Pawb a'i Farn neithiwr

Er nad ydi hi fyny eto ar S4/Clic, da chwi cofiwch wylio rhaglen Pawb a'i Farn o Gaergybi neithiwr ar fater y refferendwm. Os na fydd hynny'n eich ysbrydoli  i bleidleisio Ia wythnos i heddiw, wn i ddim beth a wnaiff! Ac mae Syr Eric Howells, wrth gwrs, yn comedy gold - heb sôn am fod yn anrheg wych i'r ymgyrch Ia. Ac mae Syr Eric a Bill Hugh yn dweud pethau pethau mawr ... gobeithio yn wir y gwnaiff y cyfryngau prif lif bigo fyny arnynt!

Smwythyn ben bora

Dydi 2011 ddim yn hwyl hyd yn hyn. Mae ‘na nerf yng nghefn fy ysgwydd wedi dal rŵan, sy’n uffarn bach yn ystod y nos a dwi methu cysgu efo fo, ddim yn dda iawn beth bynnag. Allwch chi ddweud ei fod yn mynd ar fy nerfau. Ond byddai hynny’n jôc sâl. Byddai ei alw’n jôc sâl yn jôc wael. Ac, argoel, dwi’n teimlo’n wael. Sy’n beth, ym ... gwael.

Reit, llai o din-droi. Y mae’r chwaer a minnau yn bobl wahanol, fel dwi wedi’i ddweud sawl gwaith. Dydi hi ddim yn dallt pam fy mod i isho mynd nôl i fyw yn Rachub, a dwinna ddim yn dallt pam ei bod hi isio mynd i fyw i Lundain, sef twll din llawn cachu y byd. Nid barn mo honno, eithr ffaith. Ond â ninnau mor wahanol prin iawn yr ystyriwn syniadau ein gilydd heb sôn am ddefnyddio ein syniadau ein gilydd.

Yr wythnos hon mi wnaf eithriad. Wyddech chi’r gair Cymraeg am ‘smoothie’? Smwythyn ydyw, gair cysurus sydd rhywle rhwng ‘mwythau’ a ‘smwddio’? Ta waeth mae’n swnio fel y math o air y gallai rhywun gael noson dda o gwsg arno. Y pwynt ydi dyma gaiff y chwaer i frecwast bob bora. Well gen i fy wy ar dost ond yr wythnos hon, a minnau yn parsial i ryw smwythyn bach o bryd i’w gilydd p’un bynnag, mi ydw i’n cael un i frecwast bob bora – penderfyniad byrbwyll ar fy rhan os bu un erioed, achos mae ffrwythau’n ddrud ac mae wyau’n blydi lyfli.

Ddoe, serch hynny, mi deimlais yn effro iawn drwy’r bora, yn y fath fodd nad ydw i fel arfer. Creadur dryslyd, araf ydw i, llai ffraeth na choedan a llai ymwybodol o realiti na chynghorydd Llais Gwynedd, a hynny o brinwallt fy ngogledd i ddrewdraed fy ne, ond ro’n i o gwmpas fy mhethau ddoe.

Cawn weld felly ai’r ateb i hyn ydi smwythyn ben bora. Peidiwch â betio arni, chwaith. Dwi dal yn meddwl bod ffwytha, ar y cyfan, yn shit.

Kick Plaid Out

Wel, dyna neges ddiweddaraf Peter Hain, beth bynnag.

All rhywun ddim ond â helpu â meddwl os mae yntau ac eraill yn y Blaid Lafur yn parhau i gyhoeddi'r fath negeseuon ynghylch y Blaid, a nid lleiaf y negeseuon digon sinigaidd am Ieuan Wyn Jones yn ddiweddar, a fyddai'n well gan Lafur yn y bôn ffurfio llywodraeth leiafrifol na chydweithio eto â'r cenedlaetholwyr?

Neu, yn bwysicach efallai, er gwaethaf y bwriadau da, ydi Plaid Cymru wir isio cydweithio â phlaid fel hon, y byddai'n well ganddi danseilio PC na chydweithio er budd pobl Cymru? Cyn penderfynu bod Cymru'n Un II yn anochel, buaswn i'n erfyn ar y Blaid i ateb y cwestiwn hwnnw yn gyntaf.

Iolo ac Indiaid America

Fel un sy’n mwynhau rhaglenni dogfen yn fawr ar y cyfan roedd yn braf gweld cyfres gystal ag Iolo ac Indiaid America ar S4C, a ddaeth i ben neithiwr. Ar y cyfan, mae rhaglenni dogfen yn un o gryfderau’r Sianel - er i mi gofio un eithaf dibwrpas ar asprin flynyddoedd yn ôl - ac nid siom mo’r gyfres hon.

Do’n i ddim yn siŵr ai Iolo Williams oedd y person perffaith i gyflwyno’r daith o amgylch llwythau brodorol America – ac er fy mod i o hyd heb f’argyhoeddi yn hynny o beth rhaid dweud iddo wneud joban dda ohoni. Gellid dadlau mai dyma’r math o raglen y byddai’n dda cael wyneb newydd yn ei chyflwyno, ond chwilio am dyllau ydw i yn dweud hynny.

Roedd y gwaith camera a’r cynhyrchu yn wych ar y cyfan, a dwi’n meddwl i gymysgedd da o lwythau gael eu dewis, o sefyllfa druenus braidd y Blackfoot, i sefyllfa gref y Cree a’r Mi’kmaq. Roedd yn amlwg yn bosibl gwneud cymariaethau â Chymru â phob llwyth, yn dda neu’n ddrwg. Roedd rhai, fel y Blackfoot a’r Navajo, bron wedi colli eu hiaith, tra bod Cree a Mi’kmaq yn ieithoedd cymunedol. Roedd rhai wedi fwy neu lai golli eu diwylliant, ac eraill yn dal i gadw’n driw ato (yn aml mae’r rhai a gadwant eu hiaith wedi anghofio eu traddodiadau i raddau helaeth). Ta waeth, gwelwyd trawsdoriad da, nid oedd y cyfan yn fêl nac yn gymylau duon.

Yn fwy na hynny, roedd hi’n rhaglen ddifyr o’n safbwynt ni ac yn llawn gwybodaeth newydd. Prin iawn ydi’r rhai ohonom sy’n gyfarwydd â llwythau’r Indiaid Cochion, a llai sy’n deall sefyllfa ‘llawr gwlad’ y llwythau – nid gwybodaeth gyffredin mo’r pethau hyn. Yn hynny o beth cafwyd chwa o awyr iach. Mae cyfresi dogfen S4C – Natur Cymru, Tywysogion ac ati – wedi bod o safon uchel ond bob tro yn ymwneud â Chymru (yn ddigon teg felly amwni), ac roedd yn braf cael rhywbeth a oedd yn gwbl wahanol.

Ac, wrth gwrs, un o arwyddion cyfres ddogfen dda ydi faint mae’r gynulleidfa yn ei ddysgu. Lot, dybiwn i, ydi’r atab. Roedd hi’n llawn gwybodaeth, ond llwyddodd gymysgu hyn â chipolwg o fywyd pob dydd yr Indiaid cyfoes.

Yr unig bwynt negyddol, fel a godwyd gan shitclic fel mae’n digwydd, oedd bod yr isdeitlau Cymraeg a oedd ar y sgrîn i gyfieithu’r ieithoedd Indiaidd yn eithaf crap ar y cyfan, sy’n biti achos heblaw am hynny roedd safon y rhaglen yn uchel iawn. ‘Swn i’n cael ffwc o ffrae taswn i’n sgwennu rhai o’r pethau ysgrifennwyd!

Heblaw am hynny does ond un peth i’w ddweud: da iawn S4C!

Penderfyniad

Y mae lot, a dim, i sgwennu amdano ar y funud. Y refferendwm fyddai un ond mae’r diffyg cyffro yn eithaf effeithio arna’ i gystal â neb arall dybiwn i. A dydw i ddim isho dweud wrtho chi le roddodd Dr Chang ei bys ddoe, er y tybiaf fod yr amwyster yn gliw digonol.

Dwi’n ei heglu am y Gogladd y penwsos hwn, y tro cyntaf ers Nadolig. Ydw i’n edrych ymlaen? Ydw a nac ydw. Gadewch i mi geisio egluro.

Fis diwethaf, fe gefais benwythnos yn Aberystwyth – i feddwi, wrth gwrs, swni byth, byth yn mynd ar gyfyl Aberystwyth heb feddwi. Ond nid arhosem yn Aberystwyth ei hun eithr pentref Penrhyncoch, sydd yng nghefn gwlad. Fora Sul mi grwydrais o amgylch y lle am tua awr. Lle bach digon delfrydol, meddwn i. Rhaid i mi gyfaddef fy mod i’n licio Ceredigion yn fawr – mae Ceredigion yn lle prydferth.

Ond fe ymwelwyd ag Aber ar yr adeg anghywir o ran hynny. Mi wnes fwynhau o waelod calon fod yn y Gogledd dros y Nadolig – efallai’n fwy na’r arfer, ac ar ôl y Nadolig a rhwng Aberystwyth roedd ‘na ryw deimlad gwahanol wedi fy nghydio, sydd dal i wneud, ac nid hiraeth mohono. Y mae’n debycach i gymysgedd o angen ac ysfa â’i holl fryd ar adael Caerdydd a mynd adra.

Rŵan, dwi wedi teimlo rhywbeth tebyg sawl gwaith wrth gwrs. Ond, a minnau ddim yn gallu egluro’n iawn, mae’n wahanol y tro ‘ma. Dydi o ddim yn fater o ‘dwisho mynd nôl i’r Gogladd’, mae’n fater o ‘mae’n rhaid i mi fynd nôl’.

Braf fyddai cael gwneud hynny y funud hon, ond alla i ddim wrth gwrs. Maesho swydd arna’ i yn gynta. Wel, fe ŵyr pawb nad oes swyddi i’w cael. Ac mae Mam erioed wedi dweud na chaf fynd i fyw adra heb gael swydd yn gyntaf. Nid fy mod i isho byw efo Mam a Dad. Gwerthu’r tŷ yng Nghaerdydd a phrynu un yn Nyffryn Ogwen – neu’n fwy penodol Rachub, achos ‘does lle arall i mi yn y byd mawr crwn – dyna bellach fy nhynged.

Mater o amser ydi hi felly nes i mi symud nôl, a dwi’n teimlo hynny ym mêr fy esgyrn, ac mae dod i benderfyniad am y peth wedi rhoi o leiaf ryw fath o dawelwch meddwl i fi rŵan. Ew, dwi’n eithaf edrych ‘mlaen.

Ffŵa grâ

Er fy mod i’n parhau i deimlo’n sâl a does dim modd o gwbl gweld y blydi doctor achos dydyn nhw ddim yn atab y ffôn (seriws rŵan, dydi hyd yn oed y doctor ddim yn atab ffôn i fi erbyn hyn), mi wnes fwynhau’r penwythnos. Gwyliasom y gêm yn y Cornwall yn Grangetown. Gêm dda, meddwn i wrth fy hun. Dwi ddim yn cofio llwyr ganolbwyntio ar gêm cymaint ers talwm. Ta waeth, mi wnaeth ambell beint, a mi benderfynasom nad aem i dre, er gwaetha’r ffaith bod Meic Stevens yn cynnal un o’i lu gigau diwethaf – er bod ganddo bron ddegawd i ddal fyny efo Dafydd Iwan yn hynny o beth!

Penderfynwyd mynd i’r Bae am fwyd. Mae ‘na fwytai bach digon da yn Grangetown cofiwch, Merolas yn frenhines yn eu mysg, ond nid oeddem wedi bod am fwyd yn y Bae ers talwm – doeddwn i heb fod, sut bynnag. Ond hynny wnaed ac aethpwyd i fwyty Cote. Lle posh ydi Cote, a’r tro cyntaf i mi fod yno. Gwin da, a ffish pai da iawn (a elwid yn ‘paramentir’ sy’n swnio’n debycach i rywle yn Middle Earth na phastai pysgodyn posh).

Ond mi ges i ddechrau rywbeth na chefais ers hydoedd, mewn ymgais i ddarfod o flaen fy ngwell mae’n siŵr - minnau’r unig un efo crys-t o Peakcocks yn y bwyty cyfan – a chael foie gras.

Cofier rŵan parthed popeth mai fi sy’n iawn a chi sy’n rong. Gas gennyf baté, ond mi a fwytawn foie gras fora, ddydd a nos. Ac fel un a arferai gadw chwïaid, fel anifeiliaid anwes wrth gwrs a’u trin â’r ffasiwn gariad a sylw nad a ddangosais na chynt na wedyn ... wel, at chwadan de ... efallai yn wir nad ydw i’n or-hoff o’r ffordd y caiff y chwadan ei thrin wrth greu foie gras. Ond nid oes lle i egwyddorion na moesau yw’r bwrdd bwyd a minnau’n talu £6.95 am sdartar.

Os oes, yn wir, raid gorfodi chwadan i fwyta er mwyn creu’r fath beth, druan arni, fawr ots gen i yn y bôn – y tafod sydd drechaf yn yr achos hwn.

