Dafad goll ar lwybr sicr

Pan gerddi di lwybrau’r defaid yng nghrasboethni’r haf, chwys hallt dy dalcen yn llifo’n ddiflas i losgi dy lygaid a chân arferol erchwyn y mynydd yn fud wrth i’r anifeiliaid guddio rhag y gwres, fe weli ddefaid. Maen nhw’n gorweddian yng nghysgodion y waliau neu’r coed neu’r cerrig mwyaf, yn ddistaw dioddef dan eu gwlân gaeaf. Ni wyddant fod y llwybr a fedyddiwyd ganddynt hyd yn oed yno; rwyt ti’n eiddigeddus ohonyn nhw. Rwyt ti hyd yn oed yn eiddigeddus o’r ŵyn bach na welant ond un gwanwyn cyn cael eu boddi mewn grefi ar blât Sul, eu gwaed a’u braster yn ei flasuso. 

Achos dwyt ti fwy na dafad dy hun; fe’th fagiwyd yn neidio cerrig y caeau, ac rwyt ti dal yn gallu ei wneud, ac mae gennyt ti o hyd drwyn am snwyro dy ffordd ar hyd y coridorau culion rhwng pentyrrau’r eithin at lannerch weiriog heb gael dy bigo ganddynt. Ond yn wahanol i bob dafad go iawn, un goll wyt ti, dy draed rhwng dau le a dy feddwl rhwng o leiaf ddau fyd yn gyson. Ac er gwellt carpiog beudy dy ben, wrandewaist ti fyth ar dy galon rhag i honno losgi’r beudy i’r llawr, fel y mae byth a beunydd yn bygwth ei wneud.

Drwy ymgais ddisynnwyr i ddenig rhag y cyfan mi wyt ti’n gadael y llwybr defaid weithiau, am newid bach. Weithiau llonnir dy galon gan y daith, gan wenci fach yn loncian neu’r adar bach yn chwarae a’r awyr hirfaith las yn ensynio nef – o! mi wyt ti’n dyheu am y munudau byrion hynny’n fwy na dim – ond yn amlach na heb ymgolli yn y brwyn fyddi di, yn cael socsan mwdlyd ar glwt o rostir, yn diwallu dy sychder yn y pyllau llonydd, budron, cyn cropian yn ôl i’r un hen lwybr cyfarwydd, yn drech na thi dy hun. Ond boed dda neu ddrwg, nid wyt well o’th antur fach ar y cyrion, oherwydd fel popeth, wedi mynd y mae hi. Fyddet ti ddim mewn lle gwahanol ar y llwybr pe na baet wedi ymadael ag ef yn y lle cyntaf. Ti’n dod yn ôl achos bod y cyrion, yn eu hanfod dyfnaf, yr un mor gwbl ddibwynt â’r dro ar y llwybr defaid, ac mae gwirionedd cas hynny’n dy rwygo’n rhacs. 

A dyna ryfeddod ffiaidd y llwybr. Mi wyddost y ffordd yn ôl, mae dy draed yn lle’r wyt ti, ac mi wyt ti'n gwybod yn iawn beth sydd o dy flaen. Ac eto, ti dal yn ddafad wrth ei ddilyn fel deilen ddi-liw yn yr afon; dafad goll sy’n gwybod i le y mae o’n mynd. A'r unig beth sy'n ysgogi pob cam ydi gwybod bod pawb yn union yr un fath â chdi.

Pytiau ym machlud olaf Mai

Dyma fi, y funud hon, yn sbïo ar yr olygfa odidocaf sydd i’w chael i mi, yn gweld popeth o lethr ddeheuol Moel Faban i Foel-y-ci tua’r gorllewin. Roedd heddiw’n ddiwrnod braf. Roeddwn i’n gallu arogli’r rhedyn ifanc yn y caeau’n gynharach, ond rŵan mae’r cymylau wedi cochi a’r mursennod mân olaf yn darfod gyda’r dydd. Y mae o’m blaen amlinelliad cyfarwydd Carnedd Dafydd a’r Glyderau, a llond cae o frwyn. Mae yno ambell ddafad yn dal i fynd o gae i gae rhwng y waliau cerrig blêr, ac ar fy ne dwy frân ar y gwifrau trydan yn gwmni i’w gilydd ers hanner awr, fel petaen nhw’n cyd-wylio Môn dan wybren danllyd olaf Mai.

 

Mae ‘na dristwch cynhenid ond hyfryd i fachlud nosweithiau’r haf. Fedr rhywun deimlo’r dydd yn ildio’i le i’r nos yn ddiymdrech, a’r nos hithau’n ei anwesu tua’i derfyn anochel. Nid oedd ond hanner awr yn ôl barau diddiwedd o wenoliaid yn llithro ac yn prancio drwy’r awyr yn ddireidus. Y mae rhywbeth gwylaidd iawn yn y peth. Hyd yn oed yma mae ôl dyn ymhobman, a’n gafael dros y tir yn wydn, o’n gwifrau i’n cartrefi i’r chwarel borffor; ac eto ni hidia’r gwenoliaid ddim amdanom. Ni wyddant y sirioldeb maen nhw’n ei roi i mi yn eu gwylio ers pan fûm i’n hogyn bach, a thydi na’r eithin na’r copaon cas yn gwybod hynny ychwaith. Fy nghyfrinach wirion i ydi’r peth.

 

Ond mae’r gwenoliaid yn mynd i’w nythod – maen nhw’n hedfan yn fwy unionsyth wrth fynd am adref. A chyn hir ystlumod fydd yn cymryd eu lle, yn chwilio tamaid o wyfyn twp i de. Ac mi fydda i dal yma’n eu gwylio nhw, wedi gorfod rhoi fy llyfr i’r naill ochr er mwyn cael eistedd mewn tawelwch ac ymdoddi i’r dyffryn; y clwb criced ar y dde, mur deiliog o wrych ar y chwith, a’r ffenestri’n goleuo’n ddifywyd gan belydrau golau’r machlud o’m blaen, ac un chwipiad o gwmwl uwch Glyder Fawr, fel lwmp o hufen ar gacen.

 

Ac am ddeg ar y dot, gwelaf ddwy wennol olaf y diwrnod a'r ystlum cyntaf un, fel petai'r peth wedi'i flaengynllunio. Ac yn nyfnaf haen fy nghalon, dwi wir yn coelio ei fod o.

Etholiad 2016: ateb fy nghwestiynau fy hun

Mae ‘na gymaint o ddadansoddi eisoes wedi bod am etholiadau’r Cynulliad mae’n anodd braidd cynnig unrhyw beth newydd. Felly’r hyn dwi’n ei gynnig ydi ateb i’r cwestiynau a ofynnais yn y blogiad blaenorol – roedd gen i un i bob plaid. Iddi.

Llafur

Pa mor wael sydd angen iddyn nhw ei wneud i golli etholiad yng Nghymru?

