I nifer o ddarllenwyr y dadansoddiadau hyn, mae’n deg dweud dwi’n meddwl y bydd Alun a Glannau Dyfrdwy yn un o’r etholaethau mwy dirgel, ac, i raddau, leiaf diddorol. Gadewch i mi lenwi’r bylchau i chi. Mae’r etholaeth yn cynnwys lleoedd megis Cei Conna, Shotton, Bwcle a rhan fechan o Gaer. Dyma’r unig un o etholaethau Cymru (ar hyn o bryd) lle na aned mwyafrif y boblogaeth yng Nghymru (44%). Serch hynny, mae 11% o’r boblogaeth yn medru Cymraeg, ac nid dyna’r ffigur isaf yn y wlad.
I raddau helaeth, mae’n deg dweud bod yr etholaeth y lleiaf Cymreig ei naws o holl etholaethau’r genedl. Pleidleisiodd yr ardal yn drwm yn erbyn datganoli yn ’97, ac yn Ystadegau Ysgolion 2009, dim ond 17.5% o ddisgyblion yr etholaeth nododd eu hunain yn ‘Gymry’, y ffigur isaf yng Nghymru, a 25.5% fel ‘Saeson’ (yr uchaf yng Nghymru).
Felly dyna’r cyd-destun. ‘Does pwrpas sôn am Blaid Cymru yma, wrth gwrs, dydi hi byth wedi cadw ei hernes yma yn San Steffan – daeth yn bumed ym 1997 – mae’n un o lond dwrn o etholaethau sy’n gwbl anobeithiol iddi, am byth bythoedd, Amen.
Digon anobeithiol ydi’r Democratiaid Rhyddfrydol yma hefyd. Dim ond 17% cawsant yma yn 2005 – eu perfformiad gorau erioed – ond mae’n anodd eu gweld yn rhagori ar hynny mewn sedd lle nad y blaid yw prif elynion y deiliaid. Serch hynny, mae ganddynt gynrychioliaeth gref ar y cyngor, ond dwi ddim yn meddu ar wybodaeth barod am ba etholaethau y daw’r cynghorwyr hynny.
Mae ‘na ddwy blaid arall sy’n haeddu sylw yma, fodd bynnag, sef UKIP a’r BNP. Yn etholiadau Ewrop cafodd BNP ond ychydig yn llai o bleidleisiau na Phlaid a’r Dems Rhydd, a chafodd UKIP fwy o bleidleisiau na’r ddwy gyda’i gilydd. Gyda chymaint o debygolrwydd rhwng Alun a Glannau Dyfrdwy a seddau cyffelyb yn Lloegr, dwi’n teimlo’n reiddiol bod cefnogaeth i’r ddwy blaid yn yr ardal hon – o du’r Ceidwadwyr yn bennaf i UKIP, ac o du Llafur i’r BNP. Mae ddwy blaid yn sefyll yma eleni, ac nid hawdd fydd mesur eu heffaith ar yr etholaeth.
Dadansoddwn y ddau brif wrthwynebydd fesul etholiad, ond mae’n anodd i raddau helaeth gyfiawnhau galw’r Ceidwadwyr yn ‘brif’ blaid yma. Dydyn nhw heb ddal y sedd erioed, dwi ddim yn credu. At ddibenion bod yn gryno, dyma fwyafrifau’r Blaid Lafur ar lefel San Steffan ers 1983:
1983: 1,368 (3.1%)
1987: 6,416 (13.6%)
1992: 7,851 (16.2%)
1997: 16,403 (39.1%)
2001: 9,222 (26.0%)
2005: 8,378 (23.6%)
Felly mae Llafur wedi dod o bron â cholli’r sedd yn ’83 – er bod â wnelo hynny lot â’r Democratiaid Cymdeithasol ar eu hanterth – ond cafodd fwyafrif o’r pleidleisiau a fwriwyd ym 1992, 1997 a 2001. Mae’r bleidlais Lafur wedi amrywio o 17,331 (2005) i 25,995 (1997). Mae’r bleidlais Geidwadol wedi amrywio rhwng 8,953 (2005) a 17,355 (1987). Mae’n ddiddorol nodi felly mai perfformiad gwaethaf y ddwy blaid oedd yn yr etholiad diwethaf. Teg dweud bod hyn yn ymwneud rhywfaint â’r ffaith bod nifer o ymgeiswyr gwahanol wedi sefyll yma dros yr ychydig etholiadau diwethaf, a’r niferoedd a bleidleisiodd.
Serch hynny, dyma’r newid yn nifer pleidleisiau’r ddwy blaid ers 1997:
Llafur -8,664 (-33.3%)
Ceidwadwyr -599 (-6.7%)
Er fy mod i wedi ceisio atal rhag dweud ‘traean’ o ran y gostyngiad yn y bleidlais Lafur, wel, ‘sdim math o ddewis y tro hwn! Mae’n sylweddol unwaith eto. Mae’r Ceidwadwyr fwy neu lai wedi segura.
O ran y Cynulliad, nad yw’n eithriadol o berthnasol yma (25% bleidleisiodd yn etholiad 2003) mae’r bleidlais Lafur wedi gostwng o 51% ym 1999 i 39% yn 2007, a’r ffigurau cyfatebol ar gyfer y Ceidwadwyr yw 18% a 23%. Er gwaethaf dirywiad Llafur, mae’n ymddangos o hyd fel sedd gyfforddus iddi ar y lefel honno.
Ond daeth teyrnasiad Llafur i derfyn disymwth yma yn 2009. Cafodd y Ceidwadwyr 715 o bleidleisiau yn fwy yma na Llafur, sef bwlch o 5%. I fod yn deg roedd y nifer a bleidleisiodd yn isel, ond yn sedd gadarnaf Llafur y Gogledd, roedd yn gryn newyddion.
Pleidleisiodd 60% y tro diwethaf, a gadewch i ni feddwl y bydd 66% yn gwneud eleni. Defnyddiwn hefyd ogwydd uniongyrchol pôl diweddar, sef ComRes/Independent (10-11 Chwefror). Dyma fyddai’r canlyniad:
Llafur 16,800
Ceidwadwyr 12,900
Mwyafrif: 3,900
Mae arolwg barn ddiweddarach gan YouGov yn awgrymu mwyafrif ychydig yn fwy i Lafur.
Ddim yn gwbl annhebygol, nac ydyw? I fod yn onest, dydw i ddim gant y cant y byddai’r bleidlais Lafur yn dal i fyny gystal, ond mi all y Ceidwadwyr yn sicr anelu at y pleidleisiau dychmygol uchod. Fel y nodwyd gennyf mewn dadansoddiadau eraill, fodd bynnag, credaf y bydd elfen o Shy Labour Syndrom ac mewn seddau fel hyn, gall Llafurwyr droi allan i bleidleisio er mwyn atal y Ceidwadwyr, er gwaethaf eu dadrithio wrth y blaid.
Ffactorau damcaniaethol, yn hytrach na ffeithiol, ydi’r rheini, wrth gwrs.
Mae’r sôn distaw y gallai’r Ceidwadwyr ennill yma eleni yn annhebygol o gael ei wireddu, ond eto mae’n gwbl gredadwy y caiff Llafur ei nifer isaf o bleidleisiau yma erioed. Hyd yn oed petai Llafur yn agosáu at y 15,000, teimla rhywun y byddai’r sedd o hyd fymryn y tu allan i afael y Ceidwadwyr. Rŵan, petai’r Ceidwadwyr yn gyson ennill dros 40% yn y polau, a Llafur ymhellach o dan 30%, byddwn i ddim mor sicr fy marn.
Awgrymir yn helaeth mai hwn fydd etholiad y pleidiau bychain. Mewn nifer o ardaloedd, yn gyffredinol y Democratiaid Rhyddfrydol fydd y dewis amgen i’r Ceidwadwyr, ac mewn mannau eraill y Blaid fydd y dewis amgen i Lafur. Nid yma. Oherwydd natur yr etholaeth, y BNP fydd dewis amgen sawl Llafurwr, ac UKIP i’r rhai sy’n anfodlon ar y Ceidwadwyr. Y gwir plaen ydi nad oes modd o gwbl i mi ddarogan i ba raddau oni lwyr ddyfalaf. Ym mêr fy esgyrn, synnwn i ddim petai’r ddwy yn ennill oddeutu’r mil, os nad mil a hanner, o bleidleisiau. Effaith, mi gânt, ond nid digon i amharu gormod.
Serch hynny, mentraf ddweud y byddai’r Ceidwadwyr yn fwy hyderus yma heb UKIP, a Llafur yn llai petrus heb y BNP.
Proffwydoliaeth: O ddwys ystyried, bydd gan Lafur fwyafrif o 3,000 – 4,000 yma pan ddaw noson y cyfrif.
venerdì, febbraio 19, 2010
mercoledì, febbraio 17, 2010
Mân straen
Ryhyrydwyf i a straen yn gyfeillion rhyfedd. Fel rheol, mae rhywbeth a ddylai achosi straen mawr ar rywun call yn dueddol o’m hesgeuluso, tra bod mân bethau yn gwneud i mi golli fy mhwyll yn llwyr. Byddai’n well gen i fod fel arall, dyna’r ffordd gall i fod, yn de. Yr enghraifft orau y gallaf ei rhoi ydi pan fydd rhywun yn marw neu’n sâl, fi ydi’r un sydd fel arfer yn cadw’i ben, i’r fath raddau prin fod y peth yn effeithio arnaf o gwbl. Ar y llaw arall, es yn ddig hyd blinder ychydig wythnosau’n ôl am na allwn ganfod yr agorwr tuniau i agor tun o ffa Ffrengig (sef ‘kidney beans’ ac nid ‘French beans’ yn yr achos hwn – yr un peth ydynt yn Gymraeg sy’n un rheswm o leiaf i ddod â therfyn i’n hiaith).
Achos arall o straen enfawr i mi ydi bod yng nghwmni rhywun nad ydwyf yn mwynhau eu cwmni, ac mi wn y prif symptom. Fydd yr ardal fach dan fy llygaid yn teimlo’n eithriadol o drwm – fel petawn heb gysgu am ddiwrnod neu ddau. Wn i ddim ai arwydd cyffredin o blith pobl ydyw, ond yn sicr ynof i mae’n dynodi amhleser mawr, ac, i raddau helaeth, straen.
Ar y cyfan, dwi’n mwynhau cwmni Dad, ond mae cwmni Dad ac yntau’n unig am wythnos yn gwneuthur pwysau is-lygeidiog i raddau nas teimlwyd gynt. Daeth i aros ataf yr wythnos diwethaf ac yma mae o hyd, ac am ba hyd dwi ddim yn siŵr.
Fel unrhyw blentyn o ba oedran bynnag, nid ‘mwynhau’ ydi’r gair cywir i ddisgrifio presenoldeb rhieni. Dwi’n gobeithio nad ydw i’n ymddangos yn oeraidd yn hyn o beth, dwi’n caru fy rhieni cymaint â’r llwdwn nesaf, ond bydd cyfnod estynedig o gwmpas y naill na’r llall, neu’r ddau, yn achosi straen. Dwi ddim isio gadael yr hen goes yn y tŷ ben ei hun, dwisho gadael iddo wylio ei deledu (mae gan Dad chwaethau teledu sy’n gwbl, gwbl gyferbyniol i’m rhai i) ac isio iddo fod yn fodlon ei fyd am yr hyd ydyw gyda mi.
Ond y pethau bach, eithafol hynny sy’n chwalu ‘mhen. Pan fydd yn sugno’i ddannedd ar ôl cael bwyd gan wneuthur sŵn fel mosgito. Yn y dafarn neithiwr mi wnaeth hynny drwy’r nos wrth wylio gêm United a Milan. ‘Steddish i yno’n drwm fy llygaid. Mae rhywbeth felly yn rhoi straen arnaf. A phan fy mod yn teimlo felly, y gwir plaen amdani ydi nad ydw i’n berson neis i fod yn ei gwmni.
Er o anwyldeb y dywed Dad “dwi ddim yn meindio” pan ofynnaf beth y gwnawn i de, mae pobl sy’n dweud hynny, yn lle dweud yn sdrêt, yn fy ngwylltio i. Dwi’n hoff o bobl benderfynol, sy’n dweud eu dweud a ddim yn mwmian eu geiriau. Nid seicic mohonof. Dywed dy farn; gadewi i mi ymateb.