Rhagor o fyfyrio am Gyfrifiad 2011 a'r Gymraeg

Hoffwn i ymateb, yn gymharol fras achos fel mae’n siŵr dachi wedi sylwi dydi’r awydd i flogio ddim wedi bod arna i yn ddiweddar, i bost ar FlogMenai ynghylch canlyniad pwysicaf eleni, sef rhai’r cyfrifiad ar y Gymraeg. Cynhelir y cyfrifiad fis Mawrth. Y tro diwethaf fe gymerwyd dwy flynedd i gyhoeddi’r ffigurau ar yr iaith ar ôl cynnal y cyfrifiad ac wn i ddim faint a gymerith eleni.

Dwi’n un o’r rhai sy’n byth a beunydd yn darogan gwae i’r Gymraeg. Nid am fy mod isio, nac fy mod yn mwynhau ei wneud – mae’n destun torcalon i mi. Ond mae fy anobaith ynghylch sefyllfa’r Gymraeg yn gwbl ddiffuant. Wrth gwrs, mae anobaith yn beth peryg, ac fel y dywedodd Saunders Lewis, y mae cysur i gael ynddo – er yn bersonol dwi’m yn teimlo hynny!

Y mae BlogMenai o’r farn na fydd pethau mor ddu â hynny arnom o ran y cyfrifiad a bod angen edrych ar y ffigurau yn wrthrychol. Barn deg. Ond, gan wneud dim ond am ddyfalu, hyd yn oed yn wrthrychol, mi fydd yr ystadegau a gesglir eleni yn druenus, er fel noda Cai fydd pethau’n well yng Ngwynedd a hithau’n Gymreigiach na’r un rhan arall o Gymru – dyna’r ddamcaniaeth p’un bynnag. Mae pa mor well y bydd yn destun dadl. Rhaid cofio peidio â gorddibynnu ar ffigurau. Yr hyn a glywir ar lawr gwlad sydd agosaf ar wir sefyllfa’r Gymraeg. Mae pethau’n sicr yn well yn ardal Cai nag yn f’ardal i: dwi’n cofio dyfyniad arhosodd gyda fi a ddarllenais ar Faes E flynyddoedd nôl, “mae byw yng Nghaernarfon a dweud bod y Gymraeg yn fyw fel eistedd mewn popty a honni bod y byd yn boeth”. Rhywbeth felly – dwi’m yn cofio awdur doeth y geiriau!

Serch hynny, dyma ddarogan gwrthrychol ynghylch y ffigurau eleni, a chroeso i chi anghytuno a checru ac ychwanegu.

1) Bydd nifer y siroedd lle mae’r Gymraeg yn iaith gan y mwyafrif yn haneru – bydd am y tro cyntaf leiafrif Cymraeg ei iaith yng Ngheredigion a Sir Gâr.

2) Bydd cwymp fawr yn y ganran sy’n siarad Cymraeg ar Ynys Môn – hyd nes fod yn fwyafrif bach iawn neu hyd yn oed yn lleiafrif.

3) Ni fydd cymuned y tu allan i’r pedair sir ‘draddodiadol’ Gymraeg a Sir Conwy gyda chymuned lle mae mwy na 60% yn siarad Cymraeg

4) Ni fydd unrhyw le y tu allan i Arfon lle mae mwy na 80% o’r boblogaeth yn siarad Cymraeg, ac eithrio o bosibl Blaenau Ffestiniog. Mi fydd nifer y cymunedau lle mae mwy na 80% yn siarad yr iaith fwy neu lai’n haneru.

5) Gwelir cynnydd o hyd yn y rhan fwyaf o siroedd, ond nid ar yr un raddfa â 2001. Ni chyflawnir targed Iaith Pawb bod 25% o bobl Cymru yn medru’r iaith.

6) Gwelir cynnydd mawr yn nifer y Cymry Cymraeg yng Nghaerdydd.

Hoffwn o waelod calon feddwl na ddaw’r 4 cyntaf o leiaf yn gywir. Yr hyn a brofir ydi, yn anffodus, fod yr ardaloedd Cymraeg a’r iaith ei hun wedi’u hesgeuluso gan ddatganoli. Ond, fel y dywedais, y geiriau a glywir gan y glust ac nid yr ystadegau a ddarllennir gan y llygad sydd fwyaf dangosiadol o sefyllfa’r iaith. I’r rhan fwyaf o bobl sy’n darllen y blog hwn, dwi’n amau mai’r canfyddiad o hynny ydi bod pethau mewn difri yn waeth na’r hyn a awgrymir gan yr ystadegau.

Cymru, Lloegr, fflêrs a chowboi bŵts

Dyma ni eto felly. Cymru a Lloegr. Gêm agoriadol y Chwe Gwlad. Caerdydd. Nos Wener. Dwi wedi cyffroi digon i biso’n hun. Siŵr o fod y gwna i hynny erbyn tua deg. Ond ni fydd ots gen i os trechir y Sais. Does dim gwell deimlad hyd dywyllaf orwelion y bydysawd.

Y mae rygbi rhyngwladol wedi bod yn rhan fawr o’m mywyd i ers i mi ddod i Gaerdydd yn gyntaf dros saith mlynedd nôl, felly dyma’r seithfed bencampwriaeth i mi ei gweld yma. Doedd fawr o lwyddiant yn perthyn i’r cyntaf a welais yn 2004. Ond y flwyddyn wedyn, blwyddyn y Gamp Lawn ‘gyntaf’, oedd y bencampwriaeth orau i mi’n bersonol. O ydw, dwi’n cofio cic Henson yn y Mochyn Du. Chwalu’r Alban a gwylio’r gêm ym mudreddi Wyverne Road. Bod ym Mharis ar gyfer gêm Ffrainc – a dyna oedd gêm. Cweir i’r Eidalwyr, ac yna curo Iwerddon – sy’n hawdd yn cystadlu â Lloegr ar gyfer gwobr ‘Cas Dîm Rygbi’r Hogyn’ – yn y gêm derfynol.

Dydi Cymru heb golli yn erbyn Lloegr yng Nghaerdydd ers i mi fyw yma, nid fy mod yn hawlio unrhyw glod am hynny. Wel, efallai ‘chydig. A dwi wedi cyrraedd oedran lle dwi’n gyson pissed off bod cymaint o chwaraewyr yn iau na mi.

Ta waeth, daw’r crys rygbi allan fel y gwna ar gyfer pob gêm, ynghyd â rhai o’m hoff ddillad. Ar hyn o bryd mae ‘na ddau beth. Y cyntaf ydi’r jîns fflêrs. Dwi wedi dweud o’r blaen faint dwi’n hoffi’r rhain ond mae’r rhai a brynais yn fflêri-dêri go iawn de. Ychwaneger at hynny fŵts cowboiaidd sy’n rhoi dwy fodfadd o daldra i mi a dwi’n rêl y boi. Dewch ‘laen, petaech chi’n 5’8 fydda chi’m yn troi eich trwyn ar fod yn 5’10, boed hynny ond am ychydig oriau!

Do, mae’r cynnwrf wedi dechrau. A bydd gweld ambell un sy’n casáu rygbi yn cwyno am yr holl ffys am y saith wythnos nesaf ond yn goron ar y cyfan!

Geiriau doeth Peter Hain

Heb unrhyw amheuaeth, mae Peter Hain yn uchel ar fy rhestr o gas wleidyddion. Er gwaetha’r ffaith ei fod wastad wedi honni ei fod yn gefnogwr mawr i ddatganoli, prin iawn y mae ei eiriau wedi adlewyrchu hynny. Am rywun a frwydrodd a hynny’n deilwng dros ryddid bobl dduon yn Ne’r Affrig, mae ei agwedd tuag at ryddid y Cymry i benderfynu ar eu dyfodol eu hunain yn wrthgyferbyniol. Ond dyna ni, mae digon o enghreifftiau o bobl yr ymladdasant dros achosion teilwng yn bodloni ar swydd fras, foethus yn y pen draw.

Ymddengys ei fod o hyd yn gefnogwr brwd o’r system drwsgl, aneffeithiol a roddwyd mewn lle ganddo yn 2006, a’i fod ymhlith yr unig rai sy’n meddwl hynny. Yn wir, os galla i weld pa mor uffernol ydi system yr LCOs, dylai unrhyw un allu gwneud oni ei ddellir gan ei drahâ a’i hunanbwysigrwydd ei hun. Dyna un cyhuddiad dwi’n mwy na bodlon ei luchio at gyfeiriad Peter Hain.

Ond mae ei eiriau diweddaraf yn ei fradychu ei hun o ran ei wir agwedd tuag at ddatganoli. Yn anffodus, mae Peter Hain yn llais y mae pobl yn gwrando arno. Mae o’n un o’r rhesymau y gwnaeth Llafur gystal yng Nghymru y llynedd, a buaswn i’n mentro dweud ei fod yn gwybod hynny. O ystyried mae’n anodd gweld ei eiriau fel unrhyw beth ond am ymgais bwriadol i ddadsefydlogi’r ymgyrch o blaid – dydi Hain, yn ôl tôn ei lais a’i osgo, byth yn or-frwdfrydig pan ddaw at ddatganoli.

Y mae dweud mai ‘bai’, i bob pwrpas, y Blaid hefyd yn gwneud i’r ymgyrch o blaid swnio’n ymgyrch genedlaetholgar, ac nid cenedlaethol. Y gwir ydi bod hynny’n fêl ar fysedd yr ymgyrch yn erbyn.

Mae hefyd yn sarhaus ar allu’r Cynulliad i graffu, ond yn fwy na hynny mae’n bradychu agwedd ddiystyriol, ffroenuchel San Steffan tuag at ein llywodraeth ni. Nid lle San Steffan ydi craffu’r LCOs, wrth gwrs, ond penderfynu a oes angen y grym ar y Cynulliad. Syml. Ymddengys yn ymdrech dila i amddiffyn y system da-i-ddim a grëodd. Ar nodyn calonogol, mae’n ymddangos bod agwedd Llafur Cymru a Llafur Llundain yn ymbellháu yn hyn o beth - yn arwynebol dwi'n amau dim.

Sut bynnag, rhaid cwestiynu amseru ei eiriau a’r sbaner bach bwriadol a lunchiwyd i beirianwaith yr ymgyrch o blaid.

Courtesy call

Dwi newydd gael courtesy call gan Orange. Maen nhw'n fy ffonio o hyd isio fi gael contract a ddim yn rhoi munud o lonydd imi. Dwi ddim yn dallt be sy mor ffocin gwrtais am hynny.

Lladd trychfilod

Dwi heb flogio fawr ddim fis dwytha oherwydd mynadd. Unwaith yr aiff rhywun i’r arfer o beidio â blogio hawdd ydi bodloni ar hynny. A minnau wedi bod yn brysurach yn Ionawr 2011 na’r un Ionawr arall ers cyn cof, er i fod yn onast dwi’m hyd yn oed yn cofio llynadd, wnaeth hi fawr o les i ‘nhymer ar y cyfan, a ddaru mi ddim mwynhau’r mis, yn ôl f’arfer, er i mi fwynhau bron bopeth a wnes. Ond dyna ni, styfnig dwi, ac wedi dweud na bawn yn mwynhau Ionawr do’n i fyth am wneud pa beth bynnag a wneuthum.

Felly call fyddai dweud ar ddechrau Chwefror y bydda i’n mwynhau. Dibynna llawer ar y rygbi. Mi all fy nhymer, a’r noson yn benodol, gael eu heffeithio’n ddirfawr gan ganlyniad rygbi. Os collwn ni nos Wener fydda i ddim allan yn hir. Mae’n gas gen i golli, sy’n drist achos dwi’m yn ennill fawr o’m byd. Yr unig beth fydda i’n ei ennill fydd gemau Monopoli wrth chwarae efo’r teulu, ond mi ellir yn hawdd gymharu hynny ag ennill gêm o ‘bwy sy’n mynd i ladd pwy yn gynta’ gydag unrhyw bry cop sy’n meiddio dod i ‘nhŷ i.

Fi sy’n ennill y gêm honno bob tro, afraid dweud, neu hyd yn hyn o leiaf. Gas gen i drychfilod. Sgen i mo’u hofn nhw, heblaw am gnonod sy’n troi arna i, ond os wela i un acw mi fydd y diawl farw oni lwydda ddianc dan y carped.

Ro’n i’n ofnadwy o gas pan yn hogyn bach (wel, iau – bach fydda i fyth rŵan). Doedd fawr fwy o ddileit yn fy mywyd na thynnu coesau dadilonglegs i gyd i ffwrdd a gweld pa mor bell y gallai fflio. A phan fu gan Nain ganhwyllau yn yr ardd, gwae’r trychfil a welswn oherwydd y câi farwolaeth danllyd anochel.

‘Sdim rhyfedd fy mod i fel ydw i.

Angau Ionawr, geni'r Hogyn

Wel, dyna ni, mae Ionawr ar ei wely angau ac mi all rhywun ddechrau teimlo’n well. Dwi wedi goroesi Ionawr eleni ychydig yn well na’r arfer, er suddo i bwll anobaith mewn pyliau digon cas. Y gamp, fel y gwyddais, oedd cadw’n brysur, ac mi wnes.