Fel mae’n digwydd, mae hwn yn gwestiwn amserol. Eisoes mae ‘na bobl gallach na fi wedi nodi bod y system etholiadol, er gwaethaf yr elfen gyfrannol iddi, yn drwm o blaid Lafur. Er mae’n anodd gen i gredu y gwelwn ni newid mawr yn ystod y tymor hwn o ran hynny – pam fyddai Llafur yn gwthio am newid y system? Ond mae’r ateb ei hun yn syml iawn: llawer gwaeth, a dydi hynny o hyd ddim yn llwyr ddibynnol arnyn nhw eu hunain. Hyd yn oed petai Llafur yn disgyn i’r ugeiniau uchel yn yr etholaethau, go debyg y cadwent y rhan fwyaf o’u seddi. Tra nad oes un gwrthwynebydd clir ganddynt, mae’n anodd iawn, iawn rhagweld unrhyw un yn eu trechu mewn etholiad cynulliad.

Bob etholiad pan fydd Llafur yn gwneud yn wael ac eto’n cadw seddi bydd y gwybodusion yn anochel ddweud mae’n rhaid iddyn nhw wneud yn waeth na hynny (sydd, derp!, yn amlwg yn wir): ond erbyn hyn, dwi’n eithaf sicr nad oes gan neb syniad cadarn o ba mor wael yn union fyddai’n rhaid i Lafur wneud nes y gwireddid hynny.

Cafodd Llafur eu vindicatio yn yr etholiad yma. Defnyddion nhw’r un hen dactegau negyddol ag y maen nhw erioed wedi ac mi weithiodd: y gwir ydi, does gan yr un o’r pleidiau eraill yr ateb i ddatod hyn. Ar ôl 17 mlynedd o lywodraethu, a bod dan y chwyddwydr yn fwy nag erioed o’r blaen, dwi’n meddwl ei bod yn deg dweud bod Llafur yn colli 1 sedd yn 2016 yn gamp go drawiadol.

Y cyfan sydd angen i Lafur ei wneud, mae arna i ofn, ydi dal ati fel erioed. Dydyn nhw heb addasu am na fu’n rhaid addasu. Efallai mai’r hyn y dylai’r pleidiau eraill ei wneud mewn etholiadau, o ran tactegau, ydi nid ceisio bod yn wahanol i Lafur, ond eu hefelychu.

 

Plaid Cymru
A fyddai dod eto’n brif wrthblaid gyda dim ond 12-13 sedd wir yn ddigon i gyfrif fel noson lwyddiannus, eto o ystyried hirhoedledd rheolaeth Llafur ar Gymru?

Wn i’n iawn y bydd llawer sy’n darllen hwn yn anghytuno â’m hateb i hyn: na. Er, ymddengys fod digon o bleidwyr yn fodlon ar wneud dim ond am ennill sedd a dod yn brif wrthblaid eto. Ta waeth, imi, mae ‘na dair cymhariaeth ddifyr yn yr etholaethau i’w gwneud yma.

Blaenau Gwent oedd canlyniad rhyfeddaf y noson. Mae’n etholaeth lle nad oes gan y Blaid fawr ddim trefniadaeth, dim hanes o lwyddiant a doedd hi ddim ar y radar: mae’r pwynt olaf yn peri cwestiynau difyr ynddo’i hun. Cymharer hynny â Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro – etholaeth lle mae gan y Blaid drefniadaeth a lle lluchiwyd ymgyrchwyr ac adnoddau ati, dim ond i gael ei chanlyniad gwaethaf erioed yno. Allai’r cyferbyniad ddim fod yn amlycach.

Roedd Gorllewin Caerdydd a Llanelli’n ddwy sedd debyg mewn ffordd: trefniadaeth dda, hanes diweddar o lwyddiant, ymgeiswyr amlwg ac egnïol. Daeth Neil McEvoy yn agos i gipio’r gyntaf, ond yn Llanelli cynyddodd mwyafrif Llafur, a hynny er gwaetha’r ffaith fod deiliad y sedd, a gafodd bleidlais bersonol gref, yn camu i lawr. Y gwahaniaeth ydi mai’r Blaid oedd y ffefrynnau yn Llanelli, tra yng Nghaerdydd gobeithiol oeddent yn fwy na sicr o ennill.

Yn olaf, Rhondda a Chwm Cynon. Roedd cipio’r Rhondda’n ganlyniad gwirioneddol wych i Blaid Cymru – efallai doedd hi mo’r ‘sioc’ y cred rhai pobl yr oedd, ond ni waeth am hynny; roedd maint y fuddugoliaeth yn dyst i boblogrwydd lleol Leanne Wood. Dwi’n dweud lleol achos drws nesaf yng Nghwm Cynon cafodd y Blaid un o’i chanlyniadau gwaethaf. Os oes Leanne effect a oes unrhyw le y tu allan i’r Rhondda y dylid bod wedi’i theimlo’n fwy?

Rhoddaf i mo fy nghasgliadau personol am y rhesymau dros y cymariaethau gwrthgyferbyniol uchod, dim ond dweud bod angen i’r Blaid eu hystyried.

Wrth gwrs, diwedd y gân i Blaid Cymru ydi mai un sedd ychwanegol sydd ganddi, a chynyddodd ei phleidlais fawr ddim – 1.3% yn yr etholaethau a 3.0% yn y rhanbarthau. Os ar ôl un o’i hymgyrchoedd gorau erioed, maniffesto a ganmolwyd yn helaeth, a chydag arweinydd poblogaidd ac amlwg iawn, fod hynny’n cyfrif fel llwyddiant, anodd ei gweld yn dod yn agos at fod yn brif blaid Cymru fyth.

Fel gyda chynifer o etholiadau dros y blynyddoedd, roedd hwn yn un anhrawiadol ar y cyfan i Blaid Cymru, gydag un llygedyn o obaith, y tro hwn yn y Rhondda, yn ddigon i blastro’r craciau unwaith eto.

 

Y Ceidwadwyr
Sut ar ôl 17 mlynedd o Lafur, er gwaetha’r ffaith eu bod mewn llywodraeth yn San Steffan, y gall tindroi neu golli seddi gael ei ystyried yn ganlyniad da i'r brif wrthblaid?

Wel – ateb syml, roedd hwn yn ganlyniad gwael iawn i’r Ceidwadwyr. Roedd y gostyngiad yn eu pleidlais yn eithaf sylweddol, ac er iddynt gadw eu seddi presennol yn ddidrafferth iawn, roedd eu methiant i wneud cynnydd yn eu seddi targed yn fethiant llwyr. Dydi’r ffaith fod yr wythnosau diwethaf wedi bod yn rhai cythreulig o anodd i’r blaid ar lefel Brydeinig ddim yn cuddio’r ffaith nad ydi hi’n ddeufis ers iddynt obeithio gwneud enillion lu yn y gogledd-ddwyrain, yn y Fro a Chaerdydd ac yng Ngŵyr.

Waeth i ni gofio o ddweud hynny, tydi’r wythnosau diwethaf heb fod yr hawsaf i Lafur ychwaith.

Yn wir, methiant heb ronyn o gysur oedd methiant y Ceidwadwyr, eithr efallai am y ffaith eu bod eto wedi ennill mwy o bleidleisiau na Phlaid Cymru yn yr etholaethau. Ond efallai mai’r gwir plaen, diymadferth iddyn nhw ydi eu bod nhw bob amser am wneud yn well mewn cyd-destun Prydeinig nag un Cymreig a bod 2011, yn nhermau’r Cynulliad, wedi bod yn benllanw – anodd eu gweld yn rhagori ar y 25% y cawsant bryd hynny.

