a ddywedodd Ie ddydd Iau, sy’n dacteg anochel a hanfodol, ac mae i’r Blaid fantais fawr oherwydd gall ddweud wrth yr etholwyr yn ddi-flewyn ar dafod “Ni sicrhaodd y refferendwm a hebom ni yn y glymblaid ni fyddai refferendwm wedi cael ei gynnal, ac yn fwy na hynny roedd y canlyniad yn dyst i’r ffaith ein bod yn iawn i fynnu arno pryd y gwaethom”. Mae iddi hunan-gyfiawnhad ar ei hochr yn hyn o beth ac mi all ddweud mai hi oedd yn iawn, ac yn fwy na hynny fod rhai o amlygion y blaid Lafur yn anghywir.

Y cwestiwn ydi faint o’r hanner miliwn a ddywedodd ‘ie’ y gall ddenu? A all gael mwy na’r 220,000 o bleidleisiau a gafodd yn 2007? A all nid yn unig ddal ei thir, ond atgyfnerthu yn y Senedd?

Er gwaetha geiriau ffynhonnell Vaughan mae’n anodd gweld cynnydd mawr i Blaid Cymru ymhen deufis. Llwyddodd Llafur mewn nifer o ardaloedd droi’r refferendwm yn bleidlais yn erbyn y glymblaid Lundeinig, a dyma pam gwelwyd canlyniadau hynod yn rhai o’r Cymoedd mi dybiaf, p’un a wnaeth Plaid Cymru’r gwaith caib a rhaw i gyd fel y mae’n ei honni. Wn i ddim sut y gall y Blaid oresgyn hynny, ond dwi’n ffyddiog bod gan ei strategwyr syniad o leiaf.

Ac wrth gwrs mae’r ffaith bod y Ceidwadwyr mewn grym yn San Steffan o fudd i Lafur heb amheuaeth, drwy dystiolaeth polau neu fel arall. Mae gan Blaid Cymru hanes o wneud yn llai cystal pan fo’r Ceidwadwyr mewn grym. Mi dybiaf y bydd etholiadau’r Cynulliad yn cynnwys elfen gref o bleidlais brotest yn erbyn llywodraeth Llundain, sy’n drueni mawr, achos barn y bobl ar lywodraeth Caerdydd y dylai fod.

Serch hynny, mae’n amlwg iawn bod trefnidiaeth Plaid Cymru bellach yn drawiadol, ac efallai’r gorau o’r pleidiau yng Nghymru. ‘Does angen fawr o waith ymchwil i brofi hyn – wele ganlyniadau’r pedair sir Gymraeg, sef cadarnleoedd Plaid Cymru i bob pwrpas, yn y refferendwm. Gyda’i gilydd, pleidleisiodd dros 70% yn y siroedd Cymraeg o blaid, ond yn fwy na hynny yn y pedair sir hynny y cafwyd y niferoedd uchaf yn pleidleisio. Dylai fod yn hyderus o gadw y seddau sydd ganddi, er bod Aberconwy’n destun pryder dwi’n siŵr.

Os gall y Blaid hawlio perchnogaeth ar lwyddiant y refferendwm, ac mae iddi seiliau cadarn i honni hynny, a defnyddio i’r eithaf ei threfniadaeth rymus nid yn gyffredinol ond wedi’i thargedu, mi allwn weld ambell ganlyniad mawr. Etholiad Llafur fydd 2011, heb amheuaeth, ond er gwaethaf y polau mae Llafur Cymru o hyd yn ymdebygu’n fwyfwy i gragen etholiadol.

Dwi’n meddwl mai’r ffordd orau o ragweld beth fydd hanes y Blaid yn 2011 fydd y pôl nesaf a gawn. Iawn, mi wn fod polau Cymreig o hyd yn datblygu a bod efallai wendidau sylfaenol ynddynt, ond dydyn nhw heb fod yn uffernol o anghywir ers amser, ac roedd rhai’r refferendwm yn gyffredinol agos i’r canlyniad. Mae’r amser pan y’u diystyrwyd yn haeddiannol wedi mynd.

Un ar hugain y cant gafodd Plaid Cymru yn yr etholaethau yn yr un diwethaf a gynhaliwyd. Os gwelwn newid o 3% yn ei darpar bleidlais yn y nesaf, mi dybiaf y bydd yn arwydd o fomentwm a newid tebyg i hyn a welwyd ym 1999, er i raddau llawer llai. Y broblem i’r Blaid o ran hynny ydi nad ymdeimlad hawdd ei greu mohono – fel yn ’99 roedd yn rhywbeth sylfaenol a deimlai pobl ar lawr gwlad, ymchwydd cenedlaetholgar (er dros dro) cyfan gwbl amhleidiol, ond na all fod o fudd i neb ond am Blaid Cymru.

Gan hynny, dydi hi ddim yn amhosibl na chaiff buddugoliaeth y refferendwm, boed o ran maint neu’n ddaearyddol, fawr effaith ar etholiadau’r Cynulliad. Ond drwy fod yn glyfar, mi all; ac os ydi Plaid Cymru isio cael etholiad llwyddiannus, rhaid i hithau hefyd fod yn glyfar iawn dros y ddeufis nesa’.

Be arall sydd i'w ddweud heddiw?

True Wales a'r Gymraeg ... eto

Oce, 'does dim angen tystiolaeth o hyn fel y cyfryw, mae diffyg parch True Wales at y Gymraeg yn rhyfeddol o amlwg, i'r graddau ei fod yn sarhad ar y Cymry Cymraeg. Ond y peth gwaethaf ydi ei bod yn ymddangos iddyn nhw wrthod y cyfle i gyfieithu deunydd i'r Gymraeg ... dyma sylw gan David o Gerlan (dwi ddim yn ei nabod gyda llaw) ar y post hwn ysgrifennais fis diwethaf.


Gyda llaw, gwnes i yrru ebost at True Wales, gan gynnig cyfieithu rhannau eu gwefan nhw am ddim. Hynny oherwydd fy mod i eisiau gweld dwy ochr y ddadl ar gael yn Gymraeg.

Gwnaethon nhw gytuno mewn egwyddor ond dydyn nhw ddim wedi gyrru'r ffeiliau angenrheidiol ata i, er fy mod i wedi eu hatgoffa nhw sawl gwaith.

David, Gerlan


Dwi'n meddwl ei bod hi'n deg dweud fod True Wales wedi dangos pa mor wrth-Gymraeg ydyn nhw dros yr ymgyrch - heblaw am ryddhau datganiad yn dweud hynny, gallan nhw ddim fod wedi bod yn amlycach ynghylch y peth. Mae'n warth y gallai unrhyw Gymro Cymraeg fenthyg ei bleidlais i'r ymgyrch 'na' ddydd Iau, achos petai Cymru ar eu llun nhw, mae'n amlwg iawn na fyddai lle i'r Gymraeg ynddi.

Meddai Dad...

... "So, lle mae'r Wetherpoons 'ma oedda chdi'n siarad am dros y ffôn?" hanner ffordd drwy'r pryd o fwyd. Yn Wetherspoons.

Troelli trwstan

Trydydd diwrnod yr hangover diweddaraf, dwi’n teimlo fel fy mod i wedi bod ar wyliau i Chernobyl. Dwi’n gwbl, gwbl ffiaidd cofiwch a wnaeth y gawod neithiwr fawr wahaniaeth. Mae gen i gylchau duon o amgylch fy llgada, dwi’n crynu ac, neno’r tad, mae Dad yn dod lawr i aros am ychydig ddyddiau heddiw. Sgynno chi ddim syniad sut dwi’n ei deimlo.

Ond yn waeth weithiau na sgîl-effeithiau corfforol sesh mae’r sgîl-effeithiau meddyliol. Dwi wedi sôn o’r blaen am y paranoia cyffredinol sy’n amlygu ei hun, ond weithiau, jyst weithiau, mae’r paranoia hwnnw’n mynd i fyd, “beth uffern wnes i/ddywedish i y noson o’r blaen?”

Dyna’r math sy gen i. Bai Lowri Dwd ydi’r cyfan. O’m hudo allan nos Wener gan addo bwyd rhad yn Bella Italia, aeth y ddau ohonom o amgylch tafarndai a bariau a chlybiau Caerdydd tan oriau mân, mân y bora. Mi yfish ddigon i lorio ceffyl, ac a dweud y gwir taswn i wedi llorio ceffyl fuaswn i fawr callach o’r peth. Roedd y ddau ohonom yn teimlo bod angen ‘catch up’ ar ein gilydd, sy’n ddi-sail i’r eithaf o ystyride i ni weld ein gilydd bob noson namyn un yr wythnos honno beth bynnag.

Mi fwydrasom ac mi ddawnsiasom. Does ‘na ddim y ffasiwn beth â rhywun all ddawnsio’n chwil. Nid eithriad mohonof fi, na Lowri Dwd a oedd os rhywbeth yn waeth na fi synnwn i ddim, ac nid eithriad mo neb. Ond pan fo hynny’r peth olaf a gofiwch, a’r hynny a gofiwch yn codi cywilydd arnoch, rydych chi’n gwybod i chi yfed gormod. A dwi’n gwbod be dwi’n neud pan dwi’n dawnsio’n chwil: dwi’n neud y twist.