Mi ddaeth y rhwym i’m rhwymo. Mae o dal yno rhywfaint, ond dwi ddim isio mynd nôl i’r meddyg achos y cam nesaf fyddai ‘archwiliad’. Awn ni ddim i fanylion. Dwi’m yn gwybod y manylion fy hun ond dwi yn gwybod bod ‘na fanag latecs yn infolfd yn rwla, a dwi ddim mor cinci â hynny.

Felly ryw gyfuniad o wledda ac yfed a chadw’n brysur fu hi, heb fawr ddim i flogio amdano mewn difri calon. Roedd y penwsos dwytha yn hwyl ofnadwy ond yn feddw tu hwnt – mi es allan efo Rhys a Haydn a dwi’n reit prowd o’n hun mai fi gofiodd fwya. Er gwaetha’r ffaith fy mod i’n cael ambell i flacowt, fel unrhyw un call, mi fydda i, er gwell neu waeth (a gwaeth fel arfer), ar y cyfan yn cofio antics fin nos waeth pa sothach a yfaf. Ac mi ges gic owt o City Arms am wneud dim. Go wir rwan.

Ond ia, mi fywiogaf rŵan, gyda rygbi a gwleidyddiaeth yn dechrau dod i fyw. Er gwaetha’r ffaith bod blwyddyn wleidyddol gyffrous o’n blaen prin fy mod i wedi cyffroi na chymryd diddordeb mewn gwleidyddiaeth hyd yn hyn eleni. Fel y gwyddoch dwi’n foi ystadegau ac o leiaf y bydd digon o’r rheini o gwmpas ymhen ychydig.

Reit gwell i mi wneud rhywbeth mwy defnyddiol nac adrodd rybish i wehilion. Welai chi.

Alys

Mai'n argoeli'n dda, 'gia!

Rhwymedd bach yn poeni pawb o hyd

Ocê, dwi’n gwbod dyna o bosibl y teitl gwaetha a roddwyd i flogiad Cymraeg erioed ond triwch chi wneud yn well y ffycars digywilydd. Oedd o rhwng hwnna ac ‘mae rhwym yn y carchar’ a ‘tasa’r tîn ma’n gallu siarad’ ac roedd angen meddwl am rywbeth hwyl er mwyn codi’r colon ... ym, calon.

A ph’un bynnag mai’n ddydd Iau erbyn hyn a dwi ddim am, ar y pwynt hwn o’r wythnos, geisio codi tôn y blog. Os dechreuir wythnos yn rhwym fe’i gorffennir felly hefyd.

Dydw i byth wedi bod yn rhwym o’r blaen. A sylweddolish i fyth cyn lleied o hwyl oedd y peth – nid ei fod o’n ymddangos yn beth ‘hwyl’ fel y cyfryw, yn yr un ystyr â hwylio neu reidio camal, neu hwylio camal os y daw ati. Ar ôl bron wythnos o ddioddef a byw ar lacsatifs a’r pilsenni hyfryd eu henw, stool softeners, mae pethau’n lleddfu tua’r de. A bu’n rhaid hefyd droi at ffrwythau, sef grŵp o fwyd nad wyf yn eu casáu ond ‘sgen i fawr fynadd efo nhw – ‘chydig bach fel fy nheimladau am y Blaid Werdd. Ond pwy ohonynt hwy Wyrddion a wyddant drychineb rhwymedd o fyw ar ddeiet o ddail a rhisgl? Blydi hipis.

Ond mae golau ym mhen y twnnel, i ddefnyddio ymadroddiad anffortunus. A chan yr Hogyn awydd enfawr am basta ar hyn o bryd, fel y bydda ni chwarter Eidalwyr yn ei gael yn achlysurol, mi lwgaf fy hun heddiw ac yfory a gobeithio y daw treial diweddaraf fy mywyd trist i ben yn fuan.

Siomedigaeth

Dwi dal yn rhwym ddiawledig ac mae 'mol i'n gwneud synau rhyfadd.

Roedd gen i lot o bethau gwell i flogio am wsos yma mond cwyno am rwym y gwna i'n i diwedd swni'n feddwl.

Neith fwy o orinj jiws rwan.

Anfadrwydd pur

Geshi lai na thair awr o gwsg neithiwr a dwi'n stiwpid o constipated. Dwi wir yn meddwl fy mod i am farw.

Priodas Wil o Fôn

Cawn yfed yn wirion ar ddiwrnod priodas y Tywysog Wiliam a’r ddynas ‘na pwy bynnag uffar ydi hi ar y 29ain o Ebrill oherwydd caniateir i’r tafarndai agor tan 1am, er mwyn rhoi cyfle i’r bobl ddathlu. Dyna’r lein swyddogol.

Y cwestiwn ydi: pahahaham?

Mae’r peth yn boenus o syml, er mwyn i’r Sefydliad gael dweud bod pawb yn dathlu a bod pawb yn hapus a’i fod yn hwb mawr i’r wlad yn ystod yr adeg anodd hon. Wrth gwrs, dydi hyn ddim yn wir. I feddwi yr aiff pobl i’r dafarn, i ddianc os rhywbeth. Oherwydd, yn bur rhyfedd, er gwaethaf ymdrechion gwlad a’r cyfryngau a phob ryw rym dan haul, does gan neb y tu hwnt i selogion y teulu brenhinol ddiawl o ots am y briodas. Dwi’m yn sôn am yr arian cyhoeddus a ddefnyddir i’r briodas, ei chynnal a’i diogelu, hyd yn oed – dim ond yn gyffredinol nad oes math o gyffro ynghylch pethau.

Dwi’m yn meddwl ei fod o’n don o ymdeimlad gweriniaethol na dim felly – apathi ydi o. Dydi pobl ddim isio ffys, pan mae pethau’n dynn yr oll maen nhw isio ydi trefnu eu byd eu hunain ac edrych ar ôl eu teuluoedd nhw eu hunain.

Ta waeth, apathetig fydda i hefyd. Ond mae ‘na rwbath dwi ddim yn apathetig am, sef y Prins yn dod i fyw yn Sir Fôn. Na. Na. Na!

Dwi’n meddwl ei fod yn warth, yn warth llwyr, bod Sais di-Gymraeg a’i wraig yn cael tŷ am ddim ac yntau swydd dda ar Ynys Môn o feddwl faint o gyplau, a phobl, ifanc lleol, Cymraeg eu hiaith, na allant gael na swydd gall na chartref ar Fôn, dim ond i hwn ddo i mewn a wneud hynny’n ddi-hid? Mae’r peth yn afiach braidd. Roedd ymateb y gynulleidfa ar Pawb a’i Farn ryw ddeufis nôl yn sâl o daeog.

Achos mae’n werth ymwared ag unrhyw falchder cenedlaethol am ryw dair neu bedair swydd ran amser dros dro a hawlio hynny’n fuddugoliaeth i genedl fach daeog y Cymry. Ma’n ddigon i droi ar rywun.

Tacteg 'ddiddorol' (sinigaidd) True Wales

Y mae’n dweud y cyfan am True Wales mai eu gwrthwynebwyr sydd wedi gorfod bathu’r enw ‘Gwir Gymru’ ar eu cyfer, yn tydi? O ran y blog hwn, os nad ydyn nhw am ddangos dyledus barch i’r Gymraeg drwy fathu eu term eu hunain, dwi ddim am wneud hynny iddyn nhw chwaith. A hwythau heb gynnwys gair o Gymraeg ar y naill wefan neu’r llall, yr hyn sy’n amlwg ydi nid nad oes unrhyw Gymry Cymraeg yn erbyn yr ymgyrch ‘na’, ond eu bod yn grŵp bach mewnsyllol sy’n troi mewn cylchoedd cyfyng iawn.

Dywed yr Hen Rech mai tacteg ‘ddiddorol’ sydd i True Wales drwy beidio â wneud cais i fod yr ymgyrch ‘na’ swyddogol gan felly dawelu’r ddadl ynghylch rhagor o bwerau. Y mae’n dacteg ddiddorol sydd, ar un llaw yn sicr, yn dacteg dda. Sinigaidd, yn sicr, ond da. Fe ŵyr True Wales nad oes ganddyn nhw ddadl a’r ffordd orau o guddio hynny ydi drwy beidio â chynnal un. Os ydych chi wedi cymryd yr amser (ac os nad ydych, peidiwch) i ddarllen eu dadleuon fe wyddoch bod bob un wan jac ohonynt yn gwbl, gwbl amherthnasol i’r refferendwm sydd ar y gweill.

Dywed yr Hen Rech hefyd y gallant hawlio ar ôl refferendwm, y maen nhw bron yn sicr o’i golli, y llwyddodd yr ymgyrch o blaid gyda nifer isel o bobl yn pleidleisio. Dwi fy hun wedi mynegi fy mhryder ynghylch mandad unrhyw refferendwm – hynny yw, mi allwn ennill os pleidleisia bron neb, a rhydd hynny wrthddadleuon i elynion datganoli, a rhai digon effeithiol hefyd.

Serch hynny, camgymeriad ar ran True Wales byddai peidio â cheisio bod yn ymgyrch swyddogol o ran sicrhau’r canlyniad a ddymunant yn y refferendwm. Y gwir ydi, nid yn unig ydi’r polau yn eu herbyn, maen nhw’n unochrog felly. Hunanfodlonrwydd yw prif elyn unrhyw blaid neu ymgyrch, ond gallwn ddweud â chryn sicrwydd serch hynny pe cynhelid refferendwm heddiw, yr ymgyrch ‘ie’ âi â hi yn weddol hawdd. Os ydyn nhw am sicrhau pleidlais yn erbyn, rhaid i True Wales ymgyrchu’n galed dros hynny yn lle defnyddio tactegau gwter, a does ffordd arall o amgylch y peth.

Hynny nid a wnânt am ddau reswm sy’n amlwg i unrhyw un a fedda ar y craffter gwleidyddol lleiaf. Y cyntaf ydi’r amlycaf – does gan True Wales ddim hyder yn naill ai eu dadleuon nac ychwaith eu gallu i ennill refferendwm. Eu prif obaith yn wir ydi hunanfodlonrwydd ymysg rhengoedd eu gwrthwynebwyr.

Yr ail ydi, fel y crybwyllais uchod, yr hyn y maen nhw mi dybiaf yn canolbwyntio arno rŵan ydi, sef drwy beidio â bod yn ymgyrch swyddogol ac felly gynnal trafodaeth, sicrhau y nifer isaf posibl o bobl yn pleidleisio, gan felly ddefnyddio’r ddadl ‘dim mandad’ a chwyno’n chwerw ymysg eu hunain am y peth fel y mae’r nifer ostyngol o wrth-ddatganolwyr wedi’i wneud ers ’99, gan rywsut dwyllo eu hunain i feddwl mai nhw ydi’r ‘mwyafrif tawel’ ac y gwnânt yn y pen draw chwalu datganoli.

Yr unig ffordd o ddechrau’r broses o chwalu datganoli ydi drwy sicrhau pleidlais ‘na’ ar Fawrth 3ydd – a gallai pleidlais ‘na’ wneud hynny i raddau helaeth iawn – ond dwi’n rhywsut deimlo y byddai’n well gan aelodau True Wales golli ac am ddegawd arall ffugio fictimeiddio a chreu dadleuon dychmygol ymhlith eu hunain.

Trechu Ionawr

O gyfeillion, dyma grombil mis Ionawr ac mae isio gras ar rywun. Ond na, ni chaf i mo ‘nhrechu eleni gan y mis tywyll, yr anfad fis. A dyna ydyw. Yr unig bobl sy’n licio mis Ionawr ac sy’n amddiffynnol ohono ydi pobl sy’n cael eu penblwydd ym mis Ionawr. Prin ydyn nhw achos mae pobl yn rhy brysur yn sbïo ar ŵyn yn prancio, y blodau’n blaguro neu’n dathlu fy mhenblwydd i ym mis Ebrill i gael secs.

Dylia nhw fod eniwe, y basdads budur.

Ond na, eleni dwi’n gyfrwysach nag Ionawr. Mae pob penwythnos wedi’i lenwi gan weithgareddau. Iawn, dwi ‘di mynd i gwely cyn 10 ddwy noson yn olynol ond mae angen cwsg ar rywun weithiau. Tua naw awr y noson yn fy achos i.

Hen ddyn ydw i rili. Prin y bydda i’n aros i fyny yn hwyr iawn yn ystod yr wythnos – fyddai’n cysgu erbyn 10.30 dri chwarter yr amser. Ond beth arall a wnaiff rhywun? Mae’r teledu’n shit ac isio cysgu mae rhywun wrth ddarllen eniwe.

Na, y ffordd orau o oroesi’r cachfis ydi cysgu drwyddo draw.

Hiwmor y Cymro a hiwmor y Sais

Y mae hi’r adeg o’r flwyddyn i orgyffredinoli yn y ffordd fwyaf erchyll posibl. Na, dwi’m am sôn am y Sipswn, achos dwi’n sobor, ond yn hytrach y Cymry (gwrol, dewr, halen y ddaear) a’r Saeson (anfadrwydd pur).

