Neno’r tad, mae pethau yn y byd hwn fydd yn gwneud i rywun chwerthin, megis hen bobl yn disgyn ar You’ve Been Framed, blog ofnadwy Aeron Maldwyn neu’r ffaith mai fy ffrind annwyl Lowri Llewelyn yw’r unig un o bobl y byd y sydd wedi, o ddifrif, lithro ar groen banana. Afraid dweud, fel un sy’n cael bob math o ddamweiniau anffortunus, gan amlaf yn sobor credwch ai peidio, gwn fod fy anffawd yn destun sbort i’r rhan fwyaf a’m hadwaen.
Dwi’n hoff o’r gair adwaen ond dydi o ddim yn codi’n ddigon aml mewn sgwrs naturiol. Rhys, os wyt yn darllen, adnabod ydi adwaen fwy neu lai. Gair arall nad ydw i’n cael digon o gyfle i’w arfer ydi ‘echrydus’, ond prin y caf gyfle i’w ddefnyddio’n briodol, a minnau bron byth yn y Cymoedd.
Un peth sy’n peri i rywun chwerthin fel madfall ddall ydi UKTV Gold, er gwn fy mod wedi dweud hyn o’r blaen. I fod yn deg, cyn tua nawr o’r gloch dydi hi ddim at fy nant. Mae gen i atgofion melys o wylio Last of the Summer Wine ar nosweithiau Sul a minnau fymryn yn fyrrach na’r presennol, ar ôl cael rhywbeth fel sardîns ar dost i de. Teimlai dim yn fwy fel pnawn Sul na Last of the Summer Wine a sardîns ar dost bryd hynny. Er, fel dinesydd call, addysgedig dwi ddim yn licio’r rhaglen erbyn hyn.
Rhaid imi gyfaddef mwynhau Steptoe and Son – y comedi du gwreiddiol, er ei fod erbyn hyn yn dangos ei oed. Ond un comedi yr oeddwn yn hoff iawn ohono oedd Gimme Gimme Gimme. Fydd rhai ohonoch ddim yn cofio’r rhaglen a bydd eraill ohonoch, yn sicr, wedi ei chasáu. Comedi brwnt, di-foes ydoedd a oedd yn berffaith at fy nant. Mae gen i hiwmor ofnadwy o gas y rhan fwyaf o amser, a dwi’n meddwl y dylai fod yn fater o ryddhad i bawb â’m hadwaen (ylwch fi â’m hadwaen eto, fedra i ddim helpu’n hun wyddoch) y gallaf chwydu bustl fy nghoeg ar raglen deledu yn hytrach na hwy.
Un ystyriol fues erioed. Ro’n i’n aelod o’r RSPB pan yn fach, ond erbyn hyn ‘sgin i ffwc o ots am adar.
mercoledì, febbraio 24, 2010
martedì, febbraio 23, 2010
Gorllewin Clwyd
Dyma ni sedd all fod yn ddiddorol os y mynn. Crëwyd Gorllewin Clwyd ym 1997, a hi yw prif olynydd Gogledd-orllewin Clwyd. O ran diddordeb, y Ceidwadwyr oedd deiliaid y sedd honno yn ddigon cadarn am hyd ei bodolaeth rhwng 1983 a 1997.
Iawn ta, beth am ambell ffaith am yr etholaeth? Mae hi’n ymestyn yn helaeth iawn, o Fae Colwyn ac Abergele yn y gogledd, i Gerrigydrudion yn y de a Rhuthun a thu hwnt i’r dwyrain. Mae dros chwarter yr etholwyr o oedran ymddeol, a dim ond 53% aned yng Nghymru, a 29% o’r trigolion yn Gymry Cymraeg. Yn debyg i Aberconwy gyfagos, mae rhan helaeth o’r etholaeth yn y Fro Gymraeg ond mae’r mwyafrif yn byw ar yr arfordir poblog.
Gallwn ond dechrau ein taith ym 1997 felly, a hynny a wnawn. Gareth Thomas o’r Blaid Lafur ddaeth yn aelod cyntaf y sedd newydd, gan drechu’r Ceidwadwyr, ond er iddo lwyddo ennill bron i bymtheg mil o bleidleisiau (37%), y gwir amdani oedd nad oedd ei fwyafrif yn gadarn o gwbl - llai na 1,900, gyda’r Ceidwadwyr fymryn y tu ôl gyda 13,000 o bleidleisiau. Cafodd y Blaid a’r Rhyddfrydwyr dros bum mil o bleidleisiau yr un, ond roedden nhw ymhell y tu ôl.
Yn reddfol, sedd Geidwadol ydi Gorllewin Clwyd, o bosibl o ganlyniad i nifer uchel y bobl o oedran ymddeol a’r gymuned amaethyddol yma, ac i fod yn onest, dyma’r math o sedd y dylai’r Ceidwadwyr ei hennill, os nad â mwyafrifoedd enfawr, yn rheolaidd. Cafwyd gogwydd tuag atynt yn 2001, ond roedd mwyafrif Llafur o hyd dros fil. Collodd y ddwy blaid bleidleisiau wrth i’r niferoedd a bleidleisiodd syrthio 11%. Nid y ddwy brif blaid oedd yr unig rai a ddioddefodd. Y tu allan i’w chadarnleoedd, roedd yn un o’r unig seddau yng Nghymru y bu i ganran Plaid Cymru o’r pleidleisiau ddisgyn y flwyddyn honno, a chofiaf yn iawn i hynny fod yn destun siom.
Roedd yn destun siom oherwydd canlyniad 1999. Er y daethai’n drydydd, daeth y Blaid o fewn llai na mil o bleidleisiau i gipio’r sedd, gan ennill bron i saith mil o bleidleisiau. Enillodd Alun Pugh i Lafur gyda dim ond 31% o’r bleidlais, tri y cant yn uwch na chyfanswm y Ceidwadwyr.
Cafodd Plaid Cymru etholiad siomedig arall yma yn 2003 – fel bron ymhobman yng Nghymru; disgynnodd ei phleidlais 6%. Llwyddodd Llafur a’r Ceidwadwyr gynyddu eu canran o’r bleidlais, ond Llafur orchfygodd o 436 o bleidleisiau. Cafodd tua 200 o bleidleisiau yn llai nag yn 2003, gyda’r Ceidwadwyr yn cael tua 200 o bleidleisiau yn fwy. Nid da lle gellir gwell.
Dechreuodd y rhod droi yn 2005 pan ddaeth y Ceidwadwyr yn ôl i wleidyddiaeth Cymru go iawn. Dyma un o dair sedd y gwnaethant eu hennill y flwyddyn honno, ond gyda’r mwyafrif isaf. Er gwaethaf popeth, mwyafrif o 133 o bleidleisiau yn unig lwyddodd David Jones ei sicrhau, ar ogwydd o 1.8%. Ni newidiodd pleidlais y naill blaid yn aruthrol. Llwyddodd y Democratiaid Rhyddfrydol gipio’r trydydd safle, wrth i’r Blaid barhau i ddirywio.
Isod ceir y newid yn nifer pleidleisiau’r pleidiau yma ers 1997, ynghyd â’r newid yn y ganran o’r bleidlais mewn cromfachau:
Ceidwadwyr -161 (+3.7%)
Dems Rhydd -428 (+0.5%)
Plaid Cymru -1,546 (-2.6%)
Llafur -2,142 (-1.2%)
Mater syml o bwy sydd wedi colli’r mwyaf o bleidleisiau ydyw felly. I mi, yr ystadegyn mwyaf syfrdanol ydi pleidlais Plaid Cymru, o ystyried ei bod wedi dechrau o sail weddol isel, mae colli 1,546 o bleidleisiau yn aruthrol, mae’n cyfateb i ddirywiad o 29%.
Dwi’n ystyried erbyn heddiw bod cyfnod modern unrhyw un o seddau Cymru yn dechrau gydag etholiadau 2007. Yn yr etholiad hwnnw, llwyddodd y Ceidwadwyr gipio ambell sedd ledled Cymru, a ‘doedd hi fawr o syndod bod Gorllewin Clwyd yn eu mysg. Y syndod mwyaf oedd ei bod wedi bod yn goch am gyhyd!
Y Ceidwadwyr ddaru ‘ennill’ y sedd hon hefyd, gan gipio tua 1,700 o bleidleisiau yn fwy na’r tro cynt. I fod yn deg ag Alun Pugh, a wnaeth yn dda i gadw’r sedd am wyth mlynedd mewn difrif, dim ond 400 o bleidleisiau gollodd yntau, ond fe ddisgynnodd y bleidlais Lafur 7%. Y flwyddyn honno hefyd tarodd Plaid Cymru yn ei hôl, gan ddod llai na chant a hanner o bleidleisiau y tu ôl i Lafur a sicrhau mai ras deirffordd fydd hi yn 2011 eto. Gyda 6.5%, roedd y Rhyddfrydwyr yn ffodus cadw eu hernes.
Rŵan, ‘does gen i ddim ffigurau parod am etholaeth Orllewin Clwyd ar lefel y Cyngor, a byddai’n cymryd cryn ymchwil i wneud hynny’n gall, ond mi enillodd y Ceidwadwyr tua theirgwaith yn fwy o bleidleisiau na Llafur yma yn 2008. Yn amlwg, roedd Llafur ar drai a’r Ceidwadwyr (a gafodd tua thraean) yn cadw eu tir yn fwy na dim.
Cymerodd pethau dro diddorol y llynedd. Dyma’r canlyniad:
Ceidwadwyr 31%
Plaid Cymru 22%
UKIP 14%
Llafur 12%
Buddugoliaeth dda i’r Ceidwadwyr, a byddai Plaid Cymru hefyd yn fodlon iawn ar y ffaith iddi ddod yn ail cyfforddus a pharchus iawn. Ni all Llafur ddianc o’r ffaith bod 12% yn ganlyniad sydd, i bob pwrpas, yn ildio’r sedd i’r gorlan las eleni – roedd pedwerydd mewn sedd a ddaliai yn San Steffan gwta bedair blynedd yn ôl yn echrydus o ganlyniad.
Amgyffreda rhywun mai’r Blaid a’r Ceidwadwyr allai’n wir frwydro am y sedd yn Etholiadau Cynulliad y flwyddyn nesaf, ond beth am eleni? Dyma’r math o sedd y byddai rhywun yn disgwyl i bobl a bleidleisiodd i UKIP y llynedd drosi eu pleidlais i’r Ceidwadwyr y tro hwn, ond gyda UKIP yn sefyll yma eleni dydi hynny ddim o reidrwydd yn wir.
Mae UKIP yn rhywfaint o ‘unknown quanitity’ eleni. Gwyddys ei bod wedi gwneud yn rhagorol y llynedd, ond mae’n anodd gwybod i ba raddau y bydd yn amharu ar yr etholiad hwn. Mewn sedd fel hon, tuedda rhywun i feddwl bod pleidleisiau iddi. Cafodd bum cant y tro diwethaf, a gall gyrraedd y mil, ond dydw i ddim yn gwybod pe mor debygol ydi hynny, yn enwedig yn erbyn aelod fel David Jones, sy’n rhywun y byddai dyn yn amgyffred y byddai’n ddigon bodlon yn rhengoedd UKIP. Canfyddiad ydi hynny, wrth gwrs, yn hytrach na dealltwriaeth fanwl o feddwl y dyn!
Mae’n anodd hefyd rhagweld beth fydd yn digwydd i bleidleisiau Plaid Cymru a’r Democratiaid Rhyddfrydol. Yn gryno, gwnaeth Plaid Cymru yn dda yma yn 2007 a 2009, a ddaru’r Dems Rhydd ddim - mae pob rhesymeg yn awgrymu y bydd y Blaid yn adhawlio’r trydydd safle o leiaf, a mentraf ddweud dyna fydd yn digwydd.
Mae rhai pobl yn dweud y gallai Plaid Cymru guro Llafur yma eleni. Fe fyddai hynny’n gamp, ond mae demograffeg yr etholaeth yn awgrymu y bydd hi’n anoddach i Blaid Cymru ddenu pleidleisiau wrth Lafur yma na mewn ardaloedd megis y Cymoedd. O ystyried hefyd bod 25% rhwng y ddwy blaid yn 2005, wel, rydyn ni’n annhebygol o weld gogwydd o 12.5% rhyngddynt! Hefyd, tybia rhywun fod pleidlais naturiol y Blaid mewn sedd fel hon (fel efallai ym Môn neu Geredigion) yn fwy ceidwadol ei naws na sawl lle arall – efallai mai’r Ceidwadwyr, ac efallai’r Rhyddfrydwyr, y dylai eu targedu, nid Llafur.
Ta waeth, mae Plaid Cymru wedi gwneud yn dda yn ddiweddar, a dydi cyrraedd 15% neu fymryn yn fwy yn sicr ddim y tu hwnt i obaith. Ar lefel San Steffan, ‘does dim peryg iddi ennill, fodd bynnag.