Pan fo chi’n dragwyddol wneud y twist yn chwil mi wnewch frifo eich cefn, fel fi, yn aml, ac mi wnewch frifo eich balchder – ac mae ymhlith amlycaf arwyddion y byd eich bod chi’n chwil. Mae ei wneud mewn clwb yn un peth. Mae ei wneud yn O’Neills bach nos Sadwrn ben eich hun yn rhywbeth arall. Mae ei wneud ddwy noson yn olynol yn drosedd.

A dyma pam bod gen i hawl i fod yn paranoid.  

Canlyniad siomedig

Ydi wir

Pawb a'i Farn neithiwr

Er nad ydi hi fyny eto ar S4/Clic, da chwi cofiwch wylio rhaglen Pawb a'i Farn o Gaergybi neithiwr ar fater y refferendwm. Os na fydd hynny'n eich ysbrydoli  i bleidleisio Ia wythnos i heddiw, wn i ddim beth a wnaiff! Ac mae Syr Eric Howells, wrth gwrs, yn comedy gold - heb sôn am fod yn anrheg wych i'r ymgyrch Ia. Ac mae Syr Eric a Bill Hugh yn dweud pethau pethau mawr ... gobeithio yn wir y gwnaiff y cyfryngau prif lif bigo fyny arnynt!

Smwythyn ben bora

Dydi 2011 ddim yn hwyl hyd yn hyn. Mae ‘na nerf yng nghefn fy ysgwydd wedi dal rŵan, sy’n uffarn bach yn ystod y nos a dwi methu cysgu efo fo, ddim yn dda iawn beth bynnag. Allwch chi ddweud ei fod yn mynd ar fy nerfau. Ond byddai hynny’n jôc sâl. Byddai ei alw’n jôc sâl yn jôc wael. Ac, argoel, dwi’n teimlo’n wael. Sy’n beth, ym ... gwael.

Reit, llai o din-droi. Y mae’r chwaer a minnau yn bobl wahanol, fel dwi wedi’i ddweud sawl gwaith. Dydi hi ddim yn dallt pam fy mod i isho mynd nôl i fyw yn Rachub, a dwinna ddim yn dallt pam ei bod hi isio mynd i fyw i Lundain, sef twll din llawn cachu y byd. Nid barn mo honno, eithr ffaith. Ond â ninnau mor wahanol prin iawn yr ystyriwn syniadau ein gilydd heb sôn am ddefnyddio ein syniadau ein gilydd.

Yr wythnos hon mi wnaf eithriad. Wyddech chi’r gair Cymraeg am ‘smoothie’? Smwythyn ydyw, gair cysurus sydd rhywle rhwng ‘mwythau’ a ‘smwddio’? Ta waeth mae’n swnio fel y math o air y gallai rhywun gael noson dda o gwsg arno. Y pwynt ydi dyma gaiff y chwaer i frecwast bob bora. Well gen i fy wy ar dost ond yr wythnos hon, a minnau yn parsial i ryw smwythyn bach o bryd i’w gilydd p’un bynnag, mi ydw i’n cael un i frecwast bob bora – penderfyniad byrbwyll ar fy rhan os bu un erioed, achos mae ffrwythau’n ddrud ac mae wyau’n blydi lyfli.

Ddoe, serch hynny, mi deimlais yn effro iawn drwy’r bora, yn y fath fodd nad ydw i fel arfer. Creadur dryslyd, araf ydw i, llai ffraeth na choedan a llai ymwybodol o realiti na chynghorydd Llais Gwynedd, a hynny o brinwallt fy ngogledd i ddrewdraed fy ne, ond ro’n i o gwmpas fy mhethau ddoe.

Cawn weld felly ai’r ateb i hyn ydi smwythyn ben bora. Peidiwch â betio arni, chwaith. Dwi dal yn meddwl bod ffwytha, ar y cyfan, yn shit.

Kick Plaid Out

Wel, dyna neges ddiweddaraf Peter Hain, beth bynnag.

All rhywun ddim ond â helpu â meddwl os mae yntau ac eraill yn y Blaid Lafur yn parhau i gyhoeddi'r fath negeseuon ynghylch y Blaid, a nid lleiaf y negeseuon digon sinigaidd am Ieuan Wyn Jones yn ddiweddar, a fyddai'n well gan Lafur yn y bôn ffurfio llywodraeth leiafrifol na chydweithio eto â'r cenedlaetholwyr?

Neu, yn bwysicach efallai, er gwaethaf y bwriadau da, ydi Plaid Cymru wir isio cydweithio â phlaid fel hon, y byddai'n well ganddi danseilio PC na chydweithio er budd pobl Cymru? Cyn penderfynu bod Cymru'n Un II yn anochel, buaswn i'n erfyn ar y Blaid i ateb y cwestiwn hwnnw yn gyntaf.

Iolo ac Indiaid America

Fel un sy’n mwynhau rhaglenni dogfen yn fawr ar y cyfan roedd yn braf gweld cyfres gystal ag Iolo ac Indiaid America ar S4C, a ddaeth i ben neithiwr. Ar y cyfan, mae rhaglenni dogfen yn un o gryfderau’r Sianel - er i mi gofio un eithaf dibwrpas ar asprin flynyddoedd yn ôl - ac nid siom mo’r gyfres hon.

Do’n i ddim yn siŵr ai Iolo Williams oedd y person perffaith i gyflwyno’r daith o amgylch llwythau brodorol America – ac er fy mod i o hyd heb f’argyhoeddi yn hynny o beth rhaid dweud iddo wneud joban dda ohoni. Gellid dadlau mai dyma’r math o raglen y byddai’n dda cael wyneb newydd yn ei chyflwyno, ond chwilio am dyllau ydw i yn dweud hynny.

Roedd y gwaith camera a’r cynhyrchu yn wych ar y cyfan, a dwi’n meddwl i gymysgedd da o lwythau gael eu dewis, o sefyllfa druenus braidd y Blackfoot, i sefyllfa gref y Cree a’r Mi’kmaq. Roedd yn amlwg yn bosibl gwneud cymariaethau â Chymru â phob llwyth, yn dda neu’n ddrwg. Roedd rhai, fel y Blackfoot a’r Navajo, bron wedi colli eu hiaith, tra bod Cree a Mi’kmaq yn ieithoedd cymunedol. Roedd rhai wedi fwy neu lai golli eu diwylliant, ac eraill yn dal i gadw’n driw ato (yn aml mae’r rhai a gadwant eu hiaith wedi anghofio eu traddodiadau i raddau helaeth). Ta waeth, gwelwyd trawsdoriad da, nid oedd y cyfan yn fêl nac yn gymylau duon.

Yn fwy na hynny, roedd hi’n rhaglen ddifyr o’n safbwynt ni ac yn llawn gwybodaeth newydd. Prin iawn ydi’r rhai ohonom sy’n gyfarwydd â llwythau’r Indiaid Cochion, a llai sy’n deall sefyllfa ‘llawr gwlad’ y llwythau – nid gwybodaeth gyffredin mo’r pethau hyn. Yn hynny o beth cafwyd chwa o awyr iach. Mae cyfresi dogfen S4C – Natur Cymru, Tywysogion ac ati – wedi bod o safon uchel ond bob tro yn ymwneud â Chymru (yn ddigon teg felly amwni), ac roedd yn braf cael rhywbeth a oedd yn gwbl wahanol.

Ac, wrth gwrs, un o arwyddion cyfres ddogfen dda ydi faint mae’r gynulleidfa yn ei ddysgu. Lot, dybiwn i, ydi’r atab. Roedd hi’n llawn gwybodaeth, ond llwyddodd gymysgu hyn â chipolwg o fywyd pob dydd yr Indiaid cyfoes.

Yr unig bwynt negyddol, fel a godwyd gan shitclic fel mae’n digwydd, oedd bod yr isdeitlau Cymraeg a oedd ar y sgrîn i gyfieithu’r ieithoedd Indiaidd yn eithaf crap ar y cyfan, sy’n biti achos heblaw am hynny roedd safon y rhaglen yn uchel iawn. ‘Swn i’n cael ffwc o ffrae taswn i’n sgwennu rhai o’r pethau ysgrifennwyd!

Heblaw am hynny does ond un peth i’w ddweud: da iawn S4C!

Penderfyniad

Y mae lot, a dim, i sgwennu amdano ar y funud. Y refferendwm fyddai un ond mae’r diffyg cyffro yn eithaf effeithio arna’ i gystal â neb arall dybiwn i. A dydw i ddim isho dweud wrtho chi le roddodd Dr Chang ei bys ddoe, er y tybiaf fod yr amwyster yn gliw digonol.

Dwi’n ei heglu am y Gogladd y penwsos hwn, y tro cyntaf ers Nadolig. Ydw i’n edrych ymlaen? Ydw a nac ydw. Gadewch i mi geisio egluro.