Pan siaradodd â Mam, echnos mi gredaf, a jocian iddi yrru mwy o drôns ato gan ei fod yn aros tan y ‘Dolig, ar fy marw nid a ddes agosach at strôc yn fy myw. Peidiwch jocian ‘Nhad, feddyliais, dydi’r peth ddim yn dda i’m hiechyd. Gŵyr pob un ohonoch, boed chwithau eich hun yn dad neu’n ddim, nad ydi plant yn mwynhau jôcs rhiant waeth beth fo’r sefyllfa.
Y broblem efo fi ydi nad person teuluol mohonof. Er cymaint yr wyf yn caru pob un wan jac ohonynt, dwi’n ffendio cael teulu o’m cwmpas yn llethol. Hunanol ar fy rhan i, mae’n siŵr, dywedyd y cysylltaf pan fo’r tymer arnaf, ond mae’n wir i raddau helaeth; petai dewis, mi ddewiswn fywyd meudwy dros fod yn ŵr priod â phlant. Mynach fyddai’r trywydd delfrydol i mi ei ddilyn oni chrwydrai fy nwylo cymaint.
Felly ar ôl sgwrs ffôn gyda Mam, penderfynwyd anfon Dad adref ddydd Iau - noson arall o oroesi ar fy rhan i felly, a mynd i’r gwely’n fuan yn hytrach na gwylio ailddarllediad a welwyd droeon o Top Gear ar Dave. Y penwythnos hwn, bydd pethau’n syml. Dwi am stocio fyny ddydd Gwener, cloi’r drws, diffodd y ffôn efallai, a pheidio ag atgyfodi drachefn tan fora Llun.
Achos arall o straen enfawr i mi ydi bod yng nghwmni rhywun nad ydwyf yn mwynhau eu cwmni, ac mi wn y prif symptom. Fydd yr ardal fach dan fy llygaid yn teimlo’n eithriadol o drwm – fel petawn heb gysgu am ddiwrnod neu ddau. Wn i ddim ai arwydd cyffredin o blith pobl ydyw, ond yn sicr ynof i mae’n dynodi amhleser mawr, ac, i raddau helaeth, straen.
Ar y cyfan, dwi’n mwynhau cwmni Dad, ond mae cwmni Dad ac yntau’n unig am wythnos yn gwneuthur pwysau is-lygeidiog i raddau nas teimlwyd gynt. Daeth i aros ataf yr wythnos diwethaf ac yma mae o hyd, ac am ba hyd dwi ddim yn siŵr.
Fel unrhyw blentyn o ba oedran bynnag, nid ‘mwynhau’ ydi’r gair cywir i ddisgrifio presenoldeb rhieni. Dwi’n gobeithio nad ydw i’n ymddangos yn oeraidd yn hyn o beth, dwi’n caru fy rhieni cymaint â’r llwdwn nesaf, ond bydd cyfnod estynedig o gwmpas y naill na’r llall, neu’r ddau, yn achosi straen. Dwi ddim isio gadael yr hen goes yn y tŷ ben ei hun, dwisho gadael iddo wylio ei deledu (mae gan Dad chwaethau teledu sy’n gwbl, gwbl gyferbyniol i’m rhai i) ac isio iddo fod yn fodlon ei fyd am yr hyd ydyw gyda mi.
Ond y pethau bach, eithafol hynny sy’n chwalu ‘mhen. Pan fydd yn sugno’i ddannedd ar ôl cael bwyd gan wneuthur sŵn fel mosgito. Yn y dafarn neithiwr mi wnaeth hynny drwy’r nos wrth wylio gêm United a Milan. ‘Steddish i yno’n drwm fy llygaid. Mae rhywbeth felly yn rhoi straen arnaf. A phan fy mod yn teimlo felly, y gwir plaen amdani ydi nad ydw i’n berson neis i fod yn ei gwmni.
Er o anwyldeb y dywed Dad “dwi ddim yn meindio” pan ofynnaf beth y gwnawn i de, mae pobl sy’n dweud hynny, yn lle dweud yn sdrêt, yn fy ngwylltio i. Dwi’n hoff o bobl benderfynol, sy’n dweud eu dweud a ddim yn mwmian eu geiriau. Nid seicic mohonof. Dywed dy farn; gadewi i mi ymateb.
Pan siaradodd â Mam, echnos mi gredaf, a jocian iddi yrru mwy o drôns ato gan ei fod yn aros tan y ‘Dolig, ar fy marw nid a ddes agosach at strôc yn fy myw. Peidiwch jocian ‘Nhad, feddyliais, dydi’r peth ddim yn dda i’m hiechyd. Gŵyr pob un ohonoch, boed chwithau eich hun yn dad neu’n ddim, nad ydi plant yn mwynhau jôcs rhiant waeth beth fo’r sefyllfa.
Y broblem efo fi ydi nad person teuluol mohonof. Er cymaint yr wyf yn caru pob un wan jac ohonynt, dwi’n ffendio cael teulu o’m cwmpas yn llethol. Hunanol ar fy rhan i, mae’n siŵr, dywedyd y cysylltaf pan fo’r tymer arnaf, ond mae’n wir i raddau helaeth; petai dewis, mi ddewiswn fywyd meudwy dros fod yn ŵr priod â phlant. Mynach fyddai’r trywydd delfrydol i mi ei ddilyn oni chrwydrai fy nwylo cymaint.
Felly ar ôl sgwrs ffôn gyda Mam, penderfynwyd anfon Dad adref ddydd Iau - noson arall o oroesi ar fy rhan i felly, a mynd i’r gwely’n fuan yn hytrach na gwylio ailddarllediad a welwyd droeon o Top Gear ar Dave. Y penwythnos hwn, bydd pethau’n syml. Dwi am stocio fyny ddydd Gwener, cloi’r drws, diffodd y ffôn efallai, a pheidio ag atgyfodi drachefn tan fora Llun.
martedì, febbraio 16, 2010
Merthyr Tudful a Rhymni
Am flynyddoedd lawer fu sedd Merthyr Tudful a Rhymni yn ddigon anniddorol. Mae’r etholaeth ei hun yn cwmpasu mwy na Merthyr ei hun, ond hefyd rhan ogleddol cyngor Caerffili i’r de. Rŵan, awn ni ddim i fanylion eithriadol am Ferthyr, mae hanes cadernid y Blaid Lafur yma yr un mor amlwg â llawer o dde Cymru, ond ceisiwn ddadansoddi hyd y gallwn.
Reit, rydyn ni am ddechrau ym 1997. Fydd hi fawr o syndod i’r un ohonoch i Lafur ennill yma yn frawychus o hawdd bryd hynny. Cafodd Llafur dros ddeg mil ar hugain o bleidleisiau, a oedd dros dri chwarter y bleidlais – yn wir, dros hanner yr etholwyr! Hyd yn oed mewn cadernid, mae’r fath ffigurau’n drawiadol. Roedd hanes y tair plaid arall yn anniddorol tu hwnt; yn eu trefn daeth y Dems Rhydd, y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru – i gyd yn ennill rhwng 2,300 a 3,000 o bleidleisiau. Roedd mwyafrif Llafur felly’n agos at y nifer o bleidleisiau a enillodd.
Ddwy flynedd yn ddiweddarach cafodd Plaid Cymru etholiad rhagorol yn etholiadau cyntaf y Cynulliad Cenedlaethol. Er i’r Blaid ennill 27% o’r bleidlais yma'r flwyddyn honno, roedd hon yn sedd y bu i Lafur ei hennill yn hawdd. Roedd y mwyafrif dros bedair mil o bleidleisiau, bron i 17%.
Roedd y nifer a bleidleisiodd yn 2001 yn sylweddol is na ’97 – bron i ddeuddeg y cant yn llai. Sicrhaodd Plaid Cymru ogwydd parchus iawn ati, sef 11.8% - sy’n fwy na’r gogwydd a gafwyd yn Llanelli – ond ‘doedd hynny hanner digon, roedd mwyafrif Llafur o hyd dros deirgwaith yn fwy na phleidlais Plaid Cymru.
Serch hynny, disgynnodd pleidlais y Blaid Lafur dros ddeng mil o bleidleisiau.
Erbyn 2003 roedd gan Lafur eto dros 60% o’r bleidlais yn y Cynulliad. Ac, yn wir, llwyddodd gael dros 60% eto yn 2005. Serch hynny, roedd y newid ym mhleidlais y Blaid Lafur rhwng y blynyddoedd hynny yn anhygoel – cafodd 39.6% o bleidleisiau yn llai yn 2005 nag ym 1997. Mae hynny’n waeth na’r rhan fwyaf o Gymru.
Y Democratiaid Rhyddfrydol ddaeth yn ail yn 2005, fymryn llai na 14,000 y tu ôl i Lafur.
Felly, fel y gwelwch, hanes anniddorol hynod sydd i Ferthyr. Hanes o un blaid yn maeddu’r lleill.
Awn rŵan i 2007. Daeth y Democratiaid Rhyddfrydol yn ail eto'r flwyddyn honno, y Blaid yn bumed a’r Ceidwadwyr yn seithfed. Mae’n sedd y mae Plaid Cymru yn benodol wedi llwyr golli unrhyw fomentwm yr oedd ganddi. Cafodd ymgeiswyr annibynnol, ar sawl ffurf, bron 31% o’r bleidlais, fodd bynnag, a chwalodd pleidlais y Blaid Lafur i 37%. Rhaniad y gwrthwynebwyr gadwodd Merthyr yn goch y flwyddyn honno. Mae hynny’n beth mawr i’w ddweud.
Mae deugain o gynghorwyr yn yr etholaeth – 33 ym Merthyr a 7 o gyngor Caerffili. Yn 2008, collodd Llafur reolaeth ar y ddau gyngor, ond roedd nifer y seddau yn yr etholaeth fel a ganlyn:
Llafur 16
Annibynnol 16
Dems Rhydd 4
Annibynwyr Merthyr 3
Eraill 1
Fel arfer mi ddywedwn na allwn drosi hynny i etholiad cyffredinol, ond mi brofodd etholiad 2007 y gellid gwneud hynny i raddau ym Merthyr a Rhymni. I ba raddau? Mae hynny’n ddirgelwch, ond yn sicr cafodd effaith sylweddol ar fwyafrif Huw Lewis y tro diwethaf.
Dyma yn gyflym y canrannau yn Etholiad Ewrop 2009 i bob plaid gafodd dros 10% o’r bleidlais:
Llafur 34%
Plaid Cymru 15%
UKIP 12%
Dem Rhydd 11%
Mae’n rhyfedd gweld plaid adain dde fel UKIP yn gwneud cystal yma, ond pleidlais wrth-Ewropeaidd, wrth-Lafur oedd hynny yn hytrach dwi’n credu. Bydd yn destun siom i’r Democratiaid Rhyddfrydol iddynt wneud yn waeth na Phlaid Cymru yma, ond gan ddweud hynny prin fyddai’r Blaid wedi dathlu’r canlyniad. Roedd Merthyr yn un o ganlyniadau gorau Llafur ledled Cymru. Mae’n arwydd clir nad ydi’r bleidlais yma am ostwng is y traean, pa etholiad bynnag sydd o dan y chwyddwydr.
Daw hynny â ni at eleni. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae’r dadrithio gyda Llafur ym Merthyr bron yn waeth na’r unman arall – a dydi Dai Harvard ddim yn aelod hynod boblogaidd, chwaith. Petai rhywbeth tebyg i Lais y Bobl ym Mlaenau Gwent yn ceisio bwrw gwreiddiau yma byddai ganddynt obaith. Ond mae unrhyw farn annibynnol yma’n eithriadol o ranedig (yn wahanol i’r sedd gyfagos). Achubiaeth Llafur yma yw ymraniad ei gelynion.
Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi bwrw gwreiddiau ac mi ddylent, yn ôl pob tebyg, gynyddu eu pleidlais yma. Llafurwyr dadrithiedig ydi’r farchnad fawr – ond tybed a fyddai’n well ganddynt fenthyg pleidlais i Lafur y tro hwn i geisio atal llywodraeth Geidwadol? Dyma’r math o sedd y gallai hynny’n hawdd ddigwydd, ond ym mêr fy esgyrn dwi ddim yn siŵr mai dyna fydd yn digwydd eleni.
Problem Plaid Cymru ydi nad oes ganddi fawr o wreiddiau yma mwyach. Fydd y ffaith bod mab Gwynoro Jones yn sefyll ddim yn gwneud gwahaniaeth mewn difri. Gan ddweud hynny, y Blaid ddylai, yn ddamcaniaethol, fod yn y sefyllfa orau i ddenu Llafurwyr dadrithiedig.