 

Y Democratiaid Rhyddfrydol
Os bydd pethau cyn waethed â’r disgwyl, 1-2 sedd, oes unrhyw obaith iddyn nhw fod yn rhan bwysig o wleidyddiaeth Cymru eto?

Efallai bod hwn yn garedicach o gwestiwn na’r rhai uchod mewn ffordd, achos mi ellir troi’r chwalfa hon yn llygedyn o obaith – o fod yn greadigol. Does neb am ddadlau y bu hwn yn etholiad llwyddiannus i’r Dems Rhydd; os rhywbeth roedd hi’n waeth nag y gobeithid.

Serch hynny, efallai bod y tactegau i’w mabwysiadu’n cynnig rhywfaint o obaith. Ar yr ochr wael i bethau, dim ond mewn 4 etholaeth maen nhw bellach yn berthnasol o gwbl; ond o anghofio am bobman arall a chanolbwyntio’n llwyr ar y rheiny gallen nhw, efallai, eu hadfer eu hunain; does yr un y tu hwnt i’w gafael wedi’r cwbl. A chollon nhw ddim llwyth o bleidleisiau, er wrth gwrs roedd eu sefyllfa’n wan beth bynnag.

Er hynny, anodd gwybod yn union beth fydd union ffawd y Dems Rhydd yng Nghymru. Yn sicr, mae pethau’n edrych yn ddu iawn, iawn arnyn nhw. Anodd braidd ydi gweld erbyn hyn ba gyfraniad sydd ganddynt i’w wneud i wleidyddiaeth Cymru. Yn reddfol, dwi’n teimlo y bydd pethau’n gwella iddynt, ond rydyn ni’n sôn am gyfnod o ddau neu dri chylch etholiadol cyn i’r egino hwnnw ddigwydd – a byddwn i ddim yn betio hyd yn oed ffeifar arno.

 

UKIP
Waeth faint o seddi y byddan nhw’n eu hennill, ydyn nhw wir am allu cadw disgyblaeth a bod yr un faint o grŵp erbyn 2021?

Nodyn bach ar y canlyniad ei hun: roedd ennill 7 sedd yn ganlyniad arbennig i UKIP, waeth o ba ongl edrychwch chi arni. Er, dwi’n reddfol deimlo eu bod nhw wedi disgwyl gwneud yn well na’r 12.5% a’r 13.0% a gawsant o ran pleidleisiau – heb sôn am eu problem fythol o fod yn unman agos at gipio etholaeth.

O ran y cwestiwn, wn i ddim a allwn i fod wedi’i ofyn yn fwy amserol. Lai nag wythnos wedi’r blogiad hwnnw a’r etholiad ac mae grŵp UKIP fel petaent yn chwalu eu hunain yn rhacs yn barod.  

Felly mae’r ateb yn syml. Dim ffiars o beryg.

Y Gwyrddion
Pryd ddaw hi’n amlwg i’r Gwyrddion – sydd eto’n debygol o ennill dim sedd – mai’r unig ffordd y byddan nhw o unrhyw bwys yng ngwleidyddiaeth Cymru ydi drwy fod yn blaid werdd sy’n gwbl annibynnol, fel yn yr Alban?

Dwi’n edifar hyd yn oed gofyn cwestiwn am y Gwyrddion. Roedd eu canlyniad nhw’n wael i’r graddau nad oedden nhw’n haeddu cwestiwn. Ni chawsant yr effaith leiaf yn yr etholaethau ac nid yn unig y collon nhw dir ar y rhestri, ond daethent yn 7fed y tu ôl i blaid Abolish the Welsh Assembly – pwy bynnag ddiawl ydyn nhw.

Ta waeth, mae’n dangos y tu hwnt i amheuaeth amherthnasedd y blaid Werdd yng Nghymru; mae’n cyfiawnhau’n llwyr barn y sawl ohonom fynegodd cyn yr etholiad nad oedd unrhyw reswm eu cynnwys yn y dadleuon. Nid yn unig nad ydi’r Gwyrddion yn berthnasol yng Nghymru, dwi’n synhwyro nad oes ganddyn nhw fawr o ots am hynny chwaith, sy’n golygu dim plaid werdd Gymreig, a dim newid yn eu ffortiwn etholiadol yma.

Argraffiadau olaf o'r ymgyrch

Ychydig o hwyl ydi darogan etholiad, ddim mwy na llai. Mae ‘na wastad botensial am sioc fan yma fan draw, ac er mor anwadal ag y gall etholiadau fod, dim ond dau beth dwi’n meddwl sy’n gwbl sicr am yfory. Y cyntaf ydi y bydd pleidlais Llafur yn sylweddol lai nag yn 2011, ac yn ail y bydd gan UKIP aelodau cynulliad. O, a nes i anghofio, bydd gan Lafur o hyd lot mwy o seddi na neb arall.

O ran y pleidiau’n unigol, mae’n eithaf rhyfeddol dros 4 blynedd ddiwethaf fod y polau heb newid fawr ddim i’r Ceidwadwyr na Phlaid Cymru – ers 2014, mae’r Ceidwadwyr wedi yn gyson cael rhwng 19% a 23% (a rhwng 19% a 24% ar y rhestri) a Phlaid Cymru rhwng 18% a 21% (15% a 22% ar y rhestri). O ddadansoddi hynny fymryn, mae’n Ceidwadwyr fymryn yn unig i lawr, a Phlaid Cymru’n anhrawiadol o gyson. Cael a chael fydd hi am yr ail safle eto eleni; o ystyried ein bod ni wedi cael 17 mlynedd o Lafur mae’n fater o nid da lle gellir gwell i’r ddwy blaid, a bod yn garedig.

Dydi’r Democratiaid Rhyddfrydol hwythau heb weld fawr o newid eu hunain yn y polau ond mae’n debyg oherwydd UKIP y byddan nhw’n cael canlyniad go erchyll; a bydd pleidlais UKIP ar y rhestri’n rhwystr i’r Ceidwadwyr a’r Blaid rhag camu ymlaen (er, yn ôl y polau, does y naill na’r llall wedi gwneud beth bynnag). Mae’n rhyfedd er bod y gogwydd amlycaf yng Nghymru o Lafur i UKIP – a hynny’n ogwydd sylweddol – mai’r gwrthbleidiau fydd yn dioddef fwyaf yn sgil eu llwyddiant.

Ac o ran Llafur – yr un hen stori. Colli pleidleisiau wrth y drol a dal llwyddo bod ymhell ar y blaen. Does neb heblaw am y mwyaf gwirion o optimistaidd ddim yn rhagweld Llafur yn cael o leiaf ddwbl nifer y seddi y caiff yr ail blaid nos Iau wrth i rannau helaeth o Gymru eto lusgo’r gweddill ohonom i lawr gyda nhw. Roedd tactegau Llafur yn yr etholiad hwn yr un fath ag erioed o’r blaen, eu naratif a’u naws yr un fath – mae o wastad wedi gweithio a does ‘run blaid arall wedi dod o hyd i’r modd i’w gwrthdaro. Mae’r polau’n awgrymu, o leiaf o ran seddi, mai llwyddiant oedd y tactegau hynny eto fyth. 