Fis diwethaf, fe gefais benwythnos yn Aberystwyth – i feddwi, wrth gwrs, swni byth, byth yn mynd ar gyfyl Aberystwyth heb feddwi. Ond nid arhosem yn Aberystwyth ei hun eithr pentref Penrhyncoch, sydd yng nghefn gwlad. Fora Sul mi grwydrais o amgylch y lle am tua awr. Lle bach digon delfrydol, meddwn i. Rhaid i mi gyfaddef fy mod i’n licio Ceredigion yn fawr – mae Ceredigion yn lle prydferth.

Ond fe ymwelwyd ag Aber ar yr adeg anghywir o ran hynny. Mi wnes fwynhau o waelod calon fod yn y Gogledd dros y Nadolig – efallai’n fwy na’r arfer, ac ar ôl y Nadolig a rhwng Aberystwyth roedd ‘na ryw deimlad gwahanol wedi fy nghydio, sydd dal i wneud, ac nid hiraeth mohono. Y mae’n debycach i gymysgedd o angen ac ysfa â’i holl fryd ar adael Caerdydd a mynd adra.

Rŵan, dwi wedi teimlo rhywbeth tebyg sawl gwaith wrth gwrs. Ond, a minnau ddim yn gallu egluro’n iawn, mae’n wahanol y tro ‘ma. Dydi o ddim yn fater o ‘dwisho mynd nôl i’r Gogladd’, mae’n fater o ‘mae’n rhaid i mi fynd nôl’.

Braf fyddai cael gwneud hynny y funud hon, ond alla i ddim wrth gwrs. Maesho swydd arna’ i yn gynta. Wel, fe ŵyr pawb nad oes swyddi i’w cael. Ac mae Mam erioed wedi dweud na chaf fynd i fyw adra heb gael swydd yn gyntaf. Nid fy mod i isho byw efo Mam a Dad. Gwerthu’r tŷ yng Nghaerdydd a phrynu un yn Nyffryn Ogwen – neu’n fwy penodol Rachub, achos ‘does lle arall i mi yn y byd mawr crwn – dyna bellach fy nhynged.

Mater o amser ydi hi felly nes i mi symud nôl, a dwi’n teimlo hynny ym mêr fy esgyrn, ac mae dod i benderfyniad am y peth wedi rhoi o leiaf ryw fath o dawelwch meddwl i fi rŵan. Ew, dwi’n eithaf edrych ‘mlaen.

Ffŵa grâ

Er fy mod i’n parhau i deimlo’n sâl a does dim modd o gwbl gweld y blydi doctor achos dydyn nhw ddim yn atab y ffôn (seriws rŵan, dydi hyd yn oed y doctor ddim yn atab ffôn i fi erbyn hyn), mi wnes fwynhau’r penwythnos. Gwyliasom y gêm yn y Cornwall yn Grangetown. Gêm dda, meddwn i wrth fy hun. Dwi ddim yn cofio llwyr ganolbwyntio ar gêm cymaint ers talwm. Ta waeth, mi wnaeth ambell beint, a mi benderfynasom nad aem i dre, er gwaetha’r ffaith bod Meic Stevens yn cynnal un o’i lu gigau diwethaf – er bod ganddo bron ddegawd i ddal fyny efo Dafydd Iwan yn hynny o beth!

Penderfynwyd mynd i’r Bae am fwyd. Mae ‘na fwytai bach digon da yn Grangetown cofiwch, Merolas yn frenhines yn eu mysg, ond nid oeddem wedi bod am fwyd yn y Bae ers talwm – doeddwn i heb fod, sut bynnag. Ond hynny wnaed ac aethpwyd i fwyty Cote. Lle posh ydi Cote, a’r tro cyntaf i mi fod yno. Gwin da, a ffish pai da iawn (a elwid yn ‘paramentir’ sy’n swnio’n debycach i rywle yn Middle Earth na phastai pysgodyn posh).

Ond mi ges i ddechrau rywbeth na chefais ers hydoedd, mewn ymgais i ddarfod o flaen fy ngwell mae’n siŵr - minnau’r unig un efo crys-t o Peakcocks yn y bwyty cyfan – a chael foie gras.

Cofier rŵan parthed popeth mai fi sy’n iawn a chi sy’n rong. Gas gennyf baté, ond mi a fwytawn foie gras fora, ddydd a nos. Ac fel un a arferai gadw chwïaid, fel anifeiliaid anwes wrth gwrs a’u trin â’r ffasiwn gariad a sylw nad a ddangosais na chynt na wedyn ... wel, at chwadan de ... efallai yn wir nad ydw i’n or-hoff o’r ffordd y caiff y chwadan ei thrin wrth greu foie gras. Ond nid oes lle i egwyddorion na moesau yw’r bwrdd bwyd a minnau’n talu £6.95 am sdartar.

Os oes, yn wir, raid gorfodi chwadan i fwyta er mwyn creu’r fath beth, druan arni, fawr ots gen i yn y bôn – y tafod sydd drechaf yn yr achos hwn.

Rhagor o fyfyrio am Gyfrifiad 2011 a'r Gymraeg

Hoffwn i ymateb, yn gymharol fras achos fel mae’n siŵr dachi wedi sylwi dydi’r awydd i flogio ddim wedi bod arna i yn ddiweddar, i bost ar FlogMenai ynghylch canlyniad pwysicaf eleni, sef rhai’r cyfrifiad ar y Gymraeg. Cynhelir y cyfrifiad fis Mawrth. Y tro diwethaf fe gymerwyd dwy flynedd i gyhoeddi’r ffigurau ar yr iaith ar ôl cynnal y cyfrifiad ac wn i ddim faint a gymerith eleni.

Dwi’n un o’r rhai sy’n byth a beunydd yn darogan gwae i’r Gymraeg. Nid am fy mod isio, nac fy mod yn mwynhau ei wneud – mae’n destun torcalon i mi. Ond mae fy anobaith ynghylch sefyllfa’r Gymraeg yn gwbl ddiffuant. Wrth gwrs, mae anobaith yn beth peryg, ac fel y dywedodd Saunders Lewis, y mae cysur i gael ynddo – er yn bersonol dwi’m yn teimlo hynny!

Y mae BlogMenai o’r farn na fydd pethau mor ddu â hynny arnom o ran y cyfrifiad a bod angen edrych ar y ffigurau yn wrthrychol. Barn deg. Ond, gan wneud dim ond am ddyfalu, hyd yn oed yn wrthrychol, mi fydd yr ystadegau a gesglir eleni yn druenus, er fel noda Cai fydd pethau’n well yng Ngwynedd a hithau’n Gymreigiach na’r un rhan arall o Gymru – dyna’r ddamcaniaeth p’un bynnag. Mae pa mor well y bydd yn destun dadl. Rhaid cofio peidio â gorddibynnu ar ffigurau. Yr hyn a glywir ar lawr gwlad sydd agosaf ar wir sefyllfa’r Gymraeg. Mae pethau’n sicr yn well yn ardal Cai nag yn f’ardal i: dwi’n cofio dyfyniad arhosodd gyda fi a ddarllenais ar Faes E flynyddoedd nôl, “mae byw yng Nghaernarfon a dweud bod y Gymraeg yn fyw fel eistedd mewn popty a honni bod y byd yn boeth”. Rhywbeth felly – dwi’m yn cofio awdur doeth y geiriau!

Serch hynny, dyma ddarogan gwrthrychol ynghylch y ffigurau eleni, a chroeso i chi anghytuno a checru ac ychwanegu.

1) Bydd nifer y siroedd lle mae’r Gymraeg yn iaith gan y mwyafrif yn haneru – bydd am y tro cyntaf leiafrif Cymraeg ei iaith yng Ngheredigion a Sir Gâr.

2) Bydd cwymp fawr yn y ganran sy’n siarad Cymraeg ar Ynys Môn – hyd nes fod yn fwyafrif bach iawn neu hyd yn oed yn lleiafrif.

3) Ni fydd cymuned y tu allan i’r pedair sir ‘draddodiadol’ Gymraeg a Sir Conwy gyda chymuned lle mae mwy na 60% yn siarad Cymraeg

4) Ni fydd unrhyw le y tu allan i Arfon lle mae mwy na 80% o’r boblogaeth yn siarad Cymraeg, ac eithrio o bosibl Blaenau Ffestiniog. Mi fydd nifer y cymunedau lle mae mwy na 80% yn siarad yr iaith fwy neu lai’n haneru.

5) Gwelir cynnydd o hyd yn y rhan fwyaf o siroedd, ond nid ar yr un raddfa â 2001. Ni chyflawnir targed Iaith Pawb bod 25% o bobl Cymru yn medru’r iaith.

6) Gwelir cynnydd mawr yn nifer y Cymry Cymraeg yng Nghaerdydd.