Mae’n debyg iawn bod y sedd ei hun y tu hwnt i Lafur, fodd bynnag. Yn fy marn i, ni fydd Llafur yn ennill sedd oddi ar blaid arall yng Nghymru eleni, ac mae Gorllewin Clwyd yn dawel ond yn sicr dychwelyd at ei gwreiddiau Ceidwadol. Oni fo’r niferoedd sy’n pleidleisio yn sylweddol uwch, mae’n anodd iawn gen i weld Llafur yn ennill mwy na 13,000 o bleidleisiau. O ystyried etholiadau’r Cynulliad ac Ewrop, teimlaf fod 9,000 yn isafswm teg.
O ran y Ceidwadwyr, anodd gen i eu gweld yn peidio ag ennill o leiaf 13,500 o bleidleisiau yma o dan unrhyw amgylchiadau. Yn wir, disgwyliaf iddynt gael tua 40% o’r bleidlais. Gyda nifer ychydig yn uwch yn pleidleisio byddai hynny tua phymtheg mil o bleidleisiau. Er bod y sedd yn naturiol Geidwadol i raddau helaeth, nid yw’r Ceidwadwyr yr un mor boblogaidd â Llafur ym 1997, felly gallai 15,000 fod yn uchafswm realistig yn yr achos hwn.
Proffwydoliaeth: Byddai’n ganlyniad gwael i’r Ceidwadwyr pe na baent yn trechu Llafur gyda mwyafrif a fydd o leiaf yn bedair mil.
Iawn ta, beth am ambell ffaith am yr etholaeth? Mae hi’n ymestyn yn helaeth iawn, o Fae Colwyn ac Abergele yn y gogledd, i Gerrigydrudion yn y de a Rhuthun a thu hwnt i’r dwyrain. Mae dros chwarter yr etholwyr o oedran ymddeol, a dim ond 53% aned yng Nghymru, a 29% o’r trigolion yn Gymry Cymraeg. Yn debyg i Aberconwy gyfagos, mae rhan helaeth o’r etholaeth yn y Fro Gymraeg ond mae’r mwyafrif yn byw ar yr arfordir poblog.
Gallwn ond dechrau ein taith ym 1997 felly, a hynny a wnawn. Gareth Thomas o’r Blaid Lafur ddaeth yn aelod cyntaf y sedd newydd, gan drechu’r Ceidwadwyr, ond er iddo lwyddo ennill bron i bymtheg mil o bleidleisiau (37%), y gwir amdani oedd nad oedd ei fwyafrif yn gadarn o gwbl - llai na 1,900, gyda’r Ceidwadwyr fymryn y tu ôl gyda 13,000 o bleidleisiau. Cafodd y Blaid a’r Rhyddfrydwyr dros bum mil o bleidleisiau yr un, ond roedden nhw ymhell y tu ôl.
Yn reddfol, sedd Geidwadol ydi Gorllewin Clwyd, o bosibl o ganlyniad i nifer uchel y bobl o oedran ymddeol a’r gymuned amaethyddol yma, ac i fod yn onest, dyma’r math o sedd y dylai’r Ceidwadwyr ei hennill, os nad â mwyafrifoedd enfawr, yn rheolaidd. Cafwyd gogwydd tuag atynt yn 2001, ond roedd mwyafrif Llafur o hyd dros fil. Collodd y ddwy blaid bleidleisiau wrth i’r niferoedd a bleidleisiodd syrthio 11%. Nid y ddwy brif blaid oedd yr unig rai a ddioddefodd. Y tu allan i’w chadarnleoedd, roedd yn un o’r unig seddau yng Nghymru y bu i ganran Plaid Cymru o’r pleidleisiau ddisgyn y flwyddyn honno, a chofiaf yn iawn i hynny fod yn destun siom.
Roedd yn destun siom oherwydd canlyniad 1999. Er y daethai’n drydydd, daeth y Blaid o fewn llai na mil o bleidleisiau i gipio’r sedd, gan ennill bron i saith mil o bleidleisiau. Enillodd Alun Pugh i Lafur gyda dim ond 31% o’r bleidlais, tri y cant yn uwch na chyfanswm y Ceidwadwyr.
Cafodd Plaid Cymru etholiad siomedig arall yma yn 2003 – fel bron ymhobman yng Nghymru; disgynnodd ei phleidlais 6%. Llwyddodd Llafur a’r Ceidwadwyr gynyddu eu canran o’r bleidlais, ond Llafur orchfygodd o 436 o bleidleisiau. Cafodd tua 200 o bleidleisiau yn llai nag yn 2003, gyda’r Ceidwadwyr yn cael tua 200 o bleidleisiau yn fwy. Nid da lle gellir gwell.
Dechreuodd y rhod droi yn 2005 pan ddaeth y Ceidwadwyr yn ôl i wleidyddiaeth Cymru go iawn. Dyma un o dair sedd y gwnaethant eu hennill y flwyddyn honno, ond gyda’r mwyafrif isaf. Er gwaethaf popeth, mwyafrif o 133 o bleidleisiau yn unig lwyddodd David Jones ei sicrhau, ar ogwydd o 1.8%. Ni newidiodd pleidlais y naill blaid yn aruthrol. Llwyddodd y Democratiaid Rhyddfrydol gipio’r trydydd safle, wrth i’r Blaid barhau i ddirywio.
Isod ceir y newid yn nifer pleidleisiau’r pleidiau yma ers 1997, ynghyd â’r newid yn y ganran o’r bleidlais mewn cromfachau:
Ceidwadwyr -161 (+3.7%)
Dems Rhydd -428 (+0.5%)
Plaid Cymru -1,546 (-2.6%)
Llafur -2,142 (-1.2%)
Mater syml o bwy sydd wedi colli’r mwyaf o bleidleisiau ydyw felly. I mi, yr ystadegyn mwyaf syfrdanol ydi pleidlais Plaid Cymru, o ystyried ei bod wedi dechrau o sail weddol isel, mae colli 1,546 o bleidleisiau yn aruthrol, mae’n cyfateb i ddirywiad o 29%.
Dwi’n ystyried erbyn heddiw bod cyfnod modern unrhyw un o seddau Cymru yn dechrau gydag etholiadau 2007. Yn yr etholiad hwnnw, llwyddodd y Ceidwadwyr gipio ambell sedd ledled Cymru, a ‘doedd hi fawr o syndod bod Gorllewin Clwyd yn eu mysg. Y syndod mwyaf oedd ei bod wedi bod yn goch am gyhyd!
Y Ceidwadwyr ddaru ‘ennill’ y sedd hon hefyd, gan gipio tua 1,700 o bleidleisiau yn fwy na’r tro cynt. I fod yn deg ag Alun Pugh, a wnaeth yn dda i gadw’r sedd am wyth mlynedd mewn difrif, dim ond 400 o bleidleisiau gollodd yntau, ond fe ddisgynnodd y bleidlais Lafur 7%. Y flwyddyn honno hefyd tarodd Plaid Cymru yn ei hôl, gan ddod llai na chant a hanner o bleidleisiau y tu ôl i Lafur a sicrhau mai ras deirffordd fydd hi yn 2011 eto. Gyda 6.5%, roedd y Rhyddfrydwyr yn ffodus cadw eu hernes.
Rŵan, ‘does gen i ddim ffigurau parod am etholaeth Orllewin Clwyd ar lefel y Cyngor, a byddai’n cymryd cryn ymchwil i wneud hynny’n gall, ond mi enillodd y Ceidwadwyr tua theirgwaith yn fwy o bleidleisiau na Llafur yma yn 2008. Yn amlwg, roedd Llafur ar drai a’r Ceidwadwyr (a gafodd tua thraean) yn cadw eu tir yn fwy na dim.
Cymerodd pethau dro diddorol y llynedd. Dyma’r canlyniad:
Ceidwadwyr 31%
Plaid Cymru 22%
UKIP 14%
Llafur 12%
Buddugoliaeth dda i’r Ceidwadwyr, a byddai Plaid Cymru hefyd yn fodlon iawn ar y ffaith iddi ddod yn ail cyfforddus a pharchus iawn. Ni all Llafur ddianc o’r ffaith bod 12% yn ganlyniad sydd, i bob pwrpas, yn ildio’r sedd i’r gorlan las eleni – roedd pedwerydd mewn sedd a ddaliai yn San Steffan gwta bedair blynedd yn ôl yn echrydus o ganlyniad.
Amgyffreda rhywun mai’r Blaid a’r Ceidwadwyr allai’n wir frwydro am y sedd yn Etholiadau Cynulliad y flwyddyn nesaf, ond beth am eleni? Dyma’r math o sedd y byddai rhywun yn disgwyl i bobl a bleidleisiodd i UKIP y llynedd drosi eu pleidlais i’r Ceidwadwyr y tro hwn, ond gyda UKIP yn sefyll yma eleni dydi hynny ddim o reidrwydd yn wir.
Mae UKIP yn rhywfaint o ‘unknown quanitity’ eleni. Gwyddys ei bod wedi gwneud yn rhagorol y llynedd, ond mae’n anodd gwybod i ba raddau y bydd yn amharu ar yr etholiad hwn. Mewn sedd fel hon, tuedda rhywun i feddwl bod pleidleisiau iddi. Cafodd bum cant y tro diwethaf, a gall gyrraedd y mil, ond dydw i ddim yn gwybod pe mor debygol ydi hynny, yn enwedig yn erbyn aelod fel David Jones, sy’n rhywun y byddai dyn yn amgyffred y byddai’n ddigon bodlon yn rhengoedd UKIP. Canfyddiad ydi hynny, wrth gwrs, yn hytrach na dealltwriaeth fanwl o feddwl y dyn!
Mae’n anodd hefyd rhagweld beth fydd yn digwydd i bleidleisiau Plaid Cymru a’r Democratiaid Rhyddfrydol. Yn gryno, gwnaeth Plaid Cymru yn dda yma yn 2007 a 2009, a ddaru’r Dems Rhydd ddim - mae pob rhesymeg yn awgrymu y bydd y Blaid yn adhawlio’r trydydd safle o leiaf, a mentraf ddweud dyna fydd yn digwydd.
Mae rhai pobl yn dweud y gallai Plaid Cymru guro Llafur yma eleni. Fe fyddai hynny’n gamp, ond mae demograffeg yr etholaeth yn awgrymu y bydd hi’n anoddach i Blaid Cymru ddenu pleidleisiau wrth Lafur yma na mewn ardaloedd megis y Cymoedd. O ystyried hefyd bod 25% rhwng y ddwy blaid yn 2005, wel, rydyn ni’n annhebygol o weld gogwydd o 12.5% rhyngddynt! Hefyd, tybia rhywun fod pleidlais naturiol y Blaid mewn sedd fel hon (fel efallai ym Môn neu Geredigion) yn fwy ceidwadol ei naws na sawl lle arall – efallai mai’r Ceidwadwyr, ac efallai’r Rhyddfrydwyr, y dylai eu targedu, nid Llafur.
Ta waeth, mae Plaid Cymru wedi gwneud yn dda yn ddiweddar, a dydi cyrraedd 15% neu fymryn yn fwy yn sicr ddim y tu hwnt i obaith. Ar lefel San Steffan, ‘does dim peryg iddi ennill, fodd bynnag.
Mae’n debyg iawn bod y sedd ei hun y tu hwnt i Lafur, fodd bynnag. Yn fy marn i, ni fydd Llafur yn ennill sedd oddi ar blaid arall yng Nghymru eleni, ac mae Gorllewin Clwyd yn dawel ond yn sicr dychwelyd at ei gwreiddiau Ceidwadol. Oni fo’r niferoedd sy’n pleidleisio yn sylweddol uwch, mae’n anodd iawn gen i weld Llafur yn ennill mwy na 13,000 o bleidleisiau. O ystyried etholiadau’r Cynulliad ac Ewrop, teimlaf fod 9,000 yn isafswm teg.
O ran y Ceidwadwyr, anodd gen i eu gweld yn peidio ag ennill o leiaf 13,500 o bleidleisiau yma o dan unrhyw amgylchiadau. Yn wir, disgwyliaf iddynt gael tua 40% o’r bleidlais. Gyda nifer ychydig yn uwch yn pleidleisio byddai hynny tua phymtheg mil o bleidleisiau. Er bod y sedd yn naturiol Geidwadol i raddau helaeth, nid yw’r Ceidwadwyr yr un mor boblogaidd â Llafur ym 1997, felly gallai 15,000 fod yn uchafswm realistig yn yr achos hwn.
Proffwydoliaeth: Byddai’n ganlyniad gwael i’r Ceidwadwyr pe na baent yn trechu Llafur gyda mwyafrif a fydd o leiaf yn bedair mil.
lunedì, febbraio 22, 2010
Gweled y goleuni a'r gwin
Mi ges felly’r penwythnos a ddymunwyd bron â bod. Ddywedish yn slei, er nad yn gyhoeddus, na fyddwn yn yfed, ond mae yfed ar y penwythnos yn arfer gen i sy’n anodd iawn, iawn ei dorri – mae’n arfer oes i bob pwrpas. Ces fotel o win nos Wener a hithau’n wyth o’r gloch – bues yn ddigon hallt arnaf fy hun na chawn yfed cyn hynny pe mynnwn yfed. Mynnais ac mi oedd gen i ben digon annifyr drannoeth.