O ran nodau, yn gyflym, nid oes angen rhai ar Lafur. Gallai foddi Merthyr a byddai dal yn ennill yma eleni. Dylai’r Democratiaid Rhyddfrydol yn sicr geisio cyrraedd yr 20% - o wneud hynny mae lle iddynt fwrw rhagor o wreiddiau yn y dyfodol. Ar y llaw arall, bydd Plaid Cymru’n ceisio dod yn ail yma. Gall wneud, ond deallaf ei bod yn ddigon anhrefnus yma ar y cyfan, a dydi hynny ddim yn argoeli’n dda.
Y broblem sy gen i wrth geisio darogan yma ydi’r niferoedd sy’n pleidleisio. Y tro diwethaf, roedd hi’n 55% - un o’r canrannau isaf yng Nghymru – ac yn 39% yn 2007. Tueddaf i feddwl y gall Merthyr fod, o bosibl, yr unig sedd yng Nghymru lle y bydd llai na hanner yr etholwyr yn bwrw pleidlais. Cawn weld, dydw i ddim am weld hynny’n unman, cofiwch.
O weld maint y dirywiad Llafur, mae’n anodd ei gweld yn gwneud yn well y tro hwn. Gall y nifer sy’n pleidleisio drosti agosáu at y 15,000-16,000 y tro hwn. Dyweder mai hanner yr etholwyr sy’n pleidleisio, a bod Llafur yn cael 16,000 – byddai hynny o hyd yn 59% o’r bleidlais. Dwi’n disgwyl i Lafur ddirywio unrhyw beth rhwng wyth a deg y cant yma. O ystyried y dirywiad isaf o’r rheini, byddai gan Lafur 52% o’r bleidlais, sy’n agosach at 14,000 o bleidleisiau.
Er gwaethaf popeth, dwi ddim yn meddwl y gwnaiff cynddrwg â hynny, ond unwaith eto, byddwn i ddim yn synnu o gwbl. Mae’r cymysgedd a fyddai’n arwain at hynny yn berffaith yma.
Gyda’r dirywiad hwnnw (a diffyg ambell blaid fechan) disgwyliwn weld y Democratiaid Rhyddfrydol yn esgyn tua 6% a Phlaid Cymru efallai 4%. O dan y fath amodau, fel hyn y byddai:
Llafur 14,100
Dems Rhydd 5,500
Plaid Cymru 3,800
Wn i ddim amdanoch chi, ond mae hynny’n ymddangos i mi yn gwbl bosibl. Dyma ardal hanesyddol wleidyddol sy’n ymwrthod â gwleidyddiaeth. Mae’n ffodus tu hwnt i’r Blaid Lafur bod hynny’n cynnwys pleidiau eraill hefyd.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif tua 7,000 – 9,000 i Lafur.
Reit, rydyn ni am ddechrau ym 1997. Fydd hi fawr o syndod i’r un ohonoch i Lafur ennill yma yn frawychus o hawdd bryd hynny. Cafodd Llafur dros ddeg mil ar hugain o bleidleisiau, a oedd dros dri chwarter y bleidlais – yn wir, dros hanner yr etholwyr! Hyd yn oed mewn cadernid, mae’r fath ffigurau’n drawiadol. Roedd hanes y tair plaid arall yn anniddorol tu hwnt; yn eu trefn daeth y Dems Rhydd, y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru – i gyd yn ennill rhwng 2,300 a 3,000 o bleidleisiau. Roedd mwyafrif Llafur felly’n agos at y nifer o bleidleisiau a enillodd.
Ddwy flynedd yn ddiweddarach cafodd Plaid Cymru etholiad rhagorol yn etholiadau cyntaf y Cynulliad Cenedlaethol. Er i’r Blaid ennill 27% o’r bleidlais yma'r flwyddyn honno, roedd hon yn sedd y bu i Lafur ei hennill yn hawdd. Roedd y mwyafrif dros bedair mil o bleidleisiau, bron i 17%.
Roedd y nifer a bleidleisiodd yn 2001 yn sylweddol is na ’97 – bron i ddeuddeg y cant yn llai. Sicrhaodd Plaid Cymru ogwydd parchus iawn ati, sef 11.8% - sy’n fwy na’r gogwydd a gafwyd yn Llanelli – ond ‘doedd hynny hanner digon, roedd mwyafrif Llafur o hyd dros deirgwaith yn fwy na phleidlais Plaid Cymru.
Serch hynny, disgynnodd pleidlais y Blaid Lafur dros ddeng mil o bleidleisiau.
Erbyn 2003 roedd gan Lafur eto dros 60% o’r bleidlais yn y Cynulliad. Ac, yn wir, llwyddodd gael dros 60% eto yn 2005. Serch hynny, roedd y newid ym mhleidlais y Blaid Lafur rhwng y blynyddoedd hynny yn anhygoel – cafodd 39.6% o bleidleisiau yn llai yn 2005 nag ym 1997. Mae hynny’n waeth na’r rhan fwyaf o Gymru.
Y Democratiaid Rhyddfrydol ddaeth yn ail yn 2005, fymryn llai na 14,000 y tu ôl i Lafur.
Felly, fel y gwelwch, hanes anniddorol hynod sydd i Ferthyr. Hanes o un blaid yn maeddu’r lleill.
Awn rŵan i 2007. Daeth y Democratiaid Rhyddfrydol yn ail eto'r flwyddyn honno, y Blaid yn bumed a’r Ceidwadwyr yn seithfed. Mae’n sedd y mae Plaid Cymru yn benodol wedi llwyr golli unrhyw fomentwm yr oedd ganddi. Cafodd ymgeiswyr annibynnol, ar sawl ffurf, bron 31% o’r bleidlais, fodd bynnag, a chwalodd pleidlais y Blaid Lafur i 37%. Rhaniad y gwrthwynebwyr gadwodd Merthyr yn goch y flwyddyn honno. Mae hynny’n beth mawr i’w ddweud.
Mae deugain o gynghorwyr yn yr etholaeth – 33 ym Merthyr a 7 o gyngor Caerffili. Yn 2008, collodd Llafur reolaeth ar y ddau gyngor, ond roedd nifer y seddau yn yr etholaeth fel a ganlyn:
Llafur 16
Annibynnol 16
Dems Rhydd 4
Annibynwyr Merthyr 3
Eraill 1
Fel arfer mi ddywedwn na allwn drosi hynny i etholiad cyffredinol, ond mi brofodd etholiad 2007 y gellid gwneud hynny i raddau ym Merthyr a Rhymni. I ba raddau? Mae hynny’n ddirgelwch, ond yn sicr cafodd effaith sylweddol ar fwyafrif Huw Lewis y tro diwethaf.
Dyma yn gyflym y canrannau yn Etholiad Ewrop 2009 i bob plaid gafodd dros 10% o’r bleidlais:
Llafur 34%
Plaid Cymru 15%
UKIP 12%
Dem Rhydd 11%
Mae’n rhyfedd gweld plaid adain dde fel UKIP yn gwneud cystal yma, ond pleidlais wrth-Ewropeaidd, wrth-Lafur oedd hynny yn hytrach dwi’n credu. Bydd yn destun siom i’r Democratiaid Rhyddfrydol iddynt wneud yn waeth na Phlaid Cymru yma, ond gan ddweud hynny prin fyddai’r Blaid wedi dathlu’r canlyniad. Roedd Merthyr yn un o ganlyniadau gorau Llafur ledled Cymru. Mae’n arwydd clir nad ydi’r bleidlais yma am ostwng is y traean, pa etholiad bynnag sydd o dan y chwyddwydr.
Daw hynny â ni at eleni. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae’r dadrithio gyda Llafur ym Merthyr bron yn waeth na’r unman arall – a dydi Dai Harvard ddim yn aelod hynod boblogaidd, chwaith. Petai rhywbeth tebyg i Lais y Bobl ym Mlaenau Gwent yn ceisio bwrw gwreiddiau yma byddai ganddynt obaith. Ond mae unrhyw farn annibynnol yma’n eithriadol o ranedig (yn wahanol i’r sedd gyfagos). Achubiaeth Llafur yma yw ymraniad ei gelynion.
Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi bwrw gwreiddiau ac mi ddylent, yn ôl pob tebyg, gynyddu eu pleidlais yma. Llafurwyr dadrithiedig ydi’r farchnad fawr – ond tybed a fyddai’n well ganddynt fenthyg pleidlais i Lafur y tro hwn i geisio atal llywodraeth Geidwadol? Dyma’r math o sedd y gallai hynny’n hawdd ddigwydd, ond ym mêr fy esgyrn dwi ddim yn siŵr mai dyna fydd yn digwydd eleni.
Problem Plaid Cymru ydi nad oes ganddi fawr o wreiddiau yma mwyach. Fydd y ffaith bod mab Gwynoro Jones yn sefyll ddim yn gwneud gwahaniaeth mewn difri. Gan ddweud hynny, y Blaid ddylai, yn ddamcaniaethol, fod yn y sefyllfa orau i ddenu Llafurwyr dadrithiedig.
O ran nodau, yn gyflym, nid oes angen rhai ar Lafur. Gallai foddi Merthyr a byddai dal yn ennill yma eleni. Dylai’r Democratiaid Rhyddfrydol yn sicr geisio cyrraedd yr 20% - o wneud hynny mae lle iddynt fwrw rhagor o wreiddiau yn y dyfodol. Ar y llaw arall, bydd Plaid Cymru’n ceisio dod yn ail yma. Gall wneud, ond deallaf ei bod yn ddigon anhrefnus yma ar y cyfan, a dydi hynny ddim yn argoeli’n dda.
Y broblem sy gen i wrth geisio darogan yma ydi’r niferoedd sy’n pleidleisio. Y tro diwethaf, roedd hi’n 55% - un o’r canrannau isaf yng Nghymru – ac yn 39% yn 2007. Tueddaf i feddwl y gall Merthyr fod, o bosibl, yr unig sedd yng Nghymru lle y bydd llai na hanner yr etholwyr yn bwrw pleidlais. Cawn weld, dydw i ddim am weld hynny’n unman, cofiwch.
O weld maint y dirywiad Llafur, mae’n anodd ei gweld yn gwneud yn well y tro hwn. Gall y nifer sy’n pleidleisio drosti agosáu at y 15,000-16,000 y tro hwn. Dyweder mai hanner yr etholwyr sy’n pleidleisio, a bod Llafur yn cael 16,000 – byddai hynny o hyd yn 59% o’r bleidlais. Dwi’n disgwyl i Lafur ddirywio unrhyw beth rhwng wyth a deg y cant yma. O ystyried y dirywiad isaf o’r rheini, byddai gan Lafur 52% o’r bleidlais, sy’n agosach at 14,000 o bleidleisiau.
Er gwaethaf popeth, dwi ddim yn meddwl y gwnaiff cynddrwg â hynny, ond unwaith eto, byddwn i ddim yn synnu o gwbl. Mae’r cymysgedd a fyddai’n arwain at hynny yn berffaith yma.
Gyda’r dirywiad hwnnw (a diffyg ambell blaid fechan) disgwyliwn weld y Democratiaid Rhyddfrydol yn esgyn tua 6% a Phlaid Cymru efallai 4%. O dan y fath amodau, fel hyn y byddai:
Llafur 14,100
Dems Rhydd 5,500
Plaid Cymru 3,800
Wn i ddim amdanoch chi, ond mae hynny’n ymddangos i mi yn gwbl bosibl. Dyma ardal hanesyddol wleidyddol sy’n ymwrthod â gwleidyddiaeth. Mae’n ffodus tu hwnt i’r Blaid Lafur bod hynny’n cynnwys pleidiau eraill hefyd.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif tua 7,000 – 9,000 i Lafur.
lunedì, febbraio 15, 2010
Gogledd a Chanol Caerdydd
Nid bod yn ddiog, gobeithio, ydw i wrth roi’r ddwy sedd sy’n weddill yng Nghaerdydd at ei gilydd mewn un dadansoddiad. Mae’r canlyniad yn y ddwy yn gwbl, gwbl sicr - yn wahanol i ddwy sedd arall y ddinas - gydag un yn sicr o newid dwylo a’r llall gadw ei lliw.