Hoffwn o waelod calon feddwl na ddaw’r 4 cyntaf o leiaf yn gywir. Yr hyn a brofir ydi, yn anffodus, fod yr ardaloedd Cymraeg a’r iaith ei hun wedi’u hesgeuluso gan ddatganoli. Ond, fel y dywedais, y geiriau a glywir gan y glust ac nid yr ystadegau a ddarllennir gan y llygad sydd fwyaf dangosiadol o sefyllfa’r iaith. I’r rhan fwyaf o bobl sy’n darllen y blog hwn, dwi’n amau mai’r canfyddiad o hynny ydi bod pethau mewn difri yn waeth na’r hyn a awgrymir gan yr ystadegau.

Cymru, Lloegr, fflêrs a chowboi bŵts

Dyma ni eto felly. Cymru a Lloegr. Gêm agoriadol y Chwe Gwlad. Caerdydd. Nos Wener. Dwi wedi cyffroi digon i biso’n hun. Siŵr o fod y gwna i hynny erbyn tua deg. Ond ni fydd ots gen i os trechir y Sais. Does dim gwell deimlad hyd dywyllaf orwelion y bydysawd.

Y mae rygbi rhyngwladol wedi bod yn rhan fawr o’m mywyd i ers i mi ddod i Gaerdydd yn gyntaf dros saith mlynedd nôl, felly dyma’r seithfed bencampwriaeth i mi ei gweld yma. Doedd fawr o lwyddiant yn perthyn i’r cyntaf a welais yn 2004. Ond y flwyddyn wedyn, blwyddyn y Gamp Lawn ‘gyntaf’, oedd y bencampwriaeth orau i mi’n bersonol. O ydw, dwi’n cofio cic Henson yn y Mochyn Du. Chwalu’r Alban a gwylio’r gêm ym mudreddi Wyverne Road. Bod ym Mharis ar gyfer gêm Ffrainc – a dyna oedd gêm. Cweir i’r Eidalwyr, ac yna curo Iwerddon – sy’n hawdd yn cystadlu â Lloegr ar gyfer gwobr ‘Cas Dîm Rygbi’r Hogyn’ – yn y gêm derfynol.

Dydi Cymru heb golli yn erbyn Lloegr yng Nghaerdydd ers i mi fyw yma, nid fy mod yn hawlio unrhyw glod am hynny. Wel, efallai ‘chydig. A dwi wedi cyrraedd oedran lle dwi’n gyson pissed off bod cymaint o chwaraewyr yn iau na mi.

Ta waeth, daw’r crys rygbi allan fel y gwna ar gyfer pob gêm, ynghyd â rhai o’m hoff ddillad. Ar hyn o bryd mae ‘na ddau beth. Y cyntaf ydi’r jîns fflêrs. Dwi wedi dweud o’r blaen faint dwi’n hoffi’r rhain ond mae’r rhai a brynais yn fflêri-dêri go iawn de. Ychwaneger at hynny fŵts cowboiaidd sy’n rhoi dwy fodfadd o daldra i mi a dwi’n rêl y boi. Dewch ‘laen, petaech chi’n 5’8 fydda chi’m yn troi eich trwyn ar fod yn 5’10, boed hynny ond am ychydig oriau!

Do, mae’r cynnwrf wedi dechrau. A bydd gweld ambell un sy’n casáu rygbi yn cwyno am yr holl ffys am y saith wythnos nesaf ond yn goron ar y cyfan!

Geiriau doeth Peter Hain

Heb unrhyw amheuaeth, mae Peter Hain yn uchel ar fy rhestr o gas wleidyddion. Er gwaetha’r ffaith ei fod wastad wedi honni ei fod yn gefnogwr mawr i ddatganoli, prin iawn y mae ei eiriau wedi adlewyrchu hynny. Am rywun a frwydrodd a hynny’n deilwng dros ryddid bobl dduon yn Ne’r Affrig, mae ei agwedd tuag at ryddid y Cymry i benderfynu ar eu dyfodol eu hunain yn wrthgyferbyniol. Ond dyna ni, mae digon o enghreifftiau o bobl yr ymladdasant dros achosion teilwng yn bodloni ar swydd fras, foethus yn y pen draw.

Ymddengys ei fod o hyd yn gefnogwr brwd o’r system drwsgl, aneffeithiol a roddwyd mewn lle ganddo yn 2006, a’i fod ymhlith yr unig rai sy’n meddwl hynny. Yn wir, os galla i weld pa mor uffernol ydi system yr LCOs, dylai unrhyw un allu gwneud oni ei ddellir gan ei drahâ a’i hunanbwysigrwydd ei hun. Dyna un cyhuddiad dwi’n mwy na bodlon ei luchio at gyfeiriad Peter Hain.

Ond mae ei eiriau diweddaraf yn ei fradychu ei hun o ran ei wir agwedd tuag at ddatganoli. Yn anffodus, mae Peter Hain yn llais y mae pobl yn gwrando arno. Mae o’n un o’r rhesymau y gwnaeth Llafur gystal yng Nghymru y llynedd, a buaswn i’n mentro dweud ei fod yn gwybod hynny. O ystyried mae’n anodd gweld ei eiriau fel unrhyw beth ond am ymgais bwriadol i ddadsefydlogi’r ymgyrch o blaid – dydi Hain, yn ôl tôn ei lais a’i osgo, byth yn or-frwdfrydig pan ddaw at ddatganoli.

Y mae dweud mai ‘bai’, i bob pwrpas, y Blaid hefyd yn gwneud i’r ymgyrch o blaid swnio’n ymgyrch genedlaetholgar, ac nid cenedlaethol. Y gwir ydi bod hynny’n fêl ar fysedd yr ymgyrch yn erbyn.

Mae hefyd yn sarhaus ar allu’r Cynulliad i graffu, ond yn fwy na hynny mae’n bradychu agwedd ddiystyriol, ffroenuchel San Steffan tuag at ein llywodraeth ni. Nid lle San Steffan ydi craffu’r LCOs, wrth gwrs, ond penderfynu a oes angen y grym ar y Cynulliad. Syml. Ymddengys yn ymdrech dila i amddiffyn y system da-i-ddim a grëodd. Ar nodyn calonogol, mae’n ymddangos bod agwedd Llafur Cymru a Llafur Llundain yn ymbellháu yn hyn o beth - yn arwynebol dwi'n amau dim.

Sut bynnag, rhaid cwestiynu amseru ei eiriau a’r sbaner bach bwriadol a lunchiwyd i beirianwaith yr ymgyrch o blaid.

Courtesy call

Dwi newydd gael courtesy call gan Orange. Maen nhw'n fy ffonio o hyd isio fi gael contract a ddim yn rhoi munud o lonydd imi. Dwi ddim yn dallt be sy mor ffocin gwrtais am hynny.

Lladd trychfilod

Dwi heb flogio fawr ddim fis dwytha oherwydd mynadd. Unwaith yr aiff rhywun i’r arfer o beidio â blogio hawdd ydi bodloni ar hynny. A minnau wedi bod yn brysurach yn Ionawr 2011 na’r un Ionawr arall ers cyn cof, er i fod yn onast dwi’m hyd yn oed yn cofio llynadd, wnaeth hi fawr o les i ‘nhymer ar y cyfan, a ddaru mi ddim mwynhau’r mis, yn ôl f’arfer, er i mi fwynhau bron bopeth a wnes. Ond dyna ni, styfnig dwi, ac wedi dweud na bawn yn mwynhau Ionawr do’n i fyth am wneud pa beth bynnag a wneuthum.

Felly call fyddai dweud ar ddechrau Chwefror y bydda i’n mwynhau. Dibynna llawer ar y rygbi. Mi all fy nhymer, a’r noson yn benodol, gael eu heffeithio’n ddirfawr gan ganlyniad rygbi. Os collwn ni nos Wener fydda i ddim allan yn hir. Mae’n gas gen i golli, sy’n drist achos dwi’m yn ennill fawr o’m byd. Yr unig beth fydda i’n ei ennill fydd gemau Monopoli wrth chwarae efo’r teulu, ond mi ellir yn hawdd gymharu hynny ag ennill gêm o ‘bwy sy’n mynd i ladd pwy yn gynta’ gydag unrhyw bry cop sy’n meiddio dod i ‘nhŷ i.

Fi sy’n ennill y gêm honno bob tro, afraid dweud, neu hyd yn hyn o leiaf. Gas gen i drychfilod. Sgen i mo’u hofn nhw, heblaw am gnonod sy’n troi arna i, ond os wela i un acw mi fydd y diawl farw oni lwydda ddianc dan y carped.

Ro’n i’n ofnadwy o gas pan yn hogyn bach (wel, iau – bach fydda i fyth rŵan). Doedd fawr fwy o ddileit yn fy mywyd na thynnu coesau dadilonglegs i gyd i ffwrdd a gweld pa mor bell y gallai fflio. A phan fu gan Nain ganhwyllau yn yr ardd, gwae’r trychfil a welswn oherwydd y câi farwolaeth danllyd anochel.

‘Sdim rhyfedd fy mod i fel ydw i.