Treuliwyd dydd Sadwrn yn hynod ddiog, nid o ben mawr ond o eisiau, yn bennaf yn gwylio reslo. Ro’n i wrth fy modd efo reslo yn fy arddegau, roedden ni gyd a dweud y gwir, ac yn licio mynd i dŷ Daniel Ffati i wylio ac i chwarae reslo ar y cyfrifiadur – wel, fi a Sion Bryn Eithin beth bynnag. Pan ddealltish i mai ffug oedd y cyfan, wel, dyna diwedd arni i mi i bob pwrpas. Gadawodd dwll yn fy mywyd, o! Y prynhawniau Sadwrn araf a dreuliwn yn nhŷ Nain slawer dydd yn gwylio reslo! Mi aethant.
Ond yn ddiweddar dwi’n dechrau mwynhau eto. Mae ‘na elfen gref o crinj wrth reslo a’r actio ynghlwm wrtho, ond ‘mbach o hwyl ydio wedi’r cyfan. Mae’n rhyfedd hefyd gweld rhai o’r reslwyr ŷm magwyd â hwy ar ddechrau’r ddegawd ddiwethaf yn dal wrthi.
Dim ond dwy fotel o win coch oedd yn y tŷ nos Sadwrn. Mi wnes benderfyniad cydwybodol nad oeddwn am yfed lager na chwerw, ond wn i ddim pam – dim digon ohonynt mi dybiaf. Gwin wyth mlwydd oed oedd y targed, cofiwch – mae’r llall yn 13 eleni ac yn disgwyl am achlysur. Bosib noson etholiad, cawn hwyl a hanner blogio’n fyw ar ddigwyddiad gwleidyddol mawr y flwyddyn gan ollwng gwin dros y carped rhwng bloeddio buddugoliaeth a chrio.
Ew, dydd Sul. Roedd ‘na hanner meddwl arnaf fyd i’r offeren yng nghadeirlan Dewi Sant ond es i ddim wedi’r cwbl, yn ôl fy arfer diog. Lidl ddaru fi fynd i. Mi freuddwydiais neithiwr fy mod ar y ffordd i’r nefoedd, cofiwch, ond na allwn gweit gyrraedd, a digwyddodd rhywbeth rhyfedd rhwng cwsg ac effro pan oleuwyd popeth o’m cwmpas, er bod fy llygaid ar gau, a theimlais yn heddychlon a bodlon a mewn cwmpeini, ond ddim yn ddiogel iawn – roedd hynny’n gyfuniad od. Breuddwyd, wrth gwrs. A minnau’n ddigon nerfus ar ôl cael dòs dydd Sul o raglenni am ysbrydion yng Ngwlad Thai dyna wraidd y peth yn hytrach na phrofiad crefyddol difrifol, mi dybiaf. Er, mai’n braf meddwl weithiau.
Treuliwyd dydd Sadwrn yn hynod ddiog, nid o ben mawr ond o eisiau, yn bennaf yn gwylio reslo. Ro’n i wrth fy modd efo reslo yn fy arddegau, roedden ni gyd a dweud y gwir, ac yn licio mynd i dŷ Daniel Ffati i wylio ac i chwarae reslo ar y cyfrifiadur – wel, fi a Sion Bryn Eithin beth bynnag. Pan ddealltish i mai ffug oedd y cyfan, wel, dyna diwedd arni i mi i bob pwrpas. Gadawodd dwll yn fy mywyd, o! Y prynhawniau Sadwrn araf a dreuliwn yn nhŷ Nain slawer dydd yn gwylio reslo! Mi aethant.
Ond yn ddiweddar dwi’n dechrau mwynhau eto. Mae ‘na elfen gref o crinj wrth reslo a’r actio ynghlwm wrtho, ond ‘mbach o hwyl ydio wedi’r cyfan. Mae’n rhyfedd hefyd gweld rhai o’r reslwyr ŷm magwyd â hwy ar ddechrau’r ddegawd ddiwethaf yn dal wrthi.
Dim ond dwy fotel o win coch oedd yn y tŷ nos Sadwrn. Mi wnes benderfyniad cydwybodol nad oeddwn am yfed lager na chwerw, ond wn i ddim pam – dim digon ohonynt mi dybiaf. Gwin wyth mlwydd oed oedd y targed, cofiwch – mae’r llall yn 13 eleni ac yn disgwyl am achlysur. Bosib noson etholiad, cawn hwyl a hanner blogio’n fyw ar ddigwyddiad gwleidyddol mawr y flwyddyn gan ollwng gwin dros y carped rhwng bloeddio buddugoliaeth a chrio.
Ew, dydd Sul. Roedd ‘na hanner meddwl arnaf fyd i’r offeren yng nghadeirlan Dewi Sant ond es i ddim wedi’r cwbl, yn ôl fy arfer diog. Lidl ddaru fi fynd i. Mi freuddwydiais neithiwr fy mod ar y ffordd i’r nefoedd, cofiwch, ond na allwn gweit gyrraedd, a digwyddodd rhywbeth rhyfedd rhwng cwsg ac effro pan oleuwyd popeth o’m cwmpas, er bod fy llygaid ar gau, a theimlais yn heddychlon a bodlon a mewn cwmpeini, ond ddim yn ddiogel iawn – roedd hynny’n gyfuniad od. Breuddwyd, wrth gwrs. A minnau’n ddigon nerfus ar ôl cael dòs dydd Sul o raglenni am ysbrydion yng Ngwlad Thai dyna wraidd y peth yn hytrach na phrofiad crefyddol difrifol, mi dybiaf. Er, mai’n braf meddwl weithiau.
domenica, febbraio 21, 2010
Dwyrain Abertawe
Dwyrain Abertawe ydi ffocws heddiw mewn dadansoddiad pur ysgafn. Mi deimlaf ei bod yn un o seddau angof Cymru, yn un nad yw’n cael llawer o sylw. Yn sicr, yng nghyd-destun eleni, mae’n annhebygol o fod mor ddiddorol â’i chwaer-sedd yng ngorllewin y ddinas. Mae rhywun hefyd yn dueddol o anghofio bod Dwyrain Abertawe yn gadarnle i’r Blaid Lafur. Rhwng 1983 a 1992, ar gyfartaledd cafodd Llafur 63% o’r bleidlais yma.
Dechreuwn y stori o 1997 ymlaen, a dechreuwn y tro hwn gyda’r deiliaid presennol, sef Llafur. Efallai y caiff rhai ohonoch syndod o’ch atgofio y flwyddyn honno cipiodd Llafur dros dri chwarter y bleidlais yma – roedd y mwyafrif yn 66%. Mae hynny’n fwy na llawer o seddau cymoedd De Cymru.
Collodd Llafur nid llai na 9,539 o bleidleisiau dim ond rhwng ’97 a ’01. Serch hynny, roedd mwyafrif Llafur o hyd yn 54%, sy’n anferthol.
Gwanychodd y blaid ragor erbyn 2005. Cafodd Siân James ymhell dros hanner y bleidlais, ond o gymharu â 1997 erbyn y flwyddyn honno roedd y ganran a gafodd Llafur 17.9% yn is. Yn amlwg, mae rhywun arall wedi cael budd o hynny, ond pwy?
Ai’r Ceidwadwyr? Wedi’r cyfan, cawsant tua wyth mil o bleidleisiau drwy gydol yr wythdegau a dechrau’r nawdegau. Cafwyd tri etholiad ers hynny, ac ar gyfartaledd mae’r Ceidwadwyr wedi llwyddo ennill 3,237 o bleidleisiau ym mhob un, sef llai na hanner eu hen arfer. Hyd yn oed ein dyddiau ni, mae’n hawdd anghofio yn union faint y mae’r Ceidwadwyr wedi dirywio yng Nghymru, yn enwedig mewn seddau tebyg i Ddwyrain Abertawe – o bosibl oherwydd dirywiad y creadur hwnnw a elwid y Ceidwadwr dosbarth gweithiol. Ni all rhywun ragweld y byddant yn adennill y gefnogaeth a gawsant eleni mewn seddau fel hon.
A lefel San Steffan mae hon yn sedd wan i Blaid Cymru. 2001 oedd y flwyddyn gyntaf erioed iddi gadw ei hernes, a daeth yn ail y flwyddyn honno – gorlif o lwyddiannau ’99 tybia rhywun. Disgynnodd yn ôl i’r pedwerydd safle y tro nesaf.
Y Democratiaid Rhyddfrydol sydd â’r momentwm yn ardal Abertawe – dwi wedi darogan eisoes fy mod i’n disgwyl iddynt ennill sedd y gorllewin. Ond maen nhw wedi cryfhau yn y sedd hon hefyd. O ddod yn drydydd yn ’97 a ’01, sicrhaodd y Dems Rhydd ail safle cadarn iawn, iawn erbyn 2005, gan ennill mwy o bleidleisiau na’r Ceidwadwyr a Phlaid Cymru gyda’i gilydd. Roedd y 6,208 o bleidleisiau a gafodd y mwyaf y cafodd yr ail blaid ar lefel San Steffan ers y Ceidwadwyr ym 1992.
Dyma felly, er diddordeb, y newid yn nifer pleidleisiau’r pleidiau ers 1997:
Llafur -11,694
Dems Rhydd +2,768
Plaid Cymru +821
Ceidwadwyr -478
O’r ffigurau hynny ‘does ‘na ddim dwywaith mai’r Democratiaid Rhyddfrydol sy’n manteisio ar gwymp y blaid Lafur yma – er i raddau gwan iawn.
Yn 2007, roedd hon yn sedd lle gwelwyd gogwydd at y blaid Lafur, credwch ai peidio. Cafodd fwyafrif o 24% dros y Democratiaid Rhyddfrydol. Dydi Llafur heb gael llai na 41% o’r bleidlais yma erioed ar lefel y Cynulliad. Dim ond 35% o etholwyr Dwyrain Abertawe bleidleisiodd yn 2007, cofiwch, sy’n awgrymu bod hon yn un o’r seddau hynny y mae’n well gan Lafurwyr, ar y cyfan, aros adref na phleidleisio dros yr un blaid arall.
Mae’r ffaith bod y sedd mor ddiogel i Lafur ar lefel y Cynulliad yn awgrym cryf y bydd yn parhau felly mewn etholiad Prydeinig. Yn sicr, mae etholiadau cyngor 2008 yn awgrymu hynny hefyd. Dim ond 26 o seddau sydd yn yr etholaeth, ond mae gan Lafur o hyd 17 o’r rheini, sef dros hanner ei chynghorwyr yn y sir gyfan. Gwyddom oll ddirywiad Llafur yn y sir ar lefel y cyngor, ond yn y rhan hon o’r etholaeth mae hi’n dal ei thir yn gymharol.
Os edrychwch ar ganlyniadau’r etholiad hwnnw yn yr etholaeth, gwelwch fod Llafur wedi ennill yn gymharol hawdd, a hi oedd yr unig blaid i gystadlu pob un sedd. Gwnaeth y Ceidwadwyr yn aruthrol o wael mewn sawl ward (er nad oes fawr o obaith iddynt yma beth bynnag), a llwyddodd Plaid Cymru ond sefyll pedwar ymgeisydd. Er, lle safodd y BNP, gwnaeth yn gymharol dda. Dydi hi ddim y tu hwnt i’r dychymyg meddwl bod cefnogaeth iddi mewn sedd fel hon.
Un set arall o ganlyniadau sydd, sef rhai Ewrop. Dyma’r canlyniad:
Llafur 4,004 (29%)
Plaid Cymru 1,905 (14%)
UKIP 1,821 (13%)
Dem Rhydd 1,642 (12%)
Ceidwadwyr 1,577 (11%)
Er i Lafur ennill yn hawdd yma, byddai Plaid Cymru wedi bod yn fodlon dod yn ail, a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn siomedig i ddod yn bedwerydd. Mawr dybiaf hefyd y byddai’r Ceidwadwyr yn anfodlon iddynt ddod yn bumed, a hynny y tu ôl i UKIP.
Eleni, felly. Mae’r BNP yn sefyll yma, a synnwn i ddim petai’n cyrraedd mil o bleidleisiau, yn bennaf ar draul Llafur. Bydd llawer yn dibynnu ar y niferoedd sy’n pleidleisio – 52% wnaeth yn y ddau etholiad blaenorol, gall yn hawdd lai na hanner wneud eleni. Llafurwyr fyddai’r rhai a fydd yn aros adref. Dyma’r math o sedd y bydd hi bron yn amhosibl i Lafur gynyddu ei phleidlais ynddi – ‘sdim math o gymhelliant i bleidleisio mewn sedd â mwyafrif mor fawr, lle nad oes bygythiad o unrhyw du, dros lywodraeth amhoblogaidd.
Pwy fydd yn elwa? Mi all y Ceidwadwyr wneud yn weddol, daeth Plaid yn ail y llynedd, a gall llwyddiannau’r Democratiaid Rhyddfrydol yn y gorllewin orlifo i’r sedd hon. Teimlaf mai Llafur, Dem Rhydd, Ceidwadwyr a Phlaid fydd y drefn eto’r tro hwn, gyda’r tair yn elwa’n ddigon cyfartal o unrhyw ddirywiad ym mhleidlais Llafur, er dwi o hyd yn disgwyl i Lafur ennill tua hanner y bleidlais yma.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif rhwng 7,000 a 9,000 i Lafur.