Prin fod f’argraffiadau wedi newid llawer dros yr ymgyrch ychwaith o ran hynny. Tua deufis yn ôl roedd hi fel petai’r Ceidwadwyr am gael etholiad da iawn eto yng Nghymru – heb sôn am enillion 2015 roedd sïon am lefydd fel Wrecsam a rhannau helaeth o’r gogledd-ddwyrain yn disgyn iddynt. Rywsut, dwi ddim yn gweld hynny’n digwydd ers digwyddiadau’r wythnosau diwethaf. Roedd hi hefyd yn ymddangos bod y gwynt yn dechrau mynd i hwyliau Plaid Cymru dros y pythefnos diwethaf nes i’r pôl diweddaraf, a ryddhawyd funudau cyn i mi ysgrifennu hyn, ddangos i’r gor-frwd yn eu plith nad oedd unrhyw symudiad yn y polau yn fwy nag o fewn y margin of error beth bynnag. 

Dros yr ymgyrch, mae rhai etholaethau unigol wedi cael cryn sylw fel llefydd a allai newid dwylo – Aberconwy, Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro, Llanelli, Delyn, Wrecsam, y Rhondda, tair o seddi Caerdydd ac eithrio’r un ddeheuol, Bro Morgannwg a Gwŷr yn eu plith (gyda rhywfaint o sibrwd rhyfedd o Flaenau Gwent). Wedi craffu, a siarad, a darllen, a phendroni – heb fod isio sbwylio hwyl neb ddiwrnod cyn yr etholiad - dim ond dwy o’r rhain dwi’n meddwl fydd yn newid dwylo: Llanelli a Gogledd Caerdydd. Mae ‘na ambell un ar y rhestr uchod nad oes gan yr ail blaid ond breuddwyd gwrach o’i hennill petaen nhw’n onest: ond dyna ni, cyn pob etholiad mae pob plaid yn coelio’i chyffro ei hun. 

Peidiwch â’m camddallt. Hoffwn i weld gweddnewidiad ym map gwleidyddol Cymru ddiog. Ond, unwaith eto, dwi’n eithaf sicr erbyn hyn na fydd hynny’n digwydd. Nid oes rhagorach na Chymru am siomi.

Gair cyflym hefyd am y dadleuon teledu (sydd, ysywaeth mi dybiaf heb gael fawr o sylw ymhlith y boblogaeth ar y cyfan) a’r argraff a roddodd yr arweinwyr dros yr ymgyrch. Doedd Carwyn Jones ddim yn grêt, ond llwyddodd i amddiffyn ei hun a’i lywodraeth aneffeithiol yn weddol gyfforddus a didrafferth. Roedd Kirsty Williams yn arferol o gadarn ac Alice Hooker-Stroud yn chwa o awyr iach os yn gynyddol anweledig wrth i’r ymgyrch aeddfedu. Leanne Wood, yn ôl y we, oedd orau o filltir yn y dadleuon, ond dydi hynny fawr o syndod – mae’r we yn dueddol i fod yn anghywir ynghylch gwleidyddiaeth, ac iawn oedd hi, nid mwy na llai. Un syndod mawr oedd pa mor ddiawledig oedd Nathan Gill; doeddwn i ddim yn meddwl y gallai rhywun fod cyn waethed. Imi, Andrew RT oedd y gorau o’r cyfan – rhywun nad oeddwn i erioed wedi rhoi fawr o sylw iddo o’r blaen ond oedd yn amlwg ymhob cyfweliad a rhaglen holi neu banel yn gwybod ei stwff (p’un ai a gytunwch â fo ai peidio), yn hyderus a ddim yn dod drosodd yn ddrwg chwaith.

Efallai y bydda i’n bwrw golwg dros yr etholiadau a’i oblygiadau ar ôl i’r canlyniadau ddod i mewn. Ond cyn hynny, orffenna i’r blog hwn nid gyda datganiad ond chwe chwestiwn sylfaenol a syml i bleidiau unigol Cymru ar noswyl y bleidlais ei hun.

 

-        Llafur: pa mor wael sydd angen iddyn nhw ei wneud i golli etholiad yng Nghymru?

-        Ceidwadwyr: sut ar ôl 17 mlynedd o Lafur, er gwaetha’r ffaith eu bod mewn llywodraeth yn San Steffan, y gall tindroi neu golli seddi gael ei ystyried yn ganlyniad da i'r brif wrthblaid?

-        Plaid Cymru: a fyddai dod eto’n brif wrthblaid gyda dim ond 12-13 sedd wir yn ddigon i gyfrif fel noson lwyddiannus, eto o ystyried hirhoedledd rheolaeth Llafur ar Gymru?

-        Dems Rhydd: os bydd pethau cyn waethed â’r disgwyl, 1-2 sedd, oes unrhyw obaith iddyn nhw fod yn rhan bwysig o wleidyddiaeth Cymru eto?

-        UKIP: waeth faint o seddi y byddan nhw’n eu hennill, ydyn nhw wir am allu cadw disgyblaeth a bod yr un faint o grŵp erbyn 2021?

-        Gwyrddion: pryd ddaw hi’n amlwg i’r Gwyrddion – sydd eto’n debygol o ennill dim sedd – mai’r unig ffordd y byddan nhw o unrhyw bwys yng ngwleidyddiaeth Cymru ydi drwy fod yn blaid werdd sy’n gwbl annibynnol, fel yn yr Alban?

A dwi’n siŵr, waeth pa ganlyniad a gawn, y bydd hyd yn oed mwy o gwestiynau i’w gofyn fore Gwener!  

Pryder i mi, a phanig i chwi

Y mae rhai pobl yn ysgrifennu fel math o gatharsis. Dydw i ddim yn meddwl imi erioed â gwneud hynny, heblaw pan fydda i’n flin, fel arfer ar Blaid Cymru neu’n ddiweddarach, efallai i chi sylwi, ar Awstria-ffycffês-Hwngari. Ac, am ba reswm bynnag, dwi’n rhywun sy’n cadw ei feddyliau a’i wendidau mor gudd ag y gall rhag pawb eithr ei ddetholedigion. Mae’n gas gen i bobl yn ‘siarad yn agored’ am bob blydi dim; mae angen i bobl ddallt bod hynny weithiau’n wrthgynhyrchiol – heb sôn am droëdig. Swni’n dadlau bod dyfalbarhad yn well na hunan-dosturi a chwyno wrth bawb am ba mor galed ydi popeth i chi. 

Ac eto, mae’n anodd gen i esbonio pam arall y byddwn i yma’n ysgrifennu hyn. Dydw i ddim yn siŵr fy hun.