Ryw synfyfyrio wnes am hyn, a dwn i ddim a ydw i’n iawn mewn gwirionedd ond dwi’n meddwl bod elfen o wirionedd i’r peth. A na, heblaw am Mam a’m Taid, dwi ddim yn nabod Sais mewn difrif. Yn wir, o bob un o’m ffrindiau Facebook prin, nad ydw i’n licio’u hanner nhw beth bynnag, un yn unig na fedr y Gymraeg – sef Sais sydd, am ryw reswm, o dan yr argraff mai Almaenwr ydyw. Rhaid i mi ddweud petawn Sais ac fy mod am ddewis cenedligrwydd arall (a phetawn Sais mi a wnawn), nid bod yn Almaenwr fyddai ar frig y rhestr.

Na, rhywbeth am hiwmor y Cymry a’r Saeson sydd i raddau helaeth yn wrthgyferbyniad llwyr rhyngom. Derbynnir yn helaeth, ac mae elfen o wirionedd iddi, fod y Cymry’n cael eithaf trafferth gwneud hwyl am ben eu gwlad a’u hiaith. Does fawr o wadu’r peth mewn difrif, cenedl bach touchy iawn ydan ni, sydd i raddau helaeth yn deillio o’n gwladgarwch brau a’n hansicrwydd cenedlaethol. Gwrthgyferbynnir hyn yn llwyr gan y Saeson – y mae’r Sais yn ddigon parod i wneud hwyl am bob agwedd ar Loegr, a dydyn nhw ddim yn meindio gormod pobl eraill yn ei wneud o ychwaith.

Yn gryno, ar lefel genedlaethol, gall y Sais chwerthin ar ei hun ond prin y gall y Cymro. Y gwahaniaeth ydym ni fel unigolion.

Heb amheuaeth, mae bod yn sarhaus chwaraeus, neu ‘cymryd y piss’ fel y d’wedwn yn Gymraeg, yn elfen bwysig o hiwmor Cymreig – ond nid dim ond ar bobl eraill, ond arnom ni’n hunain. Heb fod yn sentimenalaidd ond mae’n rhywbeth eithaf annwyl amdanom; ac mi wnaiff y Cymry gael y math hwn o hwyl gydag, ac ar, ei gilydd gyda phobl sy’n newydd iddynt.

Dwi ddim o’r farn bod hyn yr un mor wir am Saeson yn gyffredinol – ddim o gwbl a dweud y gwir, ac yn sicr nid i’r un graddau. Y mae’r Saeson yn fwy amddiffynnol o’r hunan a ddim yn licio beirniadaeth, boed honno’n ysgafn a chwaraeus ai peidio, ohonynt eu hunain. Gorgyffredinoli, efallai, ond mae gwirionedd i nodweddion cenedlaethol.

Dyna fy marn a’m hargraffiadau i, beth bynnag. Ond efallai ein bod yn eithaf tebyg wedi’r cwbl. I nifer o Gymry, mae ymosodiad ar Gymru a’i phethau yn ymosodiad personol, a ninnau yn wahanol i’m cymdogion wedi’n diffinio cymaint gan ein gwlad, mewn ffordd fwy cynhenid. Serch hynny, mae ein hanallu cyffredinol i chwerthin arnom ein hunain yn deillio o’n diffyg hyder ynom ni’n hunain. Ond rydym yn araf fagu hyder, ac mae ‘na newid ar droed dwi’n credu.

Os bydd Cymru yma mewn can mlynedd (a rhyngo chi a fi, dwi ddim yn hyderus am hynny – blogiad arall!), gobeithio y gall chwerthin ar ei hun – mae’n un wers werthfawr y gallwn ei dysgu gan y Saeson yn sicr.

Blwyddyn Wleidyddol 2011 - yn fras iown

Dwi eisoes wedi rhoi fy marn ar y refferendwm sydd bellach lai na deufis lawr y lôn. Fwy neu lai gytuno â’r farn gyffredin ydw i i bob pwrpas – buddugoliaeth dda i’r ymgyrch o blaid, ond nifer isel yn pleidleisio. Mae hynny’n fy mhoeni rywfaint, oherwydd byddai mandad yn dda, ond eto allwch chi ddim ysbrydoli pobl i bleidleisio am newid sydd yn welliant i’r system yn hytrach na’n, wel, newid.

Mae wrth gwrs ddwy bleidlais arall eleni – un ohonynt yn gyffrous a’r llall, yn fy marn i, yn ddibwys. Y cyntaf yw etholiadau’r Cynulliad – a all yn wir fod yn gynulliad mwy pwerus o dipyn erbyn yr etholiad. Mi fydd digon am hynny yn y man, gen i a gweddill y blogsffer Cymraeg mi dybiaf, felly af i ddim i fanylder. Fodd bynnag ar hyn o bryd, ac o reddf yn hytrach nag edrych ar unrhyw ystadegau, dwi’n meddwl y bydd hi’n etholiad da i Lafur, yn un gweddol i’r Ceidwadwyr, yn siom i Blaid Cymru ac efallai’n wir yn drychineb i’r Democratiaid Rhyddfrydol. Fedra i’n hawdd weld y Ceidwadwyr yn ennill mwy o bleidleisiau na Phlaid Cymru y tro hwn, os nad seddau.

Ta waeth, mi edrychaf ar y pum rhanbarth maes o law, er nid yn yr un manylder â chyfres Proffwydo 2010 – byth eto y gwna i hynny!

Ac wedi hynny, ac y mae’n farn ddigon cyffredin erbyn hyn, Cymru’n Un Rhif 2 fydd hi. Yn bersonol, dwi’m yn frwd dros hynny o gwbl. Cawn weld.

Ar yr un diwrnod mae ‘na refferendwm arall, sef un DU gyfan am y Bleidlais Amgen. Yr unig reswm y bydda i’n pleidleisio yn y refferendwm ydi y bydda i yn yr orsaf bleidleisio ar y pryd. Dwi eisoes yn rhagweld pleidlais ‘Na’ yn y refferendwm hwnnw – a ‘na’ y bydda i’n pleidleisio – heb fawr frwdfrydedd – hefyd. Mae hi’n system flêr, gymhleth a drud i’w gweinyddu heb sôn am fod yn llai cyfrannol na’r system bresennol hyd yn oed. Ac fel ambell un ohonoch dwi’n siŵr, er fy mod i’n licio fy ngwleidyddiaeth, ac yn sicr ystadegau a ffigurau, fedra i ddim cweit cael fy mhen rownd y system ei hun, ac nid er ceisio. Hefyd dwi’n rhyw deimlo y gallai fod yn system a fydd yn cyfrif yn erbyn y Blaid – os nad o ran ‘pleidleisiau’, o ran seddau.

Mi fydd yn flwyddyn wleidyddol ddiddorol eleni. Wel, y pum mis cynta de, fydd hi’n eitha boring ar ôl hynny – dyna un broffwydoliaeth dwi’n eithaf hyderus amdani!

Pethau amhriodol sy'n gwneud i rywun chwerthin

Dwi heb gael y dechrau gorau posibl i 2011, rhaid dweud, ond well na hon ...

Degawd newydd da

Ro'n i am ddymuno degawd newydd hapus i chi ond dim ond rwan dwi'n sylweddoli mai llynedd ddylwn i wedi wneud hynny.

Ffyc.

Sut bynnag, gyda nifer y darllenwyr eleni 50% yn uwch na llynedd o leiaf mi fydda i'n smyg iawn dros y flwyddyn newydd. Go on, ffeindiwch rywbeth i fod yn smyg amdano eich hun, mae'n werth chweil, yn enwedig i darfu ar wyll y mis gwaethaf sydd ar y gweill. Ionawr. Casáu Ionawr.

Blwyddyn newydd dda i chi gyd!

gol. ac ydw, dwi yn gwbod na'r 30ain, nid y 31ain ydi o, ond dwi ddim am flogio fory so ddêr

Goleuadau'r Nadolig

Sut Nadolig wnaeth hi felly? Iawn? Cymedrol? Gwych? Dydyn nhw byth yn wych yn y pen draw nac ydyn. Ac nid y gwychaf na’r gwaethaf a gafwyd unwaith eto eleni. Ond mi wnes fwynhau yn fy ffordd fach fy hun.

Fe’m codwyd tua 8.30 y bora gan y chwaer a Mam mewn het Siôn Corn, sy’n ddigon i ddychryn y dewraf a dweud y lleiaf. Er i mi yfad mwy na’r arfer yn Stryd Pesda ar Noswyl y Nadolig (traddodiad pwysig) ni’m trechwyd gan ben mawr drwy gydol y dydd. Buddugoliaeth ynddi’i hun ydoedd, oherwydd fel arfer mi fydda i’n teimlo’n sâl dros ginio ac yn mynd i’r gwely am y rhan fwyaf o’r pnawn gan fwy neu lai sbwylio Dolig pawb arall.

Mi es lawr grisha felly i weld pa erchyllterau a adawsai Siôn Corn i mi. Er gwaethaf ei bwriadau, mae gan Mam duedd i brynu anrhegion nad oes mo’u heisiau na’u hangen arnaf. Wn i fod hynny’n swnio’n anniolchgar ond dydi o ddim, ac mae’r hen dîar yn cadw’r derbynebion i gyd chwara teg. A hithau’n draddodiad teuluol agor un anrheg ar y Noswyl, nid oedd pethau’n argoeli’n dda pan ddatgelwyd bryd hynny fag plastig i ddal dillad i’w golchi.

Ar y cyfan, cyfuniad o bethau a ddychwelir i’r siop neu na welir mohonynt eto a gafwyd. Hunangofiannau Ned Thomas a Roger Roberts (mae gas gen i hunangofiannau, a nid dyma’r ddau i’m hargyhoeddi – ‘nenwedig Roger blydi Roberts), padell ffrio ar gyfer un wy, pâr hyll o jîns (a chanddo tua 12 pâr eisoes nid oes angen jîns ar yr Hogyn) a’r hwdi hyllaf ar y Cread crwn.

Am unwaith fe werthfawrogodd Dad ei bresant, sef the Pocket Book of Manchester United. Fe’i darlleno, a fydd ryfeddod achos dydi o byth wedi darllen llyfr yn ei fywyd – yn ei feddwl o mae darllen y Daily Star bob dydd yn gwneud iawn am hyn – ac arferol ddiolchgar oedd y Mam a’r chwaer.

Cafodd Nain ei gwahardd gan Mam rhag plygu’r papur lapio yn ddel “er mwyn ei ddefnyddio eto” achos bod digonedd ohono acw’n Sir Fôn ac yn ddigonedd nas defnyddir fyth. Lapith honno mo bresant i neb fyth, heb sôn am brynu un.

Dwi’n mynd i fwydro rŵan, felly cadwn ail hanner y dydd yn fyr. Roedd y cinio’n hyfryd, a’r twrci nid sych ond bwytadwy iawn, y’i bwytasid wrth glywed straeon doniol Nain am ‘stalwm ac Anti Blodwen yn rhoi cweir i ryw ferch arall am galw hen Nain yn ‘dew’. “Wel ‘rargian fawr, mi wyt ti’n dew,” oedd ymateb hen Daid meddai hi.

Ta waeth cafwyd pnawn diog ond mi welwyd y peth rhyfeddaf tua deg munud wedi pump. Yn digwydd bod, ro’n i’n ista ar y sedd yn wynebu tua Moel Faban, ac yn sydyn reit dyma ‘na olau oren yn dod o Gwm Llafar, y tu ôl i Foel Faban, er y taeraswn iddo ddechrau ar ochr orllewinol Foel ei hun, achos ro’n i’n meddwl mai tân ydoedd i ddechrau.

Ymhen dim, a’r golau cyntaf yn esgyn uwch Foel a ninnau wedi hen ddeall nad hofrennydd mohono (sef yr ail olau) esgynnodd un arall i’r awyr, y tro hwn yn bendant iawn o Gwm Llafar. Mi ddiflannodd yr ail yn syth bin – un funud roedd yn olau a’r eiliad nesa’ nid oedd, wrth i’r llall raddol ddiffodd megis fflam ddiwedd cannwyll. Roedd y ddwy funud hynny yn rhai rhyfedd ar y diawl.

A minnau ddim yn credu mewn UFOs a pobol fach o blanedau eraill, nid am unrhyw reswm ond am f’ystyfnigrwydd fy hun, fedra’ i ddim meddwl am eglurhad. Ond fela mai a fela fydd, Dolig arall a oroeswyd!

Dolig Llawen ac ati

Mai'n rhy oer i flogio. Mae Caerdydd yn wyn a dwi'n rhynnu ac yn poeni na fydda i hyd yn oed yn y Gogs y Dolig hwn. Ta waeth, dyma fi'n dweud 'Dolig Llawen cynnar ac mi a'ch gwelaf faes o law!

S4C i ddangos rhaglenni Saesneg?

Egwyddorion ac ymarferoldeb. Dwi wedi sôn am hynny o’r blaen. Dyma erthygl arferol o fer ar Golwg360 lle mae Arwel Ellis Owen yn dweud ei bod yn ‘anochel’ y bydd S4C yn ailddechrau dangos rhaglenni Saesneg.