Dechreuwn y stori o 1997 ymlaen, a dechreuwn y tro hwn gyda’r deiliaid presennol, sef Llafur. Efallai y caiff rhai ohonoch syndod o’ch atgofio y flwyddyn honno cipiodd Llafur dros dri chwarter y bleidlais yma – roedd y mwyafrif yn 66%. Mae hynny’n fwy na llawer o seddau cymoedd De Cymru.
Collodd Llafur nid llai na 9,539 o bleidleisiau dim ond rhwng ’97 a ’01. Serch hynny, roedd mwyafrif Llafur o hyd yn 54%, sy’n anferthol.
Gwanychodd y blaid ragor erbyn 2005. Cafodd Siân James ymhell dros hanner y bleidlais, ond o gymharu â 1997 erbyn y flwyddyn honno roedd y ganran a gafodd Llafur 17.9% yn is. Yn amlwg, mae rhywun arall wedi cael budd o hynny, ond pwy?
Ai’r Ceidwadwyr? Wedi’r cyfan, cawsant tua wyth mil o bleidleisiau drwy gydol yr wythdegau a dechrau’r nawdegau. Cafwyd tri etholiad ers hynny, ac ar gyfartaledd mae’r Ceidwadwyr wedi llwyddo ennill 3,237 o bleidleisiau ym mhob un, sef llai na hanner eu hen arfer. Hyd yn oed ein dyddiau ni, mae’n hawdd anghofio yn union faint y mae’r Ceidwadwyr wedi dirywio yng Nghymru, yn enwedig mewn seddau tebyg i Ddwyrain Abertawe – o bosibl oherwydd dirywiad y creadur hwnnw a elwid y Ceidwadwr dosbarth gweithiol. Ni all rhywun ragweld y byddant yn adennill y gefnogaeth a gawsant eleni mewn seddau fel hon.
A lefel San Steffan mae hon yn sedd wan i Blaid Cymru. 2001 oedd y flwyddyn gyntaf erioed iddi gadw ei hernes, a daeth yn ail y flwyddyn honno – gorlif o lwyddiannau ’99 tybia rhywun. Disgynnodd yn ôl i’r pedwerydd safle y tro nesaf.
Y Democratiaid Rhyddfrydol sydd â’r momentwm yn ardal Abertawe – dwi wedi darogan eisoes fy mod i’n disgwyl iddynt ennill sedd y gorllewin. Ond maen nhw wedi cryfhau yn y sedd hon hefyd. O ddod yn drydydd yn ’97 a ’01, sicrhaodd y Dems Rhydd ail safle cadarn iawn, iawn erbyn 2005, gan ennill mwy o bleidleisiau na’r Ceidwadwyr a Phlaid Cymru gyda’i gilydd. Roedd y 6,208 o bleidleisiau a gafodd y mwyaf y cafodd yr ail blaid ar lefel San Steffan ers y Ceidwadwyr ym 1992.
Dyma felly, er diddordeb, y newid yn nifer pleidleisiau’r pleidiau ers 1997:
Llafur -11,694
Dems Rhydd +2,768
Plaid Cymru +821
Ceidwadwyr -478
O’r ffigurau hynny ‘does ‘na ddim dwywaith mai’r Democratiaid Rhyddfrydol sy’n manteisio ar gwymp y blaid Lafur yma – er i raddau gwan iawn.
Yn 2007, roedd hon yn sedd lle gwelwyd gogwydd at y blaid Lafur, credwch ai peidio. Cafodd fwyafrif o 24% dros y Democratiaid Rhyddfrydol. Dydi Llafur heb gael llai na 41% o’r bleidlais yma erioed ar lefel y Cynulliad. Dim ond 35% o etholwyr Dwyrain Abertawe bleidleisiodd yn 2007, cofiwch, sy’n awgrymu bod hon yn un o’r seddau hynny y mae’n well gan Lafurwyr, ar y cyfan, aros adref na phleidleisio dros yr un blaid arall.
Mae’r ffaith bod y sedd mor ddiogel i Lafur ar lefel y Cynulliad yn awgrym cryf y bydd yn parhau felly mewn etholiad Prydeinig. Yn sicr, mae etholiadau cyngor 2008 yn awgrymu hynny hefyd. Dim ond 26 o seddau sydd yn yr etholaeth, ond mae gan Lafur o hyd 17 o’r rheini, sef dros hanner ei chynghorwyr yn y sir gyfan. Gwyddom oll ddirywiad Llafur yn y sir ar lefel y cyngor, ond yn y rhan hon o’r etholaeth mae hi’n dal ei thir yn gymharol.
Os edrychwch ar ganlyniadau’r etholiad hwnnw yn yr etholaeth, gwelwch fod Llafur wedi ennill yn gymharol hawdd, a hi oedd yr unig blaid i gystadlu pob un sedd. Gwnaeth y Ceidwadwyr yn aruthrol o wael mewn sawl ward (er nad oes fawr o obaith iddynt yma beth bynnag), a llwyddodd Plaid Cymru ond sefyll pedwar ymgeisydd. Er, lle safodd y BNP, gwnaeth yn gymharol dda. Dydi hi ddim y tu hwnt i’r dychymyg meddwl bod cefnogaeth iddi mewn sedd fel hon.
Un set arall o ganlyniadau sydd, sef rhai Ewrop. Dyma’r canlyniad:
Llafur 4,004 (29%)
Plaid Cymru 1,905 (14%)
UKIP 1,821 (13%)
Dem Rhydd 1,642 (12%)
Ceidwadwyr 1,577 (11%)
Er i Lafur ennill yn hawdd yma, byddai Plaid Cymru wedi bod yn fodlon dod yn ail, a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn siomedig i ddod yn bedwerydd. Mawr dybiaf hefyd y byddai’r Ceidwadwyr yn anfodlon iddynt ddod yn bumed, a hynny y tu ôl i UKIP.
Eleni, felly. Mae’r BNP yn sefyll yma, a synnwn i ddim petai’n cyrraedd mil o bleidleisiau, yn bennaf ar draul Llafur. Bydd llawer yn dibynnu ar y niferoedd sy’n pleidleisio – 52% wnaeth yn y ddau etholiad blaenorol, gall yn hawdd lai na hanner wneud eleni. Llafurwyr fyddai’r rhai a fydd yn aros adref. Dyma’r math o sedd y bydd hi bron yn amhosibl i Lafur gynyddu ei phleidlais ynddi – ‘sdim math o gymhelliant i bleidleisio mewn sedd â mwyafrif mor fawr, lle nad oes bygythiad o unrhyw du, dros lywodraeth amhoblogaidd.
Pwy fydd yn elwa? Mi all y Ceidwadwyr wneud yn weddol, daeth Plaid yn ail y llynedd, a gall llwyddiannau’r Democratiaid Rhyddfrydol yn y gorllewin orlifo i’r sedd hon. Teimlaf mai Llafur, Dem Rhydd, Ceidwadwyr a Phlaid fydd y drefn eto’r tro hwn, gyda’r tair yn elwa’n ddigon cyfartal o unrhyw ddirywiad ym mhleidlais Llafur, er dwi o hyd yn disgwyl i Lafur ennill tua hanner y bleidlais yma.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif rhwng 7,000 a 9,000 i Lafur.
venerdì, febbraio 19, 2010
Alun a Glannau Dyfrdwy
I nifer o ddarllenwyr y dadansoddiadau hyn, mae’n deg dweud dwi’n meddwl y bydd Alun a Glannau Dyfrdwy yn un o’r etholaethau mwy dirgel, ac, i raddau, leiaf diddorol. Gadewch i mi lenwi’r bylchau i chi. Mae’r etholaeth yn cynnwys lleoedd megis Cei Conna, Shotton, Bwcle a rhan fechan o Gaer. Dyma’r unig un o etholaethau Cymru (ar hyn o bryd) lle na aned mwyafrif y boblogaeth yng Nghymru (44%). Serch hynny, mae 11% o’r boblogaeth yn medru Cymraeg, ac nid dyna’r ffigur isaf yn y wlad.
I raddau helaeth, mae’n deg dweud bod yr etholaeth y lleiaf Cymreig ei naws o holl etholaethau’r genedl. Pleidleisiodd yr ardal yn drwm yn erbyn datganoli yn ’97, ac yn Ystadegau Ysgolion 2009, dim ond 17.5% o ddisgyblion yr etholaeth nododd eu hunain yn ‘Gymry’, y ffigur isaf yng Nghymru, a 25.5% fel ‘Saeson’ (yr uchaf yng Nghymru).
Felly dyna’r cyd-destun. ‘Does pwrpas sôn am Blaid Cymru yma, wrth gwrs, dydi hi byth wedi cadw ei hernes yma yn San Steffan – daeth yn bumed ym 1997 – mae’n un o lond dwrn o etholaethau sy’n gwbl anobeithiol iddi, am byth bythoedd, Amen.
Digon anobeithiol ydi’r Democratiaid Rhyddfrydol yma hefyd. Dim ond 17% cawsant yma yn 2005 – eu perfformiad gorau erioed – ond mae’n anodd eu gweld yn rhagori ar hynny mewn sedd lle nad y blaid yw prif elynion y deiliaid. Serch hynny, mae ganddynt gynrychioliaeth gref ar y cyngor, ond dwi ddim yn meddu ar wybodaeth barod am ba etholaethau y daw’r cynghorwyr hynny.
Mae ‘na ddwy blaid arall sy’n haeddu sylw yma, fodd bynnag, sef UKIP a’r BNP. Yn etholiadau Ewrop cafodd BNP ond ychydig yn llai o bleidleisiau na Phlaid a’r Dems Rhydd, a chafodd UKIP fwy o bleidleisiau na’r ddwy gyda’i gilydd. Gyda chymaint o debygolrwydd rhwng Alun a Glannau Dyfrdwy a seddau cyffelyb yn Lloegr, dwi’n teimlo’n reiddiol bod cefnogaeth i’r ddwy blaid yn yr ardal hon – o du’r Ceidwadwyr yn bennaf i UKIP, ac o du Llafur i’r BNP. Mae ddwy blaid yn sefyll yma eleni, ac nid hawdd fydd mesur eu heffaith ar yr etholaeth.
Dadansoddwn y ddau brif wrthwynebydd fesul etholiad, ond mae’n anodd i raddau helaeth gyfiawnhau galw’r Ceidwadwyr yn ‘brif’ blaid yma. Dydyn nhw heb ddal y sedd erioed, dwi ddim yn credu. At ddibenion bod yn gryno, dyma fwyafrifau’r Blaid Lafur ar lefel San Steffan ers 1983:
1983: 1,368 (3.1%)
1987: 6,416 (13.6%)
1992: 7,851 (16.2%)
1997: 16,403 (39.1%)
2001: 9,222 (26.0%)
2005: 8,378 (23.6%)
Felly mae Llafur wedi dod o bron â cholli’r sedd yn ’83 – er bod â wnelo hynny lot â’r Democratiaid Cymdeithasol ar eu hanterth – ond cafodd fwyafrif o’r pleidleisiau a fwriwyd ym 1992, 1997 a 2001. Mae’r bleidlais Lafur wedi amrywio o 17,331 (2005) i 25,995 (1997). Mae’r bleidlais Geidwadol wedi amrywio rhwng 8,953 (2005) a 17,355 (1987). Mae’n ddiddorol nodi felly mai perfformiad gwaethaf y ddwy blaid oedd yn yr etholiad diwethaf. Teg dweud bod hyn yn ymwneud rhywfaint â’r ffaith bod nifer o ymgeiswyr gwahanol wedi sefyll yma dros yr ychydig etholiadau diwethaf, a’r niferoedd a bleidleisiodd.
Serch hynny, dyma’r newid yn nifer pleidleisiau’r ddwy blaid ers 1997:
Llafur -8,664 (-33.3%)
Ceidwadwyr -599 (-6.7%)
Er fy mod i wedi ceisio atal rhag dweud ‘traean’ o ran y gostyngiad yn y bleidlais Lafur, wel, ‘sdim math o ddewis y tro hwn! Mae’n sylweddol unwaith eto. Mae’r Ceidwadwyr fwy neu lai wedi segura.
O ran y Cynulliad, nad yw’n eithriadol o berthnasol yma (25% bleidleisiodd yn etholiad 2003) mae’r bleidlais Lafur wedi gostwng o 51% ym 1999 i 39% yn 2007, a’r ffigurau cyfatebol ar gyfer y Ceidwadwyr yw 18% a 23%. Er gwaethaf dirywiad Llafur, mae’n ymddangos o hyd fel sedd gyfforddus iddi ar y lefel honno.
Ond daeth teyrnasiad Llafur i derfyn disymwth yma yn 2009. Cafodd y Ceidwadwyr 715 o bleidleisiau yn fwy yma na Llafur, sef bwlch o 5%. I fod yn deg roedd y nifer a bleidleisiodd yn isel, ond yn sedd gadarnaf Llafur y Gogledd, roedd yn gryn newyddion.