Digwyddasai gwraidd y peth rai misoedd yn ôl pan ges i adwaith alergol difrifol un noson. Mae gen i alergedd i bysgod cregyn – mae’n ddatblygiad go newydd dros y ddwy flynedd ddiwethaf, os hynny, ac yn achosi cryn loes imi oherwydd fy mod i wir yn caru pysgod cregyn. Roeddwn i wedi f’argyhoeddi fy hun y noson honno mai yn fy mhen oedd y cyfan ac fy mod i yn fy meddwod y noson gynt wedi bwyta corgimwch ac fy mod i’n iawn.

Ugain munud ar ôl trio cimwch fy chwaer (mae hwnna’n swnio’n rong) roeddwn i ar gadair masáj yng Nghanolfan Red Dragon, yn methu â symud na siarad ac yn crynu’n drybeilig. Ddaeth neb i fy helpu, o bosib yn meddwl fy mod i’n crynu achos fy mod i ar gadair masáj, a lwcus bod y chwaer yno a bod ganddi brofiad o ddelio â sefyllfaoedd tebyg. Doeddwn i methu symud fy mreichiau a oedd y gwbl stiff wrth f’ochr – yn eironig ddigon yn siâp cimwch. Hyd yn oed o ran anaphylactic shock, roedd hwn yn un go ysblennydd. Ond goroesais hen brofiad cwbl annifyr nad ydw i eisiau ei gael byth eto, er bod Alan Llwyd bellach yn gwybod fy ngwendid ac mae’n siŵr ei fod rŵan yn benderfynol o ddial (tasai o’n fyw).

Nid ers y noson honno y bûm yr un fath cweit. Mi sbardunodd ynof rywbeth. Mi ddatblygais yn ei sgîl rywbeth dwi’n amharod i’w alw’n anhwylder, ond yn sicr mae’n chwinc, a hynny o bryder. Dros y misoedd diwethaf dwi wedi cael pyliau lu ohono, yn para weithiau ryw 20 munud i ddyddiau o anesmwythder llai ond cyson. 

Nid rhywbeth yn y meddwl ydi o’n gyfan gwbl, yn wahanol i’r gred, er pan mae o’n cael ei effaith ddieflig mae’n chwarae efo hwnnw hefyd, yn bennaf yn f’argyhoeddi fod fy nghorff i am fynd yn gwbl stiff ac, yn rhyfeddaf oll, fod fy safn am gloi. Bydd rhywun yn teimlo’n llewyg, isio denig, yn cael trafferth ynganu ac yn anadlu’n wael; bydda i hefyd yn teimlo fy mraich chwith yn mynd yn ddideimlad a rhannau o’m corff, fy ngwddw, fy safn a’m cefn gan mwya yn sbazio (fedra i’m meddwl am air callach i’w ddisgrifio). Weithiau fydda i jyst yn crynu’n wirion fel deilen betrus olaf coeden, heb deimlo’n erchyll o wael ac yn gallu ymdopi.

Yn gryno, dwi’n cau lawr yn systematig am gyfnod.

Dros y misoedd diwethaf dwi wedi gorfod gadael bwytai ynghanol pryd (boed am awyr iach, distawrwydd neu jyst gadael yn llwyr) yn llwyr feddwl fy mod i wedi bwyta rhywbeth sydd am fy lladd, gadael y dafarn neu eistedd yno efo fy hwd drosof, gofyn am lecyn distaw mewn parti tŷ, wedi gadael y gwaith mewn blydi ambiwlans yn meddwl bod rhywbeth mawr yn bod, cael cyfnodau byr i ffwrdd o'r gwaith, a’r gwaethaf o bosibl cael pyliau adref ben fy hun sydd wedi arwain at yr ysbyty un neu ddau o weithiau hefyd (er ddim bob tro’n ddi-sail). Weithiau maen nhw’n digwydd pan dwi’n hungover, yn aml pan dwi’n flinedig, weithiau pan dwi’n ddigon sionc ac yn mwynhau bywyd.

Yn wir, roedd yna adeg ddiwedd y llynedd lle’r o’n i wedi laru’n ofnadwy ar yr holl beth, ac yn cerdded bobman yn ofalus ac amwni’n amheus, fel rhyw gath sy’n cael ei hambygio. Ac er imi gael diagnosis o bethau gwahanol – hyperventilation ac, yn ddigon rhyfedd, bod yna grydcymalau yn fy ngwddf i (dwi’n ffycin thyrti) leddfodd yr un ddim ar y pyliau o bryder a phanig. Mae pyliau o bryder a phyliau o banig yn eithaf tebyg i’w gilydd yn y bôn, ond yn wahanol i’m natur dwi’m yn gwahaniaethu rhyngddynt ac wedi cael y ddau. Profiad bywyd de?

Ta waeth. Y mae pryder yn beth annifyr tu hwnt, ac efallai’n gwbl amhosibl i gael rhywun nad sy’n dioddef ohono i’w ddallt, ond yn aml nid yw’n fwy na chyfnod mewn bywyd, ac er fy mod i’n cael pwl gwirion bob hyn a hyn – yr un gwaethaf diweddaraf yn Yr Hen Lyfrgell lle bu’n rhaid i’m cydweithiwr fwy na heb fy nghario i allan – dwi’n well nag yr oeddwn i rai misoedd yn ôl, lle o’n i’n meddwl ar adegau bod y byd ar ben ac yn mynd ddyddiau’n gwbl anesmwyth ac yn argyhoeddedig mai fel ’na fyddwn i am byth bythoedd. A ddim yn siŵr at bwy i droi ychwaith.

Hwnna oedd y peth anoddaf – nid ddim gwybod at bwy i droi ond y newid dros nos deimlais i. O fynd o fod yn hogyn (Hogyn o Rachub de latsh?) hynod o fodlon, yn wir eithriadol o hapus efo bywyd a’i bethau ar y cyfan a jyst yn mwynhau’n gyffredinol, i fod yn rhywun yr oedd mynd i’r pyb neu am fwyd, am gyfnod o ddeufis eniwe, fel petai o’r peth anoddaf, mwyaf argoelus yn y byd. Am wn i dwi’n ffodus fy mod i’n styfnig ar y diawl, achos ar y cyfan mi orfodais fy hun i fynd a dal gwneud pethau a dwi’n meddwl, rywsut, fod hynny wedi fy helpu i ddod dros y gwaethaf. Dwi’n eithaf ffodus hefyd fod gen i synnwyr digrifwch (swreal) – mae adrodd wrth fy hun ac eraill fy mod i’n mynd yn mental neu’n boncyrs wedi ysgafnhau’r cyfan yn fawr; mae’n rhoi rhyw fath o gydnabyddiaeth i’r cont peth heb roi iddo sylw gormodol, gan ei gadw ar yr ymylon.

Wn i ddim a ydw i cweit fy hun eto, neu a ydw i’n ymddangos i eraill yn cweit fy hun. Ond dwi ond drwch blewyn o fod erbyn hyn.

Flynyddoedd yn ôl, dywedodd fy ffrind Lowri Llew wrtha i tasa gen i enw Cymraeg mae’n siŵr na ‘Pryderi’ fyddai o. Ar ôl y misoedd diwethaf dwi’n eithaf hapus nad dyna fy enw, achos mi wn i y byddai pawb yn galw Pryderi Pryderus arnaf, ac erbyn hyn byddwn i’n gaeth i’r tŷ. Fel lwmp o gachu mewn toiled.