Yn egwyddorol, mae hynny’n gwbl, gwbl anghywir. Sianel Gymraeg ydi S4C a dyna ddiwedd arni. Mae hi’n sianel Gymraeg cyn ei bod yn sianel i Gymru hyd yn oed. Ei bwriad ydi hyrwyddo’r Gymraeg a sicrhau ei bod yn rhan o’r byd modern. Pa gyfraniad a wna dangos rhaglenni Saesneg at hynny? Dim. Rhaid dweud yn gwbl glir: ni ddylai fod unrhyw le i raglenni Saesneg ar S4C atalnod llawn ffwl stop – does ‘na ddim dadl am y peth.

Ond y gwir ydi mae’r peth yn wirion o anymarferol hefyd, i’r graddau ei bod yn stiwpid – a dwi’n defnyddio’r gair ‘stiwpid’ achos fedra i ddim meddwl am ffordd gryfach na gwell o’i gyfleu. Pa raglenni Saesneg, dwad? Rhaglenni gan y BBC? Rhaglenni gan Channel 4?

Rydyn ni’n yr oes ddigidol, neno’r tad. Ers dyfod teledu digidol, os mae rhywun isio gwylio raglen sydd ar Channel 4, fe wnânt hynny. Hyd yn oed os mae o ar yr un pryd ar S4C, Channel 4 fydd pobl yn ei gwylio i weld y rhaglen. ‘Sneb yn troi at S4C gyda’r bwriad o wneud unrhyw beth ond am wylio rhaglen Gymraeg.

Ailddarllediadau o raglenni ar sianeli eraill? Eto, mae hynny’n stiwpid. Gall pobl recordio rhaglenni yn hollol ddidrafferth, fynd i wefannau sianeli neu yn achos Channel 4 gwylio Channel 4 +1. Erbyn hyn, mae’r gynulleidfa i raglenni Saesneg ar S4C, i bob pwrpas, yn llai nag i’r rhaglenni Cymraeg. Hyd yn oed ar ôl y toriadau erchyll sy’n dyfod, ‘does ‘na ddim sens yn y peth.

Ychydig eiliadau dwi wedi’u cymryd i feddwl bod hwn yn syniad hurt ac esbonio pam. Tasa S4C yn blentyn swni’n gafal arno, yn rhoi sgytwad iawn iddo a deutha fo ffwcin callio.

Refferendwm 2011 - myfyrio bras

Y mae pob pôl a wnaed hyd yn hyn yn awgrymu buddugoliaeth ddidrafferth i’r Ymgyrch ‘Ie’ yn refferendwm mis Mawrth, a hynny’n sicr ymhlith y rhai sy’n bwriadu pleidleisio. Hynny ohonynt a fydd yn pleidleisio, wrth gwrs. Ym mêr fy esgyrn dwi’n rhyw deimlo y bydd llai na hanner pobl Cymru yn bwrw pleidlais ar Fawrth 3ydd, ac er fy mod yn disgwyl buddugoliaeth, fydd hynny yn ei hun yn rhywbeth negyddol iawn i’n democratiaeth ifanc – hynny ydi, trosglwyddir pwerau i’r Cynulliad heb fandad gwirioneddol.

Ond a ydym ni am ennill y flwyddyn nesaf a beth fydd maint y fuddugoliaeth honno? O ran y cwestiwn cyntaf dwi fy hun yn hyderus iawn o ganlyniad y refferendwm, ac y caiff y Senedd bwerau deddfu llawn yn y meysydd datganoledig i gyd ar unwaith, gan ddisodli’r system drwsgl sydd ohoni. Ond mae maint y fuddugoliaeth yn ddadl arall, ddiddorol, a fydd yn dweud llawer i ni am y Gymru gyfoes.

Dwi’n hyderus y bydd pob sir a bleidleisiodd o blaid sefydlu cynulliad yn gwneud hynny unwaith eto yn 2011, ac eithrio Ynys Môn – yn wir, fe alla’ i’n hawdd weld Môn yn dweud ‘na’. Mae dros y degawd diwethaf elfen o elyniaeth wedi dod i’r amlwg yn y Gogledd tuag at y Cynulliad, a’r hen llinell a ddywedwyd gangwaith ac nid yn ddi-sail “mae popeth yn mynd i Gaerdydd”. Mae’r teimlad hwnnw’n gryf – ac mae Seisnigeiddio’r Ynys (ynghyd â’r Gogledd cyfan) yn bwrw amheuaeth dros y canlyniad yno.

Mae’n hawdd gen i hefyd weld gynnydd yn y bleidlais ‘ie’ yng ngweddill siroedd y Gogledd (ac eithrio o bosibl Wynedd) ond nid i’r graddau y bydd yr un ohonynt yn pleidleisio o blaid. Gallwn o bosibl weld buddugoliaethau bach yng Nghonwy a Sir Ddinbych, neu’n fwy tebygol Wrecsam, ond bydd Sir y Fflint eto’n gymharol gadarn yn erbyn mi dybiaf. Felly mae’n bosibl yn y Gogledd o leiaf y bydd y bleidlais o blaid yn cynyddu ond mai Gwynedd fydd yr unig sir o blaid. Gogwydd, ond nid pleidlais o hyder, a geir o’r Gogledd.

Gallai newidiadau cymdeithasol yng Ngheredigion, Powys, Sir Gaerfyrddin a Sir Benfro arwain at gynnydd yn y niferoedd sy’n dweud ‘na’ yn fy marn i. Fel Môn, gallai canlyniad Ceredigion fod yn sioc, er nad ydw i’n gweld hynny’n digwydd. Yn sicr, alla i ddim gweld Powys yn pleidleisio o blaid. Fawr o newid ydi ‘nheimlad i yn y bôn.

A beth am y De? Wn i ddim a fydd newidiadau enfawr yn y De, ond un peth dwi’n sicr yn ei ddisgwyl ydi y bydd Caerdydd yn pleidleisio o blaid. Mae’r agwedd at ddatganoli yn y ddinas wedi gweddnewid dros ddegawd, ac yn wir gall y fuddugoliaeth yno fod yn un gadarn. Dwi’n meddwl y bydd ‘na ddifaterwch mawr yn rhai o’r Cymoedd, sy’n fwy tebygol o ffafrio’r ymgyrch ‘ie’. Synnwn i ddim a fydd siroedd Torfaen a Bro Morgannwg yn pleidleisio o blaid y tro hwn. Beth bynnag fydd yn digwydd, anodd gen i weld gogwydd at ‘Na’ yn Ne Cymru.

Dadansoddiad bras iawn ydi’r uchod wrth gwrs. Ydw, dwi’n rhagweld buddugoliaeth, ond buddugoliaeth all fod fymryn yn wag oherwydd nifer isel yn pleidleisio. Ac mewn rhai ardaloedd, gall y canlyniad fod yn arwydd o’r newidiadau llawr gwlad sy’n mynd rhagddynt, ac achosi dirfawr bryder am ganlyniad arall, sef rhai’r Cyfrifiad a gynhelir hefyd yn 2011.

Pobl flin, pobl ddig

Yn ôl pob tebyg, fyddwch chi sy’n dilyn helynt y blog hwn yn cael sioc o’r datganiad canlynol: ar y cyfan, dydw i ddim yn fasdad blin. Dwi’n aml yn rhwystredig, ac yn aml yn ddadrithiedig, ac mae fel y gwyddoch gant a mil o bethau yn y byd sy’n mynd ar fy nerfau - ond does fawr o dymer arnaf yn y bôn.

Mae’r ffordd a wylltiwn yn un o’n nodweddion. Cyn iddo gael strôc flynyddoedd nôl, roedd fy nhaid yn berson na wylltiai fyth. Mae’r hen Lowri Llewelyn fach felly hefyd mewn difri. Wedyn mae ‘na rai pobl, fel Steff (sydd isho mensh ar y blog) sy’n hynod hawddgar ac yn anodd tu hwnt i wylltio. Ond pan mae’n gwylltio, mae’n gwylltio’n gacwn (dywed ef, dwi ddim actiwli yn ei gredu yn y mymryn lleiaf – deud hynna i edrych yn tyff mae o). Ac wedyn mae ‘na bobl, megis Haydn blin, sy wastad yn flin. Efallai y gwelwch eich hun yn un o’r disgrifiadau uchod.

Nid felly fi. Yn gyffredinol, dwi’n rhywun sydd â ffiws ofnadwy o fer ond sydd, ar y cyfan, yn distewi yn gymharol hawdd ... er fi fydd y cyntaf i gyfadda fod gen i dueddiad i bwdu! Prin iawn y gwna i wylltio o’r enaid ar rywun neu rywbeth. Mi fedraf fod yn siarp iawn a chodi’n llais, ond y funud nesaf wenu ‘tha giât.

Ar hyn o bryd mae’r ffiws yn fyrrach na’r arfer. Cyfuniad o bethau ydi hyn. Rhyngo chi a fi a’r Gymru Gymraeg, ac eithrio’r Nadolig ei hun, lle bydda i er gwaetha fy nghwyno yn ddigon bodlon, ryw gyfuniad o bwdu, anfodlonrwydd cyffredinol ar fywyd a chwerwder ydyw. Er bod gen i resymau penodol, yn gyffredinol mi fyddaf rywbeth tebyg bob blwyddyn rhwng diwedd mis Tachwedd nes dechrau’r Chwe Gwlad.

SAD? Wel, dwi ‘di cael fy ngalw’n waeth....

Siopa 'Dolig

Fel arfer fydda i’n cwyno ac achwyn am y Nadolig. Dydi ‘leni fawr wahanol – mae masnacheiddio a materoleiddio’r ŵyl yn rhywbeth y dylai unrhyw un call ffieiddio arno. Hyd yn oed os nad ydych yn grefyddol, onid amser i’r teulu ddod ynghyd (i ffraeo a checru ar ei gilydd, dwi’m yn deud) ydyw a threulio amser ddi-hid â’r bobl sydd agosach atoch? Efallai mai fi sy’n or wrth-faterol am bethau felly.

Neu efallai ei bod hi i gyd am y presanta rŵan, wn i ddim. ‘Sgen i fawr o fynadd cael anrhegion Dolig achos, gan o bosibl swnio’n anniolchgar, dwi’n gwybod y bydda i’n gorfod smalio fy mod i’n falch o gael y rhan fwyaf ohonynt, cyn eu rhoi i lechu mewn rhyw anghysbell gornel o’r llofft a gobeithio byth eu gweld eto.

Rŵan, er i mi ddweud uchod fy mod yn ffieiddio ar fateroldeb ar y cyfan, dwi fel rheol yn hen fasdad cynnil efo arian; hynny ydi dwi’m yn licio gwario. Serch hynny, mae gwario ar bresanta yn rhywbeth dwi ddim yn meindio gwneud – mi fentraf ddweud fy mod yn cael llun o deimlad cynnes ynof o wario ar rywun arall heblaw amdanaf fy hun. Ar fy nheulu, o leiaf, i bawb arall mae gofyn i mi brynu hyd yn oed beint yn ddigon i ennyn tragwyddol gasineb.

Ac, eleni, yn ôl f’addewid, mae’r siopa Nadolig wedi’i wneud mewn da bryd. Rhywbeth bach i Dad, achos ddiolchiff mo hwnnw petawn i’n prynu Man Utd ei hun iddo. Rhywbeth bach i Nain ei sarhau, sef ei ffordd hi o ddweud diolch. Aiff yn anrheg fwyaf ystyriol i Mam – wedi’r cyfan, er gwaetha’r ffaith ei bod hi’n Saesnes boncyrs y mae ei meddwl yn aml blanedau i ffwrdd o’m un i, mae hi’n fam i mi ac yn haeddu mwy na alla’ i ei fforddio eniwe.

Yn eironig, aiff yr anrheg ddrutaf i’r chwaer. Mae’n eironig oherwydd, fel sydd wedi’i grybwyll ar y blog yn y gorffennol, nid yn unig ydi’r Hogyn a’i chwaer yn bobl debyg mewn unrhyw fath o ystyr, a maen nhw’n cecru fel nas gwelwyd. Yn aml iawn dydyn ni ddim hyd yn oed yn hoffi’n gilydd fawr ddim, ond rydyn ni’n ddi-ffael yn amddiffynnol o’n gilydd. Cyfuniad rhyfedd de? A’r unig adag o’r flwyddyn y cydnabyddir y ffaith ddibwys honno ydi’r Nadolig, efo anrheg ddrud gan ei brawd mawr.

A dyna’r agosaf dwi’n dod at bod yn ciwt.

Y Mesur Iaith a safbwynt gwahanol

Mater dathlu ydi pasio’r Mesur Iaith ddoe yn ein Cynulliad. Bydd i’r Gymraeg statws na chawsai, boed yn swyddogol ai peidio, ers canrifoedd unwaith eto ar ddechrau’r flwyddyn newydd. Rhaid llongyfarch Alun Ffred, a hefyd Blaid Cymru, am lywio’r mesur yn wyneb rhwystrau mawr dros gyfnod mor hir, a dal ati i’r diwedd. Mi aiff Guto Dafydd a Blogmenai i fwy o fanylder am y Mesur ei hun na wnaf i ... yn wir, os ydi lefel eich dealltwriaeth o ddeddfwriaeth mor boenus o isel â’m un i, mae’r Q&A hwn gan BBC Wales yn o handi!

Y pwynt ydi, mae’r Gymraeg bellach i bob pwrpas yn iaith swyddogol yng Nghymru, a ddylai rhoi gwên ar wyneb pawb a siarada’r Gymraeg heddiw.