Angau Ionawr, geni'r Hogyn

Wel, dyna ni, mae Ionawr ar ei wely angau ac mi all rhywun ddechrau teimlo’n well. Dwi wedi goroesi Ionawr eleni ychydig yn well na’r arfer, er suddo i bwll anobaith mewn pyliau digon cas. Y gamp, fel y gwyddais, oedd cadw’n brysur, ac mi wnes.

Mi ddaeth y rhwym i’m rhwymo. Mae o dal yno rhywfaint, ond dwi ddim isio mynd nôl i’r meddyg achos y cam nesaf fyddai ‘archwiliad’. Awn ni ddim i fanylion. Dwi’m yn gwybod y manylion fy hun ond dwi yn gwybod bod ‘na fanag latecs yn infolfd yn rwla, a dwi ddim mor cinci â hynny.

Felly ryw gyfuniad o wledda ac yfed a chadw’n brysur fu hi, heb fawr ddim i flogio amdano mewn difri calon. Roedd y penwsos dwytha yn hwyl ofnadwy ond yn feddw tu hwnt – mi es allan efo Rhys a Haydn a dwi’n reit prowd o’n hun mai fi gofiodd fwya. Er gwaetha’r ffaith fy mod i’n cael ambell i flacowt, fel unrhyw un call, mi fydda i, er gwell neu waeth (a gwaeth fel arfer), ar y cyfan yn cofio antics fin nos waeth pa sothach a yfaf. Ac mi ges gic owt o City Arms am wneud dim. Go wir rwan.

Ond ia, mi fywiogaf rŵan, gyda rygbi a gwleidyddiaeth yn dechrau dod i fyw. Er gwaetha’r ffaith bod blwyddyn wleidyddol gyffrous o’n blaen prin fy mod i wedi cyffroi na chymryd diddordeb mewn gwleidyddiaeth hyd yn hyn eleni. Fel y gwyddoch dwi’n foi ystadegau ac o leiaf y bydd digon o’r rheini o gwmpas ymhen ychydig.

Reit gwell i mi wneud rhywbeth mwy defnyddiol nac adrodd rybish i wehilion. Welai chi.

Alys

Mai'n argoeli'n dda, 'gia!

Rhwymedd bach yn poeni pawb o hyd

Ocê, dwi’n gwbod dyna o bosibl y teitl gwaetha a roddwyd i flogiad Cymraeg erioed ond triwch chi wneud yn well y ffycars digywilydd. Oedd o rhwng hwnna ac ‘mae rhwym yn y carchar’ a ‘tasa’r tîn ma’n gallu siarad’ ac roedd angen meddwl am rywbeth hwyl er mwyn codi’r colon ... ym, calon.

A ph’un bynnag mai’n ddydd Iau erbyn hyn a dwi ddim am, ar y pwynt hwn o’r wythnos, geisio codi tôn y blog. Os dechreuir wythnos yn rhwym fe’i gorffennir felly hefyd.

Dydw i byth wedi bod yn rhwym o’r blaen. A sylweddolish i fyth cyn lleied o hwyl oedd y peth – nid ei fod o’n ymddangos yn beth ‘hwyl’ fel y cyfryw, yn yr un ystyr â hwylio neu reidio camal, neu hwylio camal os y daw ati. Ar ôl bron wythnos o ddioddef a byw ar lacsatifs a’r pilsenni hyfryd eu henw, stool softeners, mae pethau’n lleddfu tua’r de. A bu’n rhaid hefyd droi at ffrwythau, sef grŵp o fwyd nad wyf yn eu casáu ond ‘sgen i fawr fynadd efo nhw – ‘chydig bach fel fy nheimladau am y Blaid Werdd. Ond pwy ohonynt hwy Wyrddion a wyddant drychineb rhwymedd o fyw ar ddeiet o ddail a rhisgl? Blydi hipis.

Ond mae golau ym mhen y twnnel, i ddefnyddio ymadroddiad anffortunus. A chan yr Hogyn awydd enfawr am basta ar hyn o bryd, fel y bydda ni chwarter Eidalwyr yn ei gael yn achlysurol, mi lwgaf fy hun heddiw ac yfory a gobeithio y daw treial diweddaraf fy mywyd trist i ben yn fuan.

Siomedigaeth

Dwi dal yn rhwym ddiawledig ac mae 'mol i'n gwneud synau rhyfadd.

Roedd gen i lot o bethau gwell i flogio am wsos yma mond cwyno am rwym y gwna i'n i diwedd swni'n feddwl.

Neith fwy o orinj jiws rwan.

Anfadrwydd pur

Geshi lai na thair awr o gwsg neithiwr a dwi'n stiwpid o constipated. Dwi wir yn meddwl fy mod i am farw.

Priodas Wil o Fôn

Cawn yfed yn wirion ar ddiwrnod priodas y Tywysog Wiliam a’r ddynas ‘na pwy bynnag uffar ydi hi ar y 29ain o Ebrill oherwydd caniateir i’r tafarndai agor tan 1am, er mwyn rhoi cyfle i’r bobl ddathlu. Dyna’r lein swyddogol.

Y cwestiwn ydi: pahahaham?

Mae’r peth yn boenus o syml, er mwyn i’r Sefydliad gael dweud bod pawb yn dathlu a bod pawb yn hapus a’i fod yn hwb mawr i’r wlad yn ystod yr adeg anodd hon. Wrth gwrs, dydi hyn ddim yn wir. I feddwi yr aiff pobl i’r dafarn, i ddianc os rhywbeth. Oherwydd, yn bur rhyfedd, er gwaethaf ymdrechion gwlad a’r cyfryngau a phob ryw rym dan haul, does gan neb y tu hwnt i selogion y teulu brenhinol ddiawl o ots am y briodas. Dwi’m yn sôn am yr arian cyhoeddus a ddefnyddir i’r briodas, ei chynnal a’i diogelu, hyd yn oed – dim ond yn gyffredinol nad oes math o gyffro ynghylch pethau.

Dwi’m yn meddwl ei fod o’n don o ymdeimlad gweriniaethol na dim felly – apathi ydi o. Dydi pobl ddim isio ffys, pan mae pethau’n dynn yr oll maen nhw isio ydi trefnu eu byd eu hunain ac edrych ar ôl eu teuluoedd nhw eu hunain.

Ta waeth, apathetig fydda i hefyd. Ond mae ‘na rwbath dwi ddim yn apathetig am, sef y Prins yn dod i fyw yn Sir Fôn. Na. Na. Na!

Dwi’n meddwl ei fod yn warth, yn warth llwyr, bod Sais di-Gymraeg a’i wraig yn cael tŷ am ddim ac yntau swydd dda ar Ynys Môn o feddwl faint o gyplau, a phobl, ifanc lleol, Cymraeg eu hiaith, na allant gael na swydd gall na chartref ar Fôn, dim ond i hwn ddo i mewn a wneud hynny’n ddi-hid? Mae’r peth yn afiach braidd. Roedd ymateb y gynulleidfa ar Pawb a’i Farn ryw ddeufis nôl yn sâl o daeog.

Achos mae’n werth ymwared ag unrhyw falchder cenedlaethol am ryw dair neu bedair swydd ran amser dros dro a hawlio hynny’n fuddugoliaeth i genedl fach daeog y Cymry. Ma’n ddigon i droi ar rywun.

Tacteg 'ddiddorol' (sinigaidd) True Wales

Y mae’n dweud y cyfan am True Wales mai eu gwrthwynebwyr sydd wedi gorfod bathu’r enw ‘Gwir Gymru’ ar eu cyfer, yn tydi? O ran y blog hwn, os nad ydyn nhw am ddangos dyledus barch i’r Gymraeg drwy fathu eu term eu hunain, dwi ddim am wneud hynny iddyn nhw chwaith. A hwythau heb gynnwys gair o Gymraeg ar y naill wefan neu’r llall, yr hyn sy’n amlwg ydi nid nad oes unrhyw Gymry Cymraeg yn erbyn yr ymgyrch ‘na’, ond eu bod yn grŵp bach mewnsyllol sy’n troi mewn cylchoedd cyfyng iawn.

Dywed yr Hen Rech mai tacteg ‘ddiddorol’ sydd i True Wales drwy beidio â wneud cais i fod yr ymgyrch ‘na’ swyddogol gan felly dawelu’r ddadl ynghylch rhagor o bwerau. Y mae’n dacteg ddiddorol sydd, ar un llaw yn sicr, yn dacteg dda. Sinigaidd, yn sicr, ond da. Fe ŵyr True Wales nad oes ganddyn nhw ddadl a’r ffordd orau o guddio hynny ydi drwy beidio â chynnal un. Os ydych chi wedi cymryd yr amser (ac os nad ydych, peidiwch) i ddarllen eu dadleuon fe wyddoch bod bob un wan jac ohonynt yn gwbl, gwbl amherthnasol i’r refferendwm sydd ar y gweill.

Dywed yr Hen Rech hefyd y gallant hawlio ar ôl refferendwm, y maen nhw bron yn sicr o’i golli, y llwyddodd yr ymgyrch o blaid gyda nifer isel o bobl yn pleidleisio. Dwi fy hun wedi mynegi fy mhryder ynghylch mandad unrhyw refferendwm – hynny yw, mi allwn ennill os pleidleisia bron neb, a rhydd hynny wrthddadleuon i elynion datganoli, a rhai digon effeithiol hefyd.