Mynd am dro

Mynd am dro. Fydda i’n hoff o fynd am dro pan fydda i adref. Ddim yng Nghaerdydd – os y’ch magwyd chi ar lethrau Moel Faban does gan unrhyw ddinas rywbeth call i’w gynnig wrth fynd am dro. Waeth pa mor ddistaw y llecyn gwyddoch nad ydi o ond yn ynys fach dawel ynghanol môr o brysurdeb. Gwell gen i’r llecynnau prysur yn ildio’u lle i’r tawelwch mawr.

Fedra i ddim esbonio ag unrhyw eiriau digonol y newid ynof pan fydda i’n llusgo ‘nhraed ar hyd lannau’r afonydd neu ar y llwybrau defaid, boed yn gwrando ar chwyrlïo cyson y dŵr neu weryru pell y merlod gwylltion gwydn ar y gorwel. Theimla i ddim rhyfeddod – dydi hynny ddim yn fy natur. Fi ydi’r unig berson y gwn amdano nad yw’n teimlo rhyfeddod; fydda i’n meddwl weithiau sut deimlad ydi o. Fedra i syllu ar y sêr am oriau – yn wir, nid oes yn y ddinas unrhyw beth sy’n fy nhristau mwy na’r diffyg sêr na all unrhyw olau stryd ei lenwi – a gwenu gyda nhw, ond mae rhyfeddod y tu hwnt imi. Efallai fi sy’n ddyn hurt. Dyna’r ateb symlaf, callaf.

Ond yng nghwmni’r eithin dwi’n ddyn gwahanol. Wn i ddim p’un ai ydi’r caerau bychain pigog hynny’n fy ngwaredu rhag fy nghythreuliaid a’m gofidion, neu a ydi sglein yr haul dros y môr mawr yn fy llonni mwy nag yr ydw i erioed wedi ei ddeall. Y mae mudandod y llwybrau tan y coed ac ar lethrau’r foel rywsut y tawelu pob llais ac yn tawelu fy meddwl; nid oes ynddynt edifarhau am unrhyw beth a wnaed nac arswydo am yr hyn a ddaw. Nid oes ynddynt ond yr hyn sydd ac mae'n llon ac yn hyfryd. Y mae’n fudandod cyfeillgar, anwesog ac yn un y bydda i’n ysu amdano, ac yn ei angen, i wella fy hun rhagof fy hun. I ymdoddi’n ddim gyda’r llechi sbâr a’r waliau cerrig i gefndir bywyd, lle mae plethwaith y dyffryn rywsut yn cynnig ateb heb iddo ymholiad.

Dwi am fynd am dro.

Yn ôl at Fenis

Mi soniais dros y Nadolig, os gwelsoch chi’r blogiad, am y pum ymerodraeth fwyaf shit erioed. Mae gen i serch hynny ymerodraethau dwi’n eu hoffi’n fawr. Dwi’n eithaf ffan o Bysantiwm ac Ymerodraeth Awstria (goeliwch chi fyth – gen i broblem fawr efo Hwngari mae’n rhaid), a dwi'n cael blas ar Assyria, ond mae fy sylw diweddar wedi’i hoelio ar rywle go wahanol ac anamlwg.

Fenis ydi’r wladwriaeth honno. Mae fy edmygedd i at y Fenis a fu yn fawr. Ni fu o bosibl unrhyw genedl â feistrolai’r grefft o wladweinyddiaeth yn well, nac mewn ffordd fwy doeth a chyfrwys na Fenis, ac mi oroesodd am hirach na chynifer o’i gelynion a’i chystadleuwyr am dros fil o flynyddoedd gan hynny. Drwy hynny troesant forlyn anwadal ac anghroesawgar yn un o wledydd pwysicaf, godidociaf, cyfoethocaf a mwyaf sefydlog Ewrop. Chymerodd hi neb llai na Napoleon – efallai’r cadfridog disgleiriaf yn y Gorllewin ers yr henfyd - i’w trechu yn y pen draw.

Hyd heddiw, mae Fenis yn ddinas y mae’n rhaid i rywun fynd iddi. Mae ‘na rywbeth am y lle sy’n ennyn rhyw ramant a rhyfeddod fel bron unman arall. Fues i yno ddwy flynedd yn ôl fy hun ac mae'r lle'n swynol. Ond dan yr wyneb mae ‘na bethau eraill yn digwydd yno.

Ddwy flynedd yn ôl, mi flogiais am Fenis. Roedd hynny cyn refferendwm yr Alban, a daroganais bryd hynny mai Fenis o bosibl fydd gwladwriaeth annibynnol nesaf Ewrop, neu efallai’n fwy cywir, y genedl nesaf i ddeffro o’i thrwmgwsg. Gyda’r grymoedd o blaid annibyniaeth yn yr Alban wedi’u trechu dros dro, a fawr ddim symud yng Nghatalonia na Gwlad y Basg mewn difrif, heb sôn am Fflandrys, mae’n rhyfeddol imi nad ydi Fenis yn cael yr un sylw.

Y mae’r dudalen Wikipedia ar refferendwm annibyniaeth Fenis yn un ddifyr i’w darllen, er y soniais am hynny yn y blogiad yn 2014. Ers hynny, mae’n ymddangos nad ydi’r awydd dros annibyniaeth yno wedi dirywio fawr ddim, os o gwbl. Y mae polau ers hynny wedi dangos yn gyson bod mwyafrif pobl Fenis yn ffafrio annibyniaeth – yn y pôl diweddaraf y gwn i amdano ym mis Mawrth 2015, roedd y ffigur yn 57%. Fedra i ddim meddwl am unrhyw le yn Ewrop benbaladr lle mae'r awydd dros dorri'r rhydd o'r wladwriaeth ganolog yn gryfach.

Ond mae’r sefyllfa yn un ddigon rhyfedd. Mae o bosibl fwy o bleidiau o blaid annibyniaeth yn Fenis nag yn unrhyw ‘ranbarth’ tebyg yn Ewrop gyfan – mae o leiaf bump. Yn wir, yn y Cyngor Rhanbarthol (eu cynulliad nhw) mae pleidiau cenedlaetholgar, i raddau gwahanol i’w gilydd, yn dal 32 o’r 51 sedd, gydag arlywyddion o naws genedlaetholgar yn dal arlywyddiaeth y rhanbarth yn nhri o’r pedwar etholiad diweddaraf, gyda Luca Zaia, yr arlywydd cyfredol, yn datgan ei gefnogaeth i annibyniaeth ar sawl achlysur. Mae hynny’n sefyllfa gryfach na chenedlaetholwyr Catalwnia neu Wlad y Basg.

Mae yno hyd yn oed hanes o bobl yn defnyddio dulliau terfysgol i ddod ag annibyniaeth gam yn nes – carcharwyd y rhai diweddaraf a gyhuddwyd o hyn yn 2014.