Dechreuwn gyda Chanol Caerdydd. Mae hon yn sedd y mae tair plaid wedi’i chynrychioli dros gyfnod fy mywyd. Roedd yn Geidwadol rhwng 83 a 92, yn Llafur wedyn tan 2005 a bellach mae’n Rhyddfrydol. Nodir isod nifer uchaf, ac isaf, pleidleisiau’r tair plaid hynny rhwng 1983 a 2005 a’r flwyddyn.
Ceidwadwyr: 16,090 (1983); 3,339 (2005)
Llafur: 18,464 (1997); 9,387 (1983)
Dems Rhydd: 17,991 (2005); 9,170 (1992)
Yn gyntaf awn ar ôl y Ceidwadwyr – fel y gwelwch mae pleidlais y Ceidwadwyr wedi chwalu yn gwbl ddi-droi’n ôl yma. Mae’n anodd, i raddau, ddeall sut y bu i’r Ceidwadwyr ennill yma yn y lle cyntaf, ond roedd canlyniad 2005 bron bum gwaith yn waeth na hynny gafwyd ar ddechrau’r wythdegau. ‘Does gan y Ceidwadwyr gyfle yma bellach. Mae’n destun o maint eu dirywiad hwy yng Nghymru, er gwnaethaf eu llwyddiannau cymharol diweddar.
Beth am Lafur? Wel, mae Llafur i’w gweld i fyny ac i lawr yn y sedd. Mae pleidlais uchel iawn ganddi yma o bosibl, ond mi all wneud yn weddol ddrwg hefyd. Ond mae pleidlais naturiol gref i Lafur yma, ac efallai bod y bleidlais Geidwadol yn fwy ‘meddal’ yn y bôn. Tuedda rhywun i feddwl pe bai’r Ceidwadwyr yn gwneud yn dda yma, nid Llafur fyddai’n dioddef. Er gwnaethaf natur gyffredinol yr etholaeth, mae ‘na rannau ohoni’n ddigon ffyniannus.
Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi gwneud yn dda yma, drwy ganolbwyntio nid yn unig ar fyfyrwyr ond hefyd pobl leol. Enillwyd y sedd yn 2005 oherwydd blynyddoedd o waith caled ar eu rhan. Dyma i raddau hefyd hanes y sedd yn y Cynulliad – mae gafael y Rhyddfrydwyr arni yn eithriadol gadarn, gan ennill dros hanner y bleidlais yma ddwywaith.
Mae’n anodd darogan sut y bydd brwydr rhwng Llafur a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn mynd rhagddi. Tasem mewn blwyddyn lle mai’r Ceidwadwyr sy’n llywodraethu, byddwn i ddim yn rhoi’r sedd hon y tu hwnt i Lafur, gadewch i mi fod yn hollol onest. Yn wir, dwi ddim yn amau bod hon yn un sedd y bydd Llafur ei hadennill yn y dyfodol.
Mae’n gwbl amlwg mai’r prif ogwydd yma dros y blynyddoedd fu o’r Ceidwadwyr i’r Democratiaid Rhyddfrydol. Yn y sedd hon, yn yr hinsawdd wleidyddol sydd ohoni, mae cynnydd ym mhleidlais y Ceidwadwyr yn debycach o effeithio ar y Rhyddfrydwyr na Llafur.
Serch hynny, mae gan y Rhyddfrydwyr fantais fawr – bydd Llafur yn cadw ei llygaid ar Orllewin a De Caerdydd, a’r Ceidwadwyr ar y Gogledd. Synnwn i ar y diawl petai ymgyrch o unrhyw bwys gan unrhyw un yma ond am y Democratiaid Rhyddfrydol.
O ennill etholiadau cyngor 2008 yn hawdd, a hefyd etholiadau Ewrop yn 2009 (yr unig sedd yng Nghymru iddynt lwyddo gwneud hynny), anodd yw gweld heibio Jenny Willott y tro hwn.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 6,000 i’r Democratiaid Rhyddfrydol
Petai gogledd y ddinas yn Lloegr, byddai yn hawdd yn ardal Geidwadol bron yn ddieithriad - hyd yn oed, o bosibl, ym 1997. Dim ond dau Llafurwr sydd wedi dal y sedd, sef Ted Rowlands rhwng 1966 a 1970, a Julie Morgan ers 1997. I bob pwrpas, yr unig dro mae Llafur yn ennill yng Ngogledd Caerdydd ydi pan gaiff etholiad rhagorol yng Nghymru.
Cafodd Llafur strîc dda o ganlyniadau yma rhwng 1997 a 2007. Hyd yn oed yn y Cynulliad, dim ond y tro diwethaf, yn 2007, a gollodd i’r Ceidwadwyr. Rhoddodd Jonathan Morgan gweir i Lafur y flwyddyn honno, gan sicrhau gogwydd mawr, dros bymtheg mil o bleidleisiau a hynny gyda thros hanner yr etholwyr yn pleidleisio.
Mwyafrif Julie Morgan yn 2005 oedd 1,146 (2.5%). Mae’r fath fwyafrif yn annhebygol iawn o wrthsefyll y llif Geidwadol, nid yn unig yn genedlaethol ond yn lleol. Yn etholiadau cyngor 2008, enillodd y Ceidwadwyr 13 o seddau, i bump y Rhyddfrydwyr a thri annibynnol. Na, dwi heb fethu dim allan – ‘does ‘na ddim cynghorwyr Llafur yma.
Dwi hefyd yn meddwl fy mod yn gywir yn dweud mai dyma’r sedd y cafodd y Ceidwadwyr eu nifer uchaf o bleidleisiau yn etholiadau Ewrop – roedd dros 8,000 a bron yn ddwbl faint y cafodd Llafur.
Er y gall y Ceidwadwyr ennill pleidleisiau yng Nghanol Caerdydd gan y Rhyddfrydwyr, teimlaf eu bod yn sicr o wneud yma. Mi fydd yn un o’r seddau hynny lle ceir pleidlais wrth-Lafur gref gan bobl a fyddai fel rheol yn pleidleisio i rywun arall. Cafodd y Dems Rhydd 18% o’r bleidlais y tro hwn, a dwi’n llawn disgwyl i hynny ddirywio ynghyd â’r bleidlais Lafur.
‘Does ‘na fawr o amheuaeth am y peth, mi fydd y Ceidwadwyr yn ennill yma yn ddigyfaddawd o galed.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif mawr i’r Ceidwadwyr, fwy na thebyg gyda thua hanner y bleidlais.
Dechreuwn gyda Chanol Caerdydd. Mae hon yn sedd y mae tair plaid wedi’i chynrychioli dros gyfnod fy mywyd. Roedd yn Geidwadol rhwng 83 a 92, yn Llafur wedyn tan 2005 a bellach mae’n Rhyddfrydol. Nodir isod nifer uchaf, ac isaf, pleidleisiau’r tair plaid hynny rhwng 1983 a 2005 a’r flwyddyn.
Ceidwadwyr: 16,090 (1983); 3,339 (2005)
Llafur: 18,464 (1997); 9,387 (1983)
Dems Rhydd: 17,991 (2005); 9,170 (1992)
Yn gyntaf awn ar ôl y Ceidwadwyr – fel y gwelwch mae pleidlais y Ceidwadwyr wedi chwalu yn gwbl ddi-droi’n ôl yma. Mae’n anodd, i raddau, ddeall sut y bu i’r Ceidwadwyr ennill yma yn y lle cyntaf, ond roedd canlyniad 2005 bron bum gwaith yn waeth na hynny gafwyd ar ddechrau’r wythdegau. ‘Does gan y Ceidwadwyr gyfle yma bellach. Mae’n destun o maint eu dirywiad hwy yng Nghymru, er gwnaethaf eu llwyddiannau cymharol diweddar.
Beth am Lafur? Wel, mae Llafur i’w gweld i fyny ac i lawr yn y sedd. Mae pleidlais uchel iawn ganddi yma o bosibl, ond mi all wneud yn weddol ddrwg hefyd. Ond mae pleidlais naturiol gref i Lafur yma, ac efallai bod y bleidlais Geidwadol yn fwy ‘meddal’ yn y bôn. Tuedda rhywun i feddwl pe bai’r Ceidwadwyr yn gwneud yn dda yma, nid Llafur fyddai’n dioddef. Er gwnaethaf natur gyffredinol yr etholaeth, mae ‘na rannau ohoni’n ddigon ffyniannus.
Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi gwneud yn dda yma, drwy ganolbwyntio nid yn unig ar fyfyrwyr ond hefyd pobl leol. Enillwyd y sedd yn 2005 oherwydd blynyddoedd o waith caled ar eu rhan. Dyma i raddau hefyd hanes y sedd yn y Cynulliad – mae gafael y Rhyddfrydwyr arni yn eithriadol gadarn, gan ennill dros hanner y bleidlais yma ddwywaith.
Mae’n anodd darogan sut y bydd brwydr rhwng Llafur a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn mynd rhagddi. Tasem mewn blwyddyn lle mai’r Ceidwadwyr sy’n llywodraethu, byddwn i ddim yn rhoi’r sedd hon y tu hwnt i Lafur, gadewch i mi fod yn hollol onest. Yn wir, dwi ddim yn amau bod hon yn un sedd y bydd Llafur ei hadennill yn y dyfodol.
Mae’n gwbl amlwg mai’r prif ogwydd yma dros y blynyddoedd fu o’r Ceidwadwyr i’r Democratiaid Rhyddfrydol. Yn y sedd hon, yn yr hinsawdd wleidyddol sydd ohoni, mae cynnydd ym mhleidlais y Ceidwadwyr yn debycach o effeithio ar y Rhyddfrydwyr na Llafur.
Serch hynny, mae gan y Rhyddfrydwyr fantais fawr – bydd Llafur yn cadw ei llygaid ar Orllewin a De Caerdydd, a’r Ceidwadwyr ar y Gogledd. Synnwn i ar y diawl petai ymgyrch o unrhyw bwys gan unrhyw un yma ond am y Democratiaid Rhyddfrydol.
O ennill etholiadau cyngor 2008 yn hawdd, a hefyd etholiadau Ewrop yn 2009 (yr unig sedd yng Nghymru iddynt lwyddo gwneud hynny), anodd yw gweld heibio Jenny Willott y tro hwn.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 6,000 i’r Democratiaid Rhyddfrydol
Petai gogledd y ddinas yn Lloegr, byddai yn hawdd yn ardal Geidwadol bron yn ddieithriad - hyd yn oed, o bosibl, ym 1997. Dim ond dau Llafurwr sydd wedi dal y sedd, sef Ted Rowlands rhwng 1966 a 1970, a Julie Morgan ers 1997. I bob pwrpas, yr unig dro mae Llafur yn ennill yng Ngogledd Caerdydd ydi pan gaiff etholiad rhagorol yng Nghymru.
Cafodd Llafur strîc dda o ganlyniadau yma rhwng 1997 a 2007. Hyd yn oed yn y Cynulliad, dim ond y tro diwethaf, yn 2007, a gollodd i’r Ceidwadwyr. Rhoddodd Jonathan Morgan gweir i Lafur y flwyddyn honno, gan sicrhau gogwydd mawr, dros bymtheg mil o bleidleisiau a hynny gyda thros hanner yr etholwyr yn pleidleisio.
Mwyafrif Julie Morgan yn 2005 oedd 1,146 (2.5%). Mae’r fath fwyafrif yn annhebygol iawn o wrthsefyll y llif Geidwadol, nid yn unig yn genedlaethol ond yn lleol. Yn etholiadau cyngor 2008, enillodd y Ceidwadwyr 13 o seddau, i bump y Rhyddfrydwyr a thri annibynnol. Na, dwi heb fethu dim allan – ‘does ‘na ddim cynghorwyr Llafur yma.
Dwi hefyd yn meddwl fy mod yn gywir yn dweud mai dyma’r sedd y cafodd y Ceidwadwyr eu nifer uchaf o bleidleisiau yn etholiadau Ewrop – roedd dros 8,000 a bron yn ddwbl faint y cafodd Llafur.
Er y gall y Ceidwadwyr ennill pleidleisiau yng Nghanol Caerdydd gan y Rhyddfrydwyr, teimlaf eu bod yn sicr o wneud yma. Mi fydd yn un o’r seddau hynny lle ceir pleidlais wrth-Lafur gref gan bobl a fyddai fel rheol yn pleidleisio i rywun arall. Cafodd y Dems Rhydd 18% o’r bleidlais y tro hwn, a dwi’n llawn disgwyl i hynny ddirywio ynghyd â’r bleidlais Lafur.