Mae gen i ddau bwynt i’w wneud, heb fod yn rhy negyddol, er mae’n siŵr felly y’u cyflëir! Cyn mynd ymlaen, rhaid o waelod calon ddiolch i Gymdeithas yr Iaith am i ni gyrraedd y pwynt hwn. Heb ei hymgyrchu cyson am y nesaf peth i ddegawd, mae’n annhebygol y byddai gennym fesur mor gryf ; a hyd y gwelaf i, mae yn fesur cryf. Dwi’n poeni i ymateb cymharol lugoer y Gymdeithas (fy argraff i o’r ymateb yn sicr) at y Mesur wneud iddi swnio ychydig yn, sut y galla’ i ddweud, fel ei bod yn swnian er mwyn swnian - ac mae’n cyferbynnu’n llwyr ag ymateb Richard Wyn Jones ac Emyr Lewis, er enghraifft. Mae peryg i’r Gymdeithas gyfleu ei bod yn fudiad eithafol yn hyn o beth, a fyddai’n annheg iawn arni hi, a chydymffurfio â’r ddelwedd whingeing nashies.

Ac mae’n rhaid i mi ategu Guto Dafydd yn dweud bod yr ymosodiadau personol a wnaed ar Alun Ffred (neu jyst ‘Ffred’ yn ôl golwg360 am ryw reswm od ar y diawl) wedi suro pethau, ac na haeddodd hynny yn y lleiaf. Serch hynny, rhaid ategu bod dyled unwaith eto gan y Cymry Cymraeg i’r Gymdeithas, ac wrth gwrs Plaid Cymru.

Mae un peth arall, sydd yn boendod i mi’n bersonol, er wn i ddim a yw’n bryder a rennir gan eraill. Yn bersonol, a heb ddiystyru’r ymgyrch Deddf Iaith hirfaith, dwi bob amser wedi credu y dylid bod wedi ymgyrchu dros Ddeddf Eiddo yn lle. Fe wnâi honno, yn fy marn i, fyd o les i’r Gymraeg ar lawr gwlad. Mae diogelu’r ardaloedd prin sydd o hyd â mwyafrif Cymraeg yn bwysicach na statws yr iaith.

 chryn betruster, rhaid i mi ddweud na chaiff y Ddeddf Iaith unrhyw effaith ar y Gymraeg yn yr ystyr hanfodol hwn. Yn wir, o ‘swyddogoli’ cenedl y Cymry dros y degawd diwethaf, mae’r iaith ar lawr gwlad yng Nghymru benbaladr (ac eithrio Caerdydd) wedi chwalu ar raddfa fwy erchyll nag erioed o’r blaen, am amryw resymau. Fydd ffigurau Cyfrifiad 2011, i ni garedigion y Fro Gymraeg, yn siom dorcalonogol: ni fydd y Ddeddf Iaith yn effeithio dim ar y tueddiadau cymdeithasol ac ieithyddol sy’n difetha’r iaith, a hynny yn anad dim sydd ei angen ar y Gymraeg i sicrhau ei pharhad. Yn nwfn calonnau’r rhai a adwaen y Fro, mi dybiaf y cytunant, os yn amharod felly. Colli’r Fro yw colli Cymru, ac ni wnaeth yr un ddeddf iaith ronyn o wahaniaeth i ddirywiad yr iaith ymhlith pobl Cymru.

Iechyd da i’r Mesur Iaith a llwnc destun iddo; ond mae brwydr yr iaith, gwaetha’r modd, yn fyw ac iach o hyd yng Nghymru’r Gymraeg swyddogol. Cofiwch hynny.

Lawr y lôn

Seiclwyr. Dylen nhw gadw at y llwybrau seiclo, neu, yn well fyth, brynu car. Well gen i ladd eirth gwyn na mynd i’r lên nesa’.

Motobeiciwrs. Dyma chi ffycars y ffyrdd, dwi wedi cwyno amdanyn nhw o’r blaen ‘fyd, yn sbydu’n wyllt a neud lol. A ‘sdim gwaeth mewn traffig na’u gweld nhw’n pasio pawb drwy’r canol.

Pobol sy ddim yn dweud diolch. Pan fyddwch chi’n gadael rhywun i fynd o’ch blaen a dydyn nhw’m yn codi llaw. Dyna chi ddiawliaid. Ac mae ‘na rai pobl sy’n lot waeth am hyn na’r lleill, ond rhag ofn i’r cachu hitio’r ffan wna i’m dweud tan i mi weld chi'n pyb.

Carfanau. Absoliwt ffycars.

Fflagiau Lloegr. Dim ond yn digwydd bob tua dwy flynedd fel rheol ond mae ‘na rywbeth yn nwfn enaid y Cymry yn casáu hyn â chas pur. Ac mae hynny’n fy nghynnwys i. Y peth gwaethaf i’w weld ar ffyrdd Cymru sy’n berwi fy ngwaed a gwneud i mi sgrechian ‘blydi Saeson’ i mi’n hun.

Y Cyflymslo. Wyddoch chi, y bobl ‘na sy’n mynd yn arafach na chi, ond ddim yn ddigon araf i chi allu eu pasio nhw heb yrru’n beryg neu oryrru’n echrydus. Ambell waith dwi wedi gweddïo am daflegrau ar adegau fel hyn.

Pawb heblaw amdanaf i. Yn gryno, ‘lly.

Fela mai a fela fydd

Minnau a ddysgynnais nos Wener. Iawn, mi gyfrannodd alcohol at hyn ond i fod yn deg mi gyfrannodd y rhew ato hefyd. Dyma fi’n llithro am fy ôl a disgyn ben yn gyntaf ar y croncrid, heb na llaw na het i ysgafnhau’r trawiad. Wn i ddim am faint yr o’n i’n anymwybodol o’n ro’n i’n blydi oer yn deffro – o ystyried ei bod hi’n blydi oer eniwe dwi’m yn meddwl fy mod allan ohoni am ry hir, diolch byth. Fe’mh elpwyd gan anhysbys wron i godi. Ta waeth, mi gollais fy waled hefyd (ella na fo a’i gymrodd, wnim wir) so ta waeth gystal noson oedd hi, doedd hi ddim yn noson lwyddiannus.

Es i ddim am ddoctor, wrth gwrs – maen nhw’n fy ngweld i’n rhy aml, ond dwi yn teimlo fel brechdan, ychydig yn chwil, ac mae ‘mhen i’n brifo – ac mae gen i flas gwaed, ond ddim gwaed, yn fy ngheg. Rhyfedd, bryderus fyd.

Fel y gallwch ddychmygu felly, doedd gweddill y penwythnos byth am fod yn llawn gweithgarwch. I’r gwrthwyneb, pwdu am fy waled wnes i ... bwdish i ddim am fy mhen, fydda’n well gen i fod wedi cadw fy ngherdiau a tharo’n hun a llithro ddwywaith yn galetach.

Strach ydi colli cerdiau yn fwy na dim. Mae’n fwy o strach achos dim ond wythnos dwytha y cefais gerdyn banc newydd. A minnau’n fwy dwl na’r arfer, torri’r llall wnes i yn meddwl bod cerdyn arall a gyrhaeddodd yn cyfateb i’r cyfrif cyfredol, ond ro’n i’n rong ac wedi bod yn defnyddio cyfrif hollol wahanol ers ychydig wythnosau. Sy’n profi o leiaf waeth faint y sobraf neu a daraf fy mhen hyd poen, fydda i byth llawn llathen.

Da 'di Rwsia

Dwi ddim am wneud blog hirfaith am fethiant Lloegr i gynnal Cwpan y Byd yn 2018, ‘does gen i fawr o egni ar ôl gan mai dim ond newydd stopio chwerthin ydw i. Mi allwn baladurio yn dweud diolch byth oherwydd y byddai mwy o arian o Gymru yn cael ei arallgyfeirio gan fudiadau fel y Loteri ac ar ein colled y byddwn ni, heb sôn am orfod dioddef nid yn unig fflagiau o Loegr dros ein gwlad ond unrhyw ymwelwyr eto fyth yn meddwl mai rhan o Loegr ydym.

Argoel, ma gan y Saeson ma wyneb yn dweud mai nhw sy’n ein hariannu ni yn does? A tha waeth rhwng y Gemau Olympaidd a Cwpan Rygbi’r Byd maen nhw’n cael degawd da fel y mae hi.

Na, dwi am fod yn onast. Dwi’n falch na chafodd y Saeson Gwpan y Byd ffwl stop. Dim ots gen i am safon eu cais. Dim ots gen i am yr anfanteision ariannol y byddai Cymru’n ei dioddef am flynyddoedd. Saif un ffaith, dydi’r Saeson ddim yn cael Cwpan y Byd a diolch, diolch yn fawr i Dduw am hynny – byddai’r hunanfodlonrwydd yn ormod i unrhyw Gymro call ei oddef!

Pwy neu beth ydi'r Werin?

Mae ‘na un ddadl dwi wedi ei chael gyda ffrind ambell waith, a dydyn ni fawr o ffrindiau wrth gael y ddadl, am gysyniad y Werin. I mi, mae’r werin yn fyw ac iach ac iddi hithau “dydi’r werin ddim yn bodoli ddim mwy”. Beth am ddechrau gyda diffiniad GPC o’r gair ‘gwerin’?

Pobl, pobl gyffredin, pobl y wlad, gwŷr dan awdurdod; tyrfa, ciwed, mintai, haid, llu, lliaws, milwyr cyffredin byddin; cenedl

Rŵan, ein disgrifiadau ni o’r werin, boed hynny’n gyfredol neu’r werin fu. Iddi hi, rhywbeth amaethyddol ydi’r werin – i raddau helaeth pobl cefn gwlad, mae’n siŵr tyddynwyr a ffermwyr, a rhai sy’n ymwneud â diwylliant. Dwi wedi sôn am y werin ddiwylliedig o’r blaen. Yn bersonol, dwi’n meddwl yn gryf bod y werin ddiwylliedig yn rhywbeth sydd dal yn bodoli: ond dwi byth wedi cysylltu’r werin â chefn gwlad yn unig. Wedi’r cyfan, oni fu’r chwarelwyr a’r glowyr yn werin?

Argraff wahanol sydd gen i o’r werin. Y werin ydi’r Cymry Cymraeg cyffredin. I mi, mae iaith yn bwysig yn niffiniad y peth. Yn y dyddiau cyn i’r Saesneg drechu’r Gymraeg yng Nghymru helaeth nid oedd angen diffiniad ieithyddol, ond y dyddiau hyn dwi’n teimlo bod iaith yn rhan hanfodol o fod yn rhan o’r werin; dydi gwerin a di-Gymraeg ddim yn cyd-fynd. Y mae’r werin yn siarad Cymraeg.

Mae’r gair ‘cyffredin’ efallai’n broblem o ran fy niffiniad i achos mae’n awgrymu dosbarth. Ond eto mae'r cysyniad o ddosbarth yn fwy cyffredin i’r Saeson na’r Cymry fel rheol – i ni mae ‘na werinbobl a phobl fawr i bob pwrpas a dyna ddiwedd arni – os nad wyt yn un o’r bobl fawr rwyt yn un o’r werin. Er enghraifft, mi fuaswn yn ddigon parod i gynnwys athrawon neu feddygon neu, wrth gwrs, cyfieithwyr (pam lai!) yn rhan o’r werin er bod pres da yn perthyn i’r galwedigaethau hynny ... yn ganfyddedig o leiaf! O ran y werin, mae’r agwedd cyn bwysiced â’r dosbarthiadau Seisnig rydyn ni’n gyfarwydd â hwy heddiw.

Ond f’argraffiadau i ydi’r rheini. Un peth sy’n sicr yn fy meddwl i ydi bod y Werin yn bodoli. Mae’r diffiniad cenedl yn ôl GPC yn un ddiddorol. Dwi wedi dweud erioed bod y Cymry Cymraeg i bob pwrpas yn is-genedl, yn genedl oddi mewn cenedl, ac efallai bod hynny hefyd yn ddisgrifiad da ohoni.

Pwy sy’n iawn tybed?

Dyma'r bywyd i mi

A dyma fi'n cael diwrnod bach i ffwrdd. Dwi'n ista mewn yn rhynnu efo blanced drosof achos dwi'n ormod o fasdad cynnil i roi'r gwres ymlaen. Dwi wedi bwyta tiwb cyfan i Bringyls ac wedi gwylio tair awr o Judge Judy ar ITV2 a CBS.

Ac ma rhai pobol yn fy ngalw i'n gomon, wir!

Y Teulu Brenhinol a'r cenedlaetholwr

Ers i mi ysgrifennu at y Frenhines yn ysgol fach a gofyn iddi fod yn penpal i mi, sef yn hawdd iawn y peth mwyaf geeky i mi ei wneud erioed, mae gen i berthynas ryfedd â’r teulu brenhinol ... a nid oherwydd am na chytunodd. Dydw i ddim yn frenhinwr nac yn weriniaethwr o reddf. Petai Cymru’n rhydd mi a groesawn ailddyrchafiad y Tywysogion lawn cymaint â gweriniaeth Gymreig. Mae hyn oherwydd nad oes gen i wrthwynebiad egwyddorol at y syniad o deulu brenhinol ac mi allaf weld rhinweddau i’r fath system, yn ogystal â’i methiannau.