Pleidleisiodd 60% y tro diwethaf, a gadewch i ni feddwl y bydd 66% yn gwneud eleni. Defnyddiwn hefyd ogwydd uniongyrchol pôl diweddar, sef ComRes/Independent (10-11 Chwefror). Dyma fyddai’r canlyniad:
Llafur 16,800
Ceidwadwyr 12,900
Mwyafrif: 3,900
Mae arolwg barn ddiweddarach gan YouGov yn awgrymu mwyafrif ychydig yn fwy i Lafur.
Ddim yn gwbl annhebygol, nac ydyw? I fod yn onest, dydw i ddim gant y cant y byddai’r bleidlais Lafur yn dal i fyny gystal, ond mi all y Ceidwadwyr yn sicr anelu at y pleidleisiau dychmygol uchod. Fel y nodwyd gennyf mewn dadansoddiadau eraill, fodd bynnag, credaf y bydd elfen o Shy Labour Syndrom ac mewn seddau fel hyn, gall Llafurwyr droi allan i bleidleisio er mwyn atal y Ceidwadwyr, er gwaethaf eu dadrithio wrth y blaid.
Ffactorau damcaniaethol, yn hytrach na ffeithiol, ydi’r rheini, wrth gwrs.
Mae’r sôn distaw y gallai’r Ceidwadwyr ennill yma eleni yn annhebygol o gael ei wireddu, ond eto mae’n gwbl gredadwy y caiff Llafur ei nifer isaf o bleidleisiau yma erioed. Hyd yn oed petai Llafur yn agosáu at y 15,000, teimla rhywun y byddai’r sedd o hyd fymryn y tu allan i afael y Ceidwadwyr. Rŵan, petai’r Ceidwadwyr yn gyson ennill dros 40% yn y polau, a Llafur ymhellach o dan 30%, byddwn i ddim mor sicr fy marn.
Awgrymir yn helaeth mai hwn fydd etholiad y pleidiau bychain. Mewn nifer o ardaloedd, yn gyffredinol y Democratiaid Rhyddfrydol fydd y dewis amgen i’r Ceidwadwyr, ac mewn mannau eraill y Blaid fydd y dewis amgen i Lafur. Nid yma. Oherwydd natur yr etholaeth, y BNP fydd dewis amgen sawl Llafurwr, ac UKIP i’r rhai sy’n anfodlon ar y Ceidwadwyr. Y gwir plaen ydi nad oes modd o gwbl i mi ddarogan i ba raddau oni lwyr ddyfalaf. Ym mêr fy esgyrn, synnwn i ddim petai’r ddwy yn ennill oddeutu’r mil, os nad mil a hanner, o bleidleisiau. Effaith, mi gânt, ond nid digon i amharu gormod.
Serch hynny, mentraf ddweud y byddai’r Ceidwadwyr yn fwy hyderus yma heb UKIP, a Llafur yn llai petrus heb y BNP.
Proffwydoliaeth: O ddwys ystyried, bydd gan Lafur fwyafrif o 3,000 – 4,000 yma pan ddaw noson y cyfrif.
I raddau helaeth, mae’n deg dweud bod yr etholaeth y lleiaf Cymreig ei naws o holl etholaethau’r genedl. Pleidleisiodd yr ardal yn drwm yn erbyn datganoli yn ’97, ac yn Ystadegau Ysgolion 2009, dim ond 17.5% o ddisgyblion yr etholaeth nododd eu hunain yn ‘Gymry’, y ffigur isaf yng Nghymru, a 25.5% fel ‘Saeson’ (yr uchaf yng Nghymru).
Felly dyna’r cyd-destun. ‘Does pwrpas sôn am Blaid Cymru yma, wrth gwrs, dydi hi byth wedi cadw ei hernes yma yn San Steffan – daeth yn bumed ym 1997 – mae’n un o lond dwrn o etholaethau sy’n gwbl anobeithiol iddi, am byth bythoedd, Amen.
Digon anobeithiol ydi’r Democratiaid Rhyddfrydol yma hefyd. Dim ond 17% cawsant yma yn 2005 – eu perfformiad gorau erioed – ond mae’n anodd eu gweld yn rhagori ar hynny mewn sedd lle nad y blaid yw prif elynion y deiliaid. Serch hynny, mae ganddynt gynrychioliaeth gref ar y cyngor, ond dwi ddim yn meddu ar wybodaeth barod am ba etholaethau y daw’r cynghorwyr hynny.
Mae ‘na ddwy blaid arall sy’n haeddu sylw yma, fodd bynnag, sef UKIP a’r BNP. Yn etholiadau Ewrop cafodd BNP ond ychydig yn llai o bleidleisiau na Phlaid a’r Dems Rhydd, a chafodd UKIP fwy o bleidleisiau na’r ddwy gyda’i gilydd. Gyda chymaint o debygolrwydd rhwng Alun a Glannau Dyfrdwy a seddau cyffelyb yn Lloegr, dwi’n teimlo’n reiddiol bod cefnogaeth i’r ddwy blaid yn yr ardal hon – o du’r Ceidwadwyr yn bennaf i UKIP, ac o du Llafur i’r BNP. Mae ddwy blaid yn sefyll yma eleni, ac nid hawdd fydd mesur eu heffaith ar yr etholaeth.
Dadansoddwn y ddau brif wrthwynebydd fesul etholiad, ond mae’n anodd i raddau helaeth gyfiawnhau galw’r Ceidwadwyr yn ‘brif’ blaid yma. Dydyn nhw heb ddal y sedd erioed, dwi ddim yn credu. At ddibenion bod yn gryno, dyma fwyafrifau’r Blaid Lafur ar lefel San Steffan ers 1983:
1983: 1,368 (3.1%)
1987: 6,416 (13.6%)
1992: 7,851 (16.2%)
1997: 16,403 (39.1%)
2001: 9,222 (26.0%)
2005: 8,378 (23.6%)
Felly mae Llafur wedi dod o bron â cholli’r sedd yn ’83 – er bod â wnelo hynny lot â’r Democratiaid Cymdeithasol ar eu hanterth – ond cafodd fwyafrif o’r pleidleisiau a fwriwyd ym 1992, 1997 a 2001. Mae’r bleidlais Lafur wedi amrywio o 17,331 (2005) i 25,995 (1997). Mae’r bleidlais Geidwadol wedi amrywio rhwng 8,953 (2005) a 17,355 (1987). Mae’n ddiddorol nodi felly mai perfformiad gwaethaf y ddwy blaid oedd yn yr etholiad diwethaf. Teg dweud bod hyn yn ymwneud rhywfaint â’r ffaith bod nifer o ymgeiswyr gwahanol wedi sefyll yma dros yr ychydig etholiadau diwethaf, a’r niferoedd a bleidleisiodd.
Serch hynny, dyma’r newid yn nifer pleidleisiau’r ddwy blaid ers 1997:
Llafur -8,664 (-33.3%)
Ceidwadwyr -599 (-6.7%)
Er fy mod i wedi ceisio atal rhag dweud ‘traean’ o ran y gostyngiad yn y bleidlais Lafur, wel, ‘sdim math o ddewis y tro hwn! Mae’n sylweddol unwaith eto. Mae’r Ceidwadwyr fwy neu lai wedi segura.
O ran y Cynulliad, nad yw’n eithriadol o berthnasol yma (25% bleidleisiodd yn etholiad 2003) mae’r bleidlais Lafur wedi gostwng o 51% ym 1999 i 39% yn 2007, a’r ffigurau cyfatebol ar gyfer y Ceidwadwyr yw 18% a 23%. Er gwaethaf dirywiad Llafur, mae’n ymddangos o hyd fel sedd gyfforddus iddi ar y lefel honno.
Ond daeth teyrnasiad Llafur i derfyn disymwth yma yn 2009. Cafodd y Ceidwadwyr 715 o bleidleisiau yn fwy yma na Llafur, sef bwlch o 5%. I fod yn deg roedd y nifer a bleidleisiodd yn isel, ond yn sedd gadarnaf Llafur y Gogledd, roedd yn gryn newyddion.
Pleidleisiodd 60% y tro diwethaf, a gadewch i ni feddwl y bydd 66% yn gwneud eleni. Defnyddiwn hefyd ogwydd uniongyrchol pôl diweddar, sef ComRes/Independent (10-11 Chwefror). Dyma fyddai’r canlyniad:
Llafur 16,800
Ceidwadwyr 12,900
Mwyafrif: 3,900
Mae arolwg barn ddiweddarach gan YouGov yn awgrymu mwyafrif ychydig yn fwy i Lafur.
Ddim yn gwbl annhebygol, nac ydyw? I fod yn onest, dydw i ddim gant y cant y byddai’r bleidlais Lafur yn dal i fyny gystal, ond mi all y Ceidwadwyr yn sicr anelu at y pleidleisiau dychmygol uchod. Fel y nodwyd gennyf mewn dadansoddiadau eraill, fodd bynnag, credaf y bydd elfen o Shy Labour Syndrom ac mewn seddau fel hyn, gall Llafurwyr droi allan i bleidleisio er mwyn atal y Ceidwadwyr, er gwaethaf eu dadrithio wrth y blaid.
Ffactorau damcaniaethol, yn hytrach na ffeithiol, ydi’r rheini, wrth gwrs.
Mae’r sôn distaw y gallai’r Ceidwadwyr ennill yma eleni yn annhebygol o gael ei wireddu, ond eto mae’n gwbl gredadwy y caiff Llafur ei nifer isaf o bleidleisiau yma erioed. Hyd yn oed petai Llafur yn agosáu at y 15,000, teimla rhywun y byddai’r sedd o hyd fymryn y tu allan i afael y Ceidwadwyr. Rŵan, petai’r Ceidwadwyr yn gyson ennill dros 40% yn y polau, a Llafur ymhellach o dan 30%, byddwn i ddim mor sicr fy marn.
Awgrymir yn helaeth mai hwn fydd etholiad y pleidiau bychain. Mewn nifer o ardaloedd, yn gyffredinol y Democratiaid Rhyddfrydol fydd y dewis amgen i’r Ceidwadwyr, ac mewn mannau eraill y Blaid fydd y dewis amgen i Lafur. Nid yma. Oherwydd natur yr etholaeth, y BNP fydd dewis amgen sawl Llafurwr, ac UKIP i’r rhai sy’n anfodlon ar y Ceidwadwyr. Y gwir plaen ydi nad oes modd o gwbl i mi ddarogan i ba raddau oni lwyr ddyfalaf. Ym mêr fy esgyrn, synnwn i ddim petai’r ddwy yn ennill oddeutu’r mil, os nad mil a hanner, o bleidleisiau. Effaith, mi gânt, ond nid digon i amharu gormod.
Serch hynny, mentraf ddweud y byddai’r Ceidwadwyr yn fwy hyderus yma heb UKIP, a Llafur yn llai petrus heb y BNP.
Proffwydoliaeth: O ddwys ystyried, bydd gan Lafur fwyafrif o 3,000 – 4,000 yma pan ddaw noson y cyfrif.
mercoledì, febbraio 17, 2010
Mân straen
Ryhyrydwyf i a straen yn gyfeillion rhyfedd. Fel rheol, mae rhywbeth a ddylai achosi straen mawr ar rywun call yn dueddol o’m hesgeuluso, tra bod mân bethau yn gwneud i mi golli fy mhwyll yn llwyr. Byddai’n well gen i fod fel arall, dyna’r ffordd gall i fod, yn de. Yr enghraifft orau y gallaf ei rhoi ydi pan fydd rhywun yn marw neu’n sâl, fi ydi’r un sydd fel arfer yn cadw’i ben, i’r fath raddau prin fod y peth yn effeithio arnaf o gwbl. Ar y llaw arall, es yn ddig hyd blinder ychydig wythnosau’n ôl am na allwn ganfod yr agorwr tuniau i agor tun o ffa Ffrengig (sef ‘kidney beans’ ac nid ‘French beans’ yn yr achos hwn – yr un peth ydynt yn Gymraeg sy’n un rheswm o leiaf i ddod â therfyn i’n hiaith).
Achos arall o straen enfawr i mi ydi bod yng nghwmni rhywun nad ydwyf yn mwynhau eu cwmni, ac mi wn y prif symptom. Fydd yr ardal fach dan fy llygaid yn teimlo’n eithriadol o drwm – fel petawn heb gysgu am ddiwrnod neu ddau. Wn i ddim ai arwydd cyffredin o blith pobl ydyw, ond yn sicr ynof i mae’n dynodi amhleser mawr, ac, i raddau helaeth, straen.
Ar y cyfan, dwi’n mwynhau cwmni Dad, ond mae cwmni Dad ac yntau’n unig am wythnos yn gwneuthur pwysau is-lygeidiog i raddau nas teimlwyd gynt. Daeth i aros ataf yr wythnos diwethaf ac yma mae o hyd, ac am ba hyd dwi ddim yn siŵr.