‘Does ‘na fawr o amheuaeth am y peth, mi fydd y Ceidwadwyr yn ennill yma yn ddigyfaddawd o galed.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif mawr i’r Ceidwadwyr, fwy na thebyg gyda thua hanner y bleidlais.
"Gemau yn erbyn yr Alban..."
“Gemau yn erbyn yr Alban ydi’r rhai mwyaf diflas bob tro,” ddywedais yn y Romilly, “dyna’r gêm fydd rhywun yn edrych ymlaen ato leiaf yn y Chwe Gwlad”. Safais wrth y datganiad.
“Yr Alban, yn y bôn, ydi’r rhai y bydd rhwyun isio colli yn eu herbyn leiaf,” dywedais wedyn, “achos maen nhw’n rybish. O leiaf fod rhywun yn gallu meddwl o golli i’r Eidal “da iawn nhw” a golygu hynny”. Gwir mewn geiriau ydyw, gan gyfleus anghofio’r Saeson a’r Gwyddelod yn y foment. Ond o leiaf nad ydi colli iddynt hwythau’n gywilydd.
Ddeng munud cyn diwedd y gêm, newidiodd fy nhôn i “Dydi hi ddim yno,” gan gyfeirio at y fuddugoliaeth.
Saif yr ail ddatganiad. Ond ar ddiwedd y gân, dwi jyst ddim yn gwbod hynny faint am rygbi.
“Yr Alban, yn y bôn, ydi’r rhai y bydd rhwyun isio colli yn eu herbyn leiaf,” dywedais wedyn, “achos maen nhw’n rybish. O leiaf fod rhywun yn gallu meddwl o golli i’r Eidal “da iawn nhw” a golygu hynny”. Gwir mewn geiriau ydyw, gan gyfleus anghofio’r Saeson a’r Gwyddelod yn y foment. Ond o leiaf nad ydi colli iddynt hwythau’n gywilydd.
Ddeng munud cyn diwedd y gêm, newidiodd fy nhôn i “Dydi hi ddim yno,” gan gyfeirio at y fuddugoliaeth.
Saif yr ail ddatganiad. Ond ar ddiwedd y gân, dwi jyst ddim yn gwbod hynny faint am rygbi.
giovedì, febbraio 11, 2010
Bro Morgannwg
Rhwng dadansoddi seddau Cymru, dwi wedi bod yn meddwl am isafswm ac uchafswm seddau’r pleidiau oll. Dwi’n meddwl ei bod yn gwbl sicr, er enghraifft, y caiff Plaid Cymru o leiaf 3 sedd, ond dim mwy na saith, a’r Democratiaid Rhyddfrydol rhwng 1 a 5. O ran Llafur, ni chaiff lai na phymtheg, ond dim mwy na 27.
Y Ceidwadwyr sydd dan sylw heddiw. Os cânt flwyddyn ragorol, gallent gipio hyd at 14 o seddau yn fy marn i, ond dwi wedi pennu isafswm o chwe sedd iddynt. Mae Bro Morgannwg yn sedd dwi’n gwbl sicr fy marn yr aiff i’r Ceidwadwyr eleni.
Gan ddweud hynny dydi’r Ceidwadwyr ddim wedi gwneud yn rhagorol ym Mro Morgannwg dros y ddegawd ddiwethaf. Y rheswm am hynny ydi nad ydi’r Ceidwadwyr wedi bod yn boblogaidd am ddegawd. Mae’r sedd yn sî-so rhwng y Ceidwadwyr a Llafur sy’n dibynnu’n helaeth ar y duedd Brydeinig. Mae’r cyferbyniadau yn y sedd yn ddigon amlwg - mae’n cwmpasu ardaloedd llewyrchus fel y Bont-faen a rhai mwy difreintiedig fel y Barri. Yn gwbl naturiol, felly, brwydr glas-coch ydyw.
Ond mi roddaf rywfaint o sylw i’r ddwy blaid arall. Mae llwyddiant Plaid Cymru a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn amrywiol iawn. Ar lefel San Steffan, cafodd Plaid Cymru ei huchafbwynt yn 2001, gyda 6.3% o’r bleidlais, a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn 2005 gydag 13% o’r bleidlais. Ffigurau digon pathetig. Dydi pethau fawr gwell yn y Cynulliad i’r naill na’r llall – er i Blaid Cymru gael chwarter y bleidlais ym 1999 tua hanner hynny ydi ei hanes ers hynny. Dydi’r Dems Rhydd heb lwyddo heibio’r 12%.
Yn etholiadau Ewrop y llynedd, cafodd y Blaid 13% o’r bleidlais (4ydd), a’r Dems Rhydd 8.2% (5ed). Felly mae’r ddwy yn ddigon anobeithiol, ond rhaid nodi hyn am Blaid Cymru: mae ganddi bocedi o gefnogaeth gref ym Mro Morgannwg. Dim ond 6 o’r 36 o gynghorwyr sydd ganddi ym Mro Morgannwg...
Ceidwadwyr 16
Llafur 11
Plaid Cymru 6
Eraill 3
... ond nifer y pleidleisiau sy’n ddiddorol. Fel y dywedais yn nadansoddiad Islwyn, mae’n anodd trosglwyddo etholiadau mewn wardiau aml-sedd yn union nifer y bobl a bleidleisiodd dros Blaid, ond gyda deunaw ward yn dychwelyd 36 o gynghorwyr, y ffordd hawsaf o amcangyfrif hynny ydi drwy haneru nifer y pleidleisiau a gafodd pob plaid – a dyna fwy na thebyg yr agosaf y deuwn ati. Os gwnawn hynny, mae’r niferoedd ar gyfer 2008 yn yr etholaeth (yn fras) fel a ganlyn:
Ceidwadwyr 15,700
Llafur 8,300
Plaid Cymru 8,200
Eraill 3,800
Ydi, mae hynny’n syfrdanol. Mae’r niferoedd Llafur yn isel iawn, gyda’r niferoedd Plaid Cymru yn eithriadol o uchel. Hefyd, er clod i Blaid Cymru, safodd ymgeiswyr ym mhob sedd ac eithrio dwy yn yr etholaeth. Mae hynny’n dangos cryfder llawr gwlad. Yn anffodus, nis adlewyrchir mewn etholiadau cenedlaethol.
Dwi’n tueddu i feddwl y gallai Plaid Cymru herio’r Democratiaid Rhyddfrydol am y trydydd safle y tro hwn, er nad ydw i o’r farn y bydd yn llwyddo yn y dasg honno. Ddaw hi’m yn agos ar y safle cyntaf p’un bynnag!
I gael darlun teg rhaid i ni edrych ar adeg pan fu’r ddwy brif blaid yn fuddugol yma. Dyma grynodeb o’r mwyafrifoedd (dynoda’r lliw y blaid fuddugol) ers 1983.
1983: 10,393 (22.2%)
1987: 6,251 (12.1%)
1989: 6,028 (12.6%) – isetholiad
1992: 19 (0.1%)
1997: 10,532 (19.6%)
2001: 4,700 (10.4%)
2005: 1,808 (3.8%)
Mae’r canlyniadau hynny’n dangos bod mwyafrifoedd y ddwy blaid yn gallu bod yn anferthol - a hefyd yn bitw. Yn yr UDA, byddai hon yn cael ei galw’n ‘swing state’, un a all fynd unrhyw ffordd, a mynd i’r ffordd honno yn sylweddol.
Gydag isetholiadau yn aml yn mynd yn erbyn y llywodraeth gyfredol, mae’r Fro yn draddodiadol wedi pleidleisio dros y blaid a fydd yn fuddugol yn yr etholiad cyffredinol, y math yna o sedd ydi hi. Heb drydedd blaid gref mae’n anodd dychmygu na fydd y patrwm hwnnw’n parhau.
Felly beth am gymhwyso arolwg barn diweddar i Fro Morgannwg – a hynny gyda thri chwarter yr etholwyr yn pleidleisio (mae hon yn sedd ymylol wedi’r cwbl, gall y niferoedd sy’n bwrw pleidlais fod yn uchel iawn). Defnyddiwn un Populus, 5-7 Chwefror, a throsi’r canlyniad:
Ceidwadwyr 23,100
Llafur 18,500
Mwyafrif: 4,600
Felly beth fyddai’r newid? Byddai’r Ceidwadwyr yn ennill tua 5,500 o bleidleisiau, a Llafur i lawr tua mil. Mae hynny heb ystyried effeithiau posibl Plaid a’r Dems Rhydd (a allai amrywio o ddwyn pleidleisiau Llafur i fenthyg pleidlais iddynt i atal y Ceidwadwyr!). Synnwn i ddim petai’r niferoedd sy’n pleidleisio i Lafur fod mor uchel, fodd bynnag - mewn sedd ymylol, haws yw darbwyllo Llafurwyr dadrithiedig i bleidleisio na mewn seddau a ganfyddir yn ddiogel, megis De Caerdydd a Phenarth gyfagos.
Mae rhoi 23,000 o bleidleisiau i’r Ceidwadwyr yn ymddangos yn uchel, ond mae cynsail i hyn. Ers 1983, mae’r Ceidwadwyr wedi llwyddo ennill dros 24,200 o bleidleisiau ddwywaith - ond cafodd Llafur dros 29,000 o bleidleisiau ym 1997 (cafodd dros 24,000 hefyd ym 1992). Pleidleisiodd pedwar o bob pum etholwr yn ‘97, felly i raddau gellir dweud, hyd yn oed mewn etholiad lle disgwylir i Lafur golli, fod nifer uchel eithriadol yn pleidleisio yn rhywbeth y byddai Llafur yn ei ffafrio.
Dyma gip cyflym iawn ar ganrannau Ewrop y llynedd:
Ceidwadwyr 31%
Llafur 16%
UKIP 15%
Plaid 13%
Buddugoliaeth gadarn i’r Ceidwadwyr, ond roedd y bleidlais UKIP yn gref hefyd. Yn wir, bydd ambell Geidwadwr yn dal i gael hunllefau am ymyrraeth UKIP mewn ambell etholiad.
Llafur 11,515 (34.2%)
Ceidwadwyr 11,432 (33.9%)
Plaid Cymru 4,671 (13.9%)
Dem Rhydd 3,758 (11.2%)
UKIP 2,310 (6.9%)
Byddwch yn gyfarwydd â’r canlyniad uchod – Etholiad Cynulliad 2007, pan enillodd Jane Hutt o 83 o bleidleisiau. I fod yn deg, mae gan rywun cyfarwydd fel Jane Hutt bleidlais bersonol a oedd yn sicr o fudd iddi wrth gadw’r sedd, ond chwi welwch y blaid sy’n olaf. Does fawr o amheuaeth, heb UKIP, y byddai’r Ceidwadwyr wedi ennill yma yn 2007.
Bydd UKIP yn sefyll yma eto eleni. Fydd hynny o ddim lles i’r Ceidwadwyr na Llafur, ond yn Ceidwadwyr fydd yn dioddef fwyaf. All UKIP gael digon o bleidleisiau y tro hwn i rwystro’r Ceidwadwyr? Yr ateb onest, yn fy marn i, ydi ‘na’, ond gall yn sicr gwneud y gwaith o gipio’r sedd yn anoddach o bethwmbrath.
Ond dangosodd 2007 rywbeth arall – gall Llafur ennill yma. Ydi, mae’n annhebygol, ond nid yw’n anobeithiol.
Serch y posibilrwydd hwnnw, fel y dywedais uchod, dwi’n meddwl y bydd Bro Morgannwg yn un o’r chwe sedd sy’n gwbl, gwbl bendant am fynd i ddwylo’r Ceidwadwyr eleni. Dydi’r mwyafrif Llafur yma ddim yn ddigon cadarn i wrthsefyll y cynnydd cryf tebygol a welir yn y bleidlais Geidwadol yng Nghymru – UKIP ai peidio. Er tegwch, gallwn hyd yn oed y dyddiau hyn ddweud bod y gogwydd a geir i’r Ceidwadwyr yn Lloegr yn ôl y polau yn annhebygol o gael ei adlewyrchu yng Nghymru yn gyffredinol. Ond mi fydd y gogwydd yng Nghymru yn fwy na’r 1.9% sydd ei angen ar y Ceidwadwyr i ennill yma.