Mae’n rhyfedd i mi fod cymaint o’m cyd-genedlaetholwyr mor reddfol wrth-frenhinol i raddau. Ni fedraf mewn ffordd ddeall yr agwedd hon. Mae gen i wrthwynebiad at y teulu brenhinol mewn un ystyr yn unig: teulu brenhinol Lloegr ydyw. Dyna f’unig broblem, a dyna pam nad ydw i’n ei gydnabod; nid a berthyna i Gymru.

Wrth gwrs, mae’r teitl ‘Tywysog Cymru’ yn sarhad enfawr ar genedl y Cymry: er fel pob sarhad ac anfantais arall sydd arnom ein bai ni ydi hynny am beidio â bod yn ddigon aeddfed i reoli ein gwlad dros ein hunain. Ond serch hynny, mae’r teitl ei hun yn symbol o’n caethiwed a’n trechu. Mae’n wrthun i mi a dylai fod yn wrthyn i genedlaetholwyr ar sail eu cenedlaetholdeb – nid y syniad o ddarpar weriniaeth Brydeinig.

Fy ngwrthwynebiad yw hwn: ni ddylai Sais feddu ar y faith deitl. Mae p’un a ddylai rhywun o gwbl yn fater arall ond gall unrhyw un hanner call gytuno ar y ffaith os oes tywysog, dylai fod yn Gymro. Neu dywysoges yn Gymraes blah blah.

Ond y gwir ydi hyn: mae’r teulu brenhinol yn gwbl amherthnasol i genedlaetholwyr. Dylem ni ddim bod yn cwyno ein bod yn ei erbyn ar sail ‘rydyn ni’n genedlaetholwyr ac felly’n weriniaethwyr’ – sydd ddim o reidrwydd yr achos beth bynnag – ond yn hytrach ‘rydyn ni’n genedlaetholwyr’ atalnod llawn. Mae 'na rywbeth trendy leftie iawn am y sylw a roddir weithiau o'n tu. Annibyniaeth, nid gwerthiniaeth Brydeinig, ddylai fod nid yn unig un o’n nodau yn y maes hwn, ond ein hunig nod.

Yn y bôn, dylai cenedlaetholwyr Cymru dderbyn gan mai teulu brenhinol Lloegr ydyw, mai penderfyniad y Saeson ydyw p’un ai i’w gadw ai peidio. Dylen ni ddim gwastraffu’r un ronyn o’n hymdrech na’n sylw ar y ddadl gweriniaeth/brenhiniaeth eithr canolbwyntio ar annibyniaeth ein gwlad a pha system bynnag a ddaw’n ei sgîl. Fel y dywedais mewn post isod; diwedd Prydain, nid newid Prydain.

Y ffish a'r ffingar

Ro’n i’n cerdded yng nghanol y brifddinas ac mi aroglai’r Aes fel ffishffingars. Myfi a wn, o gerdded gangwaith y ffordd honno, nad oes na ffish na ffingar yno. Wel oce mae ‘na lot o ffingars yno h.y. bysedd ond fawr o ffish, heblaw o’r bwyty pysgod yno ac efallai’r farchnad i fyny’r ffordd fymryn. So, i grynhoi, mae ‘na lot o ffish a lot o ffingars (O.N. mae ‘na le yn Sir Fôn o’r enw Ffingar) yn yr Aes ond fawr ddim ffishffingars a llai fyth arogl ffishffingars.

Ond mi o’dd ‘na heddiw.

Yr Arglwydd Wigley

Felly dyma ni dair blynedd yn ddiweddarach ac mae Dafydd Wigley ar fin mynd i Dŷ’r Arglwyddi. Dafydd Wigley, yn bosib iawn, ydi fy hoff wleidydd i erioed yn y byd mawr crwn. Ond testun siom, nid dathlu, ydi i mi ei weld yn dychwelyd i Lundain. Dwi byth wedi bod o blaid anfon cynrychiolwyr cenedlaetholgar i Dŷ’r Arglwyddi ac ni fyddf fyth.

O ran hynny dwi’n ‘snob ideolegol’ (chwedl Blogmenai, nid fi!), dwi ddim yn licio a phrin y gwnaf gyfaddawdu ar sail egwyddorol. Mae fy ngwrthwynebiad at Dŷ’r Arglwyddi ar sawl ffrynt, nid yn annhebyg i fawr neb arall dybiwn i, ond pan fydd rhywun yn dweud bod yn rhaid bod yn ‘ymarferol’ a ‘chyfaddawdu’, wel, dim ond hyn a hyn y gellir ei wneud, ac o ran egwyddorion dim ond ychydig iawn y dylai rhywun gyfaddawdu.

Nôl yn 2007 pan ffurfiwyd y glymblaid i ddechrau ro’n i’n un mor gyffrous â neb arall a phryd hynny mi feddyliais ei fod yn gyfaddawd teg, ac angenrheidiol. Roedd angen llais cenedlaetholgar mewn llywodraeth. Gellir dadlau mai’r blaid Lafur, yn sicr yn draddodiadol, yw gelyn mwyaf, a mwyaf effeithiol, y Gymraeg yn holl hanes bodolaeth cenedl y Cymry. Cyfaddawd anodd. Erbyn hyn mi allwn ddechrau trafod a oedd yn werth hynny. Dwi dal ddim yn gwybod.

Ond ta waeth roedd yn benderfyniad angenrheidiol ac fe’i gwnaed ar delerau gweddol – roedd ymarferoldeb yn drech nag egwyddorion a hynny fu. Ond dydi anfon cynrychiolwyr i Dŷ’r Arglwyddi ddim yn benderfyniad angenrheidiol i’w wneud. Un llais bach ymhlith cannoedd fydd hyd yn oed Dafydd Wigley, llais bach Cymreigaidd ym mwyaf Prydeinllyd y sefydliadau. Bydd rhai yn dweud bod angen llais arnom yno. Ni chawn, er ymdrechu gangwaith fwy, hynny fyth.

Y gwir plaen ydi, fe brofir na fydd ymdrech y Blaid i gael Dafydd Wigley yno o unrhyw werth yn y pen draw. Roedd hwn yn achos lle y dylai egwyddorion fod drechaf ac nid hynny a fu. A’r daith annibynniaeth eisoes wedi dechrau, nid oes angen i genedlaetholwyr bellach ymwneud â’r lle annemocrataidd hwn. Does ‘na ddim cyfiawnhawd drosto. Ac, yn anffodus, mae’n rheswm arall fyth i fod yn siomedig â Phlaid Cymru.

Nid diben y Blaid i mi erioed fu newid y system oddi mewn. Ei diben ydi diwedd Prydain, nid cyfrannu at, na cyfranogi yn, o bosibl yr annhecaf o’i sefydliadau.

Ond ta waeth, hynny fydd rwan. Ac mae’n bechod garw y bydd unig wir wladweinydd y Cymry yn gorffen ei yrfa yn Ail Siambr Senedd Lloegr heb na llais na dylanwad.

O, am drydar fel aderyn bach!

Ro’n i am ysgrifennu heddiw am y Tywysog Wil ond roedd hynny cyn i mi sylwi mai’r teulu brenhinol ydi un o’r pethau prin hynny nad oes gen i farn o unrhyw fath arno. Dwi ddim yn weriniaethwr a dwi ddim yn frenhinwr. Mae gen i farn ar y ffug-deitl ‘Tywysog Cymru’ ond dyna’r oll a dweud y gwir. Dwi wastad wedi bod o’r farn os ydych chi’n credu mewn rhyddid i Gymru, bod y teulu brenhinol yn amherthnasol, a gwastraff amser ydi malio amdano’r un ffordd neu’r llall.

Felly dydw i ddim am ‘sgwennu am hynny. Yn hytrach codi gwrychyn ambell un a wnaf a bod yn rhagrithiwr wrth wneud.

Gellir ei grynhoi mewn brawddeg. Dwi’n casáu Twitter. Yn ei gasáu. Dwi’n meddwl ei fod o’r peth mwya dibwynt a stiwpid yn hanes y cread – a tasech chi’n nabod rhai o’r un bobl â fi fe fyddech chi’n dallt yn llawn fawrder y datganiad hwnnw. Mae Twitter yn folocs llwyr a dwi’m yn licio fawr ddim ar bobl sy’n meddwl bod Twitter yn wych. Felly beth wnes i ddoe? Wel, ymuno, wrth gwrs.

Roedd ‘na rywfaint o ffawd ynghlwm wrth hyn. Ar ôl cael dwy sgwrs ddoe am Twitter, a hynny’n hollol ar hap, un â Lois Coes Donci dros frechdan ac un â Dyfed Blewfran dros Facebook (dwi’n galw pobl yn bethau od a dyma mi dybiaf wraidd f’amhoblogrwydd – nath Lowri Petryal fyth sticio o leiaf), penderfynais o’r diwedd ‘iawn, roia i gynnig arni’. A hynny wnes, gan gofrestru yn ôl cyfarwyddiadau’r Flewfran achos bod o isho dilynwyr. Mae ganddo dri os dwi’n iawn, a heb drydar. Mae llai o bwynt iddo fo ymuno na mi. Dwi’m isho bod yno a rhywsut mae gen i bedwar. Twll dy din di, Dyfed.

Ond asu, mae’r peth yn gymhleth ar y diawl. Dwi ddim yn ei ddallt o gwbl, ac nid gorddweud ydw i am unwaith, mae o jyst yn ffycin gymhleth. A phwy dwi’n fod i ddilyn? Stephen Fry? Na, yr unig dwat hunanbwysig dwi isio clwad ei farn o ydi Fi.

Ac ydw, dwi go iawn yn meddwl bod Stephen Fry yn dwat hunanbwysig.

Felly dwi am roi wythnos i fi fy hun ar y peth a gweld sut aiff pethau rhagddynt. Dwi heb drydar eto, dwi’n ymwrthod â’r demtasiwn hyd yn hyn (a beth bynnag ‘sgen i’m byd i drydar amdano, a dydi’n ffôn i ddim yn ddigon da i ddefnyddio trydar, ac ar yr adegau nad ydw i wrth y cyfrifiadur y byddwn i’n meddwl ‘w, dylia fi drydar am hyn’).

Ac eto, dwi’n adnabod fy hun. Dwi’n styfnig a dwi’n pwdu. Ymhen wythnos mi fydda i dal i fynnu fy mod i’n casáu Twitter ac wedi pwdu fy mod i dal ddim yn ei ddallt (neu’n waeth fyth, bydd gan Dyfed fwy o ddilynwyr) a dyna fydd diwadd fy menter aflwyddiannus hynod i fyd y trydar.

Ffiaidd, drahaus lasania

Bwyd ydi un o hoff bynciau’r blog hwn, a chwi a ddarllenno a wyddoch mai syml y mae’r Hogyn yn licio’i fwyd. Rwan, nid ystyr syml ydi sglods a phei bob nos neu datws a bîns, er bod i’r hyn brydau rinweddau amlwg. Na, gall bwyd syml fod yn unrhyw beth, o’r rheini i saws pasta hyfryd cartref neu bastai bugail (dwi’n casáu’r enw hwnnw) – bwyd da, gonest. Yr hyn sy’n wrthun i mi ydi’r hyn fydda i ond yn gallu ei ddisgrifio fel ‘bwyd ponslyd’. Wyddoch chi, y math o fwyd mae rhywun yn talu drwy’u tinau amdano a dal isio mwy – y math o stecan sy’n meddwl ei bod hi’n well achos ei bod wedi’i thylino a’i bwydo gyda chwrw pan fo’n fyw, er ei bod hanner y seis, neu saws sy’n galw ei hun yn jou achos wedi’i sboetshio ar hyd y plât yn ffansi.

Iawn fydd hynny weithiau cofiwch, er mai unwaith bob oes pys y bydda i’n cael y ffasiwn bethau – unwaith y flwyddyn os hynny – oherwydd yn wahanol i’r gred gyffredinol ymhlith rhai carfannau o gymdeithas nid cyfoethogion mo’r rhan fwyaf o gyfieithwyr. Wel, dwi’m yn gyfoethog eniwe.

Er mai prin y mentraf i’r rhan honno o sbectrwm byd bwyd, mi wnaf ambell waith fentro i’r ochr arall: bwyd cachu. Bwyd meicrodon o Iceland math o beth. Dio’m yn neis ond mi lenwith dwll yn o handi pan gwyd yr angen. Ac ar hyd y trywydd rhad a thywyll hwnnw y cerddais neithiwr. Mi wnes rywbeth nad ydw i wedi’i wneud ‘stalwm, sef lasania.

Dwi’n licio lasania. Bwyd hangover go iawn er nad oedd pen mawr gen i. Ond mi es yn drahaus. Mi benderfynais y gallaswn wneud lasania i flasu’n wych pa saws bynnag yr aed iddo. Dyna’r camgymeriad cyntaf, a’r ail ddilynodd wrth weithredu ar y syniad ffôl. Do’n i’m am wneud saws o’r dechrau (mynadd ac ati) felly mi brynais saws. Pa saws? Wel, saws brand Morristons – rhataf y siop. Roedd rhybudd ar y pris.