Dydi Llywodraeth yr Eidal ddim yn ddall i’r hyn sy’n digwydd yno, ac wedi datgan bod cynnal refferendwm swyddogol ar annibyniaeth yn mynd yn groes i gyfansoddiad yr Eidal. Ond eto, all rhywun ddim gweld llywodraeth flêr yr Eidal wir yn mynd i’r afael â’r peth yn yr un modd â Sbaen neu hyd yn oed y Deyrnas Unedig petai’r ymgyrch, neu ymdeimlad efallai sy'n air mwy priodol, dros annibyniaeth yn cryfhau ymhellach. Dydi’r syniad o genedl Eidalaidd byth wedi ymsefydlu’n gryf iawn ar y pentir esgidiog; hawdd byddai ei datgymalu.

 

Problem Fenis, hyd y gwelaf i, ydi un o’r nodweddion hynny sy’n diffinio holl drigolion yr Eidal, er na fu hi erioed yn nodwedd gan Fenis yn hanesyddol – er eu bod nhw’n coelio mewn rhywbeth, maen nhw’n eithaf diymdrech wrth geisio cyflawni unrhyw beth. A does erioed wedi bod un ymgyrch benodol, unedig dros annibyniaeth, am ba reswm bynnag. Yn wahanol i genedlaetholdeb yn yr Alban neu Gatalwnia, sydd wedi ffrwydro dros y blynyddoedd diwethaf, ffrwtian y mae cenedlaetholdeb Fenetaidd ers iddi golli ei hannibyniaeth ddwy ganrif yn ôl. Ond bosib bod hynny’n rhoi iddi seiliau mwy gwydn yn yr hirdymor. Mater o amser ydi hi, mae’n siŵr, nes i’r grymoedd uno a bod cenedlaetholdeb yn Fenis yn cael sylw dyledus.

 

Ddywedais i ddwy flynedd yn ôl mai Fenis fydd gwladwriaeth annibynnol nesaf Ewrop. Ddyweda i fawr fwy na hynny oherwydd dwi ddim isio ailadrodd. Ond os ydi’r Fenetiaid yn cael eu shit at ei gilydd – yn adalw rywsut ronyn o gyfrwyster a chrebwyll anhygoel eu cyndeidiau – Fenis fydd o hyd gwladwriaeth nesaf Ewrop, ac mae hynny’n ddiamheuaeth.

Cachfa ddiweddaraf Plaid Cymru

Digon hawdd, mae’n siŵr, wrth ddarllen blog dwi’n ei ysgrifennu am ffolinebau Plaid Cymru feddwl mai’r bwriad ydi ei thanseilio neu ymosod arni. Ond ni fu hynny erioed, nid unwaith, yn fwriad – hyd yn oed petai pawb mwy na bron neb yn darllen. Yn hytrach mae’r blogiau hynny’n gri o rwystredigaeth lwyr â phlaid wleidyddol sydd, ysywaeth, yn edrych yn gynyddol hurt ac amherthnasol.

Os ydych chi’n darllen hwn mi dybiaf i chi ddarllen am fwriad diweddaraf gwallgof y Blaid i geisio sefydlu rhyw fath o gytundeb â’r Gwyrddion a’r Democratiaid Rhyddfrydol cyn etholiad mis Mai – cynllun na ddylai erioed wedi cael ei ystyried heb sôn am fynd i ddwylo’r cyfryngau. A dyma pam fy mod i yma’n egluro pam fod y syniad nid yn unig yn un hurt, ond yn dangos diffyg crebwyll gwleidyddol o’r math mwyaf annealladwy o du’r sawl a feddyliodd amdano.

 

Cyflwr y pleidiau

Mae rhai, fel Adam Price, wastad wedi sôn am yr angen i sefydlu rhyw fath o gynghrair wrth-Lafur yng Nghymru. Yn gyffredinol dydi hynny ddim yn syniad drwg. Y broblem ydi dydi’r sefyllfa wleidyddol bresennol yn gwbl, gwbl amlwg ddim yn caniatáu hynny (onid yw'n cynnwys y Ceidwadwyr, ac mae hynny'n flogiad arall). Mae’r Gwyrddion yn boenus o amherthnasol yng ngwleidyddiaeth Cymru. Eu canlyniadau diweddaraf yng Nghymru oedd 2.6% y llynedd yn yr etholiad cyffredinol, 4.5% yn etholiadau Ewrop yn 2014 a 3.4% yn etholiadau’r Cynulliad yn 2011. Mae hynny heb drafod y ffaith nad oes ganddyn nhw hyd yn oed gynghorydd yma.

O ran y Democratiaid Rhyddfrydol, mae’n debycach y cawn nhw 0 sedd eleni na 2 – sef y mwyaf y maen nhw’n debygol o’i gael. Yn gryno, ar ôl eleni bydd y Democratiaid Rhyddfrydol hwythau yr un mor amherthnasol i wleidyddiaeth Cymru â’r Gwyrddion.

A hyd yn oed os ydi’r ddwy blaid yn cyrraedd y Cynulliad y flwyddyn nesaf, y sefyllfa orau i’r ddwy fyddai dwy sedd yr un. I roi hynny’n ei gyd-destun mae angen 5 sedd ar blaid i ffurfio plaid seneddol yn y Cynulliad. ‘Eraill’ ydyn nhw fel arall. Rhaid bod yn onest hefyd, mae Plaid Cymru'n annhebygol o gyflawni unrhyw beth o bwys ar Fai'r 6ed.

Egwyddor y peth a natur pleidlais y Blaid

Does gen i ddim gronyn o wrthwynebiad i bleidiau’n dod i gytundeb â’i gilydd i beidio â chystadlu yn erbyn ei gilydd cyn etholiad. Mae pwy maen nhw’n gwneud hynny â nhw’n fater arall.

Dwi wedi blogio o’r blaen am y Gwyrddion – pan geisiwyd dod i ryw fath o gytundeb od â nhw yn 2015. Roedd y peth yn warth. O holl bleidiau Cymru, y Gwyrddion ydi’r Seisnicaf ei naws a dydyn nhw erioed wedi dangos mymryn o frwdfrydedd dros ddatganoli, yr iaith Gymraeg na Chymru fel cenedl. Dylai hynny ynddo’i hun eu gwneud yn wrthun i blaid genedlaetholgar honedig. Yn anffodus, yr hyn a ddengys y ffaith i hyn gael ei ystyried ydi bod cenedlaetholdeb, heb ronyn o amheuaeth bellach, yn ail yn rhestr blaenoriaethau Plaid Cymru y tu ôl i syniadaeth wleidyddol asgell chwith leiafrifol, gyfyngedig.

Yr hyn a ddengys hynny ydi, fel dwi hefyd wedi dweud o’r blaid, anallu neu amharodrwydd mawrion y Blaid i gydnabod ... adnabod hyd yn oed ... natur ei phleidlais hi. Mae o’n dorcalonnus ... o dwp, ac yn drewi o gyfforddusrwydd anhaeddiannol â'i sefyllfa. Unig pwynt gwerthu unigryw Plaid Cymru ydi ei chenedlaetholdeb. Yn hytrach mae hi’n mynd o’i ffordd i geisio apelio at lefftis, lleiafrifoedd a hipis a hynny oll drwy fod yn ofalus iawn peidio ag ypsetio Saeson. Y bleidlais sydd yno i’w hennill – os caf i fod yn blaen – ydi’r dosbarth gweithiol Cymraeg. Nhw ydi’r mwyafrif, a dydyn nhw ddim yn licio Llafur ddim mwy.