Fel dwi’n ei ddweud, mae gobaith i Lafur yma. Os bydd ei phleidlais graidd yn y Barri a lleoedd tebyg yn pleidleisio mewn niferoedd, mae ‘na gyfle go lew o drechu’r Ceidwadwyr. Dwi ddim yn darogan y bydd hynny’n digwydd eleni.
Proffwydoliaeth: Buddugoliaeth gadarn i’r Ceidwadwyr – tua phum mil
Y Ceidwadwyr sydd dan sylw heddiw. Os cânt flwyddyn ragorol, gallent gipio hyd at 14 o seddau yn fy marn i, ond dwi wedi pennu isafswm o chwe sedd iddynt. Mae Bro Morgannwg yn sedd dwi’n gwbl sicr fy marn yr aiff i’r Ceidwadwyr eleni.
Gan ddweud hynny dydi’r Ceidwadwyr ddim wedi gwneud yn rhagorol ym Mro Morgannwg dros y ddegawd ddiwethaf. Y rheswm am hynny ydi nad ydi’r Ceidwadwyr wedi bod yn boblogaidd am ddegawd. Mae’r sedd yn sî-so rhwng y Ceidwadwyr a Llafur sy’n dibynnu’n helaeth ar y duedd Brydeinig. Mae’r cyferbyniadau yn y sedd yn ddigon amlwg - mae’n cwmpasu ardaloedd llewyrchus fel y Bont-faen a rhai mwy difreintiedig fel y Barri. Yn gwbl naturiol, felly, brwydr glas-coch ydyw.
Ond mi roddaf rywfaint o sylw i’r ddwy blaid arall. Mae llwyddiant Plaid Cymru a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn amrywiol iawn. Ar lefel San Steffan, cafodd Plaid Cymru ei huchafbwynt yn 2001, gyda 6.3% o’r bleidlais, a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn 2005 gydag 13% o’r bleidlais. Ffigurau digon pathetig. Dydi pethau fawr gwell yn y Cynulliad i’r naill na’r llall – er i Blaid Cymru gael chwarter y bleidlais ym 1999 tua hanner hynny ydi ei hanes ers hynny. Dydi’r Dems Rhydd heb lwyddo heibio’r 12%.
Yn etholiadau Ewrop y llynedd, cafodd y Blaid 13% o’r bleidlais (4ydd), a’r Dems Rhydd 8.2% (5ed). Felly mae’r ddwy yn ddigon anobeithiol, ond rhaid nodi hyn am Blaid Cymru: mae ganddi bocedi o gefnogaeth gref ym Mro Morgannwg. Dim ond 6 o’r 36 o gynghorwyr sydd ganddi ym Mro Morgannwg...
Ceidwadwyr 16
Llafur 11
Plaid Cymru 6
Eraill 3
... ond nifer y pleidleisiau sy’n ddiddorol. Fel y dywedais yn nadansoddiad Islwyn, mae’n anodd trosglwyddo etholiadau mewn wardiau aml-sedd yn union nifer y bobl a bleidleisiodd dros Blaid, ond gyda deunaw ward yn dychwelyd 36 o gynghorwyr, y ffordd hawsaf o amcangyfrif hynny ydi drwy haneru nifer y pleidleisiau a gafodd pob plaid – a dyna fwy na thebyg yr agosaf y deuwn ati. Os gwnawn hynny, mae’r niferoedd ar gyfer 2008 yn yr etholaeth (yn fras) fel a ganlyn:
Ceidwadwyr 15,700
Llafur 8,300
Plaid Cymru 8,200
Eraill 3,800
Ydi, mae hynny’n syfrdanol. Mae’r niferoedd Llafur yn isel iawn, gyda’r niferoedd Plaid Cymru yn eithriadol o uchel. Hefyd, er clod i Blaid Cymru, safodd ymgeiswyr ym mhob sedd ac eithrio dwy yn yr etholaeth. Mae hynny’n dangos cryfder llawr gwlad. Yn anffodus, nis adlewyrchir mewn etholiadau cenedlaethol.
Dwi’n tueddu i feddwl y gallai Plaid Cymru herio’r Democratiaid Rhyddfrydol am y trydydd safle y tro hwn, er nad ydw i o’r farn y bydd yn llwyddo yn y dasg honno. Ddaw hi’m yn agos ar y safle cyntaf p’un bynnag!
I gael darlun teg rhaid i ni edrych ar adeg pan fu’r ddwy brif blaid yn fuddugol yma. Dyma grynodeb o’r mwyafrifoedd (dynoda’r lliw y blaid fuddugol) ers 1983.
1983: 10,393 (22.2%)
1987: 6,251 (12.1%)
1989: 6,028 (12.6%) – isetholiad
1992: 19 (0.1%)
1997: 10,532 (19.6%)
2001: 4,700 (10.4%)
2005: 1,808 (3.8%)
Mae’r canlyniadau hynny’n dangos bod mwyafrifoedd y ddwy blaid yn gallu bod yn anferthol - a hefyd yn bitw. Yn yr UDA, byddai hon yn cael ei galw’n ‘swing state’, un a all fynd unrhyw ffordd, a mynd i’r ffordd honno yn sylweddol.
Gydag isetholiadau yn aml yn mynd yn erbyn y llywodraeth gyfredol, mae’r Fro yn draddodiadol wedi pleidleisio dros y blaid a fydd yn fuddugol yn yr etholiad cyffredinol, y math yna o sedd ydi hi. Heb drydedd blaid gref mae’n anodd dychmygu na fydd y patrwm hwnnw’n parhau.
Felly beth am gymhwyso arolwg barn diweddar i Fro Morgannwg – a hynny gyda thri chwarter yr etholwyr yn pleidleisio (mae hon yn sedd ymylol wedi’r cwbl, gall y niferoedd sy’n bwrw pleidlais fod yn uchel iawn). Defnyddiwn un Populus, 5-7 Chwefror, a throsi’r canlyniad:
Ceidwadwyr 23,100
Llafur 18,500
Mwyafrif: 4,600
Felly beth fyddai’r newid? Byddai’r Ceidwadwyr yn ennill tua 5,500 o bleidleisiau, a Llafur i lawr tua mil. Mae hynny heb ystyried effeithiau posibl Plaid a’r Dems Rhydd (a allai amrywio o ddwyn pleidleisiau Llafur i fenthyg pleidlais iddynt i atal y Ceidwadwyr!). Synnwn i ddim petai’r niferoedd sy’n pleidleisio i Lafur fod mor uchel, fodd bynnag - mewn sedd ymylol, haws yw darbwyllo Llafurwyr dadrithiedig i bleidleisio na mewn seddau a ganfyddir yn ddiogel, megis De Caerdydd a Phenarth gyfagos.
Mae rhoi 23,000 o bleidleisiau i’r Ceidwadwyr yn ymddangos yn uchel, ond mae cynsail i hyn. Ers 1983, mae’r Ceidwadwyr wedi llwyddo ennill dros 24,200 o bleidleisiau ddwywaith - ond cafodd Llafur dros 29,000 o bleidleisiau ym 1997 (cafodd dros 24,000 hefyd ym 1992). Pleidleisiodd pedwar o bob pum etholwr yn ‘97, felly i raddau gellir dweud, hyd yn oed mewn etholiad lle disgwylir i Lafur golli, fod nifer uchel eithriadol yn pleidleisio yn rhywbeth y byddai Llafur yn ei ffafrio.
Dyma gip cyflym iawn ar ganrannau Ewrop y llynedd:
Ceidwadwyr 31%
Llafur 16%
UKIP 15%
Plaid 13%
Buddugoliaeth gadarn i’r Ceidwadwyr, ond roedd y bleidlais UKIP yn gref hefyd. Yn wir, bydd ambell Geidwadwr yn dal i gael hunllefau am ymyrraeth UKIP mewn ambell etholiad.
Llafur 11,515 (34.2%)
Ceidwadwyr 11,432 (33.9%)
Plaid Cymru 4,671 (13.9%)
Dem Rhydd 3,758 (11.2%)
UKIP 2,310 (6.9%)
Byddwch yn gyfarwydd â’r canlyniad uchod – Etholiad Cynulliad 2007, pan enillodd Jane Hutt o 83 o bleidleisiau. I fod yn deg, mae gan rywun cyfarwydd fel Jane Hutt bleidlais bersonol a oedd yn sicr o fudd iddi wrth gadw’r sedd, ond chwi welwch y blaid sy’n olaf. Does fawr o amheuaeth, heb UKIP, y byddai’r Ceidwadwyr wedi ennill yma yn 2007.
Bydd UKIP yn sefyll yma eto eleni. Fydd hynny o ddim lles i’r Ceidwadwyr na Llafur, ond yn Ceidwadwyr fydd yn dioddef fwyaf. All UKIP gael digon o bleidleisiau y tro hwn i rwystro’r Ceidwadwyr? Yr ateb onest, yn fy marn i, ydi ‘na’, ond gall yn sicr gwneud y gwaith o gipio’r sedd yn anoddach o bethwmbrath.
Ond dangosodd 2007 rywbeth arall – gall Llafur ennill yma. Ydi, mae’n annhebygol, ond nid yw’n anobeithiol.
Serch y posibilrwydd hwnnw, fel y dywedais uchod, dwi’n meddwl y bydd Bro Morgannwg yn un o’r chwe sedd sy’n gwbl, gwbl bendant am fynd i ddwylo’r Ceidwadwyr eleni. Dydi’r mwyafrif Llafur yma ddim yn ddigon cadarn i wrthsefyll y cynnydd cryf tebygol a welir yn y bleidlais Geidwadol yng Nghymru – UKIP ai peidio. Er tegwch, gallwn hyd yn oed y dyddiau hyn ddweud bod y gogwydd a geir i’r Ceidwadwyr yn Lloegr yn ôl y polau yn annhebygol o gael ei adlewyrchu yng Nghymru yn gyffredinol. Ond mi fydd y gogwydd yng Nghymru yn fwy na’r 1.9% sydd ei angen ar y Ceidwadwyr i ennill yma.
Fel dwi’n ei ddweud, mae gobaith i Lafur yma. Os bydd ei phleidlais graidd yn y Barri a lleoedd tebyg yn pleidleisio mewn niferoedd, mae ‘na gyfle go lew o drechu’r Ceidwadwyr. Dwi ddim yn darogan y bydd hynny’n digwydd eleni.
Proffwydoliaeth: Buddugoliaeth gadarn i’r Ceidwadwyr – tua phum mil
Pymtheg sedd i fynd - dyma Gymru Rachub hyd yn hyn
mercoledì, febbraio 10, 2010
Islwyn
Islwyn ydi’r targed nesaf gen i. Er nad ydi hi’n ofnadwy o anodd darogan pwy wnaiff ennill yma eleni, mae amryw bosibiliadau parthed y canlyniad ei hun. Er nad oes dim diddorol wedi digwydd yma yn San Steffan ers oes yr iâ, mae pethau’n fwy diddorol mewn etholiadau eraill. Awn ati y tro hwn fesul plaid.
Yn gyntaf, ac yn fras, y Ceidwadwyr. Er dod yn ail yn ôl ym 1992, gan ennill dros chwe mil o bleidleisiau y flwyddyn honno, dydi’r Ceidwadwyr heb ddod yn agos at y fath gyfanswm ers hynny. Yn wir, ar gyfartaledd dim ond 2,922 o bleidleisiau y maent wedi cael ymhob etholiad San Steffan, er iddynt drechu’r trothwy 10% eto yn 2005. Yn y Cynulliad dydi’r Ceidwadwyr heb gael mwy na dwy fil erioed.
Er ei bod yn ddigon posib y bydd y Ceidwadwyr yn cael canlyniad gweddus yma eleni, mae’n annhebygol y bydd yn fwy na 15% o’r bleidlais.
Fymryn yn llai bras awn at y Democratiaid Rhyddfrydol. Maen nhw wedi dod yn ail yma yn San Steffan ddwywaith yn y tri etholiad diwethaf, ond yn wahanol i’r duedd gyffredinol yng Nghymru aeth eu pleidlais i lawr yn 2005, er o drwch blewyn. Mae’n bosibl iawn i hynny ddigwydd oherwydd i Kevin Etheridge sefyll iddynt yn 2001 – bellach mae’n gynghorydd annibynnol yn y sir, a chafodd 28% o’r bleidlais yn etholiadau cynulliad 2007. Colli pleidleisiau personol, mi dybiaf, ddaru’r Rhyddfrydwyr, yn fwy na chefnogaeth graidd.