Er fy mod i’n licio lasania ‘sgen i fawr hoffter o’i wneud achos mae’n cymryd eithaf amser. Hynny gymerodd wrth i mi lwgu. Lwcus mai llwgu’r oeddwn i oherwydd pan aeth y darn cyntaf i’m ceg, wel, wel ... roedd o’n afiach, yn gwbl, gwbl afiach.

Felly mi fwytais un pryd ohono, ond â dim gobaith o wneud hynny drachefn mi luchiais y gweddill, a theimlo’n euog tu hwnt achos dwi ddim yn credu mewn gwastraffu bwyd. Ond pa ots? Pwy fwytai’r ffasiwn beth beth bynnag? Mae’r gegin yn drewi ohono a phwdu wnes wedyn.

Ych a fi, meddwn i wrth fy hun. Ni wellodd y noson wrth i mi wylio Miranda ar BBC2. Mae o’n ofnadwy ond yn ddigon ofnadwy i’m gwneud yn ddigon rhwystredig i’w gwylio. Och a gwae.

Carioci Meddw

Dwi’n ofnadwy pan dwi’n cael diwrnod i ffwrdd, fydda i byth yn gwneud dim byd. Er, fel dwi ‘di ddeud o’r blaen, dwi’n eithaf licio gwneud dim byd, stwnshio o flaen y teledu neu hyd yn oed jyst ista yn hel meddyliau. Mae rhai pobl yn meddwl bod hynny’n ddiflas uffernol, ond dydw i ddim. Dydi pobl ddim yn licio hel eu meddyliau – mae ei wneud yn fy nghadw i’n gall.


Ia, call. Pan fydda i wedi meddwi, sy’n bur aml a dweud y gwir, bob penwythnos o leiaf, dwisho neud carioci. Rŵan, mi gymrodd flynyddoedd i mi fentro ar y carioci, ac mae’r peth wedi fy nychryn erioed. Y tro cyntaf, dwi’n cofio’n iawn, canu Achey Brakey Heart, mewn parka efo gwallt seimllyd hir.

Mae hynny’n iawn yn ei le ond ‘sgen i ddim llais carioci. Mi fedra i ryw fath o ganu ond mae gen i lais eithaf hen ffasiwn i fod yn onast – dydi o ddim yn mynd yn dda iawn efo Don’t Let the Sun Go Down on Me a hynny gyfrannodd at fi a Ceren yn cael ein bŵio i ffwrdd o’r llwyfan yr eildro i mi wneud. Roedd hi'n ffycin rybish hefyd.

Ond ta waeth unwaith mae rhywun yn gwneud hynny ambell waith mae ‘na rywbeth yn y brên yn ei feddwod yn dweud ‘w, dwi’n eithaf da, a dwisho canu’. Serch hynny, fydd neb isho neud efo fi a dwi o hyd yn ormod o gachwr i wneud ben fy hun.

Felly ella mai mynd yn fwy chwil ydi’r atab.

Blydi myfyrwyr

Os ma stiwdants mor dlawd ac yn protestio dros ffïoedd PAM BOD BOB UN YN CATHAYS EFO CAR RWAN SY'N GOLYGU DOES NUNLLA I MI BARCIO YN Y BORA?

Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaargh!

Doedd gynno ni'm ffasiwn betha yn ein dyddia' ni. 'Blaw am Haydn Blin ond ma hwnnw'n graig o arian beth bynnag.

Un ffordd iddyn nhw...

Y peth hawsaf

Dwi heb flogio’n iawn ers dros wythnos. Efallai i chi sylweddoli ar hyn ac efallai ddim. Y rheswm oedd i’r Hogyn fod yn sâl wythnos dwytha, i’r fath raddau yr oedd yn ei wely am 17 awr rhwng deuddeg a deuddeg wythnos nôl i heddiw. Fwytais i ddim drwy’r dydd dwi ddim yn meddwl ond yn anffodus gollish i’r un pwys a dwi dal nid ymhlith deliaf bobl y byd.

A phan fydd rhywun yn sâl ni fydd ganddo fawr awydd blogio, mi ddyweda i hynny rŵan – na phan fydd mewn rali neu wedi meddwi.

Weithiau wrth gwrs, mae’n anodd meddwl am rywbeth i flogio amdano. Dwi ddim yn cael andros o drafferth fel rheol a hynny’n bennaf oherwydd bod y rhan fwyaf o’r amser rywbeth yn mynd ar fy nerfau ddigon i mi allu cwyno amdano fan hyn. Ond gan ddweud hynny mae ambell waith adeg y mae gan rywun ormod i’w flogio amdano a dyna fy sefyllfa heddiw i raddau.

Dwisho sôn fwy am y ffaith yr oeddwn i’n teimlo’n sâl. Dwi’n gwbod does ganddo chi ddim diddordeb yn hynny. Dwisho sôn am Rali ddydd Sadwrn a hefyd y ffaith i fi feddwi yn ddigon anhygoel nos Wener a nos Sadwrn, rhwng mosh pit annhebygol i wneud jôcs amhriodol am bitsas ac Iddewon, ac ellir cyfuno’r ddau mewn post twt. A swni’n licio rhoi mwy o farn ar Pen Talar ond mi wneith Lowri Dwd roi ffrae i mi am ‘gwyno gormod’ – er i mi fwynhau Pen Talar! Ond, Lowri, os wyt yn darllen, ti yn rong ... roedd y colur yn shait.

A dwi ddim yn blydi hapus bod Spooks wedi dod i ben.

Ta waeth, yn y fath sefyllfa y peth hawsaf i wneud ydi brawddeg ar bopeth ac anghofio’r wythnos yn gyfan gwbl. Hynny wnaed, ac felly hynny fydd. A, Duw ag ŵyr, efallai y bydd gen i rywbeth diddorol i ddweud yfory...

Rali Dydd Sadwrn

Yr Ieuainc wrth yr Hen

Wn i ddim be fydd yn digwydd de. Fydda ni’n well mae’n siŵr achos mi gawn ni fwy o bensiwn. Gwell na thair ceiniog o godiad gafon ni llynadd. Tair ceiniog, wel be wneith rhywun efo tair ceiniog? Fedar rhywun ddim prynu torth efo tair ceiniog hyd yn oed. Mi fydd pobol yn lluchio tair ceiniog i ffwrdd rŵan. Lluchio fo i ffwrdd lawr y stryd.

Mae gynnon ni Gymraeg gwell na nhw yn y De, de. Mae’n siŵr eu bod nhw’n ein dallt ni’n siarad achos ni sy’n siarad y Gymraeg cywir yn de, ond fydda ni ddim yn eu dallt nhw’n iawn, so o’n i’n cytuno efo hynny ar y rhaglan Gwylwyr ‘na.

Bydd selogion y blog hwn (sud wyt?) wedi hen wybod o ddarllen yr uchod mai Nain ddywedodd y geiriau hyn. Siaradwn ar y ffôn yn bur aml a phan dro’r sgwrs at faterion y dydd gwrando a chytuno fydda i yn hytrach na cheisio cyflwyno dadl gall. Fentrwn i ddim dweud wrthi ei fod o’n hollol rong bod pensiynwyr yn cael codiad mawr yn eu pres tra bod ffïoedd myfyrwyr yn mynd tua’r nefoedd. Fel dywedodd rhywun a oedd newydd gael ei bas bws “mae’r hen bobol yn cael popeth a dydi pobol ifanc yn cael dim byd a dydi o’m yn iawn” a chytuno fydda i â hynny.

Mae ‘na ryw dueddiad dros y ddegawd ddiwethaf o gosbi’r ifanc a gwobrwyo’r hen – y gwir ydi mae’n haws bod yn hen nac yn ifanc heddiw. Pa help a gaiff pobl ifanc gan y Llywodraeth mewn difrif? Rhwng dyledion myfyriwr a diffyg swyddi pa obaith sydd i’r lliaws brynu tŷ, bwrw gwreiddiau, magu teulu ac ati? Fawr ddim. Ac mae pensiynwyr yn cael pasys bws i fynd i le y mynnent. Mae’n annhecach fyth o feddwl mai’r meddygon a’r nyrsys a’r gweithwyr gofal cymdeithasol o’r to iau a fydd yn gofalu am y to hŷn i raddau helaeth. Iau yw’r rhai a fydd yn darparu eu gwasanaethau ac ifanc y milwyr a anfonir dramor ‘er eu mwyn’. A chyfieithu ar eu cyfer, wrth gwrs .... !

Ceir ym Mhrydain heddiw mi deimlaf ddiwylliant gwrth-ifanc. Yn ôl y papurau newydd y genhedlaeth iau ydi gwraidd pob drwg, a dydi gwleidyddion fawr well. Ac mae hyn oll mewn oes y mae bod yn ifanc (pa ddiffiniad bynnag sydd gennych o ‘ifanc’) yn anoddach nag erioed, p’un a ydych yn yr ysgol yn astudio neu’n chwilio am eich swydd gyntaf neu gartref. Yn wir, dydi’r byd na’r Gymru a etifeddir gan y genhedlaeth nesaf fwy nag anrheg rad funud-olaf. Os bernir pob cenhedlaeth gan y genhedlaeth a esgorir ganddi, fydd y llyfrau hanes yn cynnig beirniadaeth lom.

A’r byd yn y fath lanast, prin fod ei etifeddu’n dasg ddymunol.

Ta waeth, rant drosodd. Ffrae dragwyddol yw ffrae’r cenedlaethau, fela mai a fela fydd. Un o’m hoff gerddi yn ddiweddar ydi ‘1914-1918 yr Ieuainc wrth yr Hen” gan W.J. Gruffydd. Cerdd wych, efallai’n sôn am ddigwyddiad penodol y Rhyfel Mawr ond eto mae’n dangos yn noeth iawn berthynas y cenedlaethau. Ac, ew, mae ‘na ddeud i’r pennill olaf:

Mae melltith ar ein gwefus ni
Yn chwerw, ond eto cyfyd gwên,
Wrth gofio nad awn byth fel chwi,
Wrth gofio nad awn byth yn hen.

Nob

Ia, nob.

Noson Gwylwyr, a'r Rali

Wn i ddim p’un ai llwyddiant ai peidio oedd rhaglen y Noson Gwylwyr neithiwr – llwyddais i gael fy sylwadau ar yr awyr felly fedra’ i ddim cwyno gormod am wn i! Ar y cyfan ro’n i’n weddol fodlon ar yr ymatebion gafwyd – gan dri aelod o’r panel sut bynnag. Mi gefais i a’r Dwd a Ceren drafodaeth drylwyr am y rhaglen ar ôl dal i fyny arni yn yr hwyrnos. Efallai na fydd newid, ac efallai pa newid bynnag ddaw ei bod bellach yn rhy hwyr. Fel dywedodd y Dwd, mae S4C wedi clywed pryderon gwylwyr ers blynyddoedd, ond heb â gwrando. Tybed.

Ta waeth mae’r Sianel o hyd yn wynebu toriadau llymion. Cynhelir rali S4C mewn llai na phythefnos a drefnir gan Gymdeithas yr Iaith. Mi fydda’ i yno ... a mynd diân ar ddiwrnod rhyngwladol os medra’ i ohirio fy meddwi mi allwch chi hefyd! Dwi’n meddwl bod o’n wych bod y Gymdeithas wedi trefnu’r brotest, ond ga’i wneud ambell bwynt adeiladol nad ydynt mewn unrhyw ffordd yn feirniadol, yn y gobaith bod rhywun yn darllen y cyfryw eiriau.

Dwi ddim yn meddwl y dylai’r Rali fod yn enw Cymdeithas yr Iaith – ni ddylai fod yn brotest swyddogol ganddi hi. Licio fo neu ddim, mae ‘na berygl go iawn y bydd gwneud hyn yn troi pobl i ffwrdd o’r digwyddiad, ac o bosibl hefyd yr ymgyrch yn fwy cyffredinol. Fydd ‘na bobl sy ddim isho, wel, nid ‘cefnogi’ fel y cyfryw ond nad ydynt isio ymwneud â CyIG am ba reswm bynnag. Mi fyddai mwy o bobl yn debygol o alw heibio i’r Rali os ydyw’n rali niwtral o ran teyrngarwch i unrhyw fudiad neu blaid: pobl sydd am ddangos eu cefnogaeth i’r Sianel ac mai dyna eu hunig nod.

Rhaid i’r ymgyrch sydd ar ddyfod, ac mi gredaf y gall droi’n ymgyrch chwerw a chaled, ennyn y gefnogaeth ehangaf posibl gan bobl o bob lliw a llun. Ac i’r diben hwnnw, er mai’r Gymdeithas sy’n trefnu’r Rali arbennig hon ac y caiff dwi’n siŵr ran allweddol yn y frwydr sy’n ein hwynebu, efallai mai’r ffordd orau o wneud hyn yw trefnu unrhyw ddigwyddiad dan faner ‘Achub S4C’ ac nid unrhyw fudiad, gan gynnwys Cymdeithas yr Iaith.

Mae’n sicr yn haeddu ystyriaeth.

Llun dwi'n rili licio heb unrhyw reswm call dros wneud hynny

Gwgl Translate

Tystiolaeth gadarn bod angen cyfieithwyr dynol arnom o hyd...