Serch hynny, camgymeriad ar ran True Wales byddai peidio â cheisio bod yn ymgyrch swyddogol o ran sicrhau’r canlyniad a ddymunant yn y refferendwm. Y gwir ydi, nid yn unig ydi’r polau yn eu herbyn, maen nhw’n unochrog felly. Hunanfodlonrwydd yw prif elyn unrhyw blaid neu ymgyrch, ond gallwn ddweud â chryn sicrwydd serch hynny pe cynhelid refferendwm heddiw, yr ymgyrch ‘ie’ âi â hi yn weddol hawdd. Os ydyn nhw am sicrhau pleidlais yn erbyn, rhaid i True Wales ymgyrchu’n galed dros hynny yn lle defnyddio tactegau gwter, a does ffordd arall o amgylch y peth.

Hynny nid a wnânt am ddau reswm sy’n amlwg i unrhyw un a fedda ar y craffter gwleidyddol lleiaf. Y cyntaf ydi’r amlycaf – does gan True Wales ddim hyder yn naill ai eu dadleuon nac ychwaith eu gallu i ennill refferendwm. Eu prif obaith yn wir ydi hunanfodlonrwydd ymysg rhengoedd eu gwrthwynebwyr.

Yr ail ydi, fel y crybwyllais uchod, yr hyn y maen nhw mi dybiaf yn canolbwyntio arno rŵan ydi, sef drwy beidio â bod yn ymgyrch swyddogol ac felly gynnal trafodaeth, sicrhau y nifer isaf posibl o bobl yn pleidleisio, gan felly ddefnyddio’r ddadl ‘dim mandad’ a chwyno’n chwerw ymysg eu hunain am y peth fel y mae’r nifer ostyngol o wrth-ddatganolwyr wedi’i wneud ers ’99, gan rywsut dwyllo eu hunain i feddwl mai nhw ydi’r ‘mwyafrif tawel’ ac y gwnânt yn y pen draw chwalu datganoli.

Yr unig ffordd o ddechrau’r broses o chwalu datganoli ydi drwy sicrhau pleidlais ‘na’ ar Fawrth 3ydd – a gallai pleidlais ‘na’ wneud hynny i raddau helaeth iawn – ond dwi’n rhywsut deimlo y byddai’n well gan aelodau True Wales golli ac am ddegawd arall ffugio fictimeiddio a chreu dadleuon dychmygol ymhlith eu hunain.

Trechu Ionawr

O gyfeillion, dyma grombil mis Ionawr ac mae isio gras ar rywun. Ond na, ni chaf i mo ‘nhrechu eleni gan y mis tywyll, yr anfad fis. A dyna ydyw. Yr unig bobl sy’n licio mis Ionawr ac sy’n amddiffynnol ohono ydi pobl sy’n cael eu penblwydd ym mis Ionawr. Prin ydyn nhw achos mae pobl yn rhy brysur yn sbïo ar ŵyn yn prancio, y blodau’n blaguro neu’n dathlu fy mhenblwydd i ym mis Ebrill i gael secs.

Dylia nhw fod eniwe, y basdads budur.

Ond na, eleni dwi’n gyfrwysach nag Ionawr. Mae pob penwythnos wedi’i lenwi gan weithgareddau. Iawn, dwi ‘di mynd i gwely cyn 10 ddwy noson yn olynol ond mae angen cwsg ar rywun weithiau. Tua naw awr y noson yn fy achos i.

Hen ddyn ydw i rili. Prin y bydda i’n aros i fyny yn hwyr iawn yn ystod yr wythnos – fyddai’n cysgu erbyn 10.30 dri chwarter yr amser. Ond beth arall a wnaiff rhywun? Mae’r teledu’n shit ac isio cysgu mae rhywun wrth ddarllen eniwe.

Na, y ffordd orau o oroesi’r cachfis ydi cysgu drwyddo draw.

Hiwmor y Cymro a hiwmor y Sais

Y mae hi’r adeg o’r flwyddyn i orgyffredinoli yn y ffordd fwyaf erchyll posibl. Na, dwi’m am sôn am y Sipswn, achos dwi’n sobor, ond yn hytrach y Cymry (gwrol, dewr, halen y ddaear) a’r Saeson (anfadrwydd pur).

Ryw synfyfyrio wnes am hyn, a dwn i ddim a ydw i’n iawn mewn gwirionedd ond dwi’n meddwl bod elfen o wirionedd i’r peth. A na, heblaw am Mam a’m Taid, dwi ddim yn nabod Sais mewn difrif. Yn wir, o bob un o’m ffrindiau Facebook prin, nad ydw i’n licio’u hanner nhw beth bynnag, un yn unig na fedr y Gymraeg – sef Sais sydd, am ryw reswm, o dan yr argraff mai Almaenwr ydyw. Rhaid i mi ddweud petawn Sais ac fy mod am ddewis cenedligrwydd arall (a phetawn Sais mi a wnawn), nid bod yn Almaenwr fyddai ar frig y rhestr.

Na, rhywbeth am hiwmor y Cymry a’r Saeson sydd i raddau helaeth yn wrthgyferbyniad llwyr rhyngom. Derbynnir yn helaeth, ac mae elfen o wirionedd iddi, fod y Cymry’n cael eithaf trafferth gwneud hwyl am ben eu gwlad a’u hiaith. Does fawr o wadu’r peth mewn difrif, cenedl bach touchy iawn ydan ni, sydd i raddau helaeth yn deillio o’n gwladgarwch brau a’n hansicrwydd cenedlaethol. Gwrthgyferbynnir hyn yn llwyr gan y Saeson – y mae’r Sais yn ddigon parod i wneud hwyl am bob agwedd ar Loegr, a dydyn nhw ddim yn meindio gormod pobl eraill yn ei wneud o ychwaith.

Yn gryno, ar lefel genedlaethol, gall y Sais chwerthin ar ei hun ond prin y gall y Cymro. Y gwahaniaeth ydym ni fel unigolion.

Heb amheuaeth, mae bod yn sarhaus chwaraeus, neu ‘cymryd y piss’ fel y d’wedwn yn Gymraeg, yn elfen bwysig o hiwmor Cymreig – ond nid dim ond ar bobl eraill, ond arnom ni’n hunain. Heb fod yn sentimenalaidd ond mae’n rhywbeth eithaf annwyl amdanom; ac mi wnaiff y Cymry gael y math hwn o hwyl gydag, ac ar, ei gilydd gyda phobl sy’n newydd iddynt.

Dwi ddim o’r farn bod hyn yr un mor wir am Saeson yn gyffredinol – ddim o gwbl a dweud y gwir, ac yn sicr nid i’r un graddau. Y mae’r Saeson yn fwy amddiffynnol o’r hunan a ddim yn licio beirniadaeth, boed honno’n ysgafn a chwaraeus ai peidio, ohonynt eu hunain. Gorgyffredinoli, efallai, ond mae gwirionedd i nodweddion cenedlaethol.

Dyna fy marn a’m hargraffiadau i, beth bynnag. Ond efallai ein bod yn eithaf tebyg wedi’r cwbl. I nifer o Gymry, mae ymosodiad ar Gymru a’i phethau yn ymosodiad personol, a ninnau yn wahanol i’m cymdogion wedi’n diffinio cymaint gan ein gwlad, mewn ffordd fwy cynhenid. Serch hynny, mae ein hanallu cyffredinol i chwerthin arnom ein hunain yn deillio o’n diffyg hyder ynom ni’n hunain. Ond rydym yn araf fagu hyder, ac mae ‘na newid ar droed dwi’n credu.

Os bydd Cymru yma mewn can mlynedd (a rhyngo chi a fi, dwi ddim yn hyderus am hynny – blogiad arall!), gobeithio y gall chwerthin ar ei hun – mae’n un wers werthfawr y gallwn ei dysgu gan y Saeson yn sicr.

Blwyddyn Wleidyddol 2011 - yn fras iown

Dwi eisoes wedi rhoi fy marn ar y refferendwm sydd bellach lai na deufis lawr y lôn. Fwy neu lai gytuno â’r farn gyffredin ydw i i bob pwrpas – buddugoliaeth dda i’r ymgyrch o blaid, ond nifer isel yn pleidleisio. Mae hynny’n fy mhoeni rywfaint, oherwydd byddai mandad yn dda, ond eto allwch chi ddim ysbrydoli pobl i bleidleisio am newid sydd yn welliant i’r system yn hytrach na’n, wel, newid.