Ar lefel y Cynulliad mae’r Dems Rhydd yn llai llwyddiannus fyth – collodd y blaid ei hernes yn 2007. Ond byddai gwaeth i ddod. Daeth y blaid yn chweched, y tu ôl i’r BNP hyd yn oed, yn etholiadau Ewrop. Mae hynny’n ganlyniad ofnadwy, am sawl rheswm wrth gwrs.
Er diddordeb, 0.3% o’r bleidlais gafodd y blaid yn etholiadau Cyngor 2008 yma. Ar yr un llaw, dim ond un ymgeisydd safodd, gan gael 134 o bleidleisiau yn ward Penmaen. Ond, gyda 31 o gynghorwyr ar gael yn yr etholaeth, a’r ffaith i’r Democratiaid Rhyddfrydol ond gallu cynnig un ymlaen, dangosir diffyg gwreiddiau yn y rhan hon o’r byd.
Ymddengys nad oes gan y Rhyddfrydwyr fawr o reswm i fod yn frwdfrydig am y sedd hon, ac fel mewn sawl lle ceisio cipio Llafurwyr dadrithiedig fydd eu hanes. Ond gyda hanes etholiadol mor eithriadol o wan yma yn ystod y blynyddoedd diwethaf, synnwn i ddim petai hon yn sedd y byddant yn gweld trai ynddi y tro hwn.
Gair bach sydyn hefyd am ddwy blaid arall, sef UKIP a’r BNP. Rŵan, gwnaeth y ddwy blaid hyn yn dda iawn yma yn etholiadau Ewrop, ‘sdim dwywaith am hynny. Daeth UKIP yn ail gyda 400 o bleidleisiau yn fwy na’r blaid a ddaeth drydydd. Daeth y BNP yn bumed gyda dros 1,100 o bleidleisiau. Dyma’r math o sedd yn draddodiadol nad yw mor gefnogol i bleidiau o’r fath, ond mae arwydd y gallai plaid ‘amgen’ fod yn ddewis poblogaidd petai’n ymgeisio yma.
Rŵan, alla’ i ddim dod o hyd i wybodaeth am yr ymgeiswyr sydd wedi cadarnhau eu henwau yma – dim ond un sydd hyd y gwela’ i. Ond gwelwyd yn ddiweddar y gall ymgeisydd ‘amgen’, yn yr achos hwn ymgeisydd annibynnol, fod yn llwyddiannus yma. Fel y nodwyd uchod, cafodd Kevin Etheridge 28% o’r bleidlais yma yn 2007. Dydi hynny ddim yn swnio lot nes i chi ddeall fod hynny dros chwe mil a hanner o bleidleisiau, yn ail cyfforddus a dim ond 9.4% yn llai na’r blaid fuddugol.
Er na allaf yn bersonol ddeall apêl y gwleidydd annibynnol, mae ‘na duedd atynt yn y Cymoedd ar hyn o bryd. Petai rhywun lleol, poblogaidd yn sefyll gall yn sicr ddod yn ail mewn sedd fel Islwyn.
Serch hynny, Plaid Cymru sydd debycaf o ddod yn ail yma. Plaid Cymru ydi’r unig blaid mewn degawdau maith sydd wedi trechu Llafur yn Islwyn. 1999 oedd pan lwyddodd ennill dros ddeng mil o bleidleisiau a 42.0% o’r bleidlais. Llwyddodd hefyd ennill yma yn etholiadau Ewrop y flwyddyn honno.
Nid oedd buddugoliaeth Islwyn, na’r Rhondda, y daeargryn gwleidyddol y cyfeiriodd Dafydd Wigley ato mewn gwirionedd – roedd ‘na elfen isetholiadol gref, yn wahanol i Gonwy neu Lanelli, lle cafwyd newid sylfaenol. Aeth pethau’n ddifrifol o’i le yn 2003. Roedd y gogwydd oddi wrth y Blaid yn 18% a chafodd grasfa. Gydag ymyrraeth yr ymgeisydd annibynnol yn 2007, dim ond o 3% gynyddodd Plaid Cymru ei phleidlais a daeth yn drydydd. Dadleua rhai heb yr ymgeisydd annibynnol y byddai’r Blaid wedi adennill Islwyn. Dydi hynny ddim yn debyg, mewn gwirionedd, ond mae lle i gredu y gall y Blaid ailennill y sedd yn 2011. Wedi’r cyfan, mae’n ffaith bod dros ddeng mil o bobl yma wedi bwrw pleidlais dros Blaid Cymru o leiaf unwaith.
Er i Blaid Cymru lwyddo gwthio’r Dems Rhydd i’r trydydd safle yn 2005, cafodd hithau’n ei thro lai na 4,000 pleidlais. Gogwydd i Lafur oedd hi. Roedd pleidlais yr ail blaid 51% yn is na phleidlais Don Touhig.
Brwydrodd y Blaid yn ôl yn 2008, fodd bynnag. Llwyddodd ennill 10 o’r 31 o seddau cyngor yn yr etholaeth. O ran pleidleisiau, gwelwyd gogwydd o 6% oddi wrth Lafur ati, a chafodd 16,118 o bleidleisiau. Rŵan, mewn wardiau aml-sedd mae’n ymylu at amhosibl i ddarogan sut y gallai hynny chwarae mewn etholaeth cyffredinol. O wneud ychydig o symiau, mae’n awgrymu i ychydig dros saith mil o bobl yn unigol bleidleisio dros y Blaid. Mae hynny’n barchus iawn ar unrhyw lefel.
Er, mi aeth pethau’n ddifrifol o’i le yn 2009. Dim ond 11.3% o’r bleidlais gafodd y Blaid, gan ddod yn drydydd. Cafodd ond 57 o bleidleisiau yn fwy na’r Ceidwadwyr. Ffliwc? Anfodlonrwydd ar y Cyngor (a arweinir gan y Blaid)? Ymgyrch wan? Dim ots – roedd yn berfformiad gwael.
Cyn mynd ymlaen at Lafur, dyma ddangos rywbeth i chi. Dyma, ar gyfartaledd, nifer y pleidleisiau y mae pob plaid wedi’i chael rhwng 1997 a 2005 mewn etholiadau San Steffan.
Llafur 22,062
Dems Rhydd 3,711
Plaid Cymru 3,329
Ceidwadwyr 2,922
Fel y gwyddom eisoes, Llafur sy’n teyrnasu yma – mae’n un o’i chadarnleoedd. Roedd yn un o ychydig seddau drwy’r DU yn 2005 lle enillodd Llafur fwy o bleidleisiau a chanran uwch o’r bleidlais. Er gwybodaeth, dyma ganran y bleidlais Lafur ym mhob etholiad yn yr etholaeth ers 2005:
2005: 63.8%
2007: 37.7%
2008: 38.5%
2009: 29.2%
Rŵan, er mai dim ond un etholiad cyffredinol a gynhwysir yn hynny, ar gyfartaledd mae Llafur wedi cael 42.3% o’r bleidlais yma ers 2005 – a hynny oherwydd iddi ennill mor rhwydd y flwyddyn honno. Yn etholiadol, byddai unrhyw ganran yn ymylu ar y 40% yn beri i sedd beidio â chael ei hystyried yn ddiogel.
Ond mae’r trai Llafur i’w weld yma gystal â’r unman arall, ac mae ‘na ffactorau yn ei herbyn. Mae Don Touhig yn mynd. Dywedwch beth y mynnwch amdano; er bod gafael Llafur ar Islwyn yn dduraidd, mae’n llai felly hebddo. Yr awgrym cryf ydi y bydd Llafur yn dirywio yng Nghymru, gan o bosibl gael pleidlais sy’n y tridegau isel. Mae hi bron yn sicr na chaiff Llafur eto 19,687 o bleidleisiau yma eto eleni.
Pwy fyddai’n camu i’r adwy? Anodd dweud. Dyma’r math o sedd, fel ambell un arall, y gallai’r niferoedd sy’n pleidleisio lithro’n is (61% oedd yn 2005) oherwydd Llafurwyr yn aros adref yn lle cyboli pleidleisio. Byddai rhywun ddim yn disgwyl i’r Ceidwadwyr ddod yn ail yma, a dydi’r Democratiaid Rhyddfrydol ddim mewn sefyllfa gref i wneud hynny. Plaid Cymru ddylai ddod yn ail.
Gan ddweud hynny, gwahanwyd y tair plaid arall gan lai na 600 pleidlais yn 2005. Dydi’r ffaith y dylai’r Blaid ddod yn ail ddim yn golygu y gwnaiff – profodd 2009 un peth o ran Plaid Cymru, dydi hi ddim yn aml yn gwneud gystal ag y mae hi’n ei ddisgwyl. Yn reddfol, byddwn i’n disgwyl i’r Blaid gael rhwng 15 ac 18 y cant o’r bleidlais gyda’r Ceidwadwyr yn drydydd yma. Ond bydd yr ail safle hwnnw yn ddigon agored eleni. Ni fydd y safle cyntaf. Er gwaethaf popeth, cawn strôc petai Llafur hyd yn oed yn cael llai na 15,000 o bleidleisiau, a synnwn i petai yr un o’r tair arall yn cael mwy na 6,000.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 11,000 i Lafur gyda’r niferoedd sy’n pleidleisio yn is na 2005.
Yn gyntaf, ac yn fras, y Ceidwadwyr. Er dod yn ail yn ôl ym 1992, gan ennill dros chwe mil o bleidleisiau y flwyddyn honno, dydi’r Ceidwadwyr heb ddod yn agos at y fath gyfanswm ers hynny. Yn wir, ar gyfartaledd dim ond 2,922 o bleidleisiau y maent wedi cael ymhob etholiad San Steffan, er iddynt drechu’r trothwy 10% eto yn 2005. Yn y Cynulliad dydi’r Ceidwadwyr heb gael mwy na dwy fil erioed.
Er ei bod yn ddigon posib y bydd y Ceidwadwyr yn cael canlyniad gweddus yma eleni, mae’n annhebygol y bydd yn fwy na 15% o’r bleidlais.
Fymryn yn llai bras awn at y Democratiaid Rhyddfrydol. Maen nhw wedi dod yn ail yma yn San Steffan ddwywaith yn y tri etholiad diwethaf, ond yn wahanol i’r duedd gyffredinol yng Nghymru aeth eu pleidlais i lawr yn 2005, er o drwch blewyn. Mae’n bosibl iawn i hynny ddigwydd oherwydd i Kevin Etheridge sefyll iddynt yn 2001 – bellach mae’n gynghorydd annibynnol yn y sir, a chafodd 28% o’r bleidlais yn etholiadau cynulliad 2007. Colli pleidleisiau personol, mi dybiaf, ddaru’r Rhyddfrydwyr, yn fwy na chefnogaeth graidd.
Ar lefel y Cynulliad mae’r Dems Rhydd yn llai llwyddiannus fyth – collodd y blaid ei hernes yn 2007. Ond byddai gwaeth i ddod. Daeth y blaid yn chweched, y tu ôl i’r BNP hyd yn oed, yn etholiadau Ewrop. Mae hynny’n ganlyniad ofnadwy, am sawl rheswm wrth gwrs.
Er diddordeb, 0.3% o’r bleidlais gafodd y blaid yn etholiadau Cyngor 2008 yma. Ar yr un llaw, dim ond un ymgeisydd safodd, gan gael 134 o bleidleisiau yn ward Penmaen. Ond, gyda 31 o gynghorwyr ar gael yn yr etholaeth, a’r ffaith i’r Democratiaid Rhyddfrydol ond gallu cynnig un ymlaen, dangosir diffyg gwreiddiau yn y rhan hon o’r byd.
Ymddengys nad oes gan y Rhyddfrydwyr fawr o reswm i fod yn frwdfrydig am y sedd hon, ac fel mewn sawl lle ceisio cipio Llafurwyr dadrithiedig fydd eu hanes. Ond gyda hanes etholiadol mor eithriadol o wan yma yn ystod y blynyddoedd diwethaf, synnwn i ddim petai hon yn sedd y byddant yn gweld trai ynddi y tro hwn.
Gair bach sydyn hefyd am ddwy blaid arall, sef UKIP a’r BNP. Rŵan, gwnaeth y ddwy blaid hyn yn dda iawn yma yn etholiadau Ewrop, ‘sdim dwywaith am hynny. Daeth UKIP yn ail gyda 400 o bleidleisiau yn fwy na’r blaid a ddaeth drydydd. Daeth y BNP yn bumed gyda dros 1,100 o bleidleisiau. Dyma’r math o sedd yn draddodiadol nad yw mor gefnogol i bleidiau o’r fath, ond mae arwydd y gallai plaid ‘amgen’ fod yn ddewis poblogaidd petai’n ymgeisio yma.