 

Y fathemateg etholiadol

Dylai hwn fod yn amlwg, ond yn amlwg dydi o ddim. Byddai pact o’r fath ddim yn dod yn agos at yr 18-22 sedd a grybwyllwyd. Mae hynny’n deillio o amhoblogrwydd y Democratiaid Rhyddfrydol, amherthnasedd y Gwyrddion yng Nghymru ac anallu cyson Plaid Cymru i ennill y seddi sydd eu hangen arni. Mae’r tri pheth hynny’n wir eleni. A hyd yn oed petai modd cyrraedd 18 sedd, fel lleiafswm, mae problem fwy craidd...

Y strategaeth etholiadol

Dylai hwn fod wedi bod yn boenus o amlwg cyn hyd yn oed meddwl am geisio trafodaethau. Sut yn union y byddai’n gweithio? Iawn, mi fedra i werthfawrogi y gallai weithio i raddau yn yr etholaethau (ond, cym off it, y Dems Rhydd a’r Gwyrddion yn cytuno i beidio â sefyll yng Ngheredigion?) ond does yna ddim hyd yn oed mymryn o gyfle o gael cytundeb yn y rhanbarthau, sef y lle mwyaf addas i gael cytundeb. Fyddai Leanne Wood yn fodlon ildio i’r Gwyrddion ranbarth Canol De Cymru, er enghraifft? A fyddai’r Democratiaid Rhyddfrydol yn fodlon ildio’r Canolbarth i’r Blaid neu'r Gwyrddion o ystyried eu bod nhw’n wynebu colli pob etholaeth?

Ond dywedwn ni fod hynny, drwy ledrith yn cael ei gytuno arno, mae problem sydd hyn yn oed yn fwy craidd...

Trosglwyddo pleidleisiau

I gael unrhyw gyfle o lwyddo byddai angen i’r pleidiau oll ddarbwyllo eu pleidleiswyr nhw fwrw pleidlais dros blaid arall. A hefyd, byddai angen iddyn nhw gynyddu eu pleidlais oddi ar yr etholiad diwethaf. Mae hynny’n mynd â fi’n ôl at y pwynt uchod – diffyg dealltwriaeth o natur cefnogwyr nid yn unig y Blaid, ond y ddwy blaid arall hefyd.

Gymerwn ni Gaerffili ac Islwyn, sydd yn rhanbarth de-ddwyrain Cymru lle mae Plaid Cymru’n tueddu i wneud yn gymharol dda. A fyddai’r rhai sy’n pleidleisio i’r Blaid yno’n gallu cael eu darbwyllo gan Blaid Cymru i bleidleisio i’r Gwyrddion ar y rhestr, er enghraifft? Na – does yn yr ardaloedd hynny ddim mo demograffeg pleidleiswyr y Gwyrddion. A fyddan nhw’n cael eu darbwyllo i roi fôt i’r Democratiaid Rhyddfrydol a glymbleidiodd â’r Ceidwadwyr? Wrth gwrs ddim.

A fyddai pleidleiswyr y Democratiaid Rhyddfrydol yn y Canolbarth yn gallu cael eu darbwyllo i bleidleisio dros Blaid Cymru, neu Wyrddion y Gogledd drosti? Na – dydi'r rhai fyddai'n pleidleisio drostynt ddim yn agored i hynny o'u hanfod. Y mae’r holl beth mor rhyfeddol o amlwg o amhosibl dwi bron â sgrechian. Dydi pleidleiswyr Plaid Cymru ddim o reidrwydd yn amgylcheddwyr nac yn rhyddfrydwyr. A dweud y gwir, byddwn i’n dadlau bod y rhan fwyaf helaeth o’i phleidleiswyr y naill na’r llall.

O, ac un pwynt arall.

Rhyddhau’r stori i’r cyfryngau

Wn i ddim o ba ffynhonnell y daethai hyn. Mae fy ngreddf yn dweud – o ddarllen ambell beth ar Twitter – o du Plaid Cymru. Ni allaf ond â mynegi hyn: os dyna’r achos, mae’r ffynhonnell yn haeddu cael ei ysbaddu’n gyhoeddus. Am beth mor rhyfeddol, mor wirioneddol dwp i’w wneud. Mae’n embaras llwyr. Mae’n berffaith amlwg fod y Dems Rhydd – y nhw sy’n wynebu colli pob sedd sydd ganddynt – wedi tynnu allan o’r darpar gytundeb cyn unrhyw un arall. Dydyn nhw sy’n wynebu colli pob sedd, sydd mewn sefyllfa gwbl anobeithiol, ddim yn fodlon rhoi cynnig ar hyn. Achos yn y bôn, dydi hyn ddim yn effeithio ar y Dems Rhydd na’r Gwyrddion. Debyg na chaiff fawr o effaith ar bleidlais y Blaid ar ddiwrnod yr etholiad, does bron dim yng Nghymru’n cael effaith ar ddim gwaetha’r modd, ond i’r rhai sy’n ymddiddori mewn gwleidyddiaeth maen nhw’n edrych yn dwp.

Ylwch, rhowch y peth fel hyn. Mae’n siŵr bod y syniad ddaeth i’r amlwg heddiw wedi cael ei ferwi dros gyfnod a chyda brwdfrydedd. Dydw i ddim yn un i ganu fy nghlodydd fy hun – wir, dwi ddim – ond mae o wedi cymryd llai nag awr i fi, nad ydw i'n fwy na thipyn cyfieithydd sydd erioed wedi gweithio yn y byd gwleidyddol mewn unrhyw ffordd, rwygo’r peth yn rhacs yn y blogiad hwn. Fyddwn i’n gallu dweud mwy, ond mae awr yn ddigon i dreulio ar y gachfa ddiweddaraf ‘ma o du ein plaid genedlaethol ddi-glem.

 

***

 

Ac un gair i gloi, rhag ofn i ryw smartarse droi fyny â chwyno fy mod i'n cwyno am Blaid Cymru ond yn gwneud dim fy hun. Dwi ddim yn aelod o blaid. Pleidleisiwr ydw i: nid mwy na llai. Nid fy nyletswydd i - nid fymryn - ydi dewis plaid wleidyddol na chyfrannu ati. Dyletswydd plaid wleidyddol ydi fy narbwyllo i bleidleisio drosti efo'i syniadau a'i gweithredoedd. Ac ar y funud, dwi bron yn sicr pan ddaw hi at etholiad mis Mai, eistedd ar fy nhin a wna i drwy'r dydd a pheidio â bwrw pleidlais, achos bod holl bleidiau ein gwlad ar hyn o bryd yn gawod o gachu pur. Iawn ydi meddwl yn ddwfn am syniadau , "datrysiadau", hefyd, ond pan maen nhw'n syniadau shit peidiwch â ffycin pwdu bod rhywun yn pwyntio'r peth allan. Rhowch hwnnw yn eich ffycin cetyn a'i smocio.