Mae wrth gwrs ddwy bleidlais arall eleni – un ohonynt yn gyffrous a’r llall, yn fy marn i, yn ddibwys. Y cyntaf yw etholiadau’r Cynulliad – a all yn wir fod yn gynulliad mwy pwerus o dipyn erbyn yr etholiad. Mi fydd digon am hynny yn y man, gen i a gweddill y blogsffer Cymraeg mi dybiaf, felly af i ddim i fanylder. Fodd bynnag ar hyn o bryd, ac o reddf yn hytrach nag edrych ar unrhyw ystadegau, dwi’n meddwl y bydd hi’n etholiad da i Lafur, yn un gweddol i’r Ceidwadwyr, yn siom i Blaid Cymru ac efallai’n wir yn drychineb i’r Democratiaid Rhyddfrydol. Fedra i’n hawdd weld y Ceidwadwyr yn ennill mwy o bleidleisiau na Phlaid Cymru y tro hwn, os nad seddau.

Ta waeth, mi edrychaf ar y pum rhanbarth maes o law, er nid yn yr un manylder â chyfres Proffwydo 2010 – byth eto y gwna i hynny!

Ac wedi hynny, ac y mae’n farn ddigon cyffredin erbyn hyn, Cymru’n Un Rhif 2 fydd hi. Yn bersonol, dwi’m yn frwd dros hynny o gwbl. Cawn weld.

Ar yr un diwrnod mae ‘na refferendwm arall, sef un DU gyfan am y Bleidlais Amgen. Yr unig reswm y bydda i’n pleidleisio yn y refferendwm ydi y bydda i yn yr orsaf bleidleisio ar y pryd. Dwi eisoes yn rhagweld pleidlais ‘Na’ yn y refferendwm hwnnw – a ‘na’ y bydda i’n pleidleisio – heb fawr frwdfrydedd – hefyd. Mae hi’n system flêr, gymhleth a drud i’w gweinyddu heb sôn am fod yn llai cyfrannol na’r system bresennol hyd yn oed. Ac fel ambell un ohonoch dwi’n siŵr, er fy mod i’n licio fy ngwleidyddiaeth, ac yn sicr ystadegau a ffigurau, fedra i ddim cweit cael fy mhen rownd y system ei hun, ac nid er ceisio. Hefyd dwi’n rhyw deimlo y gallai fod yn system a fydd yn cyfrif yn erbyn y Blaid – os nad o ran ‘pleidleisiau’, o ran seddau.

Mi fydd yn flwyddyn wleidyddol ddiddorol eleni. Wel, y pum mis cynta de, fydd hi’n eitha boring ar ôl hynny – dyna un broffwydoliaeth dwi’n eithaf hyderus amdani!

Pethau amhriodol sy'n gwneud i rywun chwerthin

Dwi heb gael y dechrau gorau posibl i 2011, rhaid dweud, ond well na hon ...

Degawd newydd da

Ro'n i am ddymuno degawd newydd hapus i chi ond dim ond rwan dwi'n sylweddoli mai llynedd ddylwn i wedi wneud hynny.

Ffyc.

Sut bynnag, gyda nifer y darllenwyr eleni 50% yn uwch na llynedd o leiaf mi fydda i'n smyg iawn dros y flwyddyn newydd. Go on, ffeindiwch rywbeth i fod yn smyg amdano eich hun, mae'n werth chweil, yn enwedig i darfu ar wyll y mis gwaethaf sydd ar y gweill. Ionawr. Casáu Ionawr.

Blwyddyn newydd dda i chi gyd!

gol. ac ydw, dwi yn gwbod na'r 30ain, nid y 31ain ydi o, ond dwi ddim am flogio fory so ddêr

Goleuadau'r Nadolig

Sut Nadolig wnaeth hi felly? Iawn? Cymedrol? Gwych? Dydyn nhw byth yn wych yn y pen draw nac ydyn. Ac nid y gwychaf na’r gwaethaf a gafwyd unwaith eto eleni. Ond mi wnes fwynhau yn fy ffordd fach fy hun.

Fe’m codwyd tua 8.30 y bora gan y chwaer a Mam mewn het Siôn Corn, sy’n ddigon i ddychryn y dewraf a dweud y lleiaf. Er i mi yfad mwy na’r arfer yn Stryd Pesda ar Noswyl y Nadolig (traddodiad pwysig) ni’m trechwyd gan ben mawr drwy gydol y dydd. Buddugoliaeth ynddi’i hun ydoedd, oherwydd fel arfer mi fydda i’n teimlo’n sâl dros ginio ac yn mynd i’r gwely am y rhan fwyaf o’r pnawn gan fwy neu lai sbwylio Dolig pawb arall.

Mi es lawr grisha felly i weld pa erchyllterau a adawsai Siôn Corn i mi. Er gwaethaf ei bwriadau, mae gan Mam duedd i brynu anrhegion nad oes mo’u heisiau na’u hangen arnaf. Wn i fod hynny’n swnio’n anniolchgar ond dydi o ddim, ac mae’r hen dîar yn cadw’r derbynebion i gyd chwara teg. A hithau’n draddodiad teuluol agor un anrheg ar y Noswyl, nid oedd pethau’n argoeli’n dda pan ddatgelwyd bryd hynny fag plastig i ddal dillad i’w golchi.

Ar y cyfan, cyfuniad o bethau a ddychwelir i’r siop neu na welir mohonynt eto a gafwyd. Hunangofiannau Ned Thomas a Roger Roberts (mae gas gen i hunangofiannau, a nid dyma’r ddau i’m hargyhoeddi – ‘nenwedig Roger blydi Roberts), padell ffrio ar gyfer un wy, pâr hyll o jîns (a chanddo tua 12 pâr eisoes nid oes angen jîns ar yr Hogyn) a’r hwdi hyllaf ar y Cread crwn.

Am unwaith fe werthfawrogodd Dad ei bresant, sef the Pocket Book of Manchester United. Fe’i darlleno, a fydd ryfeddod achos dydi o byth wedi darllen llyfr yn ei fywyd – yn ei feddwl o mae darllen y Daily Star bob dydd yn gwneud iawn am hyn – ac arferol ddiolchgar oedd y Mam a’r chwaer.

Cafodd Nain ei gwahardd gan Mam rhag plygu’r papur lapio yn ddel “er mwyn ei ddefnyddio eto” achos bod digonedd ohono acw’n Sir Fôn ac yn ddigonedd nas defnyddir fyth. Lapith honno mo bresant i neb fyth, heb sôn am brynu un.

Dwi’n mynd i fwydro rŵan, felly cadwn ail hanner y dydd yn fyr. Roedd y cinio’n hyfryd, a’r twrci nid sych ond bwytadwy iawn, y’i bwytasid wrth glywed straeon doniol Nain am ‘stalwm ac Anti Blodwen yn rhoi cweir i ryw ferch arall am galw hen Nain yn ‘dew’. “Wel ‘rargian fawr, mi wyt ti’n dew,” oedd ymateb hen Daid meddai hi.

Ta waeth cafwyd pnawn diog ond mi welwyd y peth rhyfeddaf tua deg munud wedi pump. Yn digwydd bod, ro’n i’n ista ar y sedd yn wynebu tua Moel Faban, ac yn sydyn reit dyma ‘na olau oren yn dod o Gwm Llafar, y tu ôl i Foel Faban, er y taeraswn iddo ddechrau ar ochr orllewinol Foel ei hun, achos ro’n i’n meddwl mai tân ydoedd i ddechrau.

Ymhen dim, a’r golau cyntaf yn esgyn uwch Foel a ninnau wedi hen ddeall nad hofrennydd mohono (sef yr ail olau) esgynnodd un arall i’r awyr, y tro hwn yn bendant iawn o Gwm Llafar. Mi ddiflannodd yr ail yn syth bin – un funud roedd yn olau a’r eiliad nesa’ nid oedd, wrth i’r llall raddol ddiffodd megis fflam ddiwedd cannwyll. Roedd y ddwy funud hynny yn rhai rhyfedd ar y diawl.

A minnau ddim yn credu mewn UFOs a pobol fach o blanedau eraill, nid am unrhyw reswm ond am f’ystyfnigrwydd fy hun, fedra’ i ddim meddwl am eglurhad. Ond fela mai a fela fydd, Dolig arall a oroeswyd!

Dolig Llawen ac ati

Mai'n rhy oer i flogio. Mae Caerdydd yn wyn a dwi'n rhynnu ac yn poeni na fydda i hyd yn oed yn y Gogs y Dolig hwn. Ta waeth, dyma fi'n dweud 'Dolig Llawen cynnar ac mi a'ch gwelaf faes o law!

S4C i ddangos rhaglenni Saesneg?

Egwyddorion ac ymarferoldeb. Dwi wedi sôn am hynny o’r blaen. Dyma erthygl arferol o fer ar Golwg360 lle mae Arwel Ellis Owen yn dweud ei bod yn ‘anochel’ y bydd S4C yn ailddechrau dangos rhaglenni Saesneg.

Yn egwyddorol, mae hynny’n gwbl, gwbl anghywir. Sianel Gymraeg ydi S4C a dyna ddiwedd arni. Mae hi’n sianel Gymraeg cyn ei bod yn sianel i Gymru hyd yn oed. Ei bwriad ydi hyrwyddo’r Gymraeg a sicrhau ei bod yn rhan o’r byd modern. Pa gyfraniad a wna dangos rhaglenni Saesneg at hynny? Dim. Rhaid dweud yn gwbl glir: ni ddylai fod unrhyw le i raglenni Saesneg ar S4C atalnod llawn ffwl stop – does ‘na ddim dadl am y peth.