Fel unrhyw blentyn o ba oedran bynnag, nid ‘mwynhau’ ydi’r gair cywir i ddisgrifio presenoldeb rhieni. Dwi’n gobeithio nad ydw i’n ymddangos yn oeraidd yn hyn o beth, dwi’n caru fy rhieni cymaint â’r llwdwn nesaf, ond bydd cyfnod estynedig o gwmpas y naill na’r llall, neu’r ddau, yn achosi straen. Dwi ddim isio gadael yr hen goes yn y tŷ ben ei hun, dwisho gadael iddo wylio ei deledu (mae gan Dad chwaethau teledu sy’n gwbl, gwbl gyferbyniol i’m rhai i) ac isio iddo fod yn fodlon ei fyd am yr hyd ydyw gyda mi.
Ond y pethau bach, eithafol hynny sy’n chwalu ‘mhen. Pan fydd yn sugno’i ddannedd ar ôl cael bwyd gan wneuthur sŵn fel mosgito. Yn y dafarn neithiwr mi wnaeth hynny drwy’r nos wrth wylio gêm United a Milan. ‘Steddish i yno’n drwm fy llygaid. Mae rhywbeth felly yn rhoi straen arnaf. A phan fy mod yn teimlo felly, y gwir plaen amdani ydi nad ydw i’n berson neis i fod yn ei gwmni.
Er o anwyldeb y dywed Dad “dwi ddim yn meindio” pan ofynnaf beth y gwnawn i de, mae pobl sy’n dweud hynny, yn lle dweud yn sdrêt, yn fy ngwylltio i. Dwi’n hoff o bobl benderfynol, sy’n dweud eu dweud a ddim yn mwmian eu geiriau. Nid seicic mohonof. Dywed dy farn; gadewi i mi ymateb.
Pan siaradodd â Mam, echnos mi gredaf, a jocian iddi yrru mwy o drôns ato gan ei fod yn aros tan y ‘Dolig, ar fy marw nid a ddes agosach at strôc yn fy myw. Peidiwch jocian ‘Nhad, feddyliais, dydi’r peth ddim yn dda i’m hiechyd. Gŵyr pob un ohonoch, boed chwithau eich hun yn dad neu’n ddim, nad ydi plant yn mwynhau jôcs rhiant waeth beth fo’r sefyllfa.
Y broblem efo fi ydi nad person teuluol mohonof. Er cymaint yr wyf yn caru pob un wan jac ohonynt, dwi’n ffendio cael teulu o’m cwmpas yn llethol. Hunanol ar fy rhan i, mae’n siŵr, dywedyd y cysylltaf pan fo’r tymer arnaf, ond mae’n wir i raddau helaeth; petai dewis, mi ddewiswn fywyd meudwy dros fod yn ŵr priod â phlant. Mynach fyddai’r trywydd delfrydol i mi ei ddilyn oni chrwydrai fy nwylo cymaint.
Felly ar ôl sgwrs ffôn gyda Mam, penderfynwyd anfon Dad adref ddydd Iau - noson arall o oroesi ar fy rhan i felly, a mynd i’r gwely’n fuan yn hytrach na gwylio ailddarllediad a welwyd droeon o Top Gear ar Dave. Y penwythnos hwn, bydd pethau’n syml. Dwi am stocio fyny ddydd Gwener, cloi’r drws, diffodd y ffôn efallai, a pheidio ag atgyfodi drachefn tan fora Llun.
Achos arall o straen enfawr i mi ydi bod yng nghwmni rhywun nad ydwyf yn mwynhau eu cwmni, ac mi wn y prif symptom. Fydd yr ardal fach dan fy llygaid yn teimlo’n eithriadol o drwm – fel petawn heb gysgu am ddiwrnod neu ddau. Wn i ddim ai arwydd cyffredin o blith pobl ydyw, ond yn sicr ynof i mae’n dynodi amhleser mawr, ac, i raddau helaeth, straen.
Ar y cyfan, dwi’n mwynhau cwmni Dad, ond mae cwmni Dad ac yntau’n unig am wythnos yn gwneuthur pwysau is-lygeidiog i raddau nas teimlwyd gynt. Daeth i aros ataf yr wythnos diwethaf ac yma mae o hyd, ac am ba hyd dwi ddim yn siŵr.
Fel unrhyw blentyn o ba oedran bynnag, nid ‘mwynhau’ ydi’r gair cywir i ddisgrifio presenoldeb rhieni. Dwi’n gobeithio nad ydw i’n ymddangos yn oeraidd yn hyn o beth, dwi’n caru fy rhieni cymaint â’r llwdwn nesaf, ond bydd cyfnod estynedig o gwmpas y naill na’r llall, neu’r ddau, yn achosi straen. Dwi ddim isio gadael yr hen goes yn y tŷ ben ei hun, dwisho gadael iddo wylio ei deledu (mae gan Dad chwaethau teledu sy’n gwbl, gwbl gyferbyniol i’m rhai i) ac isio iddo fod yn fodlon ei fyd am yr hyd ydyw gyda mi.
Ond y pethau bach, eithafol hynny sy’n chwalu ‘mhen. Pan fydd yn sugno’i ddannedd ar ôl cael bwyd gan wneuthur sŵn fel mosgito. Yn y dafarn neithiwr mi wnaeth hynny drwy’r nos wrth wylio gêm United a Milan. ‘Steddish i yno’n drwm fy llygaid. Mae rhywbeth felly yn rhoi straen arnaf. A phan fy mod yn teimlo felly, y gwir plaen amdani ydi nad ydw i’n berson neis i fod yn ei gwmni.
Er o anwyldeb y dywed Dad “dwi ddim yn meindio” pan ofynnaf beth y gwnawn i de, mae pobl sy’n dweud hynny, yn lle dweud yn sdrêt, yn fy ngwylltio i. Dwi’n hoff o bobl benderfynol, sy’n dweud eu dweud a ddim yn mwmian eu geiriau. Nid seicic mohonof. Dywed dy farn; gadewi i mi ymateb.
Pan siaradodd â Mam, echnos mi gredaf, a jocian iddi yrru mwy o drôns ato gan ei fod yn aros tan y ‘Dolig, ar fy marw nid a ddes agosach at strôc yn fy myw. Peidiwch jocian ‘Nhad, feddyliais, dydi’r peth ddim yn dda i’m hiechyd. Gŵyr pob un ohonoch, boed chwithau eich hun yn dad neu’n ddim, nad ydi plant yn mwynhau jôcs rhiant waeth beth fo’r sefyllfa.
Y broblem efo fi ydi nad person teuluol mohonof. Er cymaint yr wyf yn caru pob un wan jac ohonynt, dwi’n ffendio cael teulu o’m cwmpas yn llethol. Hunanol ar fy rhan i, mae’n siŵr, dywedyd y cysylltaf pan fo’r tymer arnaf, ond mae’n wir i raddau helaeth; petai dewis, mi ddewiswn fywyd meudwy dros fod yn ŵr priod â phlant. Mynach fyddai’r trywydd delfrydol i mi ei ddilyn oni chrwydrai fy nwylo cymaint.
Felly ar ôl sgwrs ffôn gyda Mam, penderfynwyd anfon Dad adref ddydd Iau - noson arall o oroesi ar fy rhan i felly, a mynd i’r gwely’n fuan yn hytrach na gwylio ailddarllediad a welwyd droeon o Top Gear ar Dave. Y penwythnos hwn, bydd pethau’n syml. Dwi am stocio fyny ddydd Gwener, cloi’r drws, diffodd y ffôn efallai, a pheidio ag atgyfodi drachefn tan fora Llun.
martedì, febbraio 16, 2010
Merthyr Tudful a Rhymni
Am flynyddoedd lawer fu sedd Merthyr Tudful a Rhymni yn ddigon anniddorol. Mae’r etholaeth ei hun yn cwmpasu mwy na Merthyr ei hun, ond hefyd rhan ogleddol cyngor Caerffili i’r de. Rŵan, awn ni ddim i fanylion eithriadol am Ferthyr, mae hanes cadernid y Blaid Lafur yma yr un mor amlwg â llawer o dde Cymru, ond ceisiwn ddadansoddi hyd y gallwn.
Reit, rydyn ni am ddechrau ym 1997. Fydd hi fawr o syndod i’r un ohonoch i Lafur ennill yma yn frawychus o hawdd bryd hynny. Cafodd Llafur dros ddeg mil ar hugain o bleidleisiau, a oedd dros dri chwarter y bleidlais – yn wir, dros hanner yr etholwyr! Hyd yn oed mewn cadernid, mae’r fath ffigurau’n drawiadol. Roedd hanes y tair plaid arall yn anniddorol tu hwnt; yn eu trefn daeth y Dems Rhydd, y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru – i gyd yn ennill rhwng 2,300 a 3,000 o bleidleisiau. Roedd mwyafrif Llafur felly’n agos at y nifer o bleidleisiau a enillodd.
Ddwy flynedd yn ddiweddarach cafodd Plaid Cymru etholiad rhagorol yn etholiadau cyntaf y Cynulliad Cenedlaethol. Er i’r Blaid ennill 27% o’r bleidlais yma'r flwyddyn honno, roedd hon yn sedd y bu i Lafur ei hennill yn hawdd. Roedd y mwyafrif dros bedair mil o bleidleisiau, bron i 17%.
Roedd y nifer a bleidleisiodd yn 2001 yn sylweddol is na ’97 – bron i ddeuddeg y cant yn llai. Sicrhaodd Plaid Cymru ogwydd parchus iawn ati, sef 11.8% - sy’n fwy na’r gogwydd a gafwyd yn Llanelli – ond ‘doedd hynny hanner digon, roedd mwyafrif Llafur o hyd dros deirgwaith yn fwy na phleidlais Plaid Cymru.
Serch hynny, disgynnodd pleidlais y Blaid Lafur dros ddeng mil o bleidleisiau.
Erbyn 2003 roedd gan Lafur eto dros 60% o’r bleidlais yn y Cynulliad. Ac, yn wir, llwyddodd gael dros 60% eto yn 2005. Serch hynny, roedd y newid ym mhleidlais y Blaid Lafur rhwng y blynyddoedd hynny yn anhygoel – cafodd 39.6% o bleidleisiau yn llai yn 2005 nag ym 1997. Mae hynny’n waeth na’r rhan fwyaf o Gymru.
Y Democratiaid Rhyddfrydol ddaeth yn ail yn 2005, fymryn llai na 14,000 y tu ôl i Lafur.
Felly, fel y gwelwch, hanes anniddorol hynod sydd i Ferthyr. Hanes o un blaid yn maeddu’r lleill.
Awn rŵan i 2007. Daeth y Democratiaid Rhyddfrydol yn ail eto'r flwyddyn honno, y Blaid yn bumed a’r Ceidwadwyr yn seithfed. Mae’n sedd y mae Plaid Cymru yn benodol wedi llwyr golli unrhyw fomentwm yr oedd ganddi. Cafodd ymgeiswyr annibynnol, ar sawl ffurf, bron 31% o’r bleidlais, fodd bynnag, a chwalodd pleidlais y Blaid Lafur i 37%. Rhaniad y gwrthwynebwyr gadwodd Merthyr yn goch y flwyddyn honno. Mae hynny’n beth mawr i’w ddweud.
Mae deugain o gynghorwyr yn yr etholaeth – 33 ym Merthyr a 7 o gyngor Caerffili. Yn 2008, collodd Llafur reolaeth ar y ddau gyngor, ond roedd nifer y seddau yn yr etholaeth fel a ganlyn:
Llafur 16
Annibynnol 16
Dems Rhydd 4
Annibynwyr Merthyr 3
Eraill 1
Fel arfer mi ddywedwn na allwn drosi hynny i etholiad cyffredinol, ond mi brofodd etholiad 2007 y gellid gwneud hynny i raddau ym Merthyr a Rhymni. I ba raddau? Mae hynny’n ddirgelwch, ond yn sicr cafodd effaith sylweddol ar fwyafrif Huw Lewis y tro diwethaf.
Dyma yn gyflym y canrannau yn Etholiad Ewrop 2009 i bob plaid gafodd dros 10% o’r bleidlais:
Llafur 34%
Plaid Cymru 15%
UKIP 12%
Dem Rhydd 11%
Mae’n rhyfedd gweld plaid adain dde fel UKIP yn gwneud cystal yma, ond pleidlais wrth-Ewropeaidd, wrth-Lafur oedd hynny yn hytrach dwi’n credu. Bydd yn destun siom i’r Democratiaid Rhyddfrydol iddynt wneud yn waeth na Phlaid Cymru yma, ond gan ddweud hynny prin fyddai’r Blaid wedi dathlu’r canlyniad. Roedd Merthyr yn un o ganlyniadau gorau Llafur ledled Cymru. Mae’n arwydd clir nad ydi’r bleidlais yma am ostwng is y traean, pa etholiad bynnag sydd o dan y chwyddwydr.