Rŵan, alla’ i ddim dod o hyd i wybodaeth am yr ymgeiswyr sydd wedi cadarnhau eu henwau yma – dim ond un sydd hyd y gwela’ i. Ond gwelwyd yn ddiweddar y gall ymgeisydd ‘amgen’, yn yr achos hwn ymgeisydd annibynnol, fod yn llwyddiannus yma. Fel y nodwyd uchod, cafodd Kevin Etheridge 28% o’r bleidlais yma yn 2007. Dydi hynny ddim yn swnio lot nes i chi ddeall fod hynny dros chwe mil a hanner o bleidleisiau, yn ail cyfforddus a dim ond 9.4% yn llai na’r blaid fuddugol.
Er na allaf yn bersonol ddeall apêl y gwleidydd annibynnol, mae ‘na duedd atynt yn y Cymoedd ar hyn o bryd. Petai rhywun lleol, poblogaidd yn sefyll gall yn sicr ddod yn ail mewn sedd fel Islwyn.
Serch hynny, Plaid Cymru sydd debycaf o ddod yn ail yma. Plaid Cymru ydi’r unig blaid mewn degawdau maith sydd wedi trechu Llafur yn Islwyn. 1999 oedd pan lwyddodd ennill dros ddeng mil o bleidleisiau a 42.0% o’r bleidlais. Llwyddodd hefyd ennill yma yn etholiadau Ewrop y flwyddyn honno.
Nid oedd buddugoliaeth Islwyn, na’r Rhondda, y daeargryn gwleidyddol y cyfeiriodd Dafydd Wigley ato mewn gwirionedd – roedd ‘na elfen isetholiadol gref, yn wahanol i Gonwy neu Lanelli, lle cafwyd newid sylfaenol. Aeth pethau’n ddifrifol o’i le yn 2003. Roedd y gogwydd oddi wrth y Blaid yn 18% a chafodd grasfa. Gydag ymyrraeth yr ymgeisydd annibynnol yn 2007, dim ond o 3% gynyddodd Plaid Cymru ei phleidlais a daeth yn drydydd. Dadleua rhai heb yr ymgeisydd annibynnol y byddai’r Blaid wedi adennill Islwyn. Dydi hynny ddim yn debyg, mewn gwirionedd, ond mae lle i gredu y gall y Blaid ailennill y sedd yn 2011. Wedi’r cyfan, mae’n ffaith bod dros ddeng mil o bobl yma wedi bwrw pleidlais dros Blaid Cymru o leiaf unwaith.
Er i Blaid Cymru lwyddo gwthio’r Dems Rhydd i’r trydydd safle yn 2005, cafodd hithau’n ei thro lai na 4,000 pleidlais. Gogwydd i Lafur oedd hi. Roedd pleidlais yr ail blaid 51% yn is na phleidlais Don Touhig.
Brwydrodd y Blaid yn ôl yn 2008, fodd bynnag. Llwyddodd ennill 10 o’r 31 o seddau cyngor yn yr etholaeth. O ran pleidleisiau, gwelwyd gogwydd o 6% oddi wrth Lafur ati, a chafodd 16,118 o bleidleisiau. Rŵan, mewn wardiau aml-sedd mae’n ymylu at amhosibl i ddarogan sut y gallai hynny chwarae mewn etholaeth cyffredinol. O wneud ychydig o symiau, mae’n awgrymu i ychydig dros saith mil o bobl yn unigol bleidleisio dros y Blaid. Mae hynny’n barchus iawn ar unrhyw lefel.
Er, mi aeth pethau’n ddifrifol o’i le yn 2009. Dim ond 11.3% o’r bleidlais gafodd y Blaid, gan ddod yn drydydd. Cafodd ond 57 o bleidleisiau yn fwy na’r Ceidwadwyr. Ffliwc? Anfodlonrwydd ar y Cyngor (a arweinir gan y Blaid)? Ymgyrch wan? Dim ots – roedd yn berfformiad gwael.
Cyn mynd ymlaen at Lafur, dyma ddangos rywbeth i chi. Dyma, ar gyfartaledd, nifer y pleidleisiau y mae pob plaid wedi’i chael rhwng 1997 a 2005 mewn etholiadau San Steffan.
Llafur 22,062
Dems Rhydd 3,711
Plaid Cymru 3,329
Ceidwadwyr 2,922
Fel y gwyddom eisoes, Llafur sy’n teyrnasu yma – mae’n un o’i chadarnleoedd. Roedd yn un o ychydig seddau drwy’r DU yn 2005 lle enillodd Llafur fwy o bleidleisiau a chanran uwch o’r bleidlais. Er gwybodaeth, dyma ganran y bleidlais Lafur ym mhob etholiad yn yr etholaeth ers 2005:
2005: 63.8%
2007: 37.7%
2008: 38.5%
2009: 29.2%
Rŵan, er mai dim ond un etholiad cyffredinol a gynhwysir yn hynny, ar gyfartaledd mae Llafur wedi cael 42.3% o’r bleidlais yma ers 2005 – a hynny oherwydd iddi ennill mor rhwydd y flwyddyn honno. Yn etholiadol, byddai unrhyw ganran yn ymylu ar y 40% yn beri i sedd beidio â chael ei hystyried yn ddiogel.
Ond mae’r trai Llafur i’w weld yma gystal â’r unman arall, ac mae ‘na ffactorau yn ei herbyn. Mae Don Touhig yn mynd. Dywedwch beth y mynnwch amdano; er bod gafael Llafur ar Islwyn yn dduraidd, mae’n llai felly hebddo. Yr awgrym cryf ydi y bydd Llafur yn dirywio yng Nghymru, gan o bosibl gael pleidlais sy’n y tridegau isel. Mae hi bron yn sicr na chaiff Llafur eto 19,687 o bleidleisiau yma eto eleni.
Pwy fyddai’n camu i’r adwy? Anodd dweud. Dyma’r math o sedd, fel ambell un arall, y gallai’r niferoedd sy’n pleidleisio lithro’n is (61% oedd yn 2005) oherwydd Llafurwyr yn aros adref yn lle cyboli pleidleisio. Byddai rhywun ddim yn disgwyl i’r Ceidwadwyr ddod yn ail yma, a dydi’r Democratiaid Rhyddfrydol ddim mewn sefyllfa gref i wneud hynny. Plaid Cymru ddylai ddod yn ail.
Gan ddweud hynny, gwahanwyd y tair plaid arall gan lai na 600 pleidlais yn 2005. Dydi’r ffaith y dylai’r Blaid ddod yn ail ddim yn golygu y gwnaiff – profodd 2009 un peth o ran Plaid Cymru, dydi hi ddim yn aml yn gwneud gystal ag y mae hi’n ei ddisgwyl. Yn reddfol, byddwn i’n disgwyl i’r Blaid gael rhwng 15 ac 18 y cant o’r bleidlais gyda’r Ceidwadwyr yn drydydd yma. Ond bydd yr ail safle hwnnw yn ddigon agored eleni. Ni fydd y safle cyntaf. Er gwaethaf popeth, cawn strôc petai Llafur hyd yn oed yn cael llai na 15,000 o bleidleisiau, a synnwn i petai yr un o’r tair arall yn cael mwy na 6,000.
Proffwydoliaeth: Mwyafrif o tua 11,000 i Lafur gyda’r niferoedd sy’n pleidleisio yn is na 2005.
lunedì, febbraio 08, 2010
Bydded gall, bydded barchus
Bydded gall, bydded barchus, bydded yn teimlo’n weddus ddydd Sul, dyna’r neges y rhoddais i mi’n hun nos Sadwrn. Bob tro y bydda i’n gwneud ymdrech i beidio â meddwi o ‘ngho, mi fydda i’n racs. Dwi’n meddwl mai y Fi Chwil yn gwrthryfela yn erbyn y Fi Sobor ydi hynny.
Aethasom i’r Mochyn Du yn ôl y drefn. Yfasom ddiodydd helaeth. Dwnim faint. Erbyn diwedd gêm Cymru, nad ydw i am sôn amdani – mae gen i flwyddyn o fod yn chwerw ar ei hôl – synnwn i petae unrhyw un yn sobor yn y dafarn gyfan. Rhaid i mi ddweud ro’n i’n eitha ypset. Dwi’n gollwr sy ddim yn licio colli – hen gylch cas ydyw.
Ond ar ôl treulio dros chwarter diwrnod yn y Mochyn, gallwch ddychmygu nad oedd fawr o lun arnaf. Ydyn, mae pethau’n niwlog erbyn cyrraedd Dempseys. Dwi heb syniad sut y llwyddasom oll gyrraedd Dempseys o ochr y castell mewn un darn – galla hwnnw ‘di troi’n flêr. Dwi’n gwybod fy mod wedi meddwi go iawn erbyn cyrraedd Pica Pica achos mi ollyngais dybl jin a thonic ar y llawr a nôl un arall ar f’union. Fel arfer mi fyddwn wedi pwdu ond erbyn hynny ro’n i’n teimlo’n hapus drachefn. ‘Doedd un gwydraid yn deilchion am fy nigalonni.
Parhau ar y jin wnes dwi’n meddwl. Maen nhw’n dweud bod jin yn gwneud i rywun deimlo’n ddigalon ond dydi o ddim yn gwneud i mi deimlo felly – ond mae o’n gwneud i mi anghofio. Edifaraf yn fawr nad yfais fwy, oherwydd dydi’r atgof o ddawnsio ben fy hun yn Copa wrth y bar yn ddi-baid am lawer gormod o amser ddim at fy nant. Er pan gofiais yr oll a wnes oedd chwerthin yn uchel ben fy hun ddydd Sul yn sâl fatha cath. Oni allwch chwerthin ar y Chychwi Chwil beth allwch chi wneud?
O wel. Brifais fy mraich. Tarais fy mhen yn rhywle mi dybiaf. Balchder? Celain ydyw. Ond ‘sdim yn brifo’n waeth na’r boced – ‘sdim math o jans y bydda i’n edrych ar fy nghyfrif banc yn fuan!
Aethasom i’r Mochyn Du yn ôl y drefn. Yfasom ddiodydd helaeth. Dwnim faint. Erbyn diwedd gêm Cymru, nad ydw i am sôn amdani – mae gen i flwyddyn o fod yn chwerw ar ei hôl – synnwn i petae unrhyw un yn sobor yn y dafarn gyfan. Rhaid i mi ddweud ro’n i’n eitha ypset. Dwi’n gollwr sy ddim yn licio colli – hen gylch cas ydyw.
Ond ar ôl treulio dros chwarter diwrnod yn y Mochyn, gallwch ddychmygu nad oedd fawr o lun arnaf. Ydyn, mae pethau’n niwlog erbyn cyrraedd Dempseys. Dwi heb syniad sut y llwyddasom oll gyrraedd Dempseys o ochr y castell mewn un darn – galla hwnnw ‘di troi’n flêr. Dwi’n gwybod fy mod wedi meddwi go iawn erbyn cyrraedd Pica Pica achos mi ollyngais dybl jin a thonic ar y llawr a nôl un arall ar f’union. Fel arfer mi fyddwn wedi pwdu ond erbyn hynny ro’n i’n teimlo’n hapus drachefn. ‘Doedd un gwydraid yn deilchion am fy nigalonni.
Parhau ar y jin wnes dwi’n meddwl. Maen nhw’n dweud bod jin yn gwneud i rywun deimlo’n ddigalon ond dydi o ddim yn gwneud i mi deimlo felly – ond mae o’n gwneud i mi anghofio. Edifaraf yn fawr nad yfais fwy, oherwydd dydi’r atgof o ddawnsio ben fy hun yn Copa wrth y bar yn ddi-baid am lawer gormod o amser ddim at fy nant. Er pan gofiais yr oll a wnes oedd chwerthin yn uchel ben fy hun ddydd Sul yn sâl fatha cath. Oni allwch chwerthin ar y Chychwi Chwil beth allwch chi wneud?
O wel. Brifais fy mraich. Tarais fy mhen yn rhywle mi dybiaf. Balchder? Celain ydyw. Ond ‘sdim yn brifo’n waeth na’r boced – ‘sdim math o jans y bydda i’n edrych ar fy nghyfrif banc yn fuan!
Iscriviti a:
Post (Atom)