Ond y gwir ydi mae’r peth yn wirion o anymarferol hefyd, i’r graddau ei bod yn stiwpid – a dwi’n defnyddio’r gair ‘stiwpid’ achos fedra i ddim meddwl am ffordd gryfach na gwell o’i gyfleu. Pa raglenni Saesneg, dwad? Rhaglenni gan y BBC? Rhaglenni gan Channel 4?

Rydyn ni’n yr oes ddigidol, neno’r tad. Ers dyfod teledu digidol, os mae rhywun isio gwylio raglen sydd ar Channel 4, fe wnânt hynny. Hyd yn oed os mae o ar yr un pryd ar S4C, Channel 4 fydd pobl yn ei gwylio i weld y rhaglen. ‘Sneb yn troi at S4C gyda’r bwriad o wneud unrhyw beth ond am wylio rhaglen Gymraeg.

Ailddarllediadau o raglenni ar sianeli eraill? Eto, mae hynny’n stiwpid. Gall pobl recordio rhaglenni yn hollol ddidrafferth, fynd i wefannau sianeli neu yn achos Channel 4 gwylio Channel 4 +1. Erbyn hyn, mae’r gynulleidfa i raglenni Saesneg ar S4C, i bob pwrpas, yn llai nag i’r rhaglenni Cymraeg. Hyd yn oed ar ôl y toriadau erchyll sy’n dyfod, ‘does ‘na ddim sens yn y peth.

Ychydig eiliadau dwi wedi’u cymryd i feddwl bod hwn yn syniad hurt ac esbonio pam. Tasa S4C yn blentyn swni’n gafal arno, yn rhoi sgytwad iawn iddo a deutha fo ffwcin callio.

Refferendwm 2011 - myfyrio bras

Y mae pob pôl a wnaed hyd yn hyn yn awgrymu buddugoliaeth ddidrafferth i’r Ymgyrch ‘Ie’ yn refferendwm mis Mawrth, a hynny’n sicr ymhlith y rhai sy’n bwriadu pleidleisio. Hynny ohonynt a fydd yn pleidleisio, wrth gwrs. Ym mêr fy esgyrn dwi’n rhyw deimlo y bydd llai na hanner pobl Cymru yn bwrw pleidlais ar Fawrth 3ydd, ac er fy mod yn disgwyl buddugoliaeth, fydd hynny yn ei hun yn rhywbeth negyddol iawn i’n democratiaeth ifanc – hynny ydi, trosglwyddir pwerau i’r Cynulliad heb fandad gwirioneddol.

Ond a ydym ni am ennill y flwyddyn nesaf a beth fydd maint y fuddugoliaeth honno? O ran y cwestiwn cyntaf dwi fy hun yn hyderus iawn o ganlyniad y refferendwm, ac y caiff y Senedd bwerau deddfu llawn yn y meysydd datganoledig i gyd ar unwaith, gan ddisodli’r system drwsgl sydd ohoni. Ond mae maint y fuddugoliaeth yn ddadl arall, ddiddorol, a fydd yn dweud llawer i ni am y Gymru gyfoes.

Dwi’n hyderus y bydd pob sir a bleidleisiodd o blaid sefydlu cynulliad yn gwneud hynny unwaith eto yn 2011, ac eithrio Ynys Môn – yn wir, fe alla’ i’n hawdd weld Môn yn dweud ‘na’. Mae dros y degawd diwethaf elfen o elyniaeth wedi dod i’r amlwg yn y Gogledd tuag at y Cynulliad, a’r hen llinell a ddywedwyd gangwaith ac nid yn ddi-sail “mae popeth yn mynd i Gaerdydd”. Mae’r teimlad hwnnw’n gryf – ac mae Seisnigeiddio’r Ynys (ynghyd â’r Gogledd cyfan) yn bwrw amheuaeth dros y canlyniad yno.

Mae’n hawdd gen i hefyd weld gynnydd yn y bleidlais ‘ie’ yng ngweddill siroedd y Gogledd (ac eithrio o bosibl Wynedd) ond nid i’r graddau y bydd yr un ohonynt yn pleidleisio o blaid. Gallwn o bosibl weld buddugoliaethau bach yng Nghonwy a Sir Ddinbych, neu’n fwy tebygol Wrecsam, ond bydd Sir y Fflint eto’n gymharol gadarn yn erbyn mi dybiaf. Felly mae’n bosibl yn y Gogledd o leiaf y bydd y bleidlais o blaid yn cynyddu ond mai Gwynedd fydd yr unig sir o blaid. Gogwydd, ond nid pleidlais o hyder, a geir o’r Gogledd.

Gallai newidiadau cymdeithasol yng Ngheredigion, Powys, Sir Gaerfyrddin a Sir Benfro arwain at gynnydd yn y niferoedd sy’n dweud ‘na’ yn fy marn i. Fel Môn, gallai canlyniad Ceredigion fod yn sioc, er nad ydw i’n gweld hynny’n digwydd. Yn sicr, alla i ddim gweld Powys yn pleidleisio o blaid. Fawr o newid ydi ‘nheimlad i yn y bôn.

A beth am y De? Wn i ddim a fydd newidiadau enfawr yn y De, ond un peth dwi’n sicr yn ei ddisgwyl ydi y bydd Caerdydd yn pleidleisio o blaid. Mae’r agwedd at ddatganoli yn y ddinas wedi gweddnewid dros ddegawd, ac yn wir gall y fuddugoliaeth yno fod yn un gadarn. Dwi’n meddwl y bydd ‘na ddifaterwch mawr yn rhai o’r Cymoedd, sy’n fwy tebygol o ffafrio’r ymgyrch ‘ie’. Synnwn i ddim a fydd siroedd Torfaen a Bro Morgannwg yn pleidleisio o blaid y tro hwn. Beth bynnag fydd yn digwydd, anodd gen i weld gogwydd at ‘Na’ yn Ne Cymru.

Dadansoddiad bras iawn ydi’r uchod wrth gwrs. Ydw, dwi’n rhagweld buddugoliaeth, ond buddugoliaeth all fod fymryn yn wag oherwydd nifer isel yn pleidleisio. Ac mewn rhai ardaloedd, gall y canlyniad fod yn arwydd o’r newidiadau llawr gwlad sy’n mynd rhagddynt, ac achosi dirfawr bryder am ganlyniad arall, sef rhai’r Cyfrifiad a gynhelir hefyd yn 2011.

Pobl flin, pobl ddig

Yn ôl pob tebyg, fyddwch chi sy’n dilyn helynt y blog hwn yn cael sioc o’r datganiad canlynol: ar y cyfan, dydw i ddim yn fasdad blin. Dwi’n aml yn rhwystredig, ac yn aml yn ddadrithiedig, ac mae fel y gwyddoch gant a mil o bethau yn y byd sy’n mynd ar fy nerfau - ond does fawr o dymer arnaf yn y bôn.

Mae’r ffordd a wylltiwn yn un o’n nodweddion. Cyn iddo gael strôc flynyddoedd nôl, roedd fy nhaid yn berson na wylltiai fyth. Mae’r hen Lowri Llewelyn fach felly hefyd mewn difri. Wedyn mae ‘na rai pobl, fel Steff (sydd isho mensh ar y blog) sy’n hynod hawddgar ac yn anodd tu hwnt i wylltio. Ond pan mae’n gwylltio, mae’n gwylltio’n gacwn (dywed ef, dwi ddim actiwli yn ei gredu yn y mymryn lleiaf – deud hynna i edrych yn tyff mae o). Ac wedyn mae ‘na bobl, megis Haydn blin, sy wastad yn flin. Efallai y gwelwch eich hun yn un o’r disgrifiadau uchod.

Nid felly fi. Yn gyffredinol, dwi’n rhywun sydd â ffiws ofnadwy o fer ond sydd, ar y cyfan, yn distewi yn gymharol hawdd ... er fi fydd y cyntaf i gyfadda fod gen i dueddiad i bwdu! Prin iawn y gwna i wylltio o’r enaid ar rywun neu rywbeth. Mi fedraf fod yn siarp iawn a chodi’n llais, ond y funud nesaf wenu ‘tha giât.

Ar hyn o bryd mae’r ffiws yn fyrrach na’r arfer. Cyfuniad o bethau ydi hyn. Rhyngo chi a fi a’r Gymru Gymraeg, ac eithrio’r Nadolig ei hun, lle bydda i er gwaetha fy nghwyno yn ddigon bodlon, ryw gyfuniad o bwdu, anfodlonrwydd cyffredinol ar fywyd a chwerwder ydyw. Er bod gen i resymau penodol, yn gyffredinol mi fyddaf rywbeth tebyg bob blwyddyn rhwng diwedd mis Tachwedd nes dechrau’r Chwe Gwlad.

SAD? Wel, dwi ‘di cael fy ngalw’n waeth....