Daw hynny â ni at eleni. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae’r dadrithio gyda Llafur ym Merthyr bron yn waeth na’r unman arall – a dydi Dai Harvard ddim yn aelod hynod boblogaidd, chwaith. Petai rhywbeth tebyg i Lais y Bobl ym Mlaenau Gwent yn ceisio bwrw gwreiddiau yma byddai ganddynt obaith. Ond mae unrhyw farn annibynnol yma’n eithriadol o ranedig (yn wahanol i’r sedd gyfagos). Achubiaeth Llafur yma yw ymraniad ei gelynion.
Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi bwrw gwreiddiau ac mi ddylent, yn ôl pob tebyg, gynyddu eu pleidlais yma. Llafurwyr dadrithiedig ydi’r farchnad fawr – ond tybed a fyddai’n well ganddynt fenthyg pleidlais i Lafur y tro hwn i geisio atal llywodraeth Geidwadol? Dyma’r math o sedd y gallai hynny’n hawdd ddigwydd, ond ym mêr fy esgyrn dwi ddim yn siŵr mai dyna fydd yn digwydd eleni.
Problem Plaid Cymru ydi nad oes ganddi fawr o wreiddiau yma mwyach. Fydd y ffaith bod mab Gwynoro Jones yn sefyll ddim yn gwneud gwahaniaeth mewn difri. Gan ddweud hynny, y Blaid ddylai, yn ddamcaniaethol, fod yn y sefyllfa orau i ddenu Llafurwyr dadrithiedig.
O ran nodau, yn gyflym, nid oes angen rhai ar Lafur. Gallai foddi Merthyr a byddai dal yn ennill yma eleni. Dylai’r Democratiaid Rhyddfrydol yn sicr geisio cyrraedd yr 20% - o wneud hynny mae lle iddynt fwrw rhagor o wreiddiau yn y dyfodol. Ar y llaw arall, bydd Plaid Cymru’n ceisio dod yn ail yma. Gall wneud, ond deallaf ei bod yn ddigon anhrefnus yma ar y cyfan, a dydi hynny ddim yn argoeli’n dda.
Y broblem sy gen i wrth geisio darogan yma ydi’r niferoedd sy’n pleidleisio. Y tro diwethaf, roedd hi’n 55% - un o’r canrannau isaf yng Nghymru – ac yn 39% yn 2007. Tueddaf i feddwl y gall Merthyr fod, o bosibl, yr unig sedd yng Nghymru lle y bydd llai na hanner yr etholwyr yn bwrw pleidlais. Cawn weld, dydw i ddim am weld hynny’n unman, cofiwch.
O weld maint y dirywiad Llafur, mae’n anodd ei gweld yn gwneud yn well y tro hwn. Gall y nifer sy’n pleidleisio drosti agosáu at y 15,000-16,000 y tro hwn. Dyweder mai hanner yr etholwyr sy’n pleidleisio, a bod Llafur yn cael 16,000 – byddai hynny o hyd yn 59% o’r bleidlais. Dwi’n disgwyl i Lafur ddirywio unrhyw beth rhwng wyth a deg y cant yma. O ystyried y dirywiad isaf o’r rheini, byddai gan Lafur 52% o’r bleidlais, sy’n agosach at 14,000 o bleidleisiau.
Er gwaethaf popeth, dwi ddim yn meddwl y gwnaiff cynddrwg â hynny, ond unwaith eto, byddwn i ddim yn synnu o gwbl. Mae’r cymysgedd a fyddai’n arwain at hynny yn berffaith yma.
Gyda’r dirywiad hwnnw (a diffyg ambell blaid fechan) disgwyliwn weld y Democratiaid Rhyddfrydol yn esgyn tua 6% a Phlaid Cymru efallai 4%. O dan y fath amodau, fel hyn y byddai:
Llafur 14,100
Dems Rhydd 5,500
Plaid Cymru 3,800
Wn i ddim amdanoch chi, ond mae hynny’n ymddangos i mi yn gwbl bosibl. Dyma ardal hanesyddol wleidyddol sy’n ymwrthod â gwleidyddiaeth. Mae’n ffodus tu hwnt i’r Blaid Lafur bod hynny’n cynnwys pleidiau eraill hefyd.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif tua 7,000 – 9,000 i Lafur.
Reit, rydyn ni am ddechrau ym 1997. Fydd hi fawr o syndod i’r un ohonoch i Lafur ennill yma yn frawychus o hawdd bryd hynny. Cafodd Llafur dros ddeg mil ar hugain o bleidleisiau, a oedd dros dri chwarter y bleidlais – yn wir, dros hanner yr etholwyr! Hyd yn oed mewn cadernid, mae’r fath ffigurau’n drawiadol. Roedd hanes y tair plaid arall yn anniddorol tu hwnt; yn eu trefn daeth y Dems Rhydd, y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru – i gyd yn ennill rhwng 2,300 a 3,000 o bleidleisiau. Roedd mwyafrif Llafur felly’n agos at y nifer o bleidleisiau a enillodd.
Ddwy flynedd yn ddiweddarach cafodd Plaid Cymru etholiad rhagorol yn etholiadau cyntaf y Cynulliad Cenedlaethol. Er i’r Blaid ennill 27% o’r bleidlais yma'r flwyddyn honno, roedd hon yn sedd y bu i Lafur ei hennill yn hawdd. Roedd y mwyafrif dros bedair mil o bleidleisiau, bron i 17%.
Roedd y nifer a bleidleisiodd yn 2001 yn sylweddol is na ’97 – bron i ddeuddeg y cant yn llai. Sicrhaodd Plaid Cymru ogwydd parchus iawn ati, sef 11.8% - sy’n fwy na’r gogwydd a gafwyd yn Llanelli – ond ‘doedd hynny hanner digon, roedd mwyafrif Llafur o hyd dros deirgwaith yn fwy na phleidlais Plaid Cymru.
Serch hynny, disgynnodd pleidlais y Blaid Lafur dros ddeng mil o bleidleisiau.
Erbyn 2003 roedd gan Lafur eto dros 60% o’r bleidlais yn y Cynulliad. Ac, yn wir, llwyddodd gael dros 60% eto yn 2005. Serch hynny, roedd y newid ym mhleidlais y Blaid Lafur rhwng y blynyddoedd hynny yn anhygoel – cafodd 39.6% o bleidleisiau yn llai yn 2005 nag ym 1997. Mae hynny’n waeth na’r rhan fwyaf o Gymru.
Y Democratiaid Rhyddfrydol ddaeth yn ail yn 2005, fymryn llai na 14,000 y tu ôl i Lafur.
Felly, fel y gwelwch, hanes anniddorol hynod sydd i Ferthyr. Hanes o un blaid yn maeddu’r lleill.
Awn rŵan i 2007. Daeth y Democratiaid Rhyddfrydol yn ail eto'r flwyddyn honno, y Blaid yn bumed a’r Ceidwadwyr yn seithfed. Mae’n sedd y mae Plaid Cymru yn benodol wedi llwyr golli unrhyw fomentwm yr oedd ganddi. Cafodd ymgeiswyr annibynnol, ar sawl ffurf, bron 31% o’r bleidlais, fodd bynnag, a chwalodd pleidlais y Blaid Lafur i 37%. Rhaniad y gwrthwynebwyr gadwodd Merthyr yn goch y flwyddyn honno. Mae hynny’n beth mawr i’w ddweud.
Mae deugain o gynghorwyr yn yr etholaeth – 33 ym Merthyr a 7 o gyngor Caerffili. Yn 2008, collodd Llafur reolaeth ar y ddau gyngor, ond roedd nifer y seddau yn yr etholaeth fel a ganlyn:
Llafur 16
Annibynnol 16
Dems Rhydd 4
Annibynwyr Merthyr 3
Eraill 1
Fel arfer mi ddywedwn na allwn drosi hynny i etholiad cyffredinol, ond mi brofodd etholiad 2007 y gellid gwneud hynny i raddau ym Merthyr a Rhymni. I ba raddau? Mae hynny’n ddirgelwch, ond yn sicr cafodd effaith sylweddol ar fwyafrif Huw Lewis y tro diwethaf.
Dyma yn gyflym y canrannau yn Etholiad Ewrop 2009 i bob plaid gafodd dros 10% o’r bleidlais:
Llafur 34%
Plaid Cymru 15%
UKIP 12%
Dem Rhydd 11%
Mae’n rhyfedd gweld plaid adain dde fel UKIP yn gwneud cystal yma, ond pleidlais wrth-Ewropeaidd, wrth-Lafur oedd hynny yn hytrach dwi’n credu. Bydd yn destun siom i’r Democratiaid Rhyddfrydol iddynt wneud yn waeth na Phlaid Cymru yma, ond gan ddweud hynny prin fyddai’r Blaid wedi dathlu’r canlyniad. Roedd Merthyr yn un o ganlyniadau gorau Llafur ledled Cymru. Mae’n arwydd clir nad ydi’r bleidlais yma am ostwng is y traean, pa etholiad bynnag sydd o dan y chwyddwydr.
Daw hynny â ni at eleni. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae’r dadrithio gyda Llafur ym Merthyr bron yn waeth na’r unman arall – a dydi Dai Harvard ddim yn aelod hynod boblogaidd, chwaith. Petai rhywbeth tebyg i Lais y Bobl ym Mlaenau Gwent yn ceisio bwrw gwreiddiau yma byddai ganddynt obaith. Ond mae unrhyw farn annibynnol yma’n eithriadol o ranedig (yn wahanol i’r sedd gyfagos). Achubiaeth Llafur yma yw ymraniad ei gelynion.
Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi bwrw gwreiddiau ac mi ddylent, yn ôl pob tebyg, gynyddu eu pleidlais yma. Llafurwyr dadrithiedig ydi’r farchnad fawr – ond tybed a fyddai’n well ganddynt fenthyg pleidlais i Lafur y tro hwn i geisio atal llywodraeth Geidwadol? Dyma’r math o sedd y gallai hynny’n hawdd ddigwydd, ond ym mêr fy esgyrn dwi ddim yn siŵr mai dyna fydd yn digwydd eleni.
Problem Plaid Cymru ydi nad oes ganddi fawr o wreiddiau yma mwyach. Fydd y ffaith bod mab Gwynoro Jones yn sefyll ddim yn gwneud gwahaniaeth mewn difri. Gan ddweud hynny, y Blaid ddylai, yn ddamcaniaethol, fod yn y sefyllfa orau i ddenu Llafurwyr dadrithiedig.
O ran nodau, yn gyflym, nid oes angen rhai ar Lafur. Gallai foddi Merthyr a byddai dal yn ennill yma eleni. Dylai’r Democratiaid Rhyddfrydol yn sicr geisio cyrraedd yr 20% - o wneud hynny mae lle iddynt fwrw rhagor o wreiddiau yn y dyfodol. Ar y llaw arall, bydd Plaid Cymru’n ceisio dod yn ail yma. Gall wneud, ond deallaf ei bod yn ddigon anhrefnus yma ar y cyfan, a dydi hynny ddim yn argoeli’n dda.
Y broblem sy gen i wrth geisio darogan yma ydi’r niferoedd sy’n pleidleisio. Y tro diwethaf, roedd hi’n 55% - un o’r canrannau isaf yng Nghymru – ac yn 39% yn 2007. Tueddaf i feddwl y gall Merthyr fod, o bosibl, yr unig sedd yng Nghymru lle y bydd llai na hanner yr etholwyr yn bwrw pleidlais. Cawn weld, dydw i ddim am weld hynny’n unman, cofiwch.
O weld maint y dirywiad Llafur, mae’n anodd ei gweld yn gwneud yn well y tro hwn. Gall y nifer sy’n pleidleisio drosti agosáu at y 15,000-16,000 y tro hwn. Dyweder mai hanner yr etholwyr sy’n pleidleisio, a bod Llafur yn cael 16,000 – byddai hynny o hyd yn 59% o’r bleidlais. Dwi’n disgwyl i Lafur ddirywio unrhyw beth rhwng wyth a deg y cant yma. O ystyried y dirywiad isaf o’r rheini, byddai gan Lafur 52% o’r bleidlais, sy’n agosach at 14,000 o bleidleisiau.
Er gwaethaf popeth, dwi ddim yn meddwl y gwnaiff cynddrwg â hynny, ond unwaith eto, byddwn i ddim yn synnu o gwbl. Mae’r cymysgedd a fyddai’n arwain at hynny yn berffaith yma.
Gyda’r dirywiad hwnnw (a diffyg ambell blaid fechan) disgwyliwn weld y Democratiaid Rhyddfrydol yn esgyn tua 6% a Phlaid Cymru efallai 4%. O dan y fath amodau, fel hyn y byddai:
Llafur 14,100
Dems Rhydd 5,500
Plaid Cymru 3,800
Wn i ddim amdanoch chi, ond mae hynny’n ymddangos i mi yn gwbl bosibl. Dyma ardal hanesyddol wleidyddol sy’n ymwrthod â gwleidyddiaeth. Mae’n ffodus tu hwnt i’r Blaid Lafur bod hynny’n cynnwys pleidiau eraill hefyd.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif tua 7,000 – 9,000 i Lafur.
lunedì, febbraio 15, 2010
Gogledd a Chanol Caerdydd
Nid bod yn ddiog, gobeithio, ydw i wrth roi’r ddwy sedd sy’n weddill yng Nghaerdydd at ei gilydd mewn un dadansoddiad. Mae’r canlyniad yn y ddwy yn gwbl, gwbl sicr - yn wahanol i ddwy sedd arall y ddinas - gydag un yn sicr o newid dwylo a’r llall gadw ei lliw.
Dechreuwn gyda Chanol Caerdydd. Mae hon yn sedd y mae tair plaid wedi’i chynrychioli dros gyfnod fy mywyd. Roedd yn Geidwadol rhwng 83 a 92, yn Llafur wedyn tan 2005 a bellach mae’n Rhyddfrydol. Nodir isod nifer uchaf, ac isaf, pleidleisiau’r tair plaid hynny rhwng 1983 a 2005 a’r flwyddyn.
Ceidwadwyr: 16,090 (1983); 3,339 (2005)
Llafur: 18,464 (1997); 9,387 (1983)
Dems Rhydd: 17,991 (2005); 9,170 (1992)
Yn gyntaf awn ar ôl y Ceidwadwyr – fel y gwelwch mae pleidlais y Ceidwadwyr wedi chwalu yn gwbl ddi-droi’n ôl yma. Mae’n anodd, i raddau, ddeall sut y bu i’r Ceidwadwyr ennill yma yn y lle cyntaf, ond roedd canlyniad 2005 bron bum gwaith yn waeth na hynny gafwyd ar ddechrau’r wythdegau. ‘Does gan y Ceidwadwyr gyfle yma bellach. Mae’n destun o maint eu dirywiad hwy yng Nghymru, er gwnaethaf eu llwyddiannau cymharol diweddar.
Beth am Lafur? Wel, mae Llafur i’w gweld i fyny ac i lawr yn y sedd. Mae pleidlais uchel iawn ganddi yma o bosibl, ond mi all wneud yn weddol ddrwg hefyd. Ond mae pleidlais naturiol gref i Lafur yma, ac efallai bod y bleidlais Geidwadol yn fwy ‘meddal’ yn y bôn. Tuedda rhywun i feddwl pe bai’r Ceidwadwyr yn gwneud yn dda yma, nid Llafur fyddai’n dioddef. Er gwnaethaf natur gyffredinol yr etholaeth, mae ‘na rannau ohoni’n ddigon ffyniannus.
Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi gwneud yn dda yma, drwy ganolbwyntio nid yn unig ar fyfyrwyr ond hefyd pobl leol. Enillwyd y sedd yn 2005 oherwydd blynyddoedd o waith caled ar eu rhan. Dyma i raddau hefyd hanes y sedd yn y Cynulliad – mae gafael y Rhyddfrydwyr arni yn eithriadol gadarn, gan ennill dros hanner y bleidlais yma ddwywaith.
Mae’n anodd darogan sut y bydd brwydr rhwng Llafur a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn mynd rhagddi. Tasem mewn blwyddyn lle mai’r Ceidwadwyr sy’n llywodraethu, byddwn i ddim yn rhoi’r sedd hon y tu hwnt i Lafur, gadewch i mi fod yn hollol onest. Yn wir, dwi ddim yn amau bod hon yn un sedd y bydd Llafur ei hadennill yn y dyfodol.
Mae’n gwbl amlwg mai’r prif ogwydd yma dros y blynyddoedd fu o’r Ceidwadwyr i’r Democratiaid Rhyddfrydol. Yn y sedd hon, yn yr hinsawdd wleidyddol sydd ohoni, mae cynnydd ym mhleidlais y Ceidwadwyr yn debycach o effeithio ar y Rhyddfrydwyr na Llafur.
Serch hynny, mae gan y Rhyddfrydwyr fantais fawr – bydd Llafur yn cadw ei llygaid ar Orllewin a De Caerdydd, a’r Ceidwadwyr ar y Gogledd. Synnwn i ar y diawl petai ymgyrch o unrhyw bwys gan unrhyw un yma ond am y Democratiaid Rhyddfrydol.
O ennill etholiadau cyngor 2008 yn hawdd, a hefyd etholiadau Ewrop yn 2009 (yr unig sedd yng Nghymru iddynt lwyddo gwneud hynny), anodd yw gweld heibio Jenny Willott y tro hwn.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 6,000 i’r Democratiaid Rhyddfrydol
Petai gogledd y ddinas yn Lloegr, byddai yn hawdd yn ardal Geidwadol bron yn ddieithriad - hyd yn oed, o bosibl, ym 1997. Dim ond dau Llafurwr sydd wedi dal y sedd, sef Ted Rowlands rhwng 1966 a 1970, a Julie Morgan ers 1997. I bob pwrpas, yr unig dro mae Llafur yn ennill yng Ngogledd Caerdydd ydi pan gaiff etholiad rhagorol yng Nghymru.
Cafodd Llafur strîc dda o ganlyniadau yma rhwng 1997 a 2007. Hyd yn oed yn y Cynulliad, dim ond y tro diwethaf, yn 2007, a gollodd i’r Ceidwadwyr. Rhoddodd Jonathan Morgan gweir i Lafur y flwyddyn honno, gan sicrhau gogwydd mawr, dros bymtheg mil o bleidleisiau a hynny gyda thros hanner yr etholwyr yn pleidleisio.
Mwyafrif Julie Morgan yn 2005 oedd 1,146 (2.5%). Mae’r fath fwyafrif yn annhebygol iawn o wrthsefyll y llif Geidwadol, nid yn unig yn genedlaethol ond yn lleol. Yn etholiadau cyngor 2008, enillodd y Ceidwadwyr 13 o seddau, i bump y Rhyddfrydwyr a thri annibynnol. Na, dwi heb fethu dim allan – ‘does ‘na ddim cynghorwyr Llafur yma.
Dwi hefyd yn meddwl fy mod yn gywir yn dweud mai dyma’r sedd y cafodd y Ceidwadwyr eu nifer uchaf o bleidleisiau yn etholiadau Ewrop – roedd dros 8,000 a bron yn ddwbl faint y cafodd Llafur.
Er y gall y Ceidwadwyr ennill pleidleisiau yng Nghanol Caerdydd gan y Rhyddfrydwyr, teimlaf eu bod yn sicr o wneud yma. Mi fydd yn un o’r seddau hynny lle ceir pleidlais wrth-Lafur gref gan bobl a fyddai fel rheol yn pleidleisio i rywun arall. Cafodd y Dems Rhydd 18% o’r bleidlais y tro hwn, a dwi’n llawn disgwyl i hynny ddirywio ynghyd â’r bleidlais Lafur.
‘Does ‘na fawr o amheuaeth am y peth, mi fydd y Ceidwadwyr yn ennill yma yn ddigyfaddawd o galed.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif mawr i’r Ceidwadwyr, fwy na thebyg gyda thua hanner y bleidlais.
Dechreuwn gyda Chanol Caerdydd. Mae hon yn sedd y mae tair plaid wedi’i chynrychioli dros gyfnod fy mywyd. Roedd yn Geidwadol rhwng 83 a 92, yn Llafur wedyn tan 2005 a bellach mae’n Rhyddfrydol. Nodir isod nifer uchaf, ac isaf, pleidleisiau’r tair plaid hynny rhwng 1983 a 2005 a’r flwyddyn.
Ceidwadwyr: 16,090 (1983); 3,339 (2005)
Llafur: 18,464 (1997); 9,387 (1983)
Dems Rhydd: 17,991 (2005); 9,170 (1992)
Yn gyntaf awn ar ôl y Ceidwadwyr – fel y gwelwch mae pleidlais y Ceidwadwyr wedi chwalu yn gwbl ddi-droi’n ôl yma. Mae’n anodd, i raddau, ddeall sut y bu i’r Ceidwadwyr ennill yma yn y lle cyntaf, ond roedd canlyniad 2005 bron bum gwaith yn waeth na hynny gafwyd ar ddechrau’r wythdegau. ‘Does gan y Ceidwadwyr gyfle yma bellach. Mae’n destun o maint eu dirywiad hwy yng Nghymru, er gwnaethaf eu llwyddiannau cymharol diweddar.
Beth am Lafur? Wel, mae Llafur i’w gweld i fyny ac i lawr yn y sedd. Mae pleidlais uchel iawn ganddi yma o bosibl, ond mi all wneud yn weddol ddrwg hefyd. Ond mae pleidlais naturiol gref i Lafur yma, ac efallai bod y bleidlais Geidwadol yn fwy ‘meddal’ yn y bôn. Tuedda rhywun i feddwl pe bai’r Ceidwadwyr yn gwneud yn dda yma, nid Llafur fyddai’n dioddef. Er gwnaethaf natur gyffredinol yr etholaeth, mae ‘na rannau ohoni’n ddigon ffyniannus.
Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi gwneud yn dda yma, drwy ganolbwyntio nid yn unig ar fyfyrwyr ond hefyd pobl leol. Enillwyd y sedd yn 2005 oherwydd blynyddoedd o waith caled ar eu rhan. Dyma i raddau hefyd hanes y sedd yn y Cynulliad – mae gafael y Rhyddfrydwyr arni yn eithriadol gadarn, gan ennill dros hanner y bleidlais yma ddwywaith.
Mae’n anodd darogan sut y bydd brwydr rhwng Llafur a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn mynd rhagddi. Tasem mewn blwyddyn lle mai’r Ceidwadwyr sy’n llywodraethu, byddwn i ddim yn rhoi’r sedd hon y tu hwnt i Lafur, gadewch i mi fod yn hollol onest. Yn wir, dwi ddim yn amau bod hon yn un sedd y bydd Llafur ei hadennill yn y dyfodol.
Mae’n gwbl amlwg mai’r prif ogwydd yma dros y blynyddoedd fu o’r Ceidwadwyr i’r Democratiaid Rhyddfrydol. Yn y sedd hon, yn yr hinsawdd wleidyddol sydd ohoni, mae cynnydd ym mhleidlais y Ceidwadwyr yn debycach o effeithio ar y Rhyddfrydwyr na Llafur.
Serch hynny, mae gan y Rhyddfrydwyr fantais fawr – bydd Llafur yn cadw ei llygaid ar Orllewin a De Caerdydd, a’r Ceidwadwyr ar y Gogledd. Synnwn i ar y diawl petai ymgyrch o unrhyw bwys gan unrhyw un yma ond am y Democratiaid Rhyddfrydol.
O ennill etholiadau cyngor 2008 yn hawdd, a hefyd etholiadau Ewrop yn 2009 (yr unig sedd yng Nghymru iddynt lwyddo gwneud hynny), anodd yw gweld heibio Jenny Willott y tro hwn.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 6,000 i’r Democratiaid Rhyddfrydol
Petai gogledd y ddinas yn Lloegr, byddai yn hawdd yn ardal Geidwadol bron yn ddieithriad - hyd yn oed, o bosibl, ym 1997. Dim ond dau Llafurwr sydd wedi dal y sedd, sef Ted Rowlands rhwng 1966 a 1970, a Julie Morgan ers 1997. I bob pwrpas, yr unig dro mae Llafur yn ennill yng Ngogledd Caerdydd ydi pan gaiff etholiad rhagorol yng Nghymru.
Cafodd Llafur strîc dda o ganlyniadau yma rhwng 1997 a 2007. Hyd yn oed yn y Cynulliad, dim ond y tro diwethaf, yn 2007, a gollodd i’r Ceidwadwyr. Rhoddodd Jonathan Morgan gweir i Lafur y flwyddyn honno, gan sicrhau gogwydd mawr, dros bymtheg mil o bleidleisiau a hynny gyda thros hanner yr etholwyr yn pleidleisio.
Mwyafrif Julie Morgan yn 2005 oedd 1,146 (2.5%). Mae’r fath fwyafrif yn annhebygol iawn o wrthsefyll y llif Geidwadol, nid yn unig yn genedlaethol ond yn lleol. Yn etholiadau cyngor 2008, enillodd y Ceidwadwyr 13 o seddau, i bump y Rhyddfrydwyr a thri annibynnol. Na, dwi heb fethu dim allan – ‘does ‘na ddim cynghorwyr Llafur yma.
Dwi hefyd yn meddwl fy mod yn gywir yn dweud mai dyma’r sedd y cafodd y Ceidwadwyr eu nifer uchaf o bleidleisiau yn etholiadau Ewrop – roedd dros 8,000 a bron yn ddwbl faint y cafodd Llafur.
Er y gall y Ceidwadwyr ennill pleidleisiau yng Nghanol Caerdydd gan y Rhyddfrydwyr, teimlaf eu bod yn sicr o wneud yma. Mi fydd yn un o’r seddau hynny lle ceir pleidlais wrth-Lafur gref gan bobl a fyddai fel rheol yn pleidleisio i rywun arall. Cafodd y Dems Rhydd 18% o’r bleidlais y tro hwn, a dwi’n llawn disgwyl i hynny ddirywio ynghyd â’r bleidlais Lafur.
‘Does ‘na fawr o amheuaeth am y peth, mi fydd y Ceidwadwyr yn ennill yma yn ddigyfaddawd o galed.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif mawr i’r Ceidwadwyr, fwy na thebyg gyda thua hanner y bleidlais.
Iscriviti a:
Post (